Analiza techniczno-ekonomiczna © Doc. Aleksander Kusak V.2017

Analiza wielkości produkcji, struktury produkcji oraz nowoczesności i jakości produkcji

Analiza wielkości produkcji Mierniki produkcji  

Funkcje mierników produkcji: są niezbędne do ustalenia wskaźników efektywności czynników wytwórczych czyli wskaźników produktywności czynników produkcji, są potrzebne do ustalenia stopnia wykorzystania zasobów czynników produkcji, są przydatne do określenia rezerw w wykonywaniu zadań produkcyjnych, są miernikami pracy wydziałów, oddziałów produkcyjnych oraz zakładów produkcyjnych

Mierniki produkcji: ilościowe: naturalne i umowne wartościowe: brutto i netto wg pracochłonności

Mierniki naturalne oparte są na fizycznych jedn Mierniki naturalne oparte są na fizycznych jedn. miary długości, ciężaru, objętości, powierzchni itp. Zalety: - ściśle zdefiniowanie i przejrzystość, powszechnie znane i nie sprawiają kłopotów interpretacyjnych w ich treści ekonomicznej, - są porównywalne, - stosunkowo łatwo je można skontrolować, zawsze przedstawiają sobą konkretną wartość użytkową Wady: - odnoszą się tylko do produkcji jednorodnej lub podobnej - nie reagują na zmiany udziału pracy własnej i przeniesionej

Mierniki umowne (technologiczne) występują w przypadku: jednorodnych procesów technologicznych, przy produkcji wyrobów mających wspólne cechy użytkowe Wada: odnoszą się tylko do jednej cechy użytkowej, podczas gdy ważne mogą być także inne cechy

Mierniki wartościowe Zalety: jednym mierniku można wyrazić całą zróżnicowaną produkcję, nie tylko wyrobów, ale też usług, wyrażają potencjalne przychody i wpływy z tytułu prowadzonej działalności, dzięki nim można ustalać wskaźniki efektywności wykorzystania czynników produkcji na poziomie przedsiębiorstwa Wady: silny wpływ zmiany cen i składników kosztowych

Mierniki typu brutto: PS = PT - Sk.w + Sp.w produkcja towarowa (PT), które obejmują całą produkcję wytworzoną w danym czasie, spełniającą wymagania jakościowe odbiorców, produkcja sprzedana (PS), która obejmuje produkcję przekazaną odbiorcom w danym czasie, PS = PT - Sk.w + Sp.w produkcję globalną (PG), która obejmuje zarówno wyroby wytworzone, jak i produkcję niezakończoną PG = PT + Sk.n - Sp.n

Mierniki produkcji typu netto Nie ujmują efektów pracy przeniesionej. Są to: produkcja czysta, którą ustala się jako produkcje globalną pomniejszoną o koszty materialne tj. koszty materiałowe i amortyzację, koszt przerobu (wartość przerobu), według którego produkcję towarową pomniejsza się o koszty materiałów bezpośrednich, cena konfekcjonowania, według którego wartość produkcji określa koszt konfekcjonowania powiększony o zysk. Jest on zbliżony do kosztu przerobu

Mierniki wg pracochłonności: Wykorzystuje normogodziny dla wyrażenia wielkości osiągniętej produkcji Pomiar może bazować na: normatywnej pracochłonności pracowników bezpośrednio produkcyjnych normatywnej pracochłonności technologicznej

Wpływ czynników na zmianę wartości produkcji Odchylenie ilości wyrobów ceny wyrobu wartości produkcji 12

Rozliczenia wpływu czynników na zmianę wartości produkcji Wyroby Plan Wykonanie ilość cena wartość A 200 410 82 000 225 430 96 750 Zmiana wartości produkcji spowodowna zmianą liczby wyrobów: (225 – 200) * 410 = 10 250 Zmiana wartości produkcji spowodowana zmianą ceny: (430 – 410) * 225 = 4 500 Łączny przyrost wartości produkcji: 10 250 + 4 500 = 14 750 Udział wzrostu liczby wyrobów w wartości produkcji: 10 250 / 14 750 = 69,5% Udział ceny w wartości produkcji: 4 500 / 14 750 = 30,5% 13

Wyszczególnienie q c S D P (zł) 10 250 4 500 14 750 U (%) 69,5 30,5 100,0 D P (%) 12,5 4,5 18,0

  Analiza wpływu zmiany wielkości produkcji (sprzedaży) na zysk przedsiębiorstwa   Z Y S K DKS   DP Marża brutto DP – zmiana wielkości produkcji DKS – zmiana w kosztach stałych

Rozliczenie wpływu zmiany wielkości produkcji (sprzedaży) na zysk Wyszczególnienie I okres II okres % Wielkość produkcji (szt.) Koszty ogólne (tys. zł) Zysk (tys. zł) 1 100 119 85 1 450 124 140 131,8 104,2 164,7 Wpływ zmiany produkcji na zmianę zysku: - z tytułu absolutnego zwiększenia produkcji (sprzedaży) = 85 x 0,318 = 27,0 tys. zł - z tytułu obniżenia kosztów ogólnych = 119 x 0,318 = 37,8 tys. zł Razem = 27,0 + 37,8 = 64,8 tys. zł

