Eksperyment w ekonomii i psychologii

Na podstawie: Madsen, D., Stenheim, T. (2015). Experimental methods in economics and psychology: A comparison. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 187, 113-117. Locey, M., Jones, B., Rachlin, H. (2011). Real and hypothetical rewards. Judgment and Decison Making, 6(6), 552-564.

Nagroda Nobla z ekonomii w 2002 roku dla Daniela Kahnemana i Vernona Smitha – wiedza i metody psychologiczne zostają zaakceptowane przez „mainstream” Ekonomiści nie byli i nie są (?) zbyt chętni sięgać po metody, podejścia oferowane przez pozostałe nauki społeczne, chętnie za to sięgali i sięgają po metody oraz podejścia charakterystyczne dla nauk przyrodniczych (McCloskey, 1985) Ariely and Norton (2007): „at their core, economics and psychology share a common and overriding desire to understand human nature, but communication between the two is still in its infancy”

Trafność wewnętrzna jest najważniejsza w projektowaniu eksperymentów ekonomicznych (określone bodźce prowadzą do określonych zachowań niezależnie od kontekstu sytuacji czy też cech indywidualnych decydentów) W eksperymentach ekonomicznych znaczenie kontekstu jest mniej istotne niż w eksperymentach psychologicznych Eksperymenty ekonomiczne są bogatsze w założenia, np. założenie racjonalności decydentów, a uzyskiwane w badaniu zachowania nieracjonalne mogą zostać potraktowane jako „szum” Eksperymenty ekonomiczne cechują się relatywnie niską trafnością zewnętrzną (co utrudnia uogólnianie wyników) ze względu na ścisłą kontrolę czynników kontekstualnych (znacznie ściślejszą niż w eksperymentach psychologicznych)

Struktura eksperymentu ekonomicznego: Bodźce Mechanizm rynkowy Powtarzanie Rekrutowanie uczestników Kontekst Oszukiwanie

Struktura eksperymentu ekonomicznego: Bodźce – monetarne, jasno przedstawione, aby decydent mógł w wyborach eksperymentalnych dokonać niezbędnych obliczeń, kwoty powinny być realistyczne, odpowiednio wysokie w stosunku do kosztu alternatywnego udziału w eksperymencie Uwaga! Psycholodzy są znacznie bardziej sceptycznie, jeśli idzie o surowe wymogi nakładane na bodźce eksperymentalne (w realnym świecie bodźce nie są tak jasno zdefiniowane jak w eksperymencie ekonomicznym, tym samym eksperymenty ekonomiczne tracą na trafności zewnętrznej). Słabiej zdefiniowane bodźce pozwalają osiągnąć większą wariancję zachowań decydentów, co bliższe jest realiom życia (Ariely i Norton, 2007)

Struktura eksperymentu ekonomicznego: Bodźce – monetarne, jasno przedstawione, aby decydent mógł w wyborach eksperymentalnych dokonać niezbędnych obliczeń, kwoty powinny być realistyczne, odpowiednio wysokie w stosunku do kosztu alternatywnego udziału w eksperymencie W eksperymentach psychologicznych bodźce monetarne są zazwyczaj niezależne od wyborów dokonywanych w eksperymencie (fixed sum), psycholodzy uważają, że bodźce nie są jedynym generatorem ludzkich zachowań (inne generatory: normy społeczne, wartości, czynniki sytuacyjne, osobowościowe dyspozycje). Zdaniem psychologów anonimowość w eksperymencie nie wyłącza tych pozostałych generatorów (Schlenker, 1980)

Struktura eksperymentu ekonomicznego: 2. Mechanizm rynkowy – zachowanie optymalne jest nagradzane, a suboptymalne karane, ten mechanizm dyscyplinuje uczestników i ogranicza „nieracjonalne zachowania” Psycholodzy krytykują wprowadzanie takich mechanizmów: w realnym życiu nie ma takich natychmiastowych mechanizmów nagradzania oraz karania, które modelują ludzkie zachowania 3. Powtarzanie – w eksperymentach ekonomicznych znacznie częściej niż psychologicznych stosuje się powtarzanie (sytuacja decyzyjna jest powtarzana wielokrotnie); z kolejnymi powtórzeniami zachowanie staje się zbliża się do optymalnego (Loewenstein, 1999)

Struktura eksperymentu ekonomicznego: 4. Kontekst – context-free experiment as an ideal, kontekst produkuje „szum” i sztuczną wariancję wyników Psycholodzy manipulują kontekstem (w ten sposób pokazują wpływ kontekstu na wyniki uzyskiwane) 5. Uczestnicy eksperymentu – w eksperymentach ekonomicznych właściwie każdy (teorie mają być uniwersalne, niezależne od cech osobowościowych i sytuacyjnych), uczestnicy są rekrutowani i opłacani (ochotnicy) W przypadku psychologii uczestnicy często nie są opłacani i są to zazwyczaj studenci psychologii (element zaliczenia zajęć) 6. Oszukiwanie – bardzo rzadko wykorzystywane w eksperymentach ekonomicznych, stosunkowo często w psychologicznych

Problem hipotetycznych versus realnych wypłat – istnieje dość obszerna literatura, która w spójny i konsekwentny sposób pokazuje, że nie ma istotnych statystycznie różnic pomiędzy wynikami eksperymentalnymi uzyskiwanymi z użyciem realnych a hipotecznych wypłat (Locey i in., 2011)

Eksperymenty „na studentach” versus „na nie-studentach” Belot, Duch i Miller (2012) Druckman i Kam (2009)