POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE WYBRANE ZAGADNIENIA

PROCES KARNY uregulowane przepisami prawa zachowania (działalność, czynności) organów państwowych (np.: prokuratury, policji) i innych uczestników procesu (np.: adwokatów, radców prawnych) zmierzająca do: wykrycia i ustalenia czynu przestępczego i jego sprawcy osądzenia sprawcy za przestępstwo (wymierzenia mu kary) lub uniewinnienia wykonania kary i innych środków reakcji karnej

STADIA PROCESU KARNEGO postępowanie przygotowawcze postępowanie jurysdykcyjne (sądowe) postępowanie wykonawczo - likwidacyjne

PODSTAWOWE ZASADY PROCESU KARNEGO ZASADY ZWIĄZANE Z WSZCZĘCIEM PROCESU KARNEGO zasada ścigania z urzędu zasada legalizmu zasada skargowości

ZASADA ŚCIGANIA Z URZĘDU zasada ścigania z urzędu polega na tym, że ściganie przestępstw przez organy państwowe odbywa się niezależnie od czyjegokolwiek żądania (zasada oficjalności art. 9 i 303 k. p. k) podstawowe wyjątki: ściganie na wniosek (art. 12 k. p. k) ściganie z oskarżenia prywatnego

ZASADA LEGALIZMU zasada legalizmu polega na tym, że w przypadku uprawdopodobnienia faktu popełnienia przestępstwa organ powołany do ścigania przestępstw jest zobowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego Podstawowe wyjątki: oczywista niecelowość ścigania karnego (art. 11 k. p. k)

ZASADA SKARGOWOŚCI zasada ta polega na tym, że skarga (żądanie) uprawnionego podmiotu stanowi warunek wszczęcia i prowadzenia postępowania oraz rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. przykłady skarg: akt oskarżenia wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym wniosek o warunkowe umorzenie postępowania

PRZESŁANKI PROCESU KARNEGO okoliczności, które decydują o dopuszczalności lub niedopuszczalności procesu. p. pozytywne (dodatnie) - muszą istnieć, żeby postępowanie było dopuszczalne (w chwili wszczęcia i w toku całego procesu) np. wniosek o ściganie, skarga, podsądność p. ujemne (negatywne) - tzw. przeszkody procesowe, w razie ich wystąpienia nie wszczyna się procesu, a jeżeli ujawniły się lub powstały po jego wszczęciu, wtedy postępowanie umarza się np.: przedawnienie, zawisłość sprawy, prawomocność

PODSTAWOWE PRZESŁANKI PROCESOWE czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa społeczna szkodliwość czynu jest znikoma ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze oskarżony zmarł nastąpiło przedawnienie karalności postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone lub wcześniej wszczęte toczy się sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych brak skargi uprawnionego oskarżyciela brak wymaganego zezwolenie na ściganie lub wniosku o ściganie zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie

CZYNU NIE POPEŁNIONO w ogóle nie zaistniało zdarzenie będące przedmiotem procesu lub wprawdzie miało miejsce, lecz nie jest ono czynem, np. pożar spowodowany wyładowaniem atmosferycznym

BRAK DANYCH DOSTATECZNIE UZASADNIAJĄCYCH PODEJRZENIE JEGO POPEŁNIENIA nie zdołano zebrać dostatecznych dowodów, które pozwalałyby stwierdzić, że w ogóle czyn został popełniony.

CZYN NIE ZAWIERA ZNAMION CZYNU ZABRONIONEGO czyn nie zawiera znamion określonych w ustawie karnej, zarówno określonych w części ogólnej, np. brak winy lub w części szczególnej, np. sprawca zaboru cudzej rzeczy ruchomej nie uczynił tego w celu przywłaszczenia ( art. 278 § 1 k. k.)

USTAWA STANOWI, ŻE SPRAWCA NIE POPEŁNIA PRZESTĘPSTWA w ustawie karnej wyraźnie stwierdza się, że sprawca nie popełnia przestępstwa. przykłady obrony koniecznej ( art. 25 § 1 k. k.), stanu wyższej konieczności ( art. 26 § 1 k. k.), dozwolone ryzyka ( art. 27 § 1 k. ) niepoczytalności ( art. 31 § 1 k. k.),

SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ CZYNU JEST ZNIKOMA przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu bierze się pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia ( art. 115 § 2 k. k.).

USTAWA STANOWI, ŻE SPRAWCA NIE PODLEGA KARZE PRZYKŁADY TZW. KLAUZUL NIEKARALNOŚCI: nie podlega karze za usiłowanie ten, kto dobrowolne odstąpił od dokonania lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię przestępstwa ( art. 15 § 1 k. k.) dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo sprowadzenia zagrożenia katastrofą w komunikacji ( art. 176 § 1 k. k.) składa fałszywe zeznanie z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, nie wiedząc o prawie odmowy zeznania lub odpowiedzi na pytania(a art. 233 § 3 k. k.)

OSKARŻONY ZMARŁ

PRZEDAWNIENIE przedawnienie karalności (art.101 -102 k. k.) przedawnienie wykonania kary (art.103 k.k.)

PRAWOMOCNOŚĆ MATERIALNA I ZAWISŁOŚĆ SPRAWY postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone (prawomocność materialna) lub wcześniej wszczęte toczy się (zawisłość sprawy)

SPRAWCA NIE PODLEGA ORZECZNICTWU POLSKICH SĄDÓW KARNYCH PODSĄDNOŚĆ PRZYKŁADY: immunitet dyplomatyczny (art. 578 k. p. k) immunitet konsularny ( art.579 k. p. k)

BRAK SKARGI UPRAWNIONEGO OSKARŻYCIELA przykłady skarg: akt oskarżenia wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym wniosek o warunkowe umorzenie postępowania pozew w postępowaniu adhezyjnym

BRAK WYMAGANEGO ZEZWOLENIE NA ŚCIGANIE LUB WNIOSKU O ŚCIGANIE brak zezwolenia na ściganie tzw. immunitety formalne (procesowe) np.: poseł lub senator, sędzia, sędzia Trybunału Konstytucyjnego, sędzia Trybunału Stanu, prokurator brak wniosku o ściganie osoby uprawnionej wniosek pokrzywdzonego (zgwałcenie) wniosek dowódcy jednostki wojskowej, np. (658 § 1 k. p. k).