Kompleksowe rozliczenie wpływu zmiany wielkości produkcji (sprzedaży) DP D Pr D KON DKb DKp DKf R E N T O W Ś Ć Kompleksowe rozliczenie wpływu zmiany wielkości produkcji (sprzedaży) na koszty i rentowność P – charakter produkcji (konstrukcja wyrobu, struktura asortymentowa, długość serii, itp.) Z – stan czynników wytwórczych (struktura i jakość urządzeń, materiałów, struktura i kwalifikacje pracowników, warunki pracy) M – system organizacji i zarządzania (systemy oceny, systemy motywacji, zasady wynagradzania, organizacja pracy) DP – zmiana wielkości produkcji DPr – zmiana wielkości przychodów ze sprzedaży DKb – zmiana w kosztach bezpośrednich DKp – zmiana w kosztach pośrednich produkcyjnych i ogólnoadministracyjnych DKf– zmiana w kosztach finansowania aktywów obrotowych

Analiza struktury produkcji

Struktura przychodów ze sprzedaży Odbiorcy Rok 1 Rok 2 Rok 3 Relacja 2/1 (w %) 3/2 Wartość % Sprzedaż produktów Sprzedaż usług Sprzedaż towarów Sprzedaż materiałów 11 686 211 1 233 67 88,6 1,6 9,3 0,5 15 430 421 2 145 271 84,5 2,3 11,7 1,5 19 640 315 3 225 174 84,1 1,4 13,8 0,8 132,0 199,5 174,0 404,5 127,3 74,8 150,4 64,2 Razem 13 197 100,0 18 267 23 354 138,4 127,9 Przychody ze sprzedaży według kierunków sprzedaży Odbiorcy Rok 1 Rok 2 Odchylenie Relacja 2/1 (w %) Wartość % Sprzedaż krajowa Sprzedaż eksportowa 20 000 15 000 57,2 42,8 29 000 13 000 69,0 31,0 +9 000 - 2 000 +11,8 -11,8 145,0 86,7 Razem 35 000 100,0 42 000 +7 000 x 120,0

kosztów własnych wynosi 1,05 Rozliczenie wpływu czynników na zmianę wartości produkcji w produkcji wieloasortymentowej Wyroby Plan Wykonanie ilość cena wartość w tys. zł w zł A B C 200 100 410 990 388 82 000 198 000 38 800 194 218 116 434 983 391 84 196 214 294 45 356 Razem 500 x 318 800 528 343 846 Wskaźnik wzrostu wielkości produkcji przy wykorzystaniu miernika jednostkowych kosztów własnych wynosi 1,05 21

Wyszczególnienie q c S U (%) D P (%) Wyrób A Wyrób B Wyrób C -2 460 17 820 6 208 4 656 -1 526 348 2 196 16 294 6 556 8.7 65,1 26,2 0,7 5,1 2,1 21 568 3 478 25 046 x 86 14 100 6,8 1,0 7,9 Wpływ zmiany wolumenu produkcji na zwiększenie wartości produkcji: 318 800 * 0,05 = 15 940 Wpływ zmian strukturalnych: 21 568 – 15 940 = 5 628

Analiza struktury produkcji z uwzględnienim rentowności Zestawienie sprzedaży według produktów i jej rentowności Produkty Wartość sprzedaży w mln zł Struktura sprzedaży w % Marża brutto Wsk. marży brutto Ranking według rentowności A B C D E G 1500 3250 2760 1225 1780 12,5 27,0 23,0 10,2 14,8 408 718 698 458 392 326 27,2 22,1 25,3 30,5 32,0 18,3 3 5 4 2 1 6 Razem 12015 100,0 3000 24,9 X

Analiza nowoczesności produkcji

Wskaźniki oceny nowoczesności produkcji wskaźnik znaku jakości Pzj Wzj = ------ x 100 Ps gdzie: Wzj - wskaźnik znaku jakości Pzj - wartość produkcji sprzedanej wyróżnionej znakiem jakości Ps - wartość produkcji sprzedanej 2) wskaźnik produkcji wyróżnionej pod względem jakościowym Pwj Wwj = ------ x 100 gdzie: Wwj - wskaźnik produkcji wyróżnionej pod względem jakościowym Pwj - wartość produkcji sprzedanej wyróżnionej pod względem jakościowym

3) wskaźnik nowoczesności produkcji: Pm Wm = ------ x 100 Ps gdzie: Wm - wskaźnik nowoczesności produkcji Pm - wartość produkcji sprzedanej o nowoczesnych rozwiązaniach technicznych Ps - wartość produkcji sprzedanej 4) wskaźnik odnowienia produkcji: Pn Wn = ------ x 100 gdzie: Wn - wskaźnik odnowienia produkcji Pn - wartość produkcji sprzedanej zakwalifikowanej do nowości

Wyszczególnienie wskaźników 2014 r. 2015 r. Efekt Wskaźnik nowoczesności produkcji (w %) Wskaźnik produkcji wyróżnionej z znakiem Q (w %) Wskaźnik odnowienia produkcji (w %) 25 12 20 33 10 + -

Analiza jakości produkcji

1) wskaźnik reklamacji: Pr Wr = ------ x 100 Ps gdzie: Wr - wskaźnik reklamacji Pr - wartość produkcji zareklamowanej Ps - wartość produkcji sprzedanej 2) wskaźnik strat z tytułu reklamacji: Kr Wkr = ------ x 100 Ps gdzie: Wkr - wskaźnik strat z tytułu reklamacji Kr - koszty i straty poniesione z tytułu reklamacji Ps - wartość produkcji sprzedanej lub Kws Kws - koszty wytworzenia produkcji sprzedanej

3) wartościowy wskaźnik braków: Wbw = ------ x 100 Kw gdzie: Wbw - wartościowy wskaźnik braków Kb - koszty wytworzenia produkcji wybrakowanej Kw - koszty wytworzenia całej produkcji 4) wskaźnik strat z tytułu braków Knb Wkb = ------ x 100 gdzie: Wkb - wskaźnik strat z tytułu braków Knb - koszty i straty poniesione z tytułu braków lub Ps Ps - wartość produkcji sprzedanej

