Trzy drogi w wychowaniu czyli o tym, jak stawiać granice by budować relację opartą na dialogu i wzajemnym szacunku

Władza Rodzic/wychowawca dominujący (stosujący system władzy) ma przekonanie, że zawsze ma rację, a dziecko powinno się mu podporządkować, słuchać go. Ma wysokie oczekiwania, sztywne zasady i jest przekonany, że pewne rzeczy są złe, a dzieci powinny trzymać się od nich z daleka. Przyjmuje często rolę egzekutora, kontrolera, a nawet kata. Jest sztywny w myśleniu i zachowaniu. Stosuje kary.

Władza Przykładowe wypowiedzi i zachowania rodziców/wychowawców: Nie obchodzi mnie dlaczego się spóźniłeś, mamy zasady, masz 5 punktów karnych. Nie musisz wiedzieć dlaczego, ja tak mówię i tak ma być. Ile razy mówiłem że tak ma być? Za karę….. Nie dyskutuj Kowalski tylko słuchaj, co mówię! Mówiłam, że nie wolno ci się spóźniać?! Za karę nie możesz więcej tam chodzić!.

Władza Reakcje dzieci, które mają rodziców lub wychowawców stosujących władzę: Brak ochoty, by się zmieniać, dla kogoś kto mnie nie szanuje i kto nie liczy się z moimi uczuciami, potrzebami, Zależność od zdania i ocen innych, Niezdolność do twórczego myślenia, do samodzielnego rozwiązywania problemów, Niskie poczucie własnej wartości, Niewiara we własne możliwości, Odrzucenie zasad, bunt.

Władza Rekcja rodzica/wychowawcy: Poczucie bezradności Bezsilność, Frustracja z powodu krótkotrwałych efektów swoich wysiłków, Niezadowolenie z siebie jako rodzica/wychowawcy i z dziecka W relacji: Chłód Oddalenie Niechęć Dzieci nie mogą wytrzymać z rodzicami/wychowawcami Stopień okazywania dziecku miłości i wsparcia: niski Stopień kontrolowania dziecka przez zasady i ograniczenia: wysoki

władza Dominacja potrzeb i uczuć rodzica kosztem potrzeb i uczuć dziecka - brak symetrii i wzajemności. Dzieci, które miały/mają naruszane granice, szczególnie przez dorosłych mogą mieć tendencje do naruszania/przekraczania granic innym.

Uległość Rodzic/wychowawca dla „świętego spokoju” ustępuje dziecku, choć to jest sprzeczne z jego uczuciami i potrzebami. Miły i wspierający- nie stawia granic, nie egzekwuje ograniczeń. Boi się, że zrobi dziecku krzywdę, jeśli będzie zbyt surowy. Poddaje się woli dziecka, by uniknąć konfrontacji. Postawa rodzica/wychowawcy jest uległa, lecz podminowana złością do dziecka - gdyż rodzic nie dba o swoje uczucia i potrzeby. Dziecko natomiast ma mieszane uczucia. Z jednej strony poczucie wygranej, z drugiej strony brak granic i oparcia ze strony dorosłego budzi w nim niepokój i niepewność. Może myśleć: „wystarczy że się uprę, że będę krzyczeć, a będzie tak, jak chcę”.

uległość Przykładowe wypowiedzi i zachowania rodziców/wychowawców: W porządku, tym razem nie wpiszę Ci tych 5 punktów karnych za spóźnienie, ale następnym razem nie spóźnij się….. No dobrze, niech będzie tak, jak ty chcesz…. Bardzo Cię proszę pośpiesz się, bo nie zdążę do pracy. Nie chcę słyszeć o waszych kłótniach, dogadajcie się jakoś z siostrą….

uległość Reakcje dzieci, które mają rodziców lub wychowawców uległych: Niepewność, czy rodzic go kocha Dziecko pozornie „silne” Zachowania dziecka: Dziecko uczy się manipulacji, Dziecko traci poczucie bezpieczeństwa, Dziecko może darzyć siebie niewielkim szacunkiem, ponieważ nie nauczyło się kontrolować siebie i nie opanowało innych umiejętności związanych z dyscypliną życia. Dziecko uczy się relatywizmu zasad- manipulacji

uległość Skutki dla rodzica/wychowawcy: Niechęć do dziecka, Bezsilność, Niezadowolenie z siebie jako rodzica i z dziecka, Frustracja z powodu ciągłego ustępowania dziecku wbrew swoim uczuciom i potrzebom. W relacji: Chłód Oddalenie Niechęć Rodzice/wychowawcy nie mogą wytrzymać z dziećmi, Stopień okazywania dziecku miłości i wsparcia: wysoki Stopień kontrolowania dziecka przez zasady i ograniczenia: niski

uległość Dominacja potrzeb i uczuć dziecka kosztem potrzeb i uczuć rodzica. Dzieci, których rodzice nie szanują swoich granic i potrzeb mogą mieć trudność z respektowaniem i okazywaniem szacunku innym osobom, mogą naruszać granice innych.

