Rola filozofii w kognitywistyce i kognitywistyki w filozofii Dr hab. Marcin Miłkowski Rola filozofii w kognitywistyce i kognitywistyki w filozofii

Co nas czeka? Filozofia w kognitywistyce: dwie role Kognitywistyka w filozofii Podstawowe zagadnienia współczesnej filozofii umysłu i kognitywistyki: Reprezentacje Świadomość i wartość introspekcji Architektura umysłu 4E Obliczeniowa teoria umysłu i informacje

Rola filozofii w kognitywistyce Filozofia inspiruje. Zadaje nowe pytania, które też wymagają nowych odpowiedzi, np. „Jakiego rodzaju komputerem jest umysł?”, wymaga odrzucenia behawioryzmu i poszukiwanie adekwatnego modelu obliczeń umysłowych. Częste dla filozofów umysłu.

Rola filozofii w kognitywistyce Filozofia systematyzuje i analizuje. Filozofowie analizują metodologię, zakres wyjaśnień i teorie kognitywistyczne. To jest rola dla filozofów nauki.

Rola filozofii w kognitywistyce Filozofia przenika naukę. Założenia teoretyczne są we wszystkich naukach: założenia, których nie sposób sprawdzić eksperymentalnie, a od których zależy interpretacja eksperymentów. Koncepcja rozszerzonego umysłu, enaktywizm, predykcyjna teoria umysłu, teleosemantyka… – wszystko to są założenia, które można przyjmować w badaniach!

Kognitywistyka w filozofii Tradycyjne tezy filozoficzne mogą okazywać się empiryczne, kiedy np. głoszą coś na temat natury świadomości. Filozoficzna teza, że nie mogą istnieć stany umysłowe inne niż świadome, stoi w konflikcie z licznymi badaniami nad nieświadomym przetwarzaniem informacji w percepcji czy procesach językowych. Jej obrona jest donkiszoterią…

Spory, spory, jeszcze raz spory… Dlaczego jest tyle stanowisk w filozofii? I kognitywistyce? To nie jest anomalia. Każda żywa dziedzina badań tak ma. Trudno o spory o liczbę tomów Trylogii Sienkiewicza, ale fizycy spierają się o naturę czarnych dziur, biologowie o naturę wyjaśnień ewolucyjnych, socjologowie o metodologię jakościową… Nauka wymaga myślenia krytycznego. I to właśnie daje nauce filozofia. Analiza argumentacji i dążenie do jasności pojęciowej – to narzędzia filozofii.

Podstawowe zagadnienia współczesnej filozofii umysłu Czym są reprezentacje? Dominują odmiany stanowiska teleosemantycznego; to wytwory mechanizmów mających funkcję generowania reprezentacji, czyli czegoś, co pozostaje w relacji odwzorowania lub podobieństwa strukturalnego do środowiska. Ważne tu jest pojęcie funkcji: właściwej lub biologicznej (w sensie enaktywistów: wspierającej autonomię systemu).

Spór o reprezentacje Reprezentacjonizm głosi, że reprezentacje są ważnym składnikiem empirycznych teorii i modeli wyjaśniających procesy poznawcze. Antyreprezentacjonizm temu mniej lub bardziej przeczy. Najskrajniejsza wersja, nihilizm semantyczny, jest trudna do utrzymania. Reprezentacjoniści twierdzą, że pojęcie intencjonalności można znaturalizować, czyli je wyeksplikować w kategoriach przyrodniczych.

