Prenatalne uwarunkowania rozwoju mowy Opracowała: dr Ewa Kuczyńska

Pierwszy trymestr to okres najbardziej intensywnego rozwoju płodu

Pierwszy miesiąc okres szybkich podziałów zapłodnionej komórki, kończy się faza jaja płodowego (do ok. 7-10 dnia ciąży), a rozpoczyna faza zarodkowa (embrionalna), zarysowuje się okolica głowy, tworzą się oczy, od 21 dnia pracuje serce, tworzy się zamknięty system naczyń krwionośnych, powstają zaczątki 33 kręgów, pojawia się jama ustna , zawiązki narządów wewnętrznych, kończyn, uszu i nosa , język zaczyna się rozwijać około 4. tygodnia życia płodowego, neurulacja (zachodzi w drugim i trzecim tygodniu ciąży)– proces, w czasie którego rynienka nerwowa ulega zamknięciu tworząc cewę nerwową (u wyżej uorganizowanych strunowców cewa nerwowa rozwija się w mózgowie i rdzeń kręgowy, czyli stanowi zawiązek ośrodkowego układu nerwowego), kończąc pierwszy miesiąc zarodek ludzki jest zwinięty w łuk, ma ponad 0,5 cm długości i waży poniżej 1 g.

brodawki języka pojawiają się około 54. dnia życia płodowego, Drugi miesiąc okres tworzenia się podstawowych narządów (organogeneza), pojawiają się zawiązki dłoni i stóp, gruczołów i narządów rozrodczych, twarz nabiera bardziej ludzkiego wyglądu, głowa staje się największą częścią ciała, pojawiają się zawiązki zębów, w zawiązku oka powstaje barwnik widoczny przez przezroczystą skórę dziecka, serce, szczęka i żuchwa są całkowicie uformowane, wytwarza się podniebienie i przewód nosowo-łzowy, wątroba podejmuje wytwarzanie komórek krwionośnych, tworzą się wargi, pod koniec 8. tygodnia życia płodowego widoczne są zarysy wszystkich mięśni języka, brodawki języka pojawiają się około 54. dnia życia płodowego, małżowina uszna przybiera kształt odziedziczony po rodzicach, drogi moczowo-płciowe i przewód pokarmowy oddzielają się od siebie, kostnieją żebra i kręgi, gałki oczne nabierają pigmentu, tworzą się powieki, na dłoniach pojawiają się główne linie papilarne, następuje rozwój gruczołów dokrewnych oraz kubków smakowych, u dziewczynek rozpoczyna się formowanie łechtaczki, u chłopców – moszny, kończąc drugi miesiąc płód mierzy 3 cm, kończy się zarodkowy okres rozwoju.

Trzeci miesiąc rozpoczyna się płodowy okres życia, płód jest coraz bardziej aktywny, przejawia już indywidualne cechy w wyglądzie i zachowaniu, grubieje skóra i mięśnie, na skórze wyrasta meszek płodowy, powieki przykrywają oczy, na kończynach pojawiają się zawiązki paznokci, twarz ma już proporcje dziecięce, powstaje otwór odbytowy i gruczoły wytwarzające ślinę, nerki produkują mocz, kora nadnerczy wydziela hormony, rozwijają się struny głosowe, płód ma 7,5 cm długości i waży 14 g.

Drugi trymestr – charakteryzuje go intensywny wzrost płodu oraz duże tempo rozwoju układu nerwowego. Rozwój fizyczny: mózg osiąga pełną liczbę neuronów, które intensywnie się rozwijają; następuje mielinizacja – tworzenie się otoczki tłuszczowej wzdłuż włókien nerwowych w rdzeniu kręgowym- dzięki temu szybszy i bardziej efektywny jest przebieg impulsów nerwowych.

Czwarty miesiąc intensywny przyrost długości ciała do 25 cm i masy do 200 g, główka zajmuje 1/3 ciała, dzięki rozwojowi mięśni karku trzyma się prosto, na palcach pojawiają się poduszeczki dotykowe, a na nich linie papilarne, serce przepompowuje ok. 30 ml krwi, tarczyca asymiluje jod i wydziela tyroksynę, organizm syntezuje białka, magazynowana jest brunatna tkanka tłuszczowa, która zostaje przekształcona bezpośrednio w energię, zwiększa się ilość płynu owodniowego, który zapewnia utrzymanie stałej temperatury, łagodzi wstrząsy i skutki urazów fizycznych matki, mózg dynamicznie dojrzewa, na jego powierzchni pojawiają się bruzdy (bruzda Sylwiusza) i zwoje, uformowany jest móżdżek, powstają nowe połączenia nerwowe, w przedniej części kory mózgowej tworzy się mapa ruchowa i czuciowa ciała.

Piąty miesiąc płód osiąga do 30 cm długości i do 400 g masy; rosną włosy, brwi i rzęsy, pojawiają się paznokcie; wysłuchiwane tony serca; w mózgu uwidacznia się bruzda czołowa, ciemieniowo-potyliczna i ostrogowa oraz spoidła; stopniowo aktywność płodu staje się regularna i cyklicznie zmienia się: faza czuwania snu; w tym momencie bardzo dużo zależy od temperamentu, a także stylu życia matki.

Szósty miesiąc ciało płodu powoli staje się proporcjonalne- długość ciała do 35 cm, waga od 50 do 70 dag, wytwarzają się więzadła stawowe, szkielet intensywnie kostnieje, płód magazynuje substancje potrzebne po urodzeniu: wapń, żelazo, białko, przeciwciała, dojrzewają narządy wewnętrzne, kończy się wzrost liczby komórek i zwojów nerwowych, gęstnieje sieć wiązań nerwowych.

Trzeci trymestr to okres, w którym wzrasta możliwość przeżycia płodu poza organizmem matki.

Siódmy miesiąc w dalszym ciągu rosną włosy i paznokcie, u chłopców jądra z jamy brzusznej zsuwają się do moszny, zmniejsza się przestrzeń wokół płodu, co utrudnia swobodne poruszanie się, powstają wzorce pamięciowe ruchów, większość odruchów wrodzonych jest już widoczna (np. odruch ssania, poszukiwania pokarmu, kroczenia czy chwytania) dziecko osiąga ok. 30 cm długości i waży 900-1350 g.

Ósmy miesiąc skóra wygładza się i różowieje, ciało przybiera kształt bardziej zaokrąglony, nadal dojrzewają narządy wewnętrzne, zwłaszcza układ oddechowy dziecko waży 1800-2200 g.

Dziewiąty miesiąc zanika meszek, skóra różowieje, w jelicie grubym gromadzą się martwe komórki przewodu pokarmowego oraz połknięte włoski utraconego meszku płodowego (będzie to smółka), na 2 tygodnie przed urodzeniem płód przestaje rosnąć-płód powinien ważyć ok. 3500g i mieć ok. 55 cm długości.