1) wskaźnik gatunku I: Pg1 Wg1 = ------ x 100 Ps gdzie: Wg1 - wskaźnik gatunku I Pg1 - wartość produkcji sprzedanej zakwalifikowanej do gatunku I Ps - wartość produkcji sprzedanej

2) Ilościowy wskaźnik gatunkowości ustala się według wzoru: gdzie: Wg – ilościowy wskaźnik gatunkowości Pi – liczba wyrobów w danym gatunku gi – cyfra określająca odpowiedni gatunek n – liczba gatunków 3) Wartościowy wskaźnik gatunkowości można ustalić w trojaki sposób: - sposób pierwszy: gdzie: Wgw1 – wartościowy wskaźnik gatunkowości Pi – liczba wyrobów w danym gatunku ci – cena sprzedaży wyrobu w danym gatunku c1 – cena sprzedaży wyrobu w gatunku I n – liczba gatunków

gdzie: Wgw2 – wartościowy wskaźnik gatunkowości - sposób drugi: gdzie: Wgw2 – wartościowy wskaźnik gatunkowości Pi – liczba wyrobów w danym gatunku Wi – współczynniki przeliczeniowe poszczególnych gatunków n – liczba gatunków - sposób trzeci: gdzie: Wgw3 – wartościowy wskaźnik gatunkowości Pi – liczba wyrobów w danym gatunku ci – cena sprzedaży wyrobu w danym gatunku c1 – cena sprzedaży wyrobu w gatunku I – średnia cena sprzedawanych wyrobów n – liczba gatunków

Wyszczególnienie wskaźników 2014 r. 2015 r. Efekt 1. Wskaźnik gatunku I (w %) 2. Ilościowy wskaźnik gatunkowości 3. Wartościowy wskaźnik gatunkowości 4. Wskaźnik reklamacji (w %) 5. Wskaźnik strat z tytułu reklamacji (w %) 6. Wartościowy wskaźnik braków (w %) 7. Wskaźnik strat z tytułu braków (w %) 90 1,2 0,97 2,5 1,6 9,2 4,4 95 1,1 0,98 1,8 7,6 3,1 +

Kompleksowe rozliczenie wpływu zmiany jakości produkcji na koszty i rentowność

Analiza rytmiczności produkcji

Produkcja nierytmiczna w skali kwartalnej Okres Produkcja rytmiczna Wykonanie I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał 54 000 47 000 53 000 55 000 65 000 Razem 216 000 220 000 Okres Plan Wykonanie I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał 55 000 72 000 70 000 48 000 47 000 67 000 82 000 35 000 Razem 245 000 231 000

Wskaźniki oceny rytmiczności produkcji

Ocena rytmiczności produkcji kwartalnej Okres Plan Wykonanie I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał 54 000 47 000 53 000 55 000 65 000 Razem 216 000 220 000 Wsk. arytmiczności = 9,3% Wsk. rytmiczności I = 96,3% Wsk. rytmiczności II = 84,6% Wsk. zmienności = 11,8%

Ocena rytmiczności produkcji kwartalnej Okres Plan Wykonanie I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał 55 000 72 000 70 000 48 000 47 000 67 000 82 000 35 000 Razem 245 000 231 000 Wsk. arytmiczności = 15,5% Wsk. rytmiczności I = 87,8% Wsk. rytmiczności II = 70,4% Wsk. zmienności = 31,1%

GOSPODARKI CZYNNIKAMI WYTWÓRCZYMI ZADANIA ANALIZY GOSPODARKI CZYNNIKAMI WYTWÓRCZYMI

ZADANIA ANALIZY GOSPODAROWANIA CZYNNIKAMI WYTWÓRCZYMI wszechstronnie ocenić gospodarkę czynnikami wytwórczymi ujawnić występujące rezerwy i wskazać na możliwości ich racjonalnego wykorzystania ujawnić i wyjaśnić nieprawidłowości występujące w gospodarce czynnikami wytwórczymi wyznaczyć i ocenić relacje między nakładami pracy żywej i uprzedmiotowionej a wielkością otrzymywanych z tych nakładów produktów ustalić wpływ gospodarowania czynnikami wytwórczymi na osiągnięte wyniki finansowe stworzyć podstawę do planowania

SZCZEGÓŁOWE ZADANIA ANALIZY GOSPODARKI MATERIAŁAMI ocenić poziom materiałochłonności produkcji ustalić odchylenie faktycznego zużycia materiałów od planu, wielkości normatywnych ustalić wielkość obniżki (zwyżki) zużycia materiałów w stosunku do lat ubiegłych ocenić wpływ gospodarki materiałami na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa ustalić i wyjaśnić przyczyny nieprawidłowości w gospodarce materiałowej umożliwić sformułowanie wniosków i przedsięwzięć zmierzających do usunięcia ujawnionych nieprawidłowości i poprawy efektywności gospodarki materiałowej stworzyć podstawę planowania zużycia materiałowego

SZCZEGÓŁOWE ZADANIA ANALIZY GOSPODARKI CZYNNIKIEM LUDZKIM ocenić poziom produktywności pracy, ustalić odchylenie rzeczywistych kosztów pracy od planu, ustalić wielkość obniżki (zwyżki) kosztów pracy w stosunku do lat ubiegłych, ocenić wpływ gospodarki czynnikiem ludzkim na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa, ustalić i wyjaśnić przyczyny nieprawidłowości w zakresie zatrudnienia i płac, stworzyć podstawę planowania zatrudnienia i płac

