Kinezjologia edukacyjna autorzy: Anna Guzowska Wioletta Koniusz Metoda Dennisona Kinezjologia edukacyjna autorzy: Anna Guzowska Wioletta Koniusz

Dr Paul Dennison (amerykański pedagog) opracował proste ruchy, które aktywizują połączenia nerwowe w całym ciele i mają na celu zintegrowanie pracy mózgu. Jego zdaniem, wiele problemów intelektualnych i emocjonalnych w życiu człowieka wynika ze złego współdziałania obu półkul mózgowych i z braku integracji między nimi. Aby człowiek miał pełny obraz otaczającego go świata niezbędna jest integracja prawej i lewej półkuli mózgowej, bo mózg jest narządem symetrycznym, a każda półkula ma inne zadania. Ruchy, które uczą myśleć - to oparta na podstawach neurofizjologii metoda wspomagania nauczania i korygowania dysfunkcji rozwojowych. Dennison odkrył, że funkcje mózgu ludzkiego są trójwymiarowe tak, że stanowią całość. Proces kształcenia może być miły i przystępny, pod warunkiem, że zostanie poprowadzony wielowymiarowo: wymiar lateralizacji (lewa i prawa półkula mózgu) wymiar koncentracji (pień mózgu i płat czołowy) wymiar stabilności (system limbiczny)

Metoda oparta jest na trzech prostych założeniach: Nauka jest naturalną, przyjemną sferą działalności kontynuowaną prze całe życie. W naszym ciele ukryte są blokady, które utrudniają nam naukę, uniemożliwiają także łagodne przejście przez stresy. Wszyscy, w pewnej mierze, mamy trudności w uczeniu się, lecz do tej pory nie czyniliśmy żadnych starań, aby je usunąć (te blokady mogą trwać przez całe życie, jeśli nie podejmiemy się zmiany tego stanu rzeczy). Właściwie rozpoznane blokady mogą zostać usunięte, pod warunkiem prawidłowo prowadzonego treningu.

Ćwiczenia zaproponowane przez dr Dennisona poprawiają koncentrację i pozwalają jednocześnie uruchomić obie półkule mózgowe. Dzięki nim można również rozciągać mięśnie i niwelować ich napięcie. Zlikwidowanie napięcia mięśniowego sprawia, że mózg może wykorzystać całą energię do przyswajania i przetwarzania nowych informacji, czyli do szeroko pojętego uczenia się. Ćwiczenia dr Dennisona angażują między innymi obie strony ciała i ruchy skoordynowane gałek ocznych, rąk oraz nóg, co równomiernie uaktywnia obie półkule.   Kinezjologia edukacyjna różni się tym od innych metod wspomagających nauczanie, że nie akceptuje odbiegającego od normy stanu umysłu dziecka (nie stara się przystosować go do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez kompensowanie jego deficytów pełniejszym wykorzystaniem mocnych stron), lecz usiłuje doprowadzić go do stanu uważanego za normalny. Staje się to możliwe dzięki zastosowaniu specjalnie opracowanych przez dr Dennisona zestawów działań i ćwiczeń psychomotorycznych, których działanie, zgodnie z zamierzeniami twórcy, jest wszechstronne : usprawniają one ciało, aktywują system nerwowy, rozładowują napięcia wywołane stresem, podnoszą energię, sprawiają, że następuje ogólna poprawa funkcjonowania dziecka w jego otoczeniu. KE to metoda, która głosi, że myślenie (uczenie się) jest złożonym procesem całego ciała i mózgu, które są w tym procesie nierozerwalnie ze sobą związane.

