„Śladami pamięci. Uczeń/nauczyciel badaczami historii” Gimnazjum nr 3 w Promniku

,, Ucieczka przed śmiercią ‘’ …historia Pani Genowefy Duli

Sytuacja ludności żydowskiej podczas II wojny światowej Od rozpoczęcia II wojny światowej cały naród żydowski znalazł się w bardzo trudnej sytuacji. Niemcy w szybkim tempie zaczęli tworzyć obozy koncentracyjne, obozy zagłady, getta dla ludności żydowskiej. Najpierw getta służyły Niemcom do zgrupowania całej populacji żydowskiej w jednym miejscu. Z czasem jednak wprowadzono zakaz opuszczania gett przez Żydów, a za złamanie zakazu groziły surowe kary. W Generalnym Gubernatorstwie stosowało karę śmierci. Taką samą karę wymierzano tym, którzy udzielali schronienia Żydom, handlowali z nimi oraz dostarczali im żywności. Odizolowaną ludność żydowską wyniszczały głód, choroby i niewolnicza praca. Od 1942 roku Niemcy systematycznie likwidowali naród żydowski. Niemcy stopniowo likwidowali getta, przewożąc Żydów do obozów zagłady. Tam uśmiercano ich w komorach gazowych, a zwłoki palono w krematoriach.

Zmiany w liczbie ludności żydowskiej podczas II Wojny Światowej. Podczas II wojny światowej na ziemiach polskich przebywało od 3 do 3,5 milionów Żydów. Żydzi polscy ucierpieli najbardziej w czasie holokaustu. Ok. 6 mln polskich obywateli zginęło w czasie wojny, połowa z nich była narodowości żydowskiej. Zostali oni zamordowani w niemieckich obozach zagłady, w Auschwitz-Birkenau, Treblince, Majdanku, Bełżcu, Sobiborze, Chełmnie lub zmarło z głodu w gettach.

ODRUCH SERCA Polakom za wszelaką pomoc Żydom groziła śmierć. Bez względu na to czy dokonywano tego z „odruchu serca” czy za pieniądze szacuje się, że ok. 1000 Polaków straciło życie z tego powodu. Karano pojedyncze osoby, ich rodziny, a czasem nawet całą społeczność lokalną. Inną metodę przyjęto w Grójcu 30 października 1941r. Najpierw zabroniono pomagania Żydom, pod pretekstem roznoszonej przez nich epidemii tyfusu. Kiedy to nie poskutkowało, 19 grudnia pojawiło się ogłoszenia obiecujące metr zboża temu, kto wyda ukrywającego się Żyda lub Polaka, który Żydom pomaga.

POMOC POLAKÓW- CHWILA ODDECHU Polacy dawali schronienie ludności żydowskiej w domach, piwnicach, itp. Przekazywali żywność, leki, ubrania. Utworzono Radę Pomocy Żydom przy Delegacie Rządu RP na Kraj . Rada działała pod konspiracyjnym kryptonimem „Żegota”.

FORMY POMOCY Polacy najczęściej ukrywali całe rodziny żydowskie lub też organizowali kryjówki, załatwiali dokumenty, pomagali w ucieczce.

KOMU NAJCZĘŚCIEJ POMAGANO?

PROMNIK Promnik to niewielka miejscowość położona ok. 20 km na zachód od Kielc. Podczas II wojny światowej Promnik należał do gminy Piekoszów razem z 3 innymi miejscowościami (Strawczynkiem, Chełmcami i Małogoskim). Ta sytuacja istniała do 1954r. .

Ludność Promnika w przede dniu II wojny światowej W okresie międzywojennym (1918-1939) nastąpił gwałtowny wzrost liczby ludności w stosunku do XIXw. Według spisu z 1921r. w Promniku mieszkało 692 osoby, w tym 12 Żydów. W 1931r. przeprowadzono drugi powszechny spis ludności. Promnik zamieszkiwało wówczas 776 Polaków oraz 21 Żydów. Podczas II wojny światowej ilość mieszkańców Promnika utrzymywała się na podobnym poziomie, jak w 1931r.