SZCZEGÓŁOWE ZADANIA ANALIZY GOSPODARKI ŚRODKAMI TRWAŁYMI wszechstronnie ocenić gospodarkę środkami trwałymi - zużycie środków trwałych - stopień wyposażenia przedsiębiorstwa w środki trwałe - wykorzystanie środków trwałych - produktywność środków trwałych ustalić wpływ stopnia wykorzystania środków trwałych na osiągnięte wyniki produkcyjne i finansowe ujawnić występujące w środkach trwałych rezerwy i wskazać na możliwości ich racjonalnego wykorzystania wyznaczyć właściwe relacje między nakładami pracy żywej i uprzedmiotowionej a ilością otrzymywanych z tych nakładów produktów określić kształtowanie się wielkości produkcji w zależności od podjętych decyzji dotyczących założeń technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych

Ocena zaangażowania czynników wytwórczych

Czynniki wytwórcze w procesie gospodarczym mają dwojaki charakter: zasobowy: - zasoby siły roboczej - zasoby majątku trwałego strumieniowy: - zużycie materiałów - zużycie paliw - zużycie energii Zaangażowanie czynników wytwórczych można wyrazić: W postaci ilościowej W postaci jakościowej W jednostkach naturalnych W jednostkach pieniężnych, wartościowych

Ocena zaangażowania zasobów pracy

Ocena struktury zatrudnienia w poszczególnych zakładach przedsiębiorstwa wielozakładowego Grupa pracownicza Zakład Nr 1 Zakład Nr 2 Zakład Nr 3 Ilość osób Udział w % Robotnicy Pracownicy inżynieryjno-techniczni Pracownicy administracyjno-biurowi Pracownicy obsługi Uczniowie 470 52 64 12 - 78,6 8,7 10,7 2,0 0,0 600 83 122 17 30 70,4 9,7 14,3 3,5 520 47 61 20 12 78,8 7,1 9,2 3,0 1,8 Razem 598 100,0 852 660

Analiza jakości zatrudnienia Jakościową stronę zatrudnionych osób w przedsiębiorstwie ukazują: Wykształcenie pracowników Kwalifikacje zawodowe robotników Staż pracy pracowników Wiek zatrudnionych pracowników

WSKAŹNIKI OCENY ZAANGAŻOWANIA ZASOBÓW PRACY W UJĘCIU WARTOŚCIOWYM łączna suma wypłacanych wynagrodzeń wsk. średnich wynagrodzeń kwot wypłaconych wynagrodzeń ------------------------------------------- zatrudnienie ogółem wsk. poziomu całkowitych kosztów pracy całkowite koszty pracy ---------------------------- koszty ogółem

Ocena zaangażowania środków trwałych

Rodzaje wartości środków trwałych: wartość początkowa (brutto) - szybko dezaktualizuje się wskutek zużycia środków trwałych - nie odzwierciedla faktycznej wartości obiektu (tylko w momencie nabycia) - szybciej dezauktualizuje się w warunkach wysokiej inflacji i postępu techn. wartość bieżąca (netto) - wyraża wartość uwzględniającą dotychczasowe zużycie obiektu - może nie odpowiadać faktycznej, rynkowej wartości obiektu wartość odtworzeniowa - odzwierciedla ceny rynkowe obiektów - problem z wyceną „starych” obiektów nie mających odpowiedników na rynku - pracochłonna metoda wyceny

Podział produkcyjnego majątku trwałego według rodzaju: grunty budynki budowle kotły, maszyny energetyczne maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego przeznaczenia maszyny, urządzenia i aparaty specjalne branżowe urządzenia techniczne środki transportu urządzenia, przyrządy, wyposażenie

Charakterystyka środków trwałych w przedsiębiorstwie Grupa środków trwałych Liczba obiektów trwałych Wartość środków trwałych Udział w ogólnej wartości środków trwałych Grunty x 1 226 3,0 Budynki 1 8 577 21,4 Budowle 3 6 900 17,2 Maszyny energetyczne 5 3 540 8,8 Maszyny ogólnego przeznaczenia 13 15 325 38,3 Maszyny branżowe 2 366 6,9 Urządzenia techniczne 1 739 4,3 Środki transportu 325 0,8 10 52 0,1 Razem 40 050 100,0

WSKAŹNIKI OCENY WIELKOŚCI ŚRODKÓW TRWAŁYCH wsk. udziału aktywów trwałych w całkowitych aktywach aktywa trwałe ------------------------- aktywa ogółem wsk. poziomu kosztów amortyzacji środków trwałych koszty amortyzacji --------------------------- koszty ogółem wsk. poziomu kosztów utrzymania środków trwałych koszty utrzymania środków trwałych ---------------------------------------------

Ocena zaangażowania materiałów

WSKAŹNIKI OCENY KOSZTÓW MATERIAŁOWYCH wsk. poziomu całkowitych kosztów materiałowych całkowite koszty materiałowe ------------------------------------- koszty ogółem wsk. poziomu kosztów materiałów podstawowych (bezpośrednich) koszty materiałów podstawowych (bezpośrednich) ------------------------------------------------------------ wsk. poziomu kosztów materiałów pomocniczych (pośrednich) koszty materiałów pomocniczych (pośrednich) -------------------------------------------------------

WSKAŹNIKI OCENY ZAPASÓW MATERIAŁOWYCH wsk. zapasu w dniach (wsk. cyklu zapasów) przeciętny zapas materiałów * liczba dni w okresie ---------------------------------------------------------------- zużycie materiałów wsk. częstotliwości wymiany zapasów materiałów (wsk. rotacji materiałów) ------------------------------------ przeciętny zapas materiałów wsk. zaangażowania materiałów w procesie wytwórczym ---------------------------------------------- zużycie materiałów w danym okresie