KE wychodzi z założenia, że oddziaływanie mózgu i ciała na siebie jest wzajemne, np. „ośrodek dyspozycji” w mózgu przesyła do mięśnia określony impuls, który powoduje skurcz mięśnia i w następstwie ruch, zgodny z dyspozycją mózgu; można jednak poprzez określony, nakazany przez terapeutę, ruch, dotyk czy nacisk przesłać do mózgu impuls, który wywoła określoną jego reakcję, zgodną z intencją terapeuty. Na dokładnej znajomości tych wzajemnych powiązań i zależności zarówno między mózgiem a ciałem, jak i poszczególnymi częściami, ośrodkami i obszarami całego mózgowia oparł P. Dennison swoje przemyślenia, nakierowane na pomoc dzieciom mającym trudności w uczeniu się, zwłaszcza jeśli te trudności wynikały z wrodzonych bądź nabytych wad, dysharmonii czy dysfunkcji rozwojowych. Znalazł on sposoby na to, aby za pomocą ruchu i dotyku stymulować poszczególne części, ośrodki i obszary mózgowia oraz aktywować i tworzyć nowe połączenia między nimi, w celu uzyskania poprawy stanu i działania wymiarów inteligencji, z których każdy wiąże się z wyodrębnioną funkcjonalnie jakąś częścią mózgu, z określonym rodzajem zdolności umysłowych, określonym zakresem struktury i ruchu ciała oraz z jakąś sferą działania społecznego człowieka.

Zestaw ćwiczeń mózgu można podzielić na: I. Podstawowy schemat ćwiczeń wprowadzających. II. Ćwiczenia na przekroczenie linii środka. III. Ćwiczenia wydłużające. IV. Ćwiczenia energetyzujące. Poniżej prezentujemy kilka przykładów ćwiczeń zaproponowanych przez dr Dennisona

Luźne skłony

„GDY WYKONASZ LUŹNE SKŁONY BĘDZIESZ BARDZIEJ ROZLUŹNIONY” OPIS ĆWICZENIA:   Siadamy, wyprostowane nogi krzyżujemy w kostkach. Ręce podnosimy do góry, robimy skłon tułowia do przodu. Ruch ten wykonujemy na wdechu, kilkakrotnie przenosząc ciężar ciała z jednego pośladka na drugi. Ręce wraz z ciałem znajdują się po tej samej stronie. Prostując się robimy wydech. Powtarzamy ćwiczenie, zmieniając układ nóg. CEL: Odczuwanie uziemienia i stabilności. Rozluźnienie ciała.

POPRAWA UMIEJĘTNOŚCI SZKOLNYCH:   abstrakcyjne myślenie, twórcza ekspresja, liczenie w pamięci, czytanie ze zrozumieniem. ZMIANY W ZACHOWANIU LUB POSTAWIE: wzrost koncentracji i koordynacji ruchowej, wzrokowa integracja.

Luźne skłony

Leniwe ósemki

„KTO ÓSEMKI CZĘSTO ĆWICZY NA SUKCESY MOŻE LICZYĆ” OPIS ĆWICZENIA: Na wysokości oczu, naprzeciw nosa wyznaczamy punkt. Od niego rozpoczynamy kreślenie kciukiem koła - w lewą stronę do góry. Po powrocie do punktu wyjścia rozpoczynamy kreślenie drugiego koła - w prawą stronę ku górze. Oczy podążają za ruchem ręki. Rysunek przypomina leżącą 8. Wielokrotnie powtarzamy ten ruch. Robimy go raz jedną, raz drugą ręką, następnie obiema. Ósemki możemy kreślić w przestrzeni, na plecach drugiej osoby, na ścianie, na papierze, na piasku… CELE: Leniwe ósemki koordynują prawe i lewe mózgowe ośrodki wzroku, umożliwiając przekroczenie linii środkowej bez jakichkolwiek zaburzeń. Ćwiczenie to stosowane jest w nauczaniu specjalnym, pomaga uczniom, którzy nie są w stanie przekroczyć linii środkowej.

POPRAWA UMIEJĘTNOŚCI SZKOLNYCH:   proces czytania (wodzenie oczami od lewej strony do prawej strony), kodowanie i odszyfrowywanie informacji pisemnej, poprawa pamięci krótko i długoterminowej, czytanie i rozumienie (skojarzenia pamięci długotrwałej), zdolność odpoczynku mięśni oka podczas czytania, umiejętność rozróżniania i rozumienia symboli, obwodowe widzenie. ZMIANY W ZACHOWANIU LUB POSTAWIE: wzmocnienie stabilności, koordynacji, równowagi ciała, poprawa ostrości postrzegania, odpoczynek oczu, szyi, ramion w czasie wzmożonej koncentracji.

