WYBRANE ZAGADNIENIA MATERIALNEGO I PROCESOWEGO PRAWA PRACY ZAJĘCIA SZKOLENIOWE DLA RADCÓW PRAWNYCH OKRĘGOWEJ IZBY RADCÓW PRAWNYCH RZESZÓW, DNIA 10 GRUDNIA 2016 ROKU

UMOWA O PRACĘ Rodzaje umów o pracę od dnia 22 lutego 2016 r. Katalog ten został zawężony do trzech umów i nadal ma charakter zamknięty. Ustawodawca zrezygnował z umowy na czas wykonania określonej pracy oraz z umowy na czas zastępstwa pracownika nieobecnego. Zmiany dotyczą umowy o pracę na okres próbny oraz umowy na czas określony, które wraz z umową na czas nieokreślony tworzą ten katalog.

UMOWA O PRACĘ NA OKRES PRÓBNY Zgodnie z art. 25 § 3 k.p. ponowne zawarcie umowy o pracę na okres próbny z tym samym pracownikiem jest możliwe: 1)   jeżeli pracownik ma być zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy; 2)  po upływie co najmniej 3 lat od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy o pracę, jeżeli pracownik ma być zatrudniony w celu wykonywania tego samego rodzaju pracy; w tym przypadku dopuszczalne jest jednokrotne ponowne zawarcie umowy na okres próbny. Jest to usankcjonowanie dotychczasowych poglądów doktryny oraz judykatury na temat możliwości powtórzenia okresu próby. Stwarza jednak niebezpieczeństwo nadużyć poprzez dokonywanie pozornej zmiany rodzaju pracy i wielokrotnego odnawiania zatrudnienia w ramach tej umowy, która powinna mieć charakter usługowy.

UMOWA O PRACĘ NA CZAS OKREŚLONY Okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać trzech (art. 25(1) par. 1 k.p.).

UMOWA O PRACĘ NA CZAS OKREŚLONY Przepisu § 1 nie stosuje się do umów o pracę zawartych na czas określony: 1) w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, 2) w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym, 3) w celu wykonywania pracy przez okres kadencji, 4) w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie - jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy.