Spór o świadomość Teorie świadomości w filozofii inspirują modele empiryczne: Koncepcja architektury: konkurujące ze sobą informacje w globalnej przestrzeni roboczej stają się świadome (Dennett, Baars, Dehaene) Koncepcja uwagi: świadome są percepcyjne stany, na które kieruje się uwagę (Jackendoff, Prinz) Koncepcja złożoności: sieć nerwowa musi mieć odpowiedni typ połączeń, dzięki któremu jest świadoma (Tononi, Seth, Koch)

Spór o introspekcję Czy introspekcja to rzetelne źródło wiedzy? Nie! (Behawioryzm) Raczej nie (eksperymenty Nisbetta i Wilsona) Tak: Metoda protokołów słownych (Kreutz, Ericsson, Simon) Heterofenomenologia Dennetta Opisowe próbkowanie przeżyć

Spór o modularność umysłu Zwolennicy modularności przeciwstawiają się silnie holistycznym stanowiskom. Koncepcja Fodora jest najmocniejsza, ale rzadko przyjmowana z racji założeń: o izolacji informacyjnej o istnieniu poznania centralnego Psychologia ewolucyjna odrzuca jednak Fodora pojęcie poznania centralnego. Psychologii ewolucyjnej zarzuca się dogmatyzm i zbyt duże oddalenie od biologii (Richardson, Anderson)

Spór o modularność umysłu Wąski lokalizacjonizm jest raczej powszechnie odrzucany. Stanislas Dehaene i Michael Anderson podkreślają, że te same obszary mózgu wykonują wiele różnych funkcji i przejmują nowe w trakcie procesów rozwojowych i ewolucyjnych.

Predykcyjna teoria umysłu Mózgi w sposób probabilistyczny przewidują przyczyny aktualnych wejść zmysłowych i minimalizują błędy takich przewidywań: zmieniając przewidywania na temat wejść zmysłowych lub zmieniając świat. Jednolita teoria percepcji i działania (Clark, Friston)

4E: umysł rozszerzony Eksternalizm semantyczny: znaczenie nie jest „tylko w głowie”, tj. zależy też od otoczenia umysłu Eksternalizm aktywny: umysł nie jest tylko w głowie, tj. zależy też od czynników w otoczeniu (rusztowania poznawczego; Clark, Sterelny)

4E: ucieleśnienie Koncepcja ucieleśnionego poznania: Ciało warunkuje i ogranicza procesy poznawcze. Poznanie jest usytuowane (kontekstowe). Poznanie jest pod presją czasu. Środowisko ułatwia procesy poznawcze, bo zmniejsza ich złożoność. Poznanie służy działaniu. Poznanie abstrakcyjne i offline jest cielesne.

4E: enaktywizm Enaktywizm biologiczny: Enaktywizm radykalny: Aktywność poznawcza jest procesem, który zachodzi w wyniku oddziaływania autonomicznego systemu poznawczego z otoczeniem. Enaktywizm radykalny: Procesy poznawcze są sprzężone ze środowiskiem i nie wymagają reprezentacji.

Neurofenomenologia i fenomenologia inspirująca Nauczenie badanych metod fenomenologicznych Interesujący pomysł, ale bardzo, bardzo mało badań. Fenomenologia inspirująca Gallaghera: Projektowanie badań przy użyciu wyników fenomenologii Jednoczesne wykorzystanie wyników badań do zmiany poglądów fenomenologicznych (ulepszenie analiz)

Obliczeniowa teoria umysłu Głosi, że umysł jest strukturą obliczeniową, tj. przetwarzającą informacje. Kauzalna koncepcja obliczeń: X jest komputerem, gdy jego struktura przyczynowa odpowiada ściśle strukturze pewnego modelu obliczeń. Semantyczna koncepcja obliczeń: X jest komputerem, gdy przetwarza reprezentacje.

Informacje Należy odróżniać: od informacje w sensie strukturalnym (wykrywalne różnice fizyczne, stopnie swobody) od Informacji w sensie Shannona (uśredniona wartość dotycząca stopnia zaskoczenia odbiorcy informacją) Teoria informacji może służyć, wraz ze statystyką, do ścisłego opisu systemów złożonych.

Podsumowanie Współczesna filozofia umysłu kontynuuje spory o reprezentacje, a jednocześnie inspiruje nowe podejścia teoretyczne. Dotyczą one architektury (struktury) umysłu i świadomości, ogólnych teorii myślenia i działania, ujęcia umysłu jako ucieleśnionego, oddziałującego w środowisku, aktywnego, rozszerzonego…