Kasia Jaszczuk Martyna Ziemba

Mimo że ludzie od prehistorii mieli do czynienia z zarządzaniem i już grupy łowców czy zbieraczy wyłaniały i uznawały przywódcę, to potrzebę teorii zasad zarządzania zaczęto odczuwać dopiero po rewolucji przemysłowej na przełomie XIX i XX wieku. * * * Dopiero wynalazki techniczne drugiej połowy XIX wieku, szczególnie maszyna parowa, wywołały daleko idącą mechanizację pracy fizycznej i doprowadziły do rozrostu przedsiębiorstw, powodując procesy koncentracji produkcji przemysłowej. Z niewielkich warsztatów i manufaktur, które dominowały jeszcze w pierwszej połowie XIX wieku, zrodziły się zakłady przemysłowe. Nowe technologie doprowadziły do nagromadzenia w fabrykach dużej ilości surowców i dużej liczby robotników, którymi trzeba było zarządzać.

Zarządzanie organizacją to wielce złożony proces, polegający na podejmowaniu przez aparat zarządzający wielu wzajemnie powiązanych działań i decyzji kierowniczych, które zmierzają do spowodowania takiego funkcjonowania organizacji, aby w sposób sprawny osiągane były jej cele. Wyróżnia się dwa podejścia do rozumienia zarządzania. 1. Zarządzanie rozumiane instytucjonalnie. Tak pojęte zarządzanie obejmuje zbiór stanowisk w hierarchii organizacyjnej, którym powierzono uprawnienia do wydawania poleceń. 2. Zarządzanie rozumiane funkcjonalnie nawiązuje do działań, które służą kierowaniu ludźmi w procesie pracy. Nie jest to, więc zbiór stanowisk i osób im przypisanych, ale zbiór zadań i działań. Zarządzanie jest działalnością kompleksową, którą rozłożyć można na elementy składowe w trzech wymiarach: obszar zarządzania szczebla zarządzania funkcji zarządzania Warunki skutecznego kierowania: reprezentowanie odpowiedniej postawy posiadanie władzy posiadanie umiejętności wypełniania funkcji kierowniczych posiadanie chęci kierowania

Przedmiotem działania zarządzania jest działalność praktyczna, przy czym menadżerowie przygotowują się zawodowo, czerpiąc swoją wiedzę z dorobku różnych nauk i poprzez praktykę. Od samodzielnej dyscypliny naukowej wymaga się: własnej aparatury pojęciowej, pozwalającej na budowanie uzasadnionych twierdzeń i logicznego rozwiązywania istniejących problemów. własnych metod badawczych pozwalających na obiektywne poznawanie i zrozumienie rzeczywistości oraz jej przekształcenie kadry naukowej, która potrafi samodzielnie podjąć pracę związaną z interpretacją zjawisk związanych z istotą zarządzania.

1. Podział pracy 2. Autorytet (formalny + rzeczywisty) 3. Posłuszeństwo 4. Jedność rozkazywania 5. Jednolitość kierownictwa 6. Podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu 7. Wynagrodzenia 8. Centralizacja 9. Hierarchia 10. Ład 11. Odpowiednie kształtowanie personelu 12. Stabilność personelu (unikanie fluktuacji) 13. Inicjatywa 14. Esprit de corps (duch jednolitosci)

1. Zarządzanie dotyczy przede wszystkim ludzi; to człowiek jest głównym autorem zarządzania (trzeba mieć kompetencje, wiedzę) 2. Zarządzanie jest głęboko osadzone w kulturze 3. Zarządzanie wymaga prostych i zrozumiałych wartości, celów, działania i zadań 4. Zarządzanie powinno doprowadzić do tego, aby organizacja była zdolna do uczenia się, czyli adaptacji do zmiennych warunków (także wyciąganie trafnych wniosków) 5. Zarządzanie wymaga komunikowania 6. Zarządzanie wymaga rozbudowanego systemu wskaźników (pozwala na ocenę pracownika, kierownika) 7. Zarządzanie musi być jednoznacznie zorientowane na podstawowy i najważniejszy rezultat, jakim jest zadowolony klient

I. KLASYCZNA. Dotyczy człowieka postępującego racjonalnie oraz ukształtowania jego umiejętności A. Naukowe zarządzanie - zajmuje się poprawą osiąganych wyników i dotyczy głównie zarządzania pracownikami. F. W. Taylor ( ) w książce pt. :Zasady naukowego zarządzania” napisał, że sprawne zarządzanie wymaga m.in.:  rozdziału planowania ody wykonania i daleko idącego podziału pracy  kontroli wykonania przez zarządzającego  zróżnicowania bodźców finansowych odpowiednio do wydajności i pomiarów czasu pracy  funkcjonalnej struktury organizacyjnej B. Administracyjne zarządzanie - dotyczy zarządzania całą organizacją. H. Fayol - „Zarządzanie nie jest talentem lecz umiejętnością odnoszącą się do różnych działań”. Działanie te przedstawił w postaci sześciu czynności:  techniczne  handlowe  finansowe  ochronne  rachunkowe  administracyjne oraz umiejętności związanych z ich wykonaniem. C. Biurokratyczne zarządzanie - dotyczyło sposobu wykonywania władzy organizacyjnej oraz zasad kierowania. M. Weber stworzył idealny typ biurokracji oparty na władzy racjonalnej

II. SZKOŁA BEHAWIORALNA. Bierze pod uwagę ludzi, ich zachowanie i podstawy oraz relacje między nimi i współdziałanie grupy (człowiek społeczny) A. Nurt stosunków międzyludzkich (human relation)  jednostka i grupa w organizacji oraz ich zachowanie  przełożony w organizacji oraz jego zachowanie  integracja potrzeb pracowników z celami organizacji Człowiek jest motywowany przez potrzeby, układające się w hierarchię i obejmujące bodźce finansowe i społeczną akceptację. B. Nurt potencjału ludzkiego (podejście organizacyjne)- rozpatruje strony zachowania organizacyjnego związanego z :  zadowoleniem z pracy  Stresem  Motywacją  Przywództwem  dynamiką grupową  polityką organizacyjną  strukturami organizacji  konfliktami międzyludzkimi Dostosowanie struktur organizacyjnych do potrzeb ludzkich w celu samorealizacji.

III. SZKOŁA ILOŚCIOWA (matematyczna). Koncentruje się na opracowaniu modeli matematycznych, będących uproszczeniem organizacji i zachodzących tam procesów (modele, symulacje, scenariusze) służących do podejmowania decyzji. Narzędziami są badania operacyjne. IV. WSPÓŁCZESNE KIERUNKI ZARZĄDZANIA: A. Podejście systemowe - służy do traktowania organizacji jako jednego systemu składającego się z powiązanych ze sobą części:  systemy i podsystemy  systemy otwarte i zamknięte  synergia- współpraca działów organizacji w celu uzyskania wyższego efektu  entropia- rozpad systemu, gdy nie dostrzega się zagrożeń i otoczenia B. Podejście sytuacyjne - właściwe zachowanie zależy od sytuacji i jej złożoności. Zadaniem kierowników jest ustalenie najlepszej metody w danych warunkach z punktu widzenia zrealizowania celów organizacji. C. Podejście integrujące - organizacje działają sprawnie jeśli opierają się na ustalonych warunkach oceny, mechanizmach kontroli i awansu, specjalizacyjnych ścieżkach kariery, umiejscowionej odpowiedzialności oraz wynikają z troski o pracownika, opartej na takich wartościach jak: zaufanie, poszanowanie subtelności oraz bliskości w stosunkach międzyludzkich.

Mimo różnorodności rozwiązań i dynamizmu rzeczywistości organizacyjnej, działający w organizacjach kierownicy spotykają w swej praktyce podobne problemy wymagające ciągłego lub cyklicznego rozwiązywania. Układają się one w logiczny ciąg zagadnień: Planowanie, polega na umiejętności wyobrażenia sobie, jak będzie wyglądała nasza organizacja, firma, miasto, nasze społeczeństwo czy państwo Organizowanie, tworzenie warunków technicznych, produkcyjnych, finansowych, sprzętowych. Motywowanie pracowników do wykonywania zadań, stosowanie ważnego typu bodźców, kar, zachęt. Koordynowanie, wszystkie elementy ogniwa muszą działać tak jak trzeba. Kontrolowania działań zmierzających do urzeczywistnienia misji danej organizacji. Tak w sferze realnej jak i zarządzania wyróżnić można funkcje: podstawowe, pomocnicze, regulacyjne. Wyróżnione funkcje stanowią podstawę uporządkowania komórek organizacyjnych sfery zarządzania.

Wymienione grupy zagadnień, logicznie układające się w ciąg czynności kierowniczych, ilustruje poniższy rysunek, przedstawiający podsystem zarządzania jako urządzenie regulujące

Planowanie polega na wytyczaniu celu i sposobu jego realizacji. Planowanie nie byłoby konieczne gdyby otoczenie byłoby stabilne. Musimy planować ponieważ zachodzą zmiany w otoczeniu. Rys.2

Kontrola to systematyczne działanie na rzecz: ustalenia norm efektywności, powiększania efektywności, porównania norm z efektywnością, ewentualnego korygowania albo norm albo efektywności. Wybór formy kontroli uzależniony jest od czterech następujących czynników: stylu zarządzania, kultury organizacji, dokładności i wiarygodności mierników pracy, chęci podwładnych do współuczestnictwa w zarządzaniu. Ze względu na usytuowanie kontroli w czasie wyróżnia się: kontrolę wstępną, kontrolę bieżącą Kontrola bieżąca bywa określana mianem nadzoru. Wyróżnia się dwie następujące formy kontroli: 1. Kontrola biurokratyczna – Oparta jest na sztywnych, funkcjonalnych rozwiązaniach strukturalnych. 2. Kontrola angażująca pracowników – (samokontrola) oparta jest na elastycznych, organicznych rozwiązaniach strukturalnych 3. Kontrola końcowa

Techniką łącząca realizowanie funkcji planowania i kontroli jest zarządzanie przez cele (ZPC). Myślą przewodnią zarządzania przez cele jest następująca formuła – „Ważniejsze jest to co się zrobi niż to co się robi”. Zarządzanie przez cele opiera się m.in. na następujących założeniach: ludzie w coraz większym stopniu dążą do zaspakajania potrzeb wyższego rzędu, w dzisiejszych warunkach nie sprawdzają się mechanistyczne (biurokratyczne) systemy zarządzania, pracownik mający wpływ na to co robi, pracuje wydajniej, przełożony jest oceniany na podstawie wyników pracy swoich podwładnych

1. STRATEGIA - główne cele organizacji i przedsięwzięcia służące do ich realizacji dotyczące zwłaszcza działań zbiorowych na zewnątrz organizacji. 2. STRUKTURA ORGANIZACYJNA - względnie stabilny podział zadań i władzy organizacyjnej. 3. PROCEDURY - względnie trwałe przyczyny działania wewnątrz organizacji. 4. KULTURA ORGANIZACYJNA - utrwalony w danym środowisku pracowniczym system wartości, norm społecznych i wynikających z nich postaw i wzorów zachowań, mających znaczenie przy realizacji formalnych celów i norm organizacyjnych. Zakres możliwości wykorzystywania tych wszystkich instrumentów zależy od szczebla zarządzania. Im niższy szczebel, tym stopniowo mniejsza jest możliwość wpływu na strategię, strukturę, procedury organizacyjne.

1. Adam Peszko, „Podstawy zarządzania organizacjami”, Kraków Ricky W. Griffin, „Podstawy Zarządzania Organizacjami”, Warszawa Andrzej K. Koźmiński, Włodzimierz Piotrowski, „Zarządzanie, teoria i praktyka”, Warszawa 1999