Leniwa ósemka

Oddychanie brzuchem

OPIS ĆWICZENIA:   Robimy głęboki wdech nosem. Najpierw oczyszczamy płuca, robiąc krótkie wdechy przez zaciśnięte wargi (wyobrażamy sobie, że chcemy utrzymać piórko w powietrzu). Po tym wydech możemy robić nawet nosem. Kładziemy ręce na brzuchu, na wdechu ręce podnoszą się, a na wydechu opuszczają się. Robimy wdech i liczymy do trzech, zatrzymujemy oddech na trzy sekundy. Wydychamy powietrze licząc do trzech, zatrzymujemy oddech na trzy sekundy. Powtarzamy całość jeszcze raz. CEL: Uczy prawidłowego oddychania, aby do mózgu docierała w pełni wystarczająca ilość tlenu do jego prawidłowego funkcjonowania. Oddychanie doskonałe to: automatyczne, nieświadome, samo dostosowujące się do rodzaju wykonywanej czynności. Wstrzymywanie oddechu powoduje zmniejszenie energii (ilości tlenu), potrzebnej krwi i dla mózgu, aby przekroczyć linię środkową. Rozluźnienie centralnego układu nerwowego.

POPRAWA UMIEJĘTNOŚCI SZKOLNYCH:   czytanie (kodowanie i odszyfrowywanie), czytanie na głos, formowanie odpowiedzi, poprawa fleksji, modulacji głosu oraz jego ekspresji. ZMIANY W ZACHOWANIU LUB POSTAWIE: zwiększenie poziomu energii, oddychanie przeponą, pogłębienie oddechu, zdolność do większej koncentracji i aktywności, ustalenie rytmu ruchów kości czaszki, poprawa koordynacji prawej i lewej strony ciała.

Oddychanie brzuchem

Ósemki alfabetyczne

OPIS ĆWICZENIA:   Jest to modyfikacja „leniwej ósemki”. Rysujemy leniwą ósemkę. Wpisujemy w nią małe pisane litery alfabetu w lewej lub prawej połowie, w zależności od kierunku pisania pierwszego odcinka litery, który ma być zgodny z kierunkiem ósemki. Po każdej literze kreślimy kilka leniwych ósemek. Ćwiczenie możemy wykonywać w przestrzeni lub na płaszczyźnie. CEL: Ma umożliwić przekraczanie linii środkowej bez zaburzeń. Zwiększenie obszaru obwodowego pola widzenia. Poprawa koordynacji wzrokowo - ruchowej.

POPRAWA UMIEJĘTNOŚCI SZKOLNYCH:   zdolności manualne, precyzja ruchu, kaligrafia, poprawa krzywego pisma, automatyzacja pisania i literowania, poprawa stosowania zasad ortografii, usprawnienie techniki pisania, pisanie twórcze. rozpoznawanie i kodowanie symboli. ZMIANY W ZACHOWANIU LUB POSTAWIE: zdolność do odpoczynku oczu, ramion, szyi i nadgarstków w czasie pisania, poprawa koncentracji w czasie pisania, poprawa koordynacji ręka - oko oraz związanych z tym umiejętności, poprawa sprawności fizycznej.

Ósemka alfabetyczna

Pompowanie piętą

OPIS ĆWICZENIA: Stajemy prosto, odstawiamy nogę do tyłu (w jednej linii) z lekko uniesioną piętą. Podczas wydechu dociskamy piętę do podłogi, a przednią nogę uginamy w kolanie. Robiąc wdech, ponownie unosimy piętę, a przy wydechu znów opuszczamy. Powtarzamy ćwiczenie zmieniając układ nóg. CEL: Integracja przednich i tylnych części mózgu.

