FUNDACJA NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W SZKOLE ROLA KOZŁA OFIARNEGO W KONTEKŚCIE DYSFUNKCYJNEGO ZASPOKAJANIA POTRZEB GRUPY MAGDALENA WOLAŃSKA

KLASA Z DZIECKIEM W ROLI KOZŁA Jednego lub więcej uczniów dotyka: Obarczanie winą Werbalne i niewerbalne odtrącanie Ataki fizyczne Zastraszanie – grożenie jemu lub bliskim mu osobom Wyzyskiwanie, przekupstwo dla zyskania odpowiednich zachowań Izolowanie, odtrącanie W przemocy uczestniczy więcej niż jedna osoba. Pozostali członkowie pozostają bierni. Nie jest zdarzeniem o charakterze incydentalnym i jednostkowym.

KLASA Z DZIECKIEM W ROLI KOZŁA W momencie niepowodzenia jedna osoba jest wskazywana jako winowajca. W sytuacji wzmożonego napięcia, trudnego wydarzenia w klasie, rozmowy o relacjach, nagle uwaga wielu osób kieruje się na „kozła”. Używanie meta języka na forum klasy – podwójność komunikatów „Jesteśmy świetną klasą, naszym jedynym problemem jest…” Jawne odrzucanie lub pomijanie jednej osoby przy decyzjach i wyborach

Po co grupa potrzebuje „kozła”? – Charakterystyka dziecka wchodzącego w rolę “kozła ofiarnego” – czynnik indywidualny Po co grupa potrzebuje „kozła”? – czynnik systemowy

DZIECKO W ROLI „KOZŁA” ROLE GRUPOWE to charakterystyczne sposoby zachowania się osób w grupie, będące wypadkową oczekiwań innych wobec nich oraz ich osobowości. Zwykle podejmowane są spontanicznie i nieświadomie. Często są lepiej widoczne dla innych, niż dla samego zainteresowanego. Przyjęta rola determinuje poziom i rodzaj podejmowanej w grupie aktywności.

Rola nie jest równa osobie.

CZYNNIK INDYWIDUALNY Niepewne siebie, o niskim poczuciu własnej wartości Większa wrażliwość Przeżywające problemy z kontrolą emocji Trudność z wytrzymywaniem napięcia, często reagujące agresją Nadaktywne, mające problemy z koncentracją O mniejszej dojrzałości psychoruchowej, problemy z koordynacją, słabsze w nauce Posiadające drażniące dla otoczenia nawyki Wyróżniające się pod jakimś względem

CZYNNIK INDYWIDUALNY Kozioł ofiarny bierny Kozioł ofiarny prowokujący, narzucający się

STRATEGIE PRZETRWANIA DZIECKA W ROLI KOZŁA Wycofanie z życia klasy Stawianie granic poprzez agresję Obojętność Próby pokazania się od dobrej strony Obracanie w żart Łamanie norm

CZYNNIK SYSTEMOWY Rozładowanie napięcia Przemieszczenie frustracji i gniewu Zapewnienie ciągłości przetrwania grupy Odwrócenie uwagi od rzeczywistych problemów Mechanizm przeniesienia i projekcji Rozszczepienie atrybutów na dobre, przypisywane sobie, i złe — przypisywane „innemu”. Wyprojektowanie na jednostkę nieakceptowanych aspektów członków grupy.

Stworzenie “złego bohatera” implikuje istnienie “dobrego”. CZYNNIK SYSTEMOWY Stworzenie “złego bohatera” implikuje istnienie “dobrego”. Obie role są czysto fikcyjne i nierealistyczne.

KOZIOŁ OFIARNY Nieświadome postrzeganie swojej roli, jako tego, który spaja grupę, chroni ją przed rozpadem.

KONSEKWENCJE ROLI „KOZŁA OFIARNEGO” Niezaspokojenie podstawowych potrzeb bezpieczeństwa, przynależności Zablokowanie rozwoju Brak możliwości wchodzenia w inne role, uczenia się społecznego “Nie jestem wart bycia lubianym” “Cokolwiek zrobię nie uda się”

PRACA Z KLASĄ Z DZIECKIEM W ROLI „KOZŁA OFIARNEGO” Zmniejszenie widoczności dziecka w roli „kozła” Konsekwencja w trzymaniu norm Uruchomienie konstruktywnej rywalizacji w grupie Rozładowanie napięcia Pomoc w klaryfikacji ról liderskich Zaakceptowanie zróżnicowania w grupie Wsparcie dziecka w roli „kozła” w podejmowaniu bardziej konstruktywnych ról

PRACA Z KLASĄ Z DZIECKIEM W ROLI „KOZŁA OFIARNEGO NARZUCAJĄCEGO SIĘ” Oddzielenie dziecka od jego zachowań Zmniejszenie widoczności dziecka w roli „kozła” Konsekwencja w trzymaniu norm Uruchomienie konstruktywnej rywalizacji w grupie Rozładowanie napięcia Pomoc w klaryfikacji ról liderskich Zaakceptowanie zróżnicowania w grupie Wsparcie dziecka w roli „kozła” w podejmowaniu bardziej konstruktywnych ról

NIEŚWIADOME PODTRZYMYWANIE ROLI „KOZŁA” W GRUPIE Obawa przed otwartym wyrażaniem złości Znaczenie „kozła ofiarnego” dla szerszego systemu

DZIĘKUJĘ MAGDALENA WOLAŃSKA FUNDACJA NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W SZKOLE