Pomiędzy wskaźnikami zachodzą następujące powiązania: 1 ----------------------------------- = wskaźnik poziomu zapasów wskaźnik obrotu zapasów liczba dni w okresie -------------------------------------- = wskaźnik obrotu zapasów wskaźnik zapasów w dniach ----------------------------------- = wskaźnik zapasów w dniach

WSKAŹNIKI OCENY KOSZTÓW ZAPASÓW MATERIAŁOWYCH wsk. poziomu kosztów i strat utrzymywania zapasów koszty i straty utrzymywania zapasów ------------------------------------------------ koszty ogółem

Ocena wykorzystania czynników wytwórczych

Wykorzystanie materiałów

Wskaźniki wykorzystania materiałów wsk. wykorzystania materiałów ilość materiału w wyrobie -------------------------------------------------- jednostkowa norma zużycia materiałów wsk. odpadów i strat materiałowych wielkość odpadów i strat materiałowych ---------------------------------------------------

Wykorzystanie czynnika pracy

Wskaźniki wykorzystania czasu pracy * wsk. wykorzystania nominalnego czasu pracy liczba godz. przepracowanych ------------------------------------- czas nominalny * wsk. efektywnego czasu pracy czas efektywnie przepracowany --------------------------------------- * wsk. przestojów produkcyjnych czas przestojów produkcyjnych * wsk. strat czasu pracy czas strat produkcyjnych ------------------------------- * wsk. zmianowości przec. liczba robotników na wszystkich zmianach ------------------------------------------------------------- przec. liczba pracujących na największej zmianie

Ustalanie wpływu strat czasu pracy na zmniejszenie produkcji   P * 100 DP = ------------ - P 100 - Ws

Wykorzystanie środków trwałych

Ustalanie wpływu strat czasu pracy maszyn i urządzeń na zmniejszenie produkcji   P * 100 DP = ------------ - P 100 - Ws

Wpływ strat czasu pracy maszyn i urządzeń na wielkość produkcji przedsiębiorstwa   ------------------------------------------------------------------------------------------------- 2011 2012 2013 Produkcja wytworzona (szt.) 30.000 32.000 35.000 Wsk. strat czasu pracy maszyn (w %) 4.0 3.8 3.5 Utracona wielkość produkcji z powodu strat czasu pracy maszyn: R. 2011 = 30 000 / (1 – 0,04) - 30 000 = 1 250 szt. R. 2012 = 32 000 / (1 – 0,038) - 32 000 = 1264 szt. R. 2013 = 35 000 / (1 – 0,035) - 35 000 = 1269 szt.

Ocena produktywności czynników wytwórczych

Metoda wzorcowych układów nierówności DMt < DP DZt < DP DKm < DP DZp < DP DZt < DMt < DP

Postacie wskaźników produktywności: wsk. produktywności zasobów wartość produkcji -------------------------------- zasób wsk. zasobochłonności produkcji -------------------------------

Produktywność pracy – wydajność pracy

Wskaźniki produktywności pracy * wsk. wydajności pracy produkcja ------------------ nakłady pracy * wsk. pracochłonności

Rodzaje wydajności pracy: Indywidualna Zbiorowa (zespołowa, grupowa) Przeciętna 83

Wskaźniki wydajności pracy * wsk. wydajności pracy na 1 zatrudnionego produkcja ------------------------ liczba zatrudnionych * wsk. wydajności na 1 godz. liczba godzin pracy

Sposoby ustalania wydajności pracy Pomiar nakładów pracy Rodzaje wydajności przeciętnej z punktu widzenia zakresu ujętych pracowników: Ogólna wszystkich pracowników Pracowników produkcyjnych Pracowników bezpośrednio produkcyjnych Rodzaje wydajności przeciętnej z punktu widzenia skali ujętego czasu: Na 1 godzinę Na 1 zmianę Na 1 dzień Na 1 miesiąc Na rok Pomiar efektów produkcyjnych Produkcja sprzedana brutto Produkcja sprzedana netto Produkcja wytworzona 85

w tym zatrudnienie robotników Przepracowane roboczo-godziny Przykład 1 Wyszczególnienie Kwiecień Maj Zatrudnienie ogółem, w tym zatrudnienie robotników Przepracowane roboczo-godziny Produkcja sprzedana (w tys. zł) Produkcja wg kosztów przerobu (w tys. zł) Produkcja (w szt.) 500 400 80 000 48 000 30 000 16 000 540 410 84 000 57 960 31 840 16 464 Tempo zmiany wydajności pracy ustalonej wg różnych mierników Składowe rachunku wydajności pracy Zatrudnienie ogółem Robotnicy Roboczo-godziny Produkcja sprzedana + 11,8 % + 17,8 % + 15,0 % Produkcja wg kosztów przerobu -1,8 % +3,5 % + 1,0 % Produkcja w szt. - 4,8 % + 0,4 % - 2,0 % Udział kosztów pracy przeniesionej Ceny wyrobów Udział zatrudnienia pracowników administracyjnych Uwzględnienie strat czasu pracy

Wskaźniki wykonania norm pracy wsk. wykonania norm pracy w ujęciu ilościowym ilość wykonana ----------------------------------- ilościowa norma pracy wsk. wykonania normy pracy w ujęciu czasowym norma czasowa ---------------------------------- faktyczny czas pracy W obu wypadkach przekroczenie (powyżej 100%) oznacza wzrost efektywności

Analiza czynnikowa wydajności pracy na 1 robotnika Odchylenie wydajności pracy na 1 robotnika czasu pracy na 1 godzinę 88

