PRAWA CZŁOWIEKA I SYSTEMY ICH OCHRONY Ćwiczenia 5 System ochrony praw człowieka w Unii Europejskiej

SYSTEM OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA W UNII EUROPEJSKIEJ Unia Europejska Karta Praw Podstawowych i jej charakter prawny Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

SYSTEM OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA System ochrony praw człowieka – ogół środków oraz działalność mająca na celu zapewnienie i realizację praw człowieka Podział systemów pod względem terytorialnym: Wewnątrzpaństwowy Międzynarodowy - Uniwersalny - Regionalny

Europejski system ochrony praw człowieka w ramach Rady Europy w ramach Unii Europejskiej

Europejski system ochrony praw człowieka w ramach Rady Europy w ramach Unii Europejskiej

UNIA EUROPEJSKA Unia Europejska – organizacja ponadnarodowa będąca następczynią tzw. Wspólnot -  Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali oraz Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Związki te miały początkowo charakter wyłącznie gospodarczy. Stopniowo, wraz z zmianą kompetencji i rozszerzaniem zadań, uległ on zmianie. Dziś mówi się że UE to unia gospodarcza i polityczna.

UNIA EUROPEJSKA „Niniejszym Traktatem Wysokie Umawiające Się Strony ustanawiają między sobą Unię Europejską, zwaną dalej „Unią”, której Państwa Członkowskie przyznają kompetencje do osiągnięcia ich wspólnych celów. (…) Unia zastępuje Wspólnotę Europejską i jest jej następcą prawnym.” Art. 1 Traktatu o Unii Europejskiej

UNIA EUROPEJSKA Unia Europejska powstała na mocy Traktatu z Maastricht z 1992 r. Jednak do całkowitego wyeliminowania struktury filarowej i przekształcenia Unii Europejskiej w organizację międzynarodową doszło dopiero w 2009 r. na mocy Traktatu z Lizbony

UNIA EUROPEJSKA Współczesne obszary polityki Unii Europejskiej: Bezpieczeństwo żywności Podatki Sprawy instytucjonalne Budżet Polityka audiowizualna i media Środowisko Cła Polityka regionalna Transport Działania w dziedzinie klimatu Polityka zagraniczna Wielojęzyczność Energia i bezpieczeństwa Wymiar sprawiedliwości Gospodarka Pomoc humanitarna i sprawy wewnętrzne Gospodarka morska i rybołówstwo Prawa człowieka Zapobieganie nadużyciom finansowym Handel Przedsiębiorstwa Jednolity rynek Przestrzeń kosmiczna Zatrudnienie i sprawy społeczne Konkurencja Rolnictwo Zdrowie Konsumenci Rozszerzenie Kształcenie, szkolenie i młodzież Rozwój i współpraca Kultura Sport Obywatelstwo UE Sprawy gospodarcze i walutowe

UNIA EUROPEJSKA Państwa Członkowskie – 28 Państwa Założycielskie - Największe rozszerzenie UE – Państwa kandydujące - Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg 2004 r. (Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry) Albania, Macedonia, Czarnogóra, Serbia, Turcja

UNIA EUROPEJSKA Zróżnicowane reżimy terytorialne – zgodnie z zasadą ogólna z art. 52 Traktatu o Unii Europejskiej, Traktaty stosuje się we wszystkich państwach członkowskich. Jednak w art. 355 TFUE dokonano konkretyzacji tej normy. Na podstawie powyższych regulacji wyróżnia się reżimy prawne dwóch rodzajów: Dotyczące części terytoriów państw Dotyczące całych państw członkowskich