POWÓDZTWO O USTALENIE ISTNIENIA STOSUNKU PRACY A POWÓDZTWO OPARTE NA ART. 45 KP W pewnych okolicznościach powództwo ustalające jest w opozycji do powództwa o przywrócenie do pracy/odszkodowanie, tj. go wyklucza, np. powód wywodzi, że umowa o pracę łącząca go z pracodawcą jest w istocie umową o pracę na czas nieokreślony, a pracodawca uważa, że ta umowa jest umową na czas określony, w związku z tym, stosunek pracy uległ zakończeniu i wydaje świadectwo pracy. W takim przypadku właściwym powództwem jest powództwo o ustalenie istnienia umowy o pracę na czas nieokreślony, a nie o przywrócenie do pracy, albowiem żadna czynność prowadząca do rozwiązania stosunku pracy nie została podjęta (stosunek pracy nadal trwa, a jedynie pracodawca błędnie uznaje, że uległ zakończeniu jako terminowy). W przypadku wątpliwości postuluje się sformułowanie roszczenia głównego w ramach powództwa ustalającego oraz ewentualnego w ramach powództwa opartego na art. 45 i n. k.p.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I Art. 14. 1. Do umów o pracę na czas określony, trwających w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, które przed tym dniem zostały wypowiedziane, stosuje się przepisy dotychczasowe. Chodzi o umowę zawartą, trwającą i wypowiedzianą przed 22 lutym 2016 r. Przykład: W dniu 15 września 2015 r. pracodawca zawarł z pracownikiem umowę o pracę na okres 10 miesięcy (do dnia 14 lipca 2016 r.). W umowie strony zawarły klauzulę z art. 33 k.p. W dniu 12 lutego 2016 r. pracodawca wypowiedział pracownikowi ww. umowę o pracę z zachowaniem 2-tygodniowego okresu wypowiedzenia. W dniu 22 lutego 2016 r. weszła w życie nowelizacja. Zgodnie z przepisami przejściowymi ani na długość wskazanego okresu wypowiedzenia, ani też na jego bieg nowelizacja nie będzie miała wpływu. Umowa o pracę rozwiąże się w dniu 27 lutego 2016 r., tj. z końcem 2-tygodniowego okresu wypowiedzenia, który rozpoczął się w dniu 12 lutego 2016 r.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE IIA Art. 14.2. Do umów o pracę na czas określony zawartych: na okres do 6 miesięcy albo zawartych na okres dłuższy niż 6 miesięcy, w których nie przewidziano możliwości ich rozwiązania z zachowaniem 2-tygodniowego okresu wypowiedzenia, trwających w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, w zakresie dopuszczalności ich wypowiedzenia stosuje się przepisy dotychczasowe. Nie wprowadza się żadnych zmian, tzn. nie mogą one zostać wypowiedziane. Są to umowy, które przed nowelizacją musiały trwać do czasu upływu czasu, na które zostały zawarte.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE IIB Przykład 1: Pracodawca zawarł z pracownikiem umowę o pracę na okres 4 miesięcy. Umowa ta trwa w dniu wejścia w życie nowych przepisów, które pozwalają m.in. na wypowiadanie umów terminowych. Mimo to ani pracodawca, ani pracownik nie będą mogli takiej umowy o pracę wypowiedzieć. Do umowy tej stosuje się bowiem przepisy obowiązujące w chwili jej zawierania, a zatem zabraniające wypowiadania umów terminowych krótszych niż 6 miesięcy. Przykład 2: Nie będzie możliwości wypowiedzenia tych umów. Brak tej możliwości będzie dotyczył okresu maksymalnie 33 miesięcy od wejścia w życie ustawy. Ponieważ do umów na czas określony trwających w dniu wejścia w życie nowelizacji stosować się będzie nowe przepisy w zakresie dopuszczalnego czasu ich trwania oraz dopuszczalnej liczby takich umów, to umowy na czas określony trwające w dniu wejścia w życie nowelizacji, a zawarte z innych przyczyn niż te wyłączające 33-miesięczny limit czasowy, przekształcą się w umowy na czas nieokreślony po jego upływie i będą wypowiadalne na ogólnych zasadach.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE IIIA Art. 14.3. Przy wypowiadaniu umów o pracę na czas określony zawartych na okres dłuższy niż 6 miesięcy, w których przewidziano możliwość ich rozwiązania z zachowaniem 2-tygodniowego okresu wypowiedzenia, trwających w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się okresy wypowiedzenia, o których mowa w art. 36 § 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Są to umowy, o których mowa w uchylonym art. 33 k.p. Będą wypowiadane z zachowaniem nowych okresów wypowiedzenia (art. 36 k.p.). Można powiedzieć, że zawarte w umowach o pracę klauzule o dopuszczalności rozwiązania umowy o pracę z zachowaniem 2-tygodniowego okresu wypowiedzenia, od dnia wejścia w życie nowych przepisów (tj. od dnia 22 lutego 2016 r.), tracą swoją ważność.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE IIIB Przykład: w umowie zawartej na okres 36 miesięcy strony przewidziały możliwość jej wcześniejszego rozwiązania za 2-tygodniowym wypowiedzeniem. Dzięki temu po wejściu w życie nowych przepisów umowa taka będzie mogła zostać wypowiedziana przez każdą ze stron. Zgodnie z przepisami przejściowymi okres wypowiedzenia takiej umowy uzależniony będzie od okresu zatrudnienia pracownika u tego pracodawcy przypadający po dniu wejścia w życie nowych regulacji. Na pracodawcach będących stroną umów na czas określony, do których będą miały zastosowanie w szczególności nowe zasady wypowiadania, będzie ciążył obowiązek powiadomienia o tym pracowników (uzupełnienie informacji o warunkach zatrudnienia). Ustalając długość okresu wypowiedzenia umów o pracę na czas określony, trwających w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej, a których wypowiedzenie następuje począwszy od dnia wejścia w życie tej ustawy, nie uwzględnia się okresów zatrudnienia u danego pracodawcy, przypadających przed dniem wejścia w życie wskazanych zmian. Długość okresu wypowiedzenia będzie ustalana w oparciu o okres przepracowany przez pracownika od dnia 22 lutego 2016 r. (art. 16 ustawy nowelizującej).

