Literatura, malarstwo, rzeźba Sztuka średniowiecza Literatura, malarstwo, rzeźba

Literatura i jej główne cechy: Anonimowość – średniowieczny artysta był anonimowy, ponieważ nie tworzył swoich dzieł dla ziemskiej sławy, ale na chwałę Bożą (ad maiorem Dei gloriam – „ku większej chwale Boga”). Alegoryzm – posługiwanie się alegorią. (Alegoria – chwyt artystyczny w formie obrazu posiadający dwie płaszczyzny znaczeniowe: dosłowną i ukrytą. To ukryte znaczenie jest tylko jedno i można się go domyśleć w przeciwieństwie do symbolu, który ma wiele ukrytych znaczeń). Dydaktyzm – zadaniem literatury średniowiecznej było propagowanie wzorców osobowych i przez to spełnianie funkcji wychowawczej. Najczęściej jednak autorzy podejmowali tematy religijne (teocentryzm) Dwujęzyczność – literatura średniowieczna tworzona była głównie w języku łacińskim – był to język uniwersalny, język Kościoła, ludzi wykształconych. Języki narodowe uważane były za niedoskonałe., dlatego nie mogły poruszać spraw ważnych (np. teologicznych). U schyłku średniowiecza w miarę kształtowania się języków ojczystych, zaczęło rozwijać się piśmiennictwo rodzime. Rękopiśmienność – książki średniowieczne miały postać kodeksów. Były one przepisywane i zdobione ręcznie przez mnichów. Zdobienia takie nazywano iluminacjami. Opracowano na podstawie: Kultura średniowiecza. W: U. Jagiełło, R. Janicka-Szyszko, M. Steblecka, Język polski. Podręcznik. Wyd. Operon, Gdynia 2007, s.172-174.

Główne gatunki literatury średniowiecznej Kronika - dotyczy dziejów jakiegoś narodu np. "Kronika Galla Anonima”; Chanson de gest – utwory opiewające bohaterskie czyny wybitnych postaci, np. "Pieśń o Rolandzie”; Hagiografia – żywoty świętych lub legendy o świętych, np. "Legenda o świętym Aleksym”; Misterium – dramat religijny o tematyce biblijnej lub zaczerpniętej z żywotów świętych, np. „Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim” Mikołaja z Wilkowiecka; Moralitet – dramat o charakterze dydaktycznym, posługujący się alegorią, np. „ „Skarga umierającego”; Apokryf y- utwór o tematyce biblijnej, naśladujący Biblię, który nie należy do kanonu Starego i Nowego Testamentu Opracowano na podstawie: Gatunki literackie. W: U. Jagiełło, R. Janicka-Szyszko, M. Steblecka, Język polski. Podręcznik. Wyd. Operon, Gdynia 2007, s.186. Apokryf, Wikipedia: wolna encyklopedia, dostęp: 2014-01-06, http://pl.wikipedia.org/wiki/Apokryf

Malarstwo średniowieczne Malarze epoki średniowiecza ukazywali treści umowne dotyczące wiary, portretowali postaci świętych, przedstawiali sceny biblijne. Powszechne było również pisanie ikon lub tworzenie malowideł ściennych (np. fresk). malarstwo romańskie charakteryzowało się brakiem perspektywy; postacie ludzkie przedstawiane były w sposób odrealniony i płaski; oprócz malarstwa ściennego należy wymienić tutaj również iluminacje. malarstwo gotyckie miało charakter sakralny; odznaczało się elegancją i subtelnością linii oraz większym realizmem i indywidualizacją postaci. Najbardziej znane dzieła to "Sąd ostateczny" Hieronima Boscha, "Sąd ostateczny" Hansa Memlinga. Opracowano na podstawie: Sztuka średniowiecza. W: U. Jagiełło, R. Janicka-Szyszko, M. Steblecka, Język polski. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego... Wyd. Operon, Gdynia 2007, s.180 - 181.

Księga z Kells Źródło zdjęcia: Book of Kells, Folio 32v, Christ Enthroned. Wikimedia Commons, [CC-PD-Mark 1.0], dostęp: 2014-01-06.