UNIA EUROPEJSKA „Poza postanowieniami artykułu 52 Traktatu o Unii Europejskiej dotyczącymi terytorialnego zakresu stosowania Traktatów stosuje się następujące postanowienia: Postanowienia Traktatów stosuje się do Gwadelupy, Gujany Francuskiej, Martyniki, Reunionu, Saint-Barthélemy, Saint-Martin, Azorów, Madery i Wysp Kanaryjskich, zgodnie z artykułem 349. Szczególne zasady stowarzyszania określone w części czwartej stosuje się do krajów i terytoriów zamorskich, których lista zawarta jest w załączniku II. Traktaty nie mają zastosowania do krajów i terytoriów zamorskich utrzymujących szczególne stosunki ze Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, które nie są umieszczone na wymienionej liście. Postanowienia Traktatów stosuje się do terytoriów europejskich, za których stosunki zewnętrzne odpowiedzialne jest Państwo Członkowskie. Postanowienia Traktatów stosuje się do Wysp Alandzkich, zgodnie z postanowieniami Protokołu nr 2 do Aktu dotyczącego warunków przystąpienia Republiki Austrii, Republiki Finlandii i Królestwa Szwecji. Na zasadzie odstępstwa od artykułu 52 Traktatu o Unii Europejskiej i ustępów 1–4 niniejszego artykułu: a) Traktaty nie mają zastosowania do Wysp Owczych; b) Traktaty stosuje się do stref suwerennych Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w Akrotiri i Dhekelia na Cyprze tylko w zakresie niezbędnym do zapewnienia wykonania uzgodnień określonych w Protokole w sprawie stref suwerennych Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej na Cyprze dołączonym do Aktu dotyczącego warunków przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej do Unii Europejskiej i na warunkach określonych w tym Protokole; c) Traktaty stosuje się do wysp kanału La Manche i wyspy Man tylko w zakresie niezbędnym do zapewnienia stosowania ustaleń dotyczących tych wysp, zawartych w traktacie dotyczącym przystąpienia nowych Państw Członkowskich do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej podpisanym 22 stycznia 1972 roku. 6. Rada Europejska może, z inicjatywy zainteresowanego Państwa Członkowskiego, przyjąć decyzję zmieniającą wobec Unii status duńskiego, francuskiego lub niderlandzkiego kraju lub terytorium, o którym mowa w ustępach 1 i 2. Rada Europejska stanowi jednomyślnie po konsultacji z Komisją.” Art. 355 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

UNIA EUROPEJSKA Warunki członkostwa: Kryteria kopenhaskie  gospodarka wolnorynkowa stabilna demokracja  rządy prawa przyjęcie przepisów prawnych UE Pozytywna opinia Rady

UNIA EUROPEJSKA Organy Unii Europejskiej: Rada Europejska Rada (Unii Europejskiej) Parlament Europejski Komisja Europejska Trybunał Sprawiedliwości

UNIA EUROPEJSKA Prawo Unii Europejskiej: Prawo pierwotne Prawo wtórne: - Rozporządzenie - Dyrektywa - Decyzja

RADA EUROPY Prawa człowieka w Unii Europejskiej „Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn.” Art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej

Karta Praw Podstawowych Karta Praw Podstawowych – podpisana 7 grudnia 2000 r. Uznawana jest za kodyfikacja praw człowieka w ramach Unii Europejskiej. Moc wiążąca została jej nadana dopiero w 2007 r. na podstawie tzw. traktatu lizbońskiego.

Karta Praw Podstawowych „1.Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej z 7 grudnia 2000 roku, w brzmieniu dostosowanym 12 grudnia 2007 roku w Strasburgu, która ma taką samą moc prawną jak Traktaty. Postanowienia Karty w żaden sposób nie rozszerzają kompetencji Unii określonych w Traktatach. Prawa, wolności i zasady zawarte w Karcie są interpretowane zgodnie z postanowieniami ogólnymi określonymi w tytule VII Karty regulującymi jej interpretację i stosowanie oraz z należytym uwzględnieniem wyjaśnień, o których mowa w Karcie, które określają źródła tych postanowień.„ Art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej

Karta Praw Podstawowych Karta Praw Podstawowych zawiera w sobie: Prawa Wolności Zasady Karta Praw Podstawowych podzielona jest na: Tytuł I - Godność Tytuł II - Wolność Tytuł III - Równość Tytuł IV - Solidarność Tytuł V – Prawa Obywatelskie Tytuł VI – Wymiar Sprawiedliwości Tytuł VII - Postanowienia ogólne dotyczące wykładni i stosowania karty

Karta Praw Podstawowych Podział praw zawartych w Karcie wg źródeł: Prawa gwarantowane w Traktatach Prawa gwarantowane przez Europejską Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności Prawa których źródłem są umowy międzynarodowe, prawo niepisane, wspólne tradycje konstytucyjne