dialog Rodzic/wychowawca kochający (lubiący/szanujący) i stanowczy, ma jasno określone zasady, wartości, normy i ograniczenia. Poświęca CZAS, by przekazać je dziecku. Udziela jasnych komunikatów, gdy dziecko przekracza ustalone granice. Jednocześnie okazuje dziecku wsparcie (gesty miłości, słuchanie, wspólne spędzanie czasu- klimat wychowawczy). Rodzic/wychowawca szanuje zdanie, uczucia i potrzeby dziecka, szanuje też swoje potrzeby i uczucia i potrafi je obronić, gdy tego potrzebuje. Dziecko ma udział w decyzjach, może wyrażać swoje zdanie, uczucia, potrzeby.

dialog Przykładowe wypowiedzi i zachowania rodziców/wychowawców: Marysiu. Już kolejny raz spóźniłaś się na lekcję. Chcę wiedzieć co jest tego powodem. Być może znajdziemy jakieś rozwiązanie. Ty masz takie zdanie, a ja mam inne. Proponuję, byśmy o tym porozmawiali. Możesz wyjść do kolegów. Najpierw jednak zrób zadanie z matematyki i podlej kwiaty. Widzę, że bardzo zależy Ci na wyjściu wieczorem z domu, oczekuję, że przed wyjściem skosisz trawnik.

dialog Typowe cechy dzieci, które mają rodziców lub wychowawców stosujących wypowiedzi dialogowe: Mają szacunek do siebie - z jednej strony doświadczają czułego wsparcia, a z drugiej mają jasno określone granice. Łatwo uznają władzę. Okazują większe zainteresowanie wiarą w Boga, Wykazują zdecydowanie mniejszą skłonność do przyłączania się do grup ryzykownych (sekty, subkultury)

dialog Skutki dla rodzica/wychowawcy: ZADOWOLENIE Z SIEBIE JAKO RODZICA POCZUCIE BLISKOŚCI RADOŚĆ Z BYCIA RAZEM PRZYJAŹŃ Z DZIECKIEM ODWAGA DO WYRAŻANIA UCZUĆ NIEPRZYJEMNYCH BEZ RANIENIA DZIECKA. W relacji: Mniej konfliktów (są rozwiązywane na bieżąco) Dziecko uczy się samodzielności i odpowiedzialności Między rodzicami/wychowawcami, a dziećmi rozwija się dialog. Stopień okazywania dziecku miłości i wsparcia: wysoki Stopień kontrolowania dziecka przez zasady i ograniczenia: wysoki

dialog Ważne są zarówno potrzeby i uczucia rodzica, jak i dziecka – symetria Dzieci, których rodzice/nauczyciele okazują szacunek dla ich potrzeb i uczuć, oraz respektują ich granice psychologiczne, uczą się respektowania granic innych i szacunku dla uczuć oraz potrzeb innych osób.

Podsumowanie Granice: pomagają dzieciom w odkrywaniu świata określają ścieżkę akceptowanych zachowań określają związki z ludźmi są jak ogrodnicze tyczki wspomagające wzrost dają poczucie bezpieczeństwa Granice ….. Celem wychowania powinno być wykształcenie u dziecka zdrowych, mocnych, a zarazem elastycznych granic. Trudności, jakich doświadcza w tym zakresie wielu rodziców, a także wychowawców jest kłopot z określeniem własnych granic (J. Sakowska). Stawia to przed nami - rodzicami i wychowawcami nieustające wyzwanie samodoskonalenia i samokształcenia- także w kształtowaniu własnych granic, by pomóc dzieciom kształtować i ustalać ich granice oraz w zdrowy sposób wyciągać konsekwencje, gdy granice i zasady są przez dzieci przekraczane bez poszanowania uczuć i potrzeb innych osób.