Epidemiologia próchnicy zębów

ząb substrat czas bakterie

Udział bakterii w powstaniu i progresji procesu próchnicowego ząb substrat próchnica czas bakterie Inicjatorzy próchnicy S. mutans S. sobrinus Progresorzy próchnicy Lactobacilli A.viscosus inne streptokoki drożdżę Progresja próchnicy

czynników kariostatycznych i kariogennych Schemat równowagi czynników kariostatycznych i kariogennych Czynniki obronne ślina ilość i skład • białka antybakteryjne • fluor, wapń, fosforany • dietetyczne składniki ochronne Czynniki patologiczne bakterie • S. mutans, Lactobacilli • składniki dietetyczne-węglowodany • zmniejszone wydzielanie śliny Próchnica Brak próchnicy

atakiem kwasów a czynnikami obronnymi próchnica brak równowagi między atakiem kwasów a czynnikami obronnymi obrona atak kwasów

Demineralizacja Remineralizacja cukry wapń fosforany płytka Wczesna zmiana próchnicowa szkliwo ślina fluorki

wskaźniki choroby próchnicowej

PUW/Z (DMFT) PUW/P (DMFS) puw/z (dmft) puw/p (dmfs) P1 -- próchnica zewnętrznej warstwy szkliwa P2 – próchnica zewnętrznej i wewnętrznej warstwy szkliwa P3 – próchnica zewnętrznej warstwy zębiny P4 - próchnica zewnętrznej i wewnętrznej warstwy zębiny (ubytek w pobliżu komory miazgi)

Liczba P - jest wskaźnikiem aktualnego procesu chorobowego, a jej przyrost w jednostce czasu świadczy o dynamice choroby Liczba U – wskazuje na utratę zębów w następstwie procesu próchnicowego Liczba W – jest wskaźnikiem interwencji leczniczej

(%) Liczba osób z próchnicą (PUW>0) Liczba osób badanych Frekwencja próchnicy = x 100 (%) Suma PUW u osób z próchnicą Liczba osób z próchnicą (PUW>0) Intensywność próchnicy = W P + W Wskaźnik leczenia =

cele zdrowia jamy ustnej do 2000 r. Globalne cele zdrowia jamy ustnej do 2000 r. 50% dzieci w wieku 5-6 lat wolnych od próchnicy u dzieci 12–letnich PUW/Z 3 85% młodzieży w wieku 18 lat z pełnym uzębieniem

cele zdrowia jamy ustnej do 2000 r. Globalne cele zdrowia jamy ustnej do 2000 r. 4. 50% redukcja osób bezzębnych w wieku 35-44 lata w stosunku do 1982 r. 5. 25% redukcja bezzębnych w wieku 65 lat i powyżej w stosunku do 1982 r. 6. wprowadzenie opartego na zapisie danych systemu monitorowania i oceny zmian zdrowia jamy ustnej

cele zdrowia jamy ustnej do 2010 r. Globalne cele zdrowia jamy ustnej do 2010 r. Wiek 5-6 lat: 90% wolnych od próchnicy Wiek 12 lat: PUW/Z  1 Wiek 15 lat: CPI 1 lub  1 Wiek 18 lat: pełne uzębienie stałe Wiek 45-44 lata:  <2% bezzębnych  90% z minimum 20 funkcjonalnymi zębami  0,25 sekstanta z głębokimi kieszonkami (CPI=4)

Intensywność próchnicy w wieku 5-7 lat (1991-1995) puw

Spadek intensywności próchnicy u dzieci 12-letnich PUW/Z

Odsetek dzieci z PUW/Z 3 w 2000 roku

W populacjach cechujących się znaczną redukcją próchnicy nadal występuje mała grupa osób z wysoką intensywnością próchnicy. U osób z najwyższymi wartościami PUW/Z stanowiących 1/3 badanych oblicza się nowy wskaźnik zaproponowany przez D. Bratthalla - Significant Caries Index (SiC Index). Osiągnięcie wartości tego wskaźnika <3 zostało zaproponowane jako nowy globalny cel zdrowia jamy ustnej u dzieci 12-letnich przewidziany do realizacji do 2015 roku.

