ZABURZENIA CZYNNOŚCI FIZJOLOGICZNYCH W OBRĘBIE NARZĄDU MOWY A WADY ARTYKULACYJNE Katarzyna Konieczna – neurologopeda Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Wieluniu

Karmienie naturalne a karmienie sztuczne Karmienie piersią Sposób karmienia noworodków powinien być wiązany z późniejszym rozwojem mowy. Te same mięśnie są odpowiedzialne za jedzenie i mówienie, czyli czynność karmienia piersią ma ogromne znaczenie dla rozwoju aparatu artykulacyjnego.

Podczas karmienia piersią dziecko ćwiczy: mięsień okrężny ust, żuchwę oraz podniebienie miękkie. Karmienie naturalne powoduje, że dziecko zyskuje właściwe napięcie mięśni warg i języka, odpowiednie ułożenie szczęki, prawidłowe połykanie oraz oddychanie. Ssać pierś powinno do 1 roku życia, raczej nie dłużej.

Podczas ssania piersi: wargi niemowlęcia rozchylają się w celu objęcia brodawki przy czym górna warga wywija się ku górze, a dolna ku dołowi (układ ust niezbędny do późniejszej prawidłowej wymowy głosek: sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź, ń ), dziecko obejmuje brodawkę piersi, aż po granicę otoczki sutkowej, co zapobiega dostaniu się powietrza do jamy ustnej. żuchwa, wraz z językiem obniża się i cofa ku tyłowi.

Przednia część języka przyjmuje kształt rynienki ( układ niezbędny do późniejszej prawidłowej wymowy głosek: s, z, c, dz ),a tylna część języka wygina się ku górze, opierając się na podniebieniu miękkim (układ niezbędny do późniejszej prawidłowej wymowy głosek miękkich ) Z brodawki pokarm zostaje wydobyty za pomocą ruchów języka i żuchwy. Niemowlę przyciska brodawkę do górnego dziąsła językiem, równocześnie wysuwając i unosząc żuchwę do góry.

Mleko nie gromadzi się w jamie ustnej, lecz jest natychmiast przesuwane do gardła za pomocą ruchów języka i mięśni dna jamy ustnej. Niemowlę nie przerywa ssania przy połykaniu i oddychaniu. Ssanie jest więc czynnością ciągłą o charakterze rytmicznym. Nieprzerywanie oddechu podczas ssania ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju fizjologicznego oddychania przez nos. Poprzez ruchy żuchwy polegające na obniżaniu i cofaniu, a następnie podnoszeniu i wysuwaniu ( ruchy typowe dla czynności żucia) są dostarczane bodźce potrzebne rozwojowi twarzy i całego narządu żucia.

Praca mięśni wysuwających i podnoszących żuchwę dostarcza bodźców do kształtowania prawidłowego rozwoju zgryzu, Opór jaki stawia brodawka piersiowa przy ssaniu powoduje, że narząd żucia zostaje odpowiednio przygotowany do funkcji żucia pokarmów stałych.

Wszystko to jest podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju narządów odpowiadających za prawidłowy rozwój mowy dziecka. Wyćwiczone narządy mowy (język, wargi, podniebienie i mięśnie twarzy) pomagają dziecku, prawidłowo wymawiać poszczególne głoski w izolacji, w sylabach, wyrazach, zdaniach i dłuższych wypowiedziach.

Po przekroczeniu 1 roku życia odruch ssania powinien wygasać i błędem jest przedłużanie i podtrzymywanie tego odruchu. Już w tym czasie zaczyna się stopniowo kształtować pionowa pozycja języka w jamie ustnej będąca podstawą późniejszej prawidłowej realizacji głoski l oraz w dalszej kolejności głosek szeregu szumiącego: sz, ż, cz, dż oraz w końcowej fazie głoski r.

Karmienie sztuczne Mechanizm ssania podczas karmienia sztucznego. Podczas karmienia sztucznego mleko przedostaje się do smoczka siłą własnego ciężaru, a praca niemowlęcia polega na wyciągnięciu mleka typowymi ruchami ssącymi. Mleko zostaje wydobyte ruchami posuwistymi, przyciskającego smoczek do podniebienia. Czynność połykania wymaga przerwania oddychania. Przyswajanie pokarmu przez smoczek nie przygotowuje języka do artykulacji. Język leży płasko, nie pracuje, nie ćwiczy też żuchwa, mleko spływa samo.

Wady karmienia sztucznego: Ssanie, połykanie i oddychanie nie zachodzą równocześnie. Aby została wykonana jedna czynność musi być przerwana druga czynność. Ciągłe cofanie żuchwy utrwala tyłożuchwie fizjologiczne, a wciąganie policzków powoduje zwężenie szczęki i żuchwy. Zbyt długa obecność smoczka, gryzaka czy palca w buzi dziecka powoduje wady zgryzu i brak pionizacji języka.

Wprowadzanie pokarmów stałych Zbyt długie podawanie dziecku pokarmów papkowatych wpływa bowiem na przetrwanie niemowlęcego sposobu połykania, co z kolei może przyczynić się do powstania wady zgryzu. Około 1 roku życia dziecka należy już podawać pokarmy stałe, zmuszające dziecko do żucia i gryzienia. W przerwach między posiłkami można podawać dzieciom do podgryzania twarde pokarmy stale: jak skórki od chleba, kawałki surowych owoców i warzyw.

Stałe pokarmy stymulują mechanizmy żucia i odgryzania, które pobudzają wyżynanie się zębów. Gryzienie pomaga w rozwoju narządu mowy i artykułowaniu wielu spółgłosek przy prawidłowym oddychaniu przez nos. Nieprawidłowe oddychanie prowadzi do obniżenia napięcia mięśni policzków oraz mięśnia okrężnego warg, a także płaskiego ułożenia języka na dnie jamy ustnej.

Rozwój mowy dziecka rozpoczyna się od chwili poczęcia, poprzez poród wiek niemowlęcy i dalsze okresy rozwojowe dziecka. Bardzo ważne jest, aby uświadomić sobie, że liczy się nie tylko to, co podajemy dziecku do zjedzenia, ale również w jaki sposób to robimy.   Dbając o sposób karmienia dbamy o prawidłowy rozwój mowy swojego dziecka. Mowa natomiast jest nieodzownym czynnikiem funkcjonowania w społeczeństwie najpierw dziecka, a następnie każdego dorosłego człowieka.

Dziękuję Państwu za uwagę