Etyka zawodów prawniczych Demokratyzacja deontologii: Kontraktualizm Jonha Rawlsa Etyka dyskursu

John Rawls i (kontraktualna) Teoria sprawiedliwości

Rawsla koncepcja umowy społecznej „Sprawiedliwość jako bezstronność” Sytuacja pierwotna: Bezstronny punkt widzenia, który powinien zostać przyjęty dla ustalenia podstawowych zasad sprawiedliwości. W sytuacji takiej działamy jako wolne i równe podmioty, które wspólnie poszukują konsensusu co do akceptowanych zasad sprawiedliwości społecznej i politycznej. Zasłona niewiedzy: „Narzędzie heurystyczne” umożliwiające sytuację pierwotną, wedle którego podmioty pozbawione są wiedzy na temat swoich istotnych cech, a także położenia społecznego czy uwarunkowań historycznych.

Zasłona niewiedzy Strony umowy nie mają wiedzy na temat: pochodzenia, płci, wieku, rasy, światopoglądu, dochodów, majątku, uzdolnień itp. żadnego członka społeczeństwa; systemu politycznego, gospodarczego, struktury klasowej, poziomu rozwoju itp. społeczeństwa. Strony mają świadomość na temat: że członkowie społeczeństwa posiadają różnorodne przekonania, światopoglądy i wizje udanego życia; względnej ograniczoności zasobów pozostających do dyspozycji społeczeństwa; ogólnej wiedzy o świecie, podstawowych faktów dot. życia społecznego, podstawowych prawd zdrowego rozsądku.

Zasady sprawiedliwości Każda osoba powinna mieć równe prawo do jak najszerszego całościowego systemu równych podstawowych wolności, dającego się pogodzić z podobnym systemem dla wszystkich. Nierówności społeczne i ekonomiczne mają być tak ułożone aby: były z jak największą korzyścią dla najbardziej upośledzonych; były związane z urzędami i stanowiskami dostępnymi dla wszystkich, w warunkach autentycznej równości szans.

Założenia Rawlsa Proceduralna wersja etyki Kantowskiej? Wizja obywatela (osoby ludzkiej) i liberalizm Modyfikacja pierwotnego stanowiska: Liberalizm polityczny i „overlapping consensus”

czyli „Kant jadł Bratwursta, a nie hamburgery” Etyka dyskursu czyli „Kant jadł Bratwursta, a nie hamburgery”

Podstawowa idea Jak osiągnąć racjonalnie uzasadniony konsensus jedynie za pomocą „siły argumentów, a nie argumentu siły”. Konkretyzacja w sferze polityki i prawa: Jak uzasadnić normatywnie faktyczne akty użycia przemocy.

Kantowskie korzenie Kantowskie pytanie o pojęcie obowiązku narzucane przez „czysty rozum”, wolne od odwołań do naturalnych skłonności. Etyka dyskursu: warunki możliwości osiągnięcia zgody co do treści takiego obowiązku zawarte są w samej naturze komunikacji językowej. Kantowski imperatyw kategoryczny ewoluuje do postaci zasad racjonalnego dyskursu.

Główni przedstawiciele Karl-Otto Apel Jürgen Habermas Robert Alexy

Habermas i Teoria działania komunikacyjnego Uniwersalne roszczenia ważnościowe każdego aktu komunikacji (działania komunikacyjnego) Dwa rodzaje racjonalności: racjonalność instrumentalna vs. racjonalność komunikacyjna Podstawa dla sformułowania uniwersalnej etyki dyskursu

Dwie zasady wg Habermasa Zasada uniwersalizacji: Każda prawomocna norma musi spełniać ten warunek, że skutki i efekty uboczne wypływające przypuszczalnie z jej powszechnego przestrzegania w celu zaspokojenia interesów każdego, z osobna mogłyby zostać zaakceptowane bez przymusu przez wszystkich zainteresowanych. Zasada dyskursu: Tylko te normy mogą rościć sobie ważność, które spotykają się (mogłyby się spotykać) z aprobatą wszystkich zainteresowanych jako uczestników praktycznego dyskursu.

Alexy i zasady racjonalnego dyskursu Preconditions for the possibility of argumentation: 1. No speaker may contradict herself. 2. Every speaker may only assert what she actually believes (as true/right). 3. Every speaker has to use words (predicates) with consistence (to similar objects)‏ 4. Different speaker may not use the same expression with different meaning

Alexy cd. The principle of rationality: Every speaker must give reasons for what he or she asserts when asked to do so, unless he or she can cite reasons which justify a refusal to provide a justification. Consequences: - Everyone who can speak may take part in discourse - Everyone may freely make his or her contribution to the discourse - No speaker may be prevented from exercising the rights laid down in the two preceding by any kind of coercion internal or external to the discourse. Principles of burden of proof

Zastosowania Public vs. private reason (Public standards vs. private beliefs) Citizens engaged in certain political activities have a duty of civility to be able to justify their decisions on fundamental political issues by reference only to public values and public standards. [Rawls, as cited in: Stanford Encyclopedia of Philosophy]

Zastosowania Habermas: Rules of discourse ethics as rules of democracy Deliberative democracy Religion in public sphere Apel: Discourse ethics as ethics of responsibility for the factual communicative community I belong to. Alexy: Legal argumentation as a rational discourse