Significant Caries Index - SiC (D.Bratthall 2000) Średnie PUW/Z obliczone dla 1/3 osób z najwyższymi wartościami PUW/Z w badanej grupie Cel WHO do osiągnięcia przez 12-letnie dzieci do 2015 roku wartość wskaźnika SiC <3

Rozmieszczenie próchnicy u 12-letnich dzieci w Szwecji PW/Z SiC % grupy Rozmieszczenie próchnicy u 12-letnich dzieci w Szwecji

PUW/Z SiC % grupy Rozmieszczenie próchnicy u 12-letnich dzieci w województwie dolnośląskim w 2000 roku. Strzałka wskazuje osoby włączone do obliczenia wskaźnika SiC

Porównanie średniego poziomu próchnicy PUW/Z Porównanie średniego poziomu próchnicy u dzieci 12-letnich w wybranych krajach

PUW/Z Średni poziom próchnicy u 12-letnich dzieci z województwa dolnośląskiego

Próchnica zębów caries dentium zaliczana jest przez ŚOZ do chorób społecznych jest procesem destrukcyjnym polegającym na demineralizacji i proteolizie twardych tkanek zęba przyczyną demineralizacji są produkty kwasowe beztlenowego rozkładu wprowadzonych z dietą węglowodanów metabolizowanych przez kwasotwórcze drobnoustroje nagromadzone w płytce nazębnej dental plaque

Podział anatomiczny próchnicy Próchnica korony korzenia Podział anatomiczny próchnicy - szkliwa zębiny cementu

Przebieg próchnicy ostry (caries acuta, humida) Procesy destrukcyjne dominują nad procesami obronnymi ze strony miazgi próchnica kwitnąca (caries florida) - rozległe ubytki często wielopowierzchniowe na kilku zębach próchnica okrężna (caries circularis) –umiejscowiona przyszyjkowo obejmuje przynajmniej dwie powierzchnie przewlekły (caries chronica, sicca) Procesy obronne ze strony miazgi zmniejszają progresję destrukcji)

próchnica prosta (caries simplex) Podział próchnicy próchnica prosta (caries simplex) ubytek rozwija się w zębie z klinicznie zdrową miazgą próchnica powikłana (caries complicata) - próchnica zniszczyła sklepienie komory i dotarła do miazgi oraz toczy się w zębie z miazgą nie wykazującą cech zdrowia klinicznego

próchnica pierwotna (caries primaria) Podział próchnicy próchnica pierwotna (caries primaria) samoistny proces chorobowy próchnica wtórna (caries secundaria) występuje wokół lub pod wypełnieniem ~ próchnica nietypowa (caries atypica) - występuje w zębie pozbawionym żywej miazgi

Obraz kliniczny próchnicy początkowa (caries incipiens, caries initialis), plama próchnicowa (macula cariosa) przebieg ostry – biała plama (macula alba) przebieg przewlekły – plama brunatna (macula fusca) powierzchowna (caries superficialis) średnia (caries media) głęboka (caries profunda) bez obnażenia miazgi (ognisko próchnicowe od miazgi oddzielone jest warstwa niezdemineralizowanej zębiny) z obnażeniem miazgi (ognisko próchnicowe od miazgi oddzielone jest warstwa demineralizowanej zębiny) – próchnica głęboka powikłana

Miejsca predysponowane do próchnicy 1 – zagłębienia anatomiczne 2 – powierzchnie styczne 3 – rejon przydziąsłowy

Przebieg ostry Ostry przebieg próchnicy początkowej u pacjenta 19-letniego

Przebieg ostry Przebieg próchnicy po naświetleniu promieniami rtg okolicy głowy Przebieg próchnicy po naświetleniu promieniami rtg

Przebieg ostry Próchnica ostra –aktywna i choroba przyzębia Stan po leczeniu

Przebieg ostry Uzębienie mleczne Próchnica okrężna Uzębienie stałe

Próchnica przewlekła (zatrzymana) Powstała wtórnie wokół wypełnienia amalgamatowego

Próchnica bruzd i szczelin – kształty bruzd

Próchnica bruzd i szczelin – kształty bruzd Niedostateczne oczyszczanie bruzdy za pomocą szczotki uniemożliwia jej wypłukanie Szczelina w kształcie ampułki nigdy nie jest dobrze oczyszczona

Próchnica bruzd – obraz kliniczny

Próchnica początkowa bruzd Zgłębnikowanie

Próchnica bruzd – przekrój

Próchnica bruzd – przekrój

Próchnica bruzd – obraz kliniczny odwapnienie

Próchnica bruzd

Próchnica bruzd – obraz i zasięg Ubytek na powierzchni żującej sięgający powierzchni stycznej, zachowana krawędź brzeżna

Próchnica powierzchni stycznych Ocena barwnikiem doszczętości usunięcia zdemineralizowanych tkanek przebarwienie Opracowany ubytek

Próchnica powierzchni stycznych – obraz kliniczny Ubytek na powierzchni stycznej, prześwieca przez krawędź brzeżną, która ma barwę różowo-szarą

Próchnica powierzchni stycznych Ubytek na powierzchni stycznej – opracowany od powierzchni policzkowej Ubytek na powierzchni stycznej – opracowany po usunięciu krawędzi brzeżnej