Wpływ zmiany wydajności pracy na wielkość produkcji Odchylenie wydajności pracy na 1 zatrudnionego Odchylenie wielkości zatrudnienia wielkości produkcji 89

Przykład 2. Wpływ czynników (zatrudnienia, wydajności na 1 zatr.) na wielkość produkcji Wyszczególnienie Plan Wykonanie Wielkość zatrudnionych robotników (os.) Wielkość produkcji (szt.) 200 4.000 210 4.280 Wydajność 1 zatrudnionego plan = 20,0 szt. Wyk. = 20,4 szt. Zmiana = 0,38 szt. D P (z) = (210 – 200) x 20,0 = 200 D P (Wz) = 210 x 0,38 = 80

z Wz S DP (szt.) 200 80 280 U (%) 71 29 100 DP (%) 5 2 7 Wyszczególnienie z Wz S DP (szt.) 200 80 280 U (%) 71 29 100 DP (%) 5 2 7

Analiza czynnikowa (wielopoziomowa) wielkości produkcji Odchylenie wydajności pracy na 1 robotnika Odchylenie wielkości zatrudnienia robotników wielkości produkcji czasu pracy na 1 godzinę 92

Wskaźniki oceny gospodarki płacowej na tle zmiany wydajności pracy * wsk. wyprzedzenia średniej płacy przez wzrost wydajności pracy dynamika wzrostu wydajności pracy --------------------------------------------- dynamika wzrostu średniej płacy * wsk. opłacenia wzrostu wydajności pracy wzrostem średniej płacy tempo wzrostu średniej płacy ----------------------------------------- tempo wzrostu wydajności pracy

Produktywność środków trwałych

produktywności środków trwałych Analiza czynnikowa produktywności środków trwałych Odchylenie produktywności środków trwałych Odchylenie czasu pracy 1 maszyny Odchylenie produktywności na 1 masz-godz.

produktywności środków trwałych Wpływ zmiany produktywności środków trwałych na wielkość produkcji Odchylenie wielkości aktywów trwałych produktywności środków trwałych wielkości produkcji

Wpływ zmiany produktywności majątku trwałego na zmianę produkcji, Przykład 3. Wpływ zmiany produktywności majątku trwałego na zmianę produkcji, Wyszczególnienie I okres II okres Wartość produkcji (tys. zł) Wartość netto środków trwałych (tys. zł) 1 100 800 1 450 950 Produktywność środków trwałych: I okr. = 1100 / 800 = 1,38 II okr. = 1,53 D = +0,15 (109%) Wpływ czynników na zmianę produkcji: - wpływ liczby maszyn = (950 – 800) x 1,38 = 207 tys. zł - wpływ zmiany produktywności = (+0,15) x 950 = 143 tys. zł wzrost o 13%  

St P-ść S DP (zł) 207 143 350 U (%) 59,1 40,9 100,0 DP (%) 18,8 13,0 Wyszczególnienie St P-ść S DP (zł) 207 143 350 U (%) 59,1 40,9 100,0 DP (%) 18,8 13,0 31,8

produktywności środków trwałych Analiza czynnikowa dwupoziomowa produktywności środków trwałych Odchylenie wielkości aktywów trwałych produktywności środków trwałych wielkości produkcji Odchylenie czasu pracy 1 maszyny Odchylenie produktywności na 1 masz-godz.

Produktywność materiałów – materiałochłonność produkcji

WSKAŹNIKI MATERIAŁOCHŁONNOŚCI PRODUKCJI Nakłady materiałowe ------------------------- Produkcja wsk. wartościowy koszty materiałowe wartość produkcji wsk. ilościowo-wartościowy wielkość produkcji wsk. ilościowy zużycia materiałów

WSKAŹNIKI MATERIAŁOCHŁONNOŚCI PRODUKCJI wsk. wartościowy koszty materiałowe ------------------------- wartość produkcji wsk. ilościowo-wartościowy ------------------------ wielkość produkcji ilość zużytych materiałów ------------------------------------ ciężar wyrobu ------------------ cena jednostkowa norma zużycia materiałów -------------------------------------------------- wsk. uwzględniający parametry użytkowe wyrobu parametr użytkowy

Odchylenie materiałochłonności produkcji Wpływ zmiany materiałochłonności produkcji na koszty materiałowe Odchylenie wielkości produkcji Odchylenie materiałochłonności produkcji kosztów materiałów

Produktywność zapasów materiałowych wsk. zapasochłonności produkcji przeciętny zapas materiałów ------------------------------------ wartość produkcji wsk. produktywności zapasów materiałowych

Analiza wpływu gospodarki czynnikami wytwórczymi na koszty i wyniki finansowe

Gospodarka czynnikami wytwórczymi Odchylenie zysku na działalności gospodarczej Odchylenie zysku na sprzedaży Odchylenie wyniku na pozostałej działalności operacyjnej Odchylenie wyniku na operacjach finansowych Odchylenie zysku brutto na sprzedaży Odchylenie kosztów ogólnego zarządu Odchylenie kosztu sprzedaży Odchylenie zysku na sprzedaży produktów Odchylenie wielkości sprzedaży Odchylenie cen Odchylenie kosztów bezpośrednich Odchylenie kosztów wydziałowych Gospodarka czynnikami wytwórczymi 107

