Układ słoneczny

Układ Słoneczny– układ planetarny składający się ze Słońca i powiązanych z nim grawitacyjnie ciał niebieskich. Ciała te to osiem  planet, 173 znanych księżyców planet, pięć planet karłowatych i miliardy (a być może nawet biliony) małych ciał Układu Słonecznego, do których zalicza się planetoidy, komety, meteoroidy i pył międzyplanetarny.

Słońce Gwiazda centralna Układu Słonecznego, wokół której krąży Ziemia wraz z innymi planetami układu, planetami karłowatymi oraz małymi ciałami niebieskimi. Słońce zbudowane jest z gorącej plazmy utrzymywanej przez grawitację i kształtowanej przez pole magnetyczne. Jest prawie idealnie kuliste i ma średnicę około 1 392 684 km. Składa się głównie z dwóch pierwiastków chemicznych: wodoru i helu, które w jego fotosferze stanowią odpowiednio 74,91% i 23,77% masy. Pozostałe pierwiastki to głównie tlen , węgiel, neon i żelazo. Słońce zawiera około 99,86% łącznej masy całego Układu Słonecznego.

Planety Układu Słonecznego

Merkury Najmniejsza i najbliższa Słońcu planeta Układu Słonecznego. Jako planeta wewnętrzna znajduje się dla ziemskiego obserwatora zawsze bardzo blisko Słońca, dlatego jest trudna do obserwacji. Mimo to należy do planet widocznych gołym okiem i była znana już w starożytności. Merkurego dojrzeć można jedynie tuż przed wschodem lub tuż po zachodzie Słońca. Ukształtowanie powierzchni Merkurego przypomina Księżyc: są na nim liczne kratery uderzeniowe i praktycznie pozbawiony jest atmosfery. Temperatura powierzchni waha się od -183 °C do 427 °C.

Wenus Druga pod względem odległości od Słońca planeta Układu Słonecznego. Jest trzecim pod względem jasności  ciałem niebieskim widocznym na niebie ( po Słońcu i  Księżycu ). W związku z tym, że Wenus jest bliżej Słońca niż Ziemia, zawsze jest ona widoczna w niewielkiej odległości od niego. Odległość Wenus od Ziemi waha się od 40 do 259 mln km. Bogata w dwutlenek węgla atmosfera, w której występują grube chmury dwutlenku siarki, generuje najsilniejszy efekt cieplarniany na planetach Układu Słonecznego, przez co temperatura na powierzchni sięga 460 °C.

Ziemia Trzecia, licząc od Słońca oraz piąta pod względem wielkości planeta Układu Słonecznego. Patrząc na średnicę, masę i gęstość jest to największa planeta skalista Układu Słonecznego. Ziemia jest zamieszkana przez miliony gatunków, w tym przez człowieka. Jest jedynym znanym miejscem we Wszechświecie, w którym występuje życie. Jest to jedyna znana planeta, na której są aktywne płyty tektoniczne. Głównymi składnikami powietrza są: azot (78,084% objętości), tlen (20,946%), argon (0,934%), dwutlenek węgla (0,0385%). Powierzchnię w 70,8% zajmuje woda  zawarta w morzach i oceanach, a pozostałe 29,2% stanowią kontynenty i wyspy.

Przekrój Ziemi od jądra do egzosfery Egzosfera Termosfera Mezosfera Stratosfera Troposfera Skorupa Ziemska Górny Płaszcz ziemski Płaszcz Ziemski Jądro Zewnętrzne Jądro Wewnętrzne

Mars które są małe i mają nieregularny kształt. Czwarta według oddalenia od Słońca planeta Układu Słonecznego. Nazwa planety pochodzi od imienia rzymskiego boga wojny – Marsa. Zawdzięcza ją swej barwie, która przy obserwacji z Ziemi wydaje się rdzawo-czerwona i kojarzyła się starożytnym z pożogą wojenną. Postrzegany odcień wynika stąd, że powierzchnia planety zawiera tlenki żelaza. Mars jest planetą wewnętrzną z cienką atmosferą o powierzchni usianej kraterami uderzeniowymi, podobnie jak powierzchnia Księżyca. Występują tu także inne rodzaje terenu, podobne do ziemskich: wulkany, doliny, pustynie i polarne czapy lodowe. Mars ma dwa księżyce, Fobosa i Deimosa, które są małe i mają nieregularny kształt.

Jowisz Piąta w kolejności oddalenia od Słońca i największa planeta Układu Słonecznego. Jego masa jest nieco mniejsza niż jedna tysięczna masy Słońca. Wraz z  Saturnem, Uranem i Neptunem tworzy grupę gazowych olbrzymów, nazywaną czasem również planetami jowiszowymi. Jowisz ma 67 księżyców o określonych orbitach. Spośród nich 4 duże księżyce o średnicy większej niż 3000 km zwane są „księżycami galileuszowymi”. Mniejsze księżyce nie mają już kształtu zbliżonego do kuli, wśród nich 3 mają rozmiary większe od 100 km, kolejne 9 – większe od 10 km, pozostałe mniejsze niż 10 km.