Karta Praw Podstawowych Wyjaśnienia do Karty Praw Podstawowych Nie posiadają mocy prawnej jednak stanowią dokument pomocny przy wykładni i wyjaśnieniach postanowień KPP. https://bip.ms.gov.pl/Data/Files/_public/bip/prawa_czlowieka/onz/karta---wyjasnienia.pdf

Karta Praw Podstawowych Zakres stosowania Karty Praw Podstawowych - art. 51 KPP Postanowienia niniejszej Karty mają zastosowanie do instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii przy poszanowaniu zasady pomocniczości oraz do Państw Członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Szanują one zatem prawa, przestrzegają zasad i popierają ich stosowanie zgodnie ze swymi odpowiednimi uprawnieniami i w poszanowaniu granic kompetencji Unii powierzonych jej w Traktatach. Niniejsza Karta nie rozszerza zakresu zastosowania prawa Unii poza kompetencje Unii, nie ustanawia nowych kompetencji ani zadań Unii, ani też nie zmienia kompetencji i zadań określonych w Traktatach.

Karta Praw Podstawowych Zakres stosowania Karty Praw Podstawowych Karta ma zastosowanie do instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii Europejskiej przy poszanowaniu zasady pomocniczości. Wyłącznie wyjątkowo stosuje się ją do Państw Członkowskich. Następuje to wyłączni w zakresie w jakim stosują one prawo UE.

Karta Praw Podstawowych Zakres stosowania Karty Praw Podstawowych Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2016 r. IV CSK 270/15 Teza - Chociaż Karta Praw Podstawowych jako prawo pierwotne jest częścią porządku prawnego Unii Europejskiej, zarzut naruszenia jej postanowień może być podnoszony tylko w sytuacji, gdy w sprawie mają lub powinny mieć zastosowanie inne niż Karta przepisy prawa Unii Europejskiej. Pojęcie stosowania prawa w rozumieniu art. 51 ust. 1 Karty wymaga istnienia powiązania z prawem UE, co oznacza, że zastosowanie Karty przez sąd może nastąpić w sprawie "unijnej", tj. takiej której stan faktyczny podlega prawu UE, natomiast Karta nie ma zastosowania w sprawie mającej czysto krajowy charakter.

Karta Praw Podstawowych Protokół Polsko- Brytyjski - Protokół (Nr 30) w sprawie stosowania Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej do Polski i Zjednoczonego Królestwa (protokół nr 7 do Traktatu z Lizbony). Dokument ograniczający stosowanie postanowień Karty Praw Podstawowych (tzw. opt-out). Pierwotnie został on przyjęty przez Wielką Brytanię, jednak tuż przed jego przyjęciem dołączyła do niego również Polska.

Karta Praw Podstawowych Jak powołać się na postanowienia KPP? Na Kartę można powołać się bezpośrednio przed organami i instytucjami UE (np. w trakcie postępowania prowadzonego przez ERPO), a także przed organami krajowymi, gdy stosują one prawo Unii. W postępowaniu przed krajowym sądem, może on zastosować Kartę bezpośrednio lub skierować pytanie prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (na podstawnie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej).

EUROPEJSKI RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich – Organ Unii Europejskiej powstały w 1995 r., którego główną kompetencją jest rozpatrywanie skarg przeciwko instytucjom, organom, urzędom i agencjom UE. Powoływany jest przez Parlament Europejski na 5 letnią kadencję z możliwością wielokrotnej reelekcji.

EUROPEJSKI RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH Do złożenia skargi uprawniona jest każda osoba (obywatele UE, osoby zamieszkałe na terytorium UE oraz przedsiębiorstwa i instytucje mające siedzibę w UE) niezadowolona z działania instytucji, organu, urzędu lub agencji UE. Skargę należy wnieść w ciągu dwóch lat od momentu, gdy skarżący dowiedział się o wystąpieniu danego problemu. Skarga nie może być anonimowa i musi wskazywać organu którego dotyczy. Jeżeli rozpatrzenie skargi nie leży w kompetencjach Rzecznika, skarżący otrzyma informacje o właściwych organach, które mogą mu pomóc.