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ŚCIGANIE PRZYKŁADY amnestia abolicja zastrzeżenie państwa obcego o ściganiu tylko określonych przestępstw w wypadku ekstradycji ( art. 596 k.p.k.) quasi list żelazny ( art. 589 § 1 i 2 k. p. k.),

UCZESTNICY PROCESU KARNEGO organy procesowe strony procesowe przedstawiciele procesowi stron (adwokaci i radcowie prawni, przedstawiciele ustawowi) rzecznicy interesu publicznego (art.90-91 k.p.k) pomocnicy procesowi (tłumacz, protokolant) osobowe źródła informacji (świadkowie, biegli)

ORGANY PROCESOWE W POSTĘPOWANIU PRZYGOTOWAWCZYM organy prowadzące postępowanie przygotowawcze (dochodzenie lub śledztwo) prokuratur Policja Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego Centralne Biuro Antykorupcyjne Straż Graniczna Straż Leśna Państwowa Inspekcja Pracy finansowe organy postępowania karnego Żandarmeria Wojskowa Uwagi : wyliczenie przykładowe

STRONY PROCESOWE na etapie postępowania przygotowawczego pokrzywdzony (art.49-52 k. p. k) podejrzany ( art.71 -81 k. p. k) PODSTAWOWE UPRAWNIENIA STRON prawo korzystania z pomocy przedstawicieli (obrońcy i pełnomocników) prawo inicjatywy dowodowej prawo do uczestnictwa w czynnościach procesowych prawo do przesłuchania świadka przez sąd prawo do zaskarżania decyzji i innych czynności procesowych uczestnictwo w postępowaniu mediacyjnym

CELE POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy ustalenie niezbędnych danych o osobie sprawcy czynu, wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie pokrzywdzonych i rozmiarów szkody zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów

FORMY I ETAPY POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO postępowanie sprawdzające (art. 307 k. p. k) dochodzenie w niezbędnym zakresie ( art. 308 k. p. k) formy postępowania przygotowawczego dochodzenie śledztwo postępowanie w sprawie ( in rem) postępowanie przeciwko (in personam)

ŚRODKI PRZYMUSU zatrzymanie (art. 243-248 k.p.k.) środki zapobiegawcze (art.249-277 k.p.k.) poszukiwanie podejrzanego i list gończy (art. 278-280 k.p.k.) list żelazny (art.281-284 k.p.k.) kary porządkowe (art.285-290 k.p.k.) zabezpieczenie majątkowe (art.291 -295 k.p.k.)

ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE tymczasowe aresztowanie poręczenie: majątkowe społeczne osobiste dozór Policji lub przełożonego wojskowego zakaz opuszczania kraju zawieszenie w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu albo nakazania powstrzymywania się od określonej działalności lub od prowadzania określonego rodzaju pojazdów

CZYNNOŚCI SĄDU W POSTĘPOWANIU PRZYGOTOWAWCZYM (1) rozpoznawanie zażaleń na decyzje kończące postępowanie: zażaleń na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania zażaleń na postanowienie o umorzeniu postępowania Wyjątki: rozpoznawanie zażaleń na postanowienia o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw (jeśli prokurator nie przychyli wnosi sprawę do sądu) rozpoznawanie zażaleń na postanowienia o umorzeniu postępowań z powodu braku interesu społecznego w ściganiu sprawcy z urzędu (prokurator nadrzędny)

CZYNNOŚCI SĄDU W POSTĘPOWANIU PRZYGOTOWAWCZYM (2) 1.rozpoznawanie zażaleń na inne decyzje: postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia majątkowego postanowienia w przedmiocie środków odwoławczych innych niż tymczasowe aresztowanie zatrzymanie osoby postanowień prokuratora o kontroli i utrwalaniu rozmów telefonicznych oraz kontroli innych rozmów i przekazów informacji, w tym korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną

CZYNNOŚCI SĄDU W POSTĘPOWANIU PRZYGOTOWAWCZYM (3) wyłączna właściwość sądu: warunkowe umorzenie postępowania umorzenie postępowania z uwagi na niepoczytalność sprawcy i konieczność zastosowania środka zabezpieczającego, w tym orzekanie przepadku przedmiotów zastosowanie i przedłużenie tymczasowego aresztowania zarządzenie obserwacji psychiatrycznej i jej przedłużanie zarządzanie kontroli i utrwalaniu rozmów telefonicznych oraz kontroli innych rozmów i przekazów informacji, w tym korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną wydawanie i odwołanie listu żelaznego Wyliczenie przykładowe

ZAKOŃCZENIE POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO istnieją dostateczne podstawy do sporządzenia i wniesienia aktu oskarżenia istnieją podstawy do wystąpienia do sądu z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania karnego istnieją podstawy do wystąpienia do sądu z wnioskiem o umorzenie postępowania karnego i zastosowania środków zabezpieczających zachodzi potrzeba bezwarunkowego umorzenia dochodzenia lub śledztwa

ZAKOŃCZENIE POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO CD. Decyzje organów procesowych akt oskarżenia wniosek o warunkowe umorzenie postępowania wniosek o umorzenie postępowania karnego i zastosowania środków zabezpieczających umorzenie postępowania

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 2009