LUDNOŚĆ PROMNIKA Podczas II wojny światowej w Promniku mieszkało 776 mieszkańców w tym 21 osób pochodzenia żydowskiego. Polacy i Żydzi żyli w zgodzie. Polacy głównie trudnili się pracą na roli a Żydzi handlem. Sołtysem był wówczas p. Walenty Wąsowicz. Budynek szkolny

PRAWDZIWE PRZEŻYCIA We wsi, przy ulicy Kieleckiej od 3 maja 1924 roku mieszkała także pani Genowefa Dula z domu Lisowska. Jej rodzice, Antonina i Stanisław, zajmowali się rolnictwem a ona wraz z bratem Edwardem pomagała im.

PRAWDZIWE PRZEŻYCIA Pani Genowefa pamięta że przed wojną w Promniku mieszkało kilka rodzin pochodzenia żydowskiego. Było to skupisko domów wzdłuż ulicy Strażackiej. Ludność Polska i Żydowska żyły w zgodzie. Polacy często korzystali z usług krawca lub szewca. Większość sprzedawała swoje towary w Kielcach.

PRAWDZIWE PRZEŻYCIA Wiosną 1942 roku na podwórku Pani Duli pojawił się niemiecki żołnierz. Zza stodoły wyprowadził on młodego mężczyznę pochodzenia żydowskiego. W pewnym momencie Niemiec wycelował karabin w ciało młodego mężczyzny z zamiarem zabicia go. Wszyscy członkowie rodziny mieli przyglądać się tej akcji. W pewnym momencie Pani Genowefa krzyknęła „Nie zabijaj go. On też jest człowiekiem”. Za te słowa dostała od niemieckiego żołnierza w twarz tak mocno że przez kilka dni miała zasiniałe oko i spuchnięte twarz. Jednak Niemiec odstąpił od swojego pierwotnego zamiaru, wsiadł na motor i odjechał w stronę Łopuszna.

PRAWDZIWE PRZEŻYCIA Pani Genowefa nie wie co się stało z Żydem, którego uratowała. Pamięta że miał około 20 lat i mieszkał w Promniku wraz z matką i ojcem przy ulicy Strażackiej. Przypomina sobie że przed tym wydarzeniem ojciec często wychodził z domu wieczorem, raz nawet podczas burzy. Sąsiedzi także znają tę historię. Niedługo po tym incydencie Żydzi z Promnika zostali zabrani przez Niemców do getta w Chęcinach. Po wojnie żaden z nich nie wrócił do Promnika.

Podziękowanie Wojnę przeżyła tylko część polskich Żydów. Ocenia się, że na ziemiach polskich, okupację przeżyło około 40 tys. Żydów, choć są to wszystko szacunki. Naród żydowski, po dziś dzień docenia pomoc jaką otrzymali Żydzi w czasie II wojny światowej . W tym celu powstał Instytut Yad Vashem, a tytuł Sprawiedliwego otrzymało ponad 26 tysięcy osób, w tym ponad 6700 Polaków. .

Warto pomagać! Pamiętajmy o tym, że pomaganie to mnóstwo radości nie tylko dla osoby, która otrzymała trochę ciepła, ale i dla człowieka, który jej to ofiarował. Dobro wraca! Małym gestem możemy zrobić coś wielkiego, coś czego nie da się opisać słowami- to kawałeczek miłości, który przekazywany jest dalej. Nie bójmy się pomagać!

Źródła informacji: Wikipedia Google grafika http://www.nowiny24.pl/reportaze/art/6114307,dramat-rodziny-ulmow-mieli-odwage-ratowac-zydow-zaplacili-zyciem,id,t.html Książka „w Rycerskim Strawczynie” Eugeniusz Kosik, Ryszard Nadgowski, Dariusz Świtalski Wywiad przeprowadzony z Genowefą Dulą.