POPRAWA UMIEJĘTNOŚCI SZKOLNYCH:   wyraźna mowa, słuchanie ze zrozumieniem, czytanie ze zrozumieniem, twórcze pisanie, swobodne wypowiadanie się, wystąpienia publiczne, zapamiętywanie. ZMIANY W ZACHOWANIU LUB POSTAWIE: wzrost koncentracji, poprawa postawy, zdolność do zakańczania rozpoczętego procesu.

Pompowanie piętą

Punkty na myślenie

„PUNKTY NA MYŚLENIE MASUJ INNYCH ROZUMEM ZAKASUJ” OPIS ĆWICZENIA: Jedną ręką masujemy dwa punkty - miękkie miejsca znajdujące się pod obojczykiem z obu stron mostka, drugą rękę trzymamy na pępku (układ powtarzamy, zmieniając ręce). CEL: Punkty na myślenie znane są w akupunkturze jako ostatnie punkty meridianu nerki. Nerki natomiast stanowią „baterie” dla organizmu. Punkty te pomagają regulować spalanie się przekaźników nerwowych, w złączach nerwowych mózgu i przesyłać informacje z prawej półkuli mózgu do lewej strony ciała i odwrotnie. Stymulacja aorty. Zwiększenie potoku elektromagnetycznej energii.

POPRAWA UMIEJĘTNOŚCI SZKOLNYCH:   wzrokowe przekraczanie linii środkowej w czasie czytania, wyeliminowanie przekręcania liter, przestawiania sylab, zlewania się spółgłosek, pozostawania w miejscu w czasie czytania, likwiduje odwracanie liter i cyfr, ruchowe przekraczanie linii środkowej, dla uzyskania lepszej koordynacji ciała. ZMIANY W ZACHOWANIU LUB POSTAWIE: zachowanie równowagi pomiędzy prawą i lewą stroną ciała (biodra nie są skręcone, głowa nie pochyla się), prawidłowo układa ciało podczas czytania, sprzyja jasności myślenia, synchronizacja pracy oczu (złagodzenie wzrokowego stresu, zez, wytrzeszcz oczu), wzrost ogólnego odprężenia, relaks mięśni szyi (złagodzenie napięć mięśni karku).

Punkty na myślenie

Metoda Dennisona może dawać następujące efekty: usuwać blokady ukryte w naszym ciele, wprowadzać ciało i umysł w stan optymalny do przyswajania wiedzy równoważąc wymiar lateralności, koncentracji, stabilności.

Efekty ich regularnego stosowania (min. przez 4 tyg.) to m.in.: poprawa koncentracji na wykonywanych zadaniach,  poprawa koordynacji wzrokowo- ruchowej,  poprawa oddychania, poprawa umiejętności wysławiania się, czytania i rozumienia, liczenia, zapamiętywania cyfr, słuchania, formowania myśli, pisania, pomoc w przezwyciężaniu trudności związanych z dysleksją, dysgrafią i dysortografią, literowanie, ortografia, twórcze pisanie, zwiększanie zdolności manualnych, uaktywnianie lewej półkuli mózgu, odpowiedzialnej za umiejętności, synchronizacja współpracy obu półkul mózgowych. Ponadto usuwają zmęczenie, energetyzują, odprężają i relaksują. Pomagają w łagodzeniu stresów.

BIBLIOGRAFIA Hannaford C.: Zmyślne ruchy. Warszawa 1998.  Masgutowa S. (red.): Kinezjologia edukacyjna - wsparcie dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Oficyna Wydawniczo- Poligraficzna „Adam”, Warszawa 2002.  Suder E.: Program Paul i Gail Dennison „Gimnastyka Mózgu”. Materiały dla uczestników kursu bazowego kinezjologii edukacyjnej. Zielona Góra 2002.  Suder E.: Jak uczyć się łatwiej i pomagać uczniom w nauce. Program autorski dla dzieci, młodzieży, nauczycieli i rodziców. Zielona Góra 2001.  Zwoleńska J. (red.): Twórcza kinezjologia w praktyce. Propozycje dla każdego. KINED, Warszawa 2002.

Dziękujemy za uwagę