Saturn Gazowy olbrzym, szósta planeta Układu Słonecznego pod względem oddalenia od Słońca, druga po Jowiszu pod względem masy i wielkości. Charakterystyczną jego cechą są pierścienie, składające się głównie z lodu i w mniejszej ilości z odłamków skalnych; inne planety-olbrzymy także mają systemy pierścieni, ale żaden z nich nie jest tak rozległy ani tak jasny. Saturn ma 62 księżyce o potwierdzonych orbitach. Siedem największych księżyców lodowych(ponad 380 km średnicy). Kolejne sześć ma średnicę ponad 50 km. Największy księżyc, Tytan, jest większy od planety Merkury.

Uran Gazowy olbrzym, siódma w kolejności od Słońca planeta Układu Słonecznego. Jest także trzecią pod względem wielkości i czwartą pod względem masy planetą naszego systemu. Uran ma 27 znanych  księżyców. Ich nazwy są związane z postaciami z dzieł Williama Szekspira i Alexandra Pope’a. Pięć największych satelitów to Miranda, Ariel, Umbriel, Tytania i Oberon. System satelitarny Urana jest najmniej masywny wśród planet-olbrzymów

Neptun Gazowy olbrzym, ósma, najdalsza od Słońca planeta w Układzie Słonecznym. Nazwa planety pochodzi od rzymskiego boga mórz - Neptuna. Wśród planet Układu Słonecznego jest czwartą pod względem średnicy i trzecią pod względem masy. Neptun jest ponad 17 razy masywniejszy od Ziemi. Neptun ma 14 księżyców. Największy jak dotąd odkryty, zawierający około 99,5% masy na orbicie wokół Neptuna i na tyle duży, by przybrać kształt elipsoidy, to Tryton, odkryty przez Williama Lassella 17 dni po odkryciu Neptuna. 

Planet karłowate w Układzie Słonecznym

Pluton Planeta karłowata, plutoid, najjaśniejszy obiekt pasa Kuipera. Został odkryty w 1930 roku przez Amerykańskiego astronoma Clyde’a Tombaugha. Od odkrycia do 2006 roku Pluton oficjalnie był uznawany za dziewiątą planetę Układu Słonecznego. 24 Sierpnia 2006 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna odebrała Plutonowi status planety, co oznacza, że Układ Słoneczny liczy 8 planet. Pluton posiada pięć znanych naturalnych satelitów. Największy z nich, Charon, po raz pierwszy został zaobserwowany w 1978 roku. Jego odkrywcą był James Christy.

Haumea  Planeta karłowata z Pasa Kuipera, należąca do grupy plutoidów. Ciało to nie ma kształtu sferycznego, choć jego rozmiary i masa (ponad 30% masy Plutona) pozwalały, by w przeszłości uformowało się w obiekt prawie kulisty.  Obserwacje z użyciem optyki adaptacyjnej wykazały, że Haumea ma dwa księżyce. Większy z nich Hi’iaka obiega tę planetoidę po orbicie w średniej odległości 49 100 km w ciągu 49,12 dni.  Mniejszy księżyc Namaka krąży w średniej odległości 39 300 km w czasie 34,7 dnia. Orbity obydwu satelitów nachylone są względem siebie ok. 40°. 

Makemake Trzecia co do wielkości rozpoznana planeta karłowata i trzeci co do wielkości obiekt transneptunowy zaliczany do plutoidów. Jego średnica to około ⅔ średnicy Plutona. Jego ekstremalnie niska średnia temperatura sprawia, że jego powierzchnię pokrywa najprawdopodobniej metanowy i etanowy lód. Obiekt ten nie posiada atmosfery. 26 Kwietnia 2016 roku poinformowano o odkryciu w danych z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a pierwszego księżyca krążącego wokół Makemake. Księżyc został dostrzeżony w odległości ok. 20 000 km od Makemake, a wstępnie jego średnicę oszacowano na 180 km. Jeżeli obiekt ten znajduje się na orbicie kołowej to okres orbitalny wynosi co najmniej 12 dni.

Eris Planeta karłowata, jeden z obiektów dysku rozproszonego. Eris została odkryta 5 stycznia 2005 roku na zdjęciach, które wykonano 21 października 2003 roku. Odkrycie tego obiektu ogłoszono 29 lipca 2005. Odkrywcy nadali jej nieoficjalną nazwę „Xena”. 13 września 2006 roku uzyskała stałą nazwę Eris, od imienia greckiej bogini niezgody. Eris jest obiektem transneptunowym, którego masę już wkrótce po odkryciu oszacowano jako większą niż masa Plutona i z tego powodu w mediach nazywany był dziesiątą planetą. Jednak 24 sierpnia 2006 roku zdecydowano, że Eris, podobnie jak Pluton i Ceres, zaliczona będzie do planet karłowatych. Eris ma księżyc o nazwie Dysnomia.

Pas planetoid  Obszar Układu Słonecznego znajdujący się między orbitami Marsa i Jowisza. Krąży w nim wiele ciał różnej wielkości, nazywanych planetoidami. Pas planetoid nazywany jest też głównym pasem, ponieważ w Układzie Słonecznym istnieją również inne zbiory małych ciał: Pas Kuipera, dysk rozproszony i hipotetyczny Obłok Oorta, oraz wiele mniejszych skupisk, takich jak planetoidy bliskie Ziemi, centaury czy trojańczycy. Obecnie pas składa się głównie z planetoid trzech typów: -C – węglowych -S – krzemowych -M – metalicznych

Dziękujemy za uwagę  Paweł Tuzin i Błażej Zieleziński Z kl.6a