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE IIIC Przykład: w dniu 22 lutego 2016 r. pracownik ma zawartą umowę o pracę na okres 48 miesięcy. Przed datą wejścia w życie nowych przepisów pracownik przepracował na postawie tej umowy 24 miesiące. Ustalając długość okresu wypowiedzenia, pracodawca nie uwzględnia okresu przepracowanego przed 22 lutego 2016 r. Długość okresu wypowiedzenia będzie liczona jedynie w oparciu o okres przepracowany przez pracownika od chwili wejścia w życie ustawy.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE IVA Art. 14.4. Do umów o pracę na czas określony, trwających w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się art. 251 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, jednakże do okresu zatrudnienia, o którym mowa w tym przepisie, wlicza się okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony przypadający od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, a trwająca w tym dniu umowa o pracę na czas określony jest uważana za pierwszą umowę w rozumieniu art. 251 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą albo za drugą umowę w rozumieniu tego przepisu, jeżeli została zawarta jako druga umowa w rozumieniu art. 251 ustawy zmienianej w art. 1 w dotychczasowym brzmieniu. Przede wszystkim rozpoczynamy liczenie 33 miesięcy od 22 lutego 2016 r. Generalnie umowa trwająca w tym dniu jest uznawana za pierwszą.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE IVB Jeżeli pracownik będzie zatrudniony na podstawie jednej umowy lub kilku umów, miedzy którymi nie będzie przerw, to umowa (umowy) na czas określony będzie mogła być zawarta maksymalnie do dnia 21 listopada 2018 r. Jeżeli dopuszczalny 33-miesięczny okres zatrudnienia na podstawie umowy (umów) na czas określony, liczony od dnia wejścia w życie ustawy, zostanie przekroczony - umowa będzie uważana za zawartą na czas nieokreślony.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE IVC Przykład: Pracownik ma podpisaną umowę o pracę na okres 48 miesięcy. 15 miesięcy przepracował przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, a kolejne 33 po tym dniu. Ponieważ 33-miesięczny okres zatrudnienia przypadający po dniu wejścia w życie nowych przepisów nie został przekroczony, umowa o pracę pracownika nie ulega automatycznemu przekształceniu w umowę o pracę na czas nieokreślony. Jeżeli jednak pracodawca będzie chciał zawrzeć z pracownikiem kolejną umowę o pracę, umowa ta będzie musiała już być umową o pracę na czas nieokreślony (z uwagi na limit czasowy). Pracodawca, który jeszcze przed wejściem w życie ustawy zawarł z pracownikiem umowę długookresową na czas określony, taką, która licząc od dnia 22 lutego 2016 r. będzie trwała dłużej niż 33 miesiące, będzie musiał liczyć się z tym, że umowa ta przekształci się w umowę na czas nieokreślony.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE VA Art. 14.5. Umowa o pracę na czas określony zawarta od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, jednakże w okresie 1 miesiąca od dnia rozwiązania drugiej umowy w rozumieniu art. 251 ustawy zmienianej w art. 1 w dotychczasowym brzmieniu, jeżeli okres ten rozpoczął bieg przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy lub w dniu jej wejścia w życie, jest uważana za umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony. Art. 14.6. Przepisu ust. 4 nie stosuje się do umów o pracę zawartych na czas określony przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, jeżeli rozwiązanie takiej umowy przypada po upływie 33 miesięcy od tego dnia i stosunek pracy pracownika podlega szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę w okresie od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy do dnia upływu okresu 33 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy; w takim przypadku umowa rozwiązuje się z upływem okresu, na jaki została zawarta.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE VB Trwająca w dniu wejścia w życie ustawy umowa będzie traktowana jako pierwsza umowa z dopuszczalnego limitu trzech umów, jeżeli została zawarta jako pierwsza umowa przed wprowadzeniem zmian. Trwająca w tym dniu umowa będzie traktowana jako druga umowa z dopuszczalnego limitu trzech umów, jeżeli została zawarta jako druga umowa przed wprowadzeniem zmian.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE VC Przykład 1: pracodawca zawarł z pracownikiem, przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, tj. przed 22 lutego 2016 r., drugą umową o pracę na czas określony. Termin rozwiązania tej umowy przypadał na dzień następujący po dniu wejścia w życie znowelizowanych przepisów, tj. 23 lutego 2016 r. Tym samym umowa ta traktowana będzie jako druga i wliczać się będzie do limitu umów terminowych określonego w nowych przepisach. Pracodawca będzie zatem mógł zawrzeć z pracownikiem jeszcze jedną umowę na czas określony. Ustalając okres trwania trzeciej umowy pracodawca należy pamiętać, że maksymalny okres 33 miesięcy trwania umów terminowych liczony jest od dnia 22 lutego 2016 r.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE VD Przykład 2: Pracodawca i pracownik podpisali dwie umowy o pracę na czas określony przed 22 lutego 2016 r. Druga z umów uległa rozwiązaniu na trzy tygodnie przed dniem wejścia w życie nowych przepisów. Po dwóch tygodniach od wejścia w życie nowych przepisów pracodawca zawarł z pracownikiem kolejną umowę o pracę na czas określony. Umowa ta, ponieważ zawarta po upływie miesiąca od rozwiązania poprzedniej umowy o pracę, nie spowoduje przekształcenia trzeciej umowy zawartej z pracownikiem na umowę zawartą na czas nieokreślony. Umowa o pracę na czas określony zawarta już w czasie obowiązywania nowych przepisów, ale w okresie jednego miesiąca od rozwiązania drugiej z kolei umowy na czas określony w rozumieniu nowych przepisów, jeżeli okres jednego miesiąca rozpoczął bieg przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy lub w dniu jej wejścia w życie, będzie uważana za umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony. Przekroczenie jednego miesiąca następuje, gdy przerwa między rozwiązaniem poprzedniej, a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę trwa, co najmniej 31 dni (wyrok SN z 15 lutego 2000 r., I PKN 512/99).