Robert Campin – Zwiastowanie (1425).  Źródło zdjęcia: Robert Campin, The Mérode Altarpiece (1425-142 ), Cea, Flickr.com, [CC BY 2.0], dostęp: 2014-01-05

Hans Memling – Sąd ostateczny (ok. 1470) Źródło zdjęcia: Memling, Last Judgment Triptych, osocnart.leafar, Flickr.com, ;CC BY-NC-SA 2.0], dostęp: 2014-01-06

Rzeźba W rzeźbie romańskiej występują deformacje uwarunkowane m. in. względami kompozycyjnymi. Artysta musiał liczyć się z proporcjami i kształtem rzeźbionego pola, które było elementem architektonicznym o ograniczonych ramach. Rzeźby związane tematycznie z religią spełniały funkcję pouczającą, dydaktyczną. Były rodzajem księgi religijnej dla nieumiejących czytać. Opracowano na podstawie: Styl romański. Rzeźba, W: B. Osińska, Sztuka i czas. Od prehistorii do rokoka, WSiP, Warszawa 2004, s.91.

Drzwi Gnieźnieńskie z ok. XII w. Najważniejszym zabytkiem sztuki romańskiej w Polsce są Drzwi Gnieźnieńskie z ok. 1175 r. przedstawiające osiemnaście scen z życia świętego Wojciecha od narodzin do męczeńskiej śmierci. Drzwi otacza bordiura, czyli ornamentalna rama przedstawiająca wić roślinną i fantastyczne zwierzęta. Opracowano na podstawie: Drzwi Gnieźnieńskie, Wikipedia, wolna encyklopedia, dostęp: 2014-01-21. Źródło zdjęcia: magro_kr, Tympanon, www.flickr.com, (CC BY-NC-ND 2.0), dostęp: 2014-01-21.

Drzwi Gnieźnieńskie Źródło zdjęcia: Drzwi Gnieznienskie, Andrzej Otrębski,(Praca własna), Wikimedia_Commons, [CC-BY-SA-3.0], dostęp: 2014-01-21.

Rzeźba Rzeźba gotycka zmieniała swój kształt. W II poł. XII i wieku XIII ma ona charakter klasyczny np. postacie fundatorów z katedry w Naumburgu (Ekkehard i Uta). W XIV i XV w. rzeźby nabierają ekspresji i dramatyzmu (np. kamienne i drewniane krucyfiksy). W XV w. pojawiają się wizerunki „Pięknych Madonn" ustawione w pozie silnego kontrapostu, są pełne wdzięku, delikatności i elegancji. Szaty układają się w łagodne, miękkie fałdy. Kontrapost - w sztukach plastycznych sposób ustawienia postaci tak, iż cały ciężar jej ciała opiera się na jednej nodze, podczas gdy druga jest odciążona i lekko wspiera się na ziemi. Opracowano na podstawie: Styl gotycki. Rzeźba, W: B. Osińska, Sztuka i czas. Od prehistorii do rokoka, WSiP, Warszawa 2004, s.103. Kontrapost, Wikipedia, wolna encyklopedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Kontrapost, dostęp: 2014-01-21.

Ekkehard i Uta. Gotyckie figury z ok. 1240 r. w katedrze w Naumburgu Źródło zdjęcia: Estàtues fundadors de Naumburg, Josep Renalias (Praca własna), Wikimedia_Commons, [CC-BY-SA-3.0], dostęp: 2014-01-05.

Krucyfiks widlasty z kościoła Bożego Ciała we Wrocławiu; obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie Autor nieznany, Krucyfiks widlasty z kościoła Bożego Ciała we Wrocławiu, Ludwig Schneider, Wikimedia Commons, [CC-BY-3.0], dostęp: 2014-01-05.

Madonna z Krużlowej ok. 1400-1410 rzeźba drewniana, polichromowana, wys. 118 cm wł. Muzeum Narodowe w Krakowie Pałac Erazma Ciołka Artysta nieznany ok. 1400, Madonna z Krużlowej, Ludwig Schneider, Wikimedia Commons, (Praca własna), [CC-BY-SA-3.0]

Dziękuję za uwagę! Na podstawie źródeł ujętych w poszczególnych slajdach opracowała Gabriela Smyczek-Jądro