Próchnica na powierzchni stycznej Zniszczona krawędź brzeżna

Próchnica na powierzchni stycznej Demineralizacja szkliwa i zębiny

Próchnica na powierzchni stycznej

Próchnica na powierzchni stycznej b Ubytek otwarty od powierzchni podniebiennej Stłoczenie zębów; trudności w dostępie do ubytku od powierzchni podniebiennej; Dostęp do ubytku od powierzchni policzkowej

próchnica początkowa Próchnica przyszyjkowa

Próchnica korzenia a b c d Przemiana aktywnej zmiany w nieaktywną po dokładnym usuwaniu płytki

Próchnica korzenia

Próchnica korzenia Próchnica zatrzymana w rejonie wolnym od płytki

Próchnica korzenia Rozległa próchnica korzenia

Próchnica korzenia Próchnica korzenia w miejscu zalegania płytki

Próchnica korzenia

Próchnica korzenia Inwazja bakterii w kanalikach zębiny

Próchnica wtórna

Próchnica wtórna zewnętrzna i wewnętrzna

Obraz histologiczny próchnicy wtórnej zewnętrznej wewnętrznej

Próchnica wtórna wewnętrzna

Rodzaje nieszczelności brzeżnej A – mikroprzeciek B – otwarta szczelina C – rowkowane zagłębienie D – pęknięcie w obrębie szkliwa E – pęknięcie w obrębie wypełnienia

Powstawanie stopnia z nadmiaru wypełnienia

Następstwa mikroprzecieku

Próchnica wtórna zatrzymana wokół wypełnienia amalgamatowego

Odłamane wypełnienie amalgamatowe

Leczenie próchnicy wtórnej Replacement dentistry - wymiana naprawa wypełnienia W 70% dochodzi do wzrostu powierzchni objętych wypełnieniem  postępująca utrata tkanek zęba – akceleracja cyklu wypełnień (acceleration of restoration cycle) wypełnienie usuwa się się od środka wypełnienia, Ściany opracowuje się na końcu, usuwając wtórną aktywną próchnicę (miękka, wilgotna)

Leczenie próchnicy wtórnej Replacement dentistry zachowawcze metody leczenia próchnicy wtórnej - poszerzenie wypełnienia – gdy w pobliżu jest ognisko próchnicy pierwotnej łączące się w wypełnieniem naprawa wypełnienia – próchnica wtórna jest przy granicy z tkanką twardą wypełnienia amalgamatowe mogą być naprawiane przez amalgamat lub kompozyt wypełnienie kompozytowe po zukośnieniu (45o) starego wypełnienia na 2 mm Leczenie próchnicy wtórnej Replacement dentistry

próchnica początkowa caries incipiens, macula cariosa early caries lesion, spot lesion

Próchnica początkowa

pRóchnica początkowa Caries incipiens Caries superficialis

Próchnica początkowa Przed i po postępowaniu remineralizacyjnym

Próchnica początkowa Zmiana zabarwienia bez utraty tkanki Zmiana sięga do połączenia szkliwno-zębinowego

Próchnica początkowa Przebieg ostry przebieg przewlekły

Próchnica początkowa

Próchnica początkowa Mikroradiografia wczesnej zmiany próchnicowej

Próchnica Początkowa Schemat powstawania zmiany

Próchnica Początkowa 1 – warstwa przezroczysta Objętość porów 1%, a w szkliwie zdrowym 0,1%; utrata fazy mineralnej ok. 1% (głównie Ca i Mg) 2 – warstwa ciemna Objętość porów 2-4% 3 – warstwa centralna Objętość porów 5-25%; utrata minerałów 5% (na obwodzie) do 25% (w środku) 4 – warstwa powierzchowna Objętość porów 1%; na Rtg nie przepuszcza promieni; posiada mikrokanały

Próchnica Początkowa Przed i po remineralizacji Obraz w mikroskopie polaryzacyjnym po zatopieniu w chinolinie

Próchnica początkowa

Próchnica początkowa Zmiany histologiczne w szkliwie i zębinie przed powstaniem ubytku w szkliwie

Początkowa zmiana Próchnicowa Zębiny schemat

Zmiana próchnicowa zębiny Schemat zmian histologicznych Warstwa rozpadu zębiny Warstwa penetracji bakterii Warstwa demineralizacji Zębina sklerotyczna Warstwa zdrowej zębiny Zębina reakcyjna (obronna , wtórna Patologiczna)

Zaawansowana Zmiana Próchnicowa Zębiny schemat

Stadia zaawansowania zmiany próchnicowej

Próchnica powierzchni żujących Obraz w mikroskopie transmisyjnym TZ – zębina sklerotyczna RD – zębina wtórna odłożona w projekcji zmiany

Odwapniony preparat zębiny kanaliki wykazują penetrację bakteryjną

Odwapniony preparat zębiny Penetracja kanalików zębinowych przez bakterie