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE VE Przykład 3: umowa o pracę pracownika, któremu brakuje mniej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, który ma podpisaną umowę o pracę na czas określony, do dnia, w którym osiągnie uprawnienia emerytalne i dodatkowo okres zatrudnienia przypadający po dniu wejścia w życie nowych przepisów przekracza 33 miesiące nie przekształci się w umowę na czas nieokreślony, lecz rozwiąże się w terminie w niej określonym.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE VIA Art. 15. 1. Strony trwających w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy umów o pracę na czas określony zawartych w celu określonym w art. 251 § 4 pkt 1-3 lub w przypadku, o którym mowa w art. 251 § 4 pkt 4 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy uzupełnią te umowy o informacje, o których mowa w art. 29 § 11 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. 2. W przypadku umowy o pracę na czas określony, zawartej w przypadku, o którym mowa w art. 251 § 4 pkt 4 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, trwającej w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, pracodawca zawiadamia właściwego okręgowego inspektora pracy, w formie pisemnej lub elektronicznej, o takiej umowie, wraz ze wskazaniem przyczyn jej zawarcia, w terminie 5 dni roboczych od dnia uzupełnienia umowy o pracę o informacje o przyczynach zawarcia tej umowy.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE VIB Przykład: pracodawca zawarł z pracownikiem umowę o pracę na okres 6 lat, z czego 5 lat trwania umowy przypadać będzie po dniu wejścia w życie nowych przepisów. W takim przypadku od dnia wejścia w życie nowych przepisów, umowa ta podlegać będzie 33-miesięcznemu limitowi, po upływie którego przekształci się w umowę na czas nieokreślony. Jeżeli jednak w chwili zawierania umowy istniały obiektywne przyczyny dla zawarcia jej na taki czas pracodawca może aneksować zawartą z pracownikiem umowę terminową poprzez wykazanie tych okoliczności. Konsekwencją tego będzie, iż przedmiotowa umowa nie przekształci się w umowę o pracę na czas nieokreślony, ale zakończy się z nadejściem terminu na jaki była zawarta.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE VII Art. 16. Przy ustalaniu długości okresu wypowiedzenia umów o pracę na czas określony, trwających w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, których wypowiedzenie następuje, począwszy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, nie uwzględnia się okresów zatrudnienia u danego pracodawcy, przypadających przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Art. 17. Do postępowań dotyczących odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia oraz wygaśnięcia umowy o pracę stosuje się przepisy dotychczasowe, jeżeli umowy te zostały wypowiedziane, rozwiązane bez wypowiedzenia albo wygasły przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.