Metoda wzorcowych układów nierówności DMt < DP < DZ DZt < DP < DZ DKm < DP < DZ

Wpływ gospodarki materiałami na koszty i rentowność

przy wyłącznej zmianie jednostkowych kosztów materiałowych Rachunek zysku przy wyłącznej zmianie jednostkowych kosztów materiałowych Wyszczególnienie Plan Wykonanie Różnica Ilość sprzed. wyrobów Wartość sprzed. wyrobów 50 1000 Koszty operacyjne - koszty materiałów - koszty pracy - amortyzacja - pozostałe 800 500 200 820 520 +20 Zysk operacyjny 180 -20 Koszt jednostkowy materiałów (plan) = 500 / 50 = 10,00 Koszt jednostkowy materiałów (wyk.) = 520 / 50 = 10,40 Wzrost kosztów materiałów = 50 szt. * (10,4 – 10,0) = 20

Analiza czynnikowa (jednozpoziomowa) kosztów materiałów bezpośrednich Odchylenie jedn. kosztów materiałów bezp. Odchylenie wielkości produkcji Odchylenie 111

Analiza czynnikowa dwupoziomowa kosztów materiałów bezpośrednich Odchylenie jedn. kosztów materiałów bezp. zużycia Odchylenie cen zakupu materiałów Odchylenie wielkości produkcji 112

Analiza jednopoziomowa trzyczynnikowa kosztów materiałów bezpośrednich Odchylenie wielkości produkcji Odchylenie od normy zużycia materiałów bezp. całkowitych kosztów materiałów bezp. cen materiałów 113

Analiza czynnikowa kosztów materiałów bezpośrednich Przykład 1 Analiza czynnikowa kosztów materiałów bezpośrednich Wyszczególnienie Plan Wykon. Zmiana % Wielkość produkcji w szt. Wielkość zużycia jednostkowego w kg Cena materiału w zł 1400 25 80 1452 25,5 92 +52 +0,5 +12 3,7 2 15,0 Razem koszty materiałów bezpośrednich 2 800 000 3 406 392 606 392 21,7

Rachunek zysku przy zmianie jednostkowych kosztów materiałowych w warunkach zmiany wielkości sprzedaży Wyszczególnienie Plan Wykonanie Różnica Ilość sprzedanych wyrobów (P) Wartość sprzedanych wyrobów 50 1000 55 1100 +5 +100 Koszty operacyjne - koszty materiałów (Km) - koszty pracy - amortyzacja - pozostałe 800 500 200 820 520 +20 Zysk operacyjny 280 +80 DKm (p) = DP * ( Km1 / P1 ) = 5 * 500/50 = +50 DKm (jkm) = (Km2 / P 2 - Km1 / P1 ) * P2 = (520/55 - 500/50) * 55 = -30 DKm = 50 – 30 = +20 DZ (m) = +30

Odchylenie materiałochłonności produkcji Wpływ zmiany materiałochłonności produkcji na koszty materiałowe Odchylenie wielkości produkcji Odchylenie materiałochłonności produkcji kosztów materiałów

Rachunek zysku przy zmianie materiałochłonnosci produkcji w warunkach zmiany wielkości sprzedaży Wyszczególnienie Plan Wykonanie Różnica w zysku Wartość sprzedanych wyrobów (S) 1000 1100 +100 Koszty operacyjne - koszty materiałów (Km) - koszty pracy - amortyzacja - pozostałe 800 500 200 50 820 520 -20 Zysk operacyjny 280 +80 DKm (S) = DS * ( Km1 / S1 ) = 100 * 500/1000 = +50 DKm (m) = (Km2 / S 2 - Km1 / S1 ) * S2 = (520/1100 - 500/1000) * 1100 = -30 DKm = 50 – 30 = +20 DZ (m) = +30

Analiza kompleksowa wpływu materiałochłonności produkcji na koszty i zyski D M-ść DZm D Zp DKz DKm DKf DKu R E N T O W Ś Ć DKs P – charakter produkcji (konstrukcja wyrobu, struktura asortymentowa, długość serii, itp.) Z – stan czynników wytwórczych (struktura i jakość urządzeń, materiałów, struktura i kwalifikacje pracowników, warunki pracy) M – system organizacji i zarządzania (systemy oceny, systemy motywacji, zasady wynagradzania, organizacja pracy) DM – zmiana materiałochłonności produkcji DZm – zmiana wielkości zużycia materiałów DZp– zmiana wielkości zapasów DKz – zmiana w kosztów zakupu materiałów DKm – zmiana w kosztów zużycia materiałów DKf– zmiana w kosztów finansowania zapasów DKu– zmiana w kosztów magazynowania DKs– zmiana w kosztów starzenia się zapasów 119

120

121

Zmiana zysku ustalona przy zastosowaniu metody odchyleń względnych Wyszczególnienie Plan Wykonanie Dynamika Przychody 1000 1100 110,0% Koszty operacyjne - koszty materiałów - koszty pracy - amortyzacja - pozostałe 800 500 200 50 820 520 102,5% 104,0% Zysk operacyjny 280 140,0% DwKm = 500 * ( 0,04 - 0,10 ) = 500 * (-) 0,06 = - 30 DwKm = DKm (m) = -30 DZ (m) = 30

Wpływ zapasów materiałowych na koszty i rentowność

Rys.2. Wpływ wielkości zapasów na wynik finansowy ` Koszt finansowania zapasów Koszt wyczerpania się zapasów Wielkość zapasów Wynik finansowy Koszt magazynowania zapasów starzenia się zapasów Produkcja Rotacja zapasów Rys. 3. Wpływ zapasów na przepływy pieniężne Wielkość zapasów Prze-pływy pienię- żne Koszty zapasów Zysk

Wpływ czynników na wielkość zapasów na w przedsiębiorstwie Wyszczególnienie Plan Wykonanie Średni stan zapasów Wartość produkcji sprzedanej 43.000 125.500 45.210 128.140 Wskaźnik zapasu materiałów w dniach: 43.000 Zp (plan) = ---------------- = 125,06 dni 125.500 / 365 45.210 Zp (wyk.) = ---------------- = 128,78 dni 128.140 / 365

Rozliczenie wpływu czynników na zmianę wielkości zapasów w stosunku do planu. Wpływ zmiany sprzedaży na zmianę wielkości zapasów: (128 140 – 125 500 ) * 125,06/365 = 905 Wpływ zmiany rotacji zapasów na zmianę wielkości zapasów: (128,78 – 125,06)/365 x 128 140 = 1305 Udział zmiany sprzedaży w zwiększeniu zapasów: 905/(45210 – 43000) x 100 = 41% Udział zmiany rotacji zapasów w zwiększeniu zapasów: 1305/(4521-43000) x 100 = 59%

Wpływ kosztów finansowania zapasów materiałowych na wynik finansowy Wyszczególnienie Plan Wykonanie Średni stan zapasów materiałowych 43 000 45 210 Oprocentowanie kredytów bankowych w % 10 Udział kredytu w finansowaniu zapasów w % 40 Wpływ wzrostu zapasów na koszty finansowe = (45 210 – 43 000) * 0,4 * 0,10 = 88,4 Zmiana zysku = -88,4 Wpływ pogorszenia rotacji zapasów na koszty finansowe = 1305 * 0,4 * 0,10 = 52,2 Zmiana zysku = -52,2

Wpływ gospodarki czynnikiem ludzkim na koszty i rentowność

Analiza czynnikowa kosztów robocizny bezpośredniej Odchylenie jedn. kosztów robocizny bezp. Odchylenie wielkości produkcji Odchylenie 130

Analiza czynnikowa wielopoziomowa kosztów robocizny bezpośredniej Odchylenie jedn. kosztów robocizny bezp. Odchylenie wielkości produkcji Odchylenie nakładów pracy stawek wynagrodzeń 131

Analiza czynnikowa jednopoziomowa kosztów robocizny bezpośredniej Odchylenie wielkości produkcji Odchylenie od normy pracy całkowitych kosztów płac bezpośrednich stawek wynagrodzenia   132

Analiza czynnikowa (jednopoziomowa) kosztów wynagrodzeń Odchylenie średniej płacy Odchylenie wielkości zatrudnienia kosztów płac

Analiza wpływu zmiany zatrudnienia na zysk przedsiębiorstwa   Analiza wpływu zmiany zatrudnienia na zysk przedsiębiorstwa   Z Y S K DKo   D Zt DP Koszty pracy DW – zmiana wydajności pracy DP – zmiana wielkości produkcji DKo – zmiana w kosztach ogólnych

Analiza wpływu zmiany wydajności pracy na zysk przedsiębiorstwa   Analiza wpływu zmiany wydajności pracy na zysk przedsiębiorstwa   Z Y S K DKo   DW DP DW – zmiana wydajności pracy DP – zmiana wielkości produkcji DKo – zmiana w kosztach ogólnych

Analiza kompleksowa wydajności pracy DW D Pr D Zt DKr DKo DKp R E N T O W Ś Ć Analiza kompleksowa wydajności pracy P – charakter produkcji (konstrukcja wyrobu, struktura asortymentowa, długość serii, itp.) Z – stan czynników wytwórczych (struktura i jakość urządzeń, materiałów, struktura i kwalifikacje pracowników, warunki pracy) M – system organizacji i zarządzania (systemy oceny, systemy motywacji, zasady wynagradzania, organizacja pracy) DW – zmiana wydajności pracy DPr – zmiana wielkości produkcji DZt – zmiana wielkości zatrudnienia DKr – zmiana w kosztach robocizny DKo – zmiana w kosztach ogólnych DKp– zmiana w kosztach pracy

Wpływ gospodarki środkami trwałymi na koszty i rentowność

ANALIZA WPŁYWU STRAT CZASU PRACY MASZYN I URZĄDZEŃ NA ZMNIEJSZENIE WIELKOŚCI ZYSKU   Ustalanie wpływu strat czasu pracy maszyn i urządzeń na zmniejszenie zysku - zmniejszenie zysku wynikające ze zmniejszenia produkcji Z * 100 DZp = ------------ - Z 100 - Ws - zmniejszenie zysku wynikające z względnej zwyżki kosztów stałych KS * 100 DZk = ------------ - KS - zmniejszenie zysku wynikające z strat czasu pracy maszyn i urządzeń DZ = DZp + DZk

  Analiza wpływu zmiany produktywności środków trwałych na zysk przedsiębiorstwa   Z Y S K DKo   DPt DP DPt – zmiana produktywności środków trwałych DP – zmiana wielkości produkcji DKo – zmiana w kosztach ogólnych

Analiza kompleksowa produktywności środków trwałych   Analiza kompleksowa produktywności środków trwałych P DKe   R E N T O W Ś Ć DKo   DPt DP Z DAt DFi M DKe   P – charakter produkcji (konstrukcja wyrobu, struktura asortymentowa, długość serii, itp.) Z – stan czynników wytwórczych (struktura i jakość urządzeń, materiałów, struktura i kwalifikacje pracowników, warunki pracy) M – system organizacji i zarządzania (systemy oceny, systemy motywacji, zasady wynagradzania, organizacja pracy) DPt – zmiana produktywności środków trwałych DP – zmiana wielkości produkcji DAt – zmiana wielkości aktywów trwałych DKe – zmiana w kosztach eksploatacji środków trwałych DKo – zmiana w kosztach ogólnych DFi– zmiana w kosztach finansowania środków trwałych