V – XVIII w.

V – XIII/XV w.

I. O pozywaniu 1. Jeśli ktoś będzie pozwany na sąd według praw królewskich i nie przyjdzie […] niech będzie zasądzony jako winny na 600 denarów, które czynią 15 solidów. 3. A ten kto pozywa innego, powinien iść ze świadkami do jego domu, gdyby zaś ów nie był obecny, niechaj zawiadomi żonę albo kogokolwiek z jego domowników, iż został przez niego pozwany.

LVII. O rachimburgach 1. Gdyby rachimburgowie zasiadający na wiecu sądowym […] nie chcieli wydać wyroku, ten który wniósł sprawę powinien do nich powiedzieć: „Wzywam was tutaj uroczyście abyście wydali wyrok zgodny z prawem salickim”. Gdyby ci nie chcieli wydać wyroku do zachodu słońca, niechaj sześciu z tych rachimburgów jako winnych zostanie skazanych na zapłacenie 120 denarów, które czynią 3 solidy.

3. Gdyby zaś rachimburgowie wydali wyrok nie według prawa salickiego, ten przeciwko komu wydali wyrok niech popiera swoją sprawę (dalej) i gdyby zdołał udowodnić, że wyrokowali niezgodnie z prawem, niechaj każdy z nich jako winny zostanie skazanych na zapłacenie 600 denarów, które czynią 15 solidów.

9. Jeżeli ktoś oskarży jakiegoś człowieka przed królem o coś, za co grozi kara śmierci, niech będzie wolno temu, kto został oskarżony, złożyć przysięgę i oczyścić się. A jeśli taka sprawa się zdarzy i człowiek, który zarzuca zbrodnię jest obecny, wolno tamtemu przez pojedynek (to jest przez walkę wręcz) zrzucić z siebie zbrodnię, jeśli będzie mógł.

202. Jeżeli kobieta będzie naradzać się […] co do śmierci swego męża, niechaj mąż ma władzę uczynić z nią, co zechce […] Ale gdyby ona zaprzeczyła, niech będzie wolno jej krewnym oczyścić ją bądź przez przysięgę, bądź przez pojedynek sądowy (to jest przez walkę wręcz).

368. O pojedynkach sądowych. Niech żaden walczący nie odważy się, gdy idzie do walki przeciw innemu, mieć na sobie czarodziejskie ziele lub inne takie podobne rzeczy, ale tylko swą broń, którą mieć wypada. A gdyby było podejrzenie, że ma je ukryte, niech to zbada sędzia i jeśli znajdą je na nim, niech będą usunięte i odrzucone […]

Rozdz. VI. Jeśli kobieta zostanie oskarżona o otrucie męża […] to udowodni niewinność kobiety jej bliski w drodze pojedynku, albo zostanie ona, gdy nie znajdzie walczącego, poddana próbie gorących lemieszy.

§ 7. Jeśli ten, któremu zarzucono popełnienie niegodziwego czynu zaprzecza i chce dowieść swej niewinności, powinien się on oczyścić przez próbę zimnej wody, jednakże on sam, i nikt inny za niego, do wody będzie wrzucony.

Art. 40 § 3. Sąd boży nie może być przeprowadzony w żadnej sprawie, chyba że nie można ustalić prawdy w inny sposób. Art. 66 § 1. Gdy się człowieka pojmie na gorącym uczynku, trzeba go tak, jak się go ujęło przyprowadzić przed sąd, a oskarżyciel powinien mu udowodnić winę samosiódm.

 jedna procedura (w sprawach „karnych” i „cywilnych”)  skargowość  jawność  ustność  kontradyktoryjność  formalizm  prawda formalna – legalna teoria dowodowa

1) skarga (pozew) pokrzywdzonego (powoda) przeciwko pozwanemu 2) stawienie się przed sądem 3) skarