Stereotyp Żyda w polskiej kulturze ludowej

Stereotyp: konstrukcja myślowa, zawierająca komponent poznawczy (zwykle uproszczony), emocjonalny i behawioralny (związany z zachowaniem), konstrukcja myślowa, zawierająca komponent poznawczy (zwykle uproszczony), emocjonalny i behawioralny (związany z zachowaniem), zawiera fałszywe przeświadczenie, dotyczące różnych zjawisk, w tym innych grup społecznych; zawiera fałszywe przeświadczenie, dotyczące różnych zjawisk, w tym innych grup społecznych; może być przyjęty przez jednostkę w wyniku własnych obserwacji, przejmowania poglądów innych osób, wzorców przekazywanych przez społeczeństwo, może być także wynikiem procesów emocjonalnych (np. przeniesienia agresji), może być przyjęty przez jednostkę w wyniku własnych obserwacji, przejmowania poglądów innych osób, wzorców przekazywanych przez społeczeństwo, może być także wynikiem procesów emocjonalnych (np. przeniesienia agresji), może być negatywny, neutralny lub pozytywny, może być negatywny, neutralny lub pozytywny, przekonanie zbiorowe, przekonanie zbiorowe, jest wyrażany w zdaniu ogólnym (np. "(Wszyscy) Polacy są nieporządni"). jest wyrażany w zdaniu ogólnym (np. "(Wszyscy) Polacy są nieporządni").

Stereotyp to fałszywe i niedostatecznie uzasadnione, a dotyczące pewnej grupy osób (tzw. nadgeneralizacja), przekonanie zbiorowe, zwykle niewrażliwe na argumentację.

Struktura stereotypu Przykład sieci stereotypowej – mężczyzna z krajów arabskich

Antysemityzm postawa niechęci bądź wrogości wobec Żydów lub osób pochodzenia żydowskiego, ich prześladowanie i dyskryminacja, poglądy uzasadniające takie działania.

Stereotyp źródło antysemityzmu Żyd : zabójca Chrystusa („bogobójca”), „kozioł ofiarny”, chciwy, skłonny do oszustwa, leniwy, tchórzliwy, brudny, brzydki i śmierdzący, dziwny (demoniczny), złodziej komunikantów i profanator hostii, porywacz dzieci dla mordu rytualnego, komunista.

Stereotyp źródło antysemityzmu Żyd: pobożny, cierpliwy, mądry, ostrożny, bogaty kupiec, handlarz, bankier, karczmarz.

Stereotypy antyżydowskie zapisane w języku polskim Siedzi u Żyda w kieszeni. (o zadłużonym)‏ Kochajmy się jak bracia, rachujmy się jak Żydzi. Całuje Żyda w brodę. (tzn. po uszy w długach)‏ Bogu duszę winien, Żydowi sto złotych. Spieszy mu się jak Żydowi na wojnę. Pasuje jak Żyd do strzelby. Odważny jak Żyd do psów. Baba, żaba i Żyd – to ci są wojacy!

Stereotypy antyżydowskie zapisane w języku polskim Widziałem, jak go Żydzi na drągu nieśli. (o zagubionym przedmiocie)‏ Na żydowskie Trzy Króle. (tzn. nigdy)‏ Żyd mi depce po oczach. (tzn. jestem śpiący)‏ Boi się wody jak Żyd. Dumny jak Żyd ze swoich parchów. Drapie się jak Żyd. Żydzi mają miliony, a Polacy – Legiony. Żydzi mają kamienice, a Polacy ulice.

Stereotypy dotyczące innych nacji Norwegowie to - wg Szwedów - ociężali umysłowo i prostaccy nacjonaliści cuchnący rybami, Włosi - wg Niemców – są bałaganiarzami, tandetnymi kochankami i rozwrzeszczanymi lekkoduchami, Rosjanie – biedni, nadużywający alkoholu, Francuzi - „żabojady”, nacjonaliści, wyrafinowani kochankowie, Szkoci – skąpi, Niemcy – bogaci, czyści, zawzięci, bez wyobraźni,...

Polacy w oczach innych nacji pijacy, słabo rozgarnięci, wg Czechów - "pańska żebrota" - zacofani, biedni, bosi, lecz butni i dumni – pańscy, złodzieje, antysemici, niewykwalifikowana, tania siła robocza. Ale także: Jan Paweł II i Lech Wałęsa.

Podsumowanie Alina Cała: „Przesąd istnieje w dwóch formach; na co dzień "uśpiony", zdegradowany do roli półżartobliwych powiedzonek, którymi próbuje się poskromić nieznośne dzieci ("jak będziesz niegrzeczny. to przyjdzie Żyd i cię zabierze"), w okresach załamań porządku społecznego czy niedostatku ekonomicznego odzyskuje cały swój złowróżbny ładunek.” Andrzej Garlicki: „Stereotypy mówią nam niewiele o tych, których dotyczą, bardzo wiele natomiast o tych, którzy je wytworzyli.”

Bibliografia Cała A., Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej. Warszawa Cała A., Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej. Warszawa Żbikowski A., Żydzi. Wrocław Żbikowski A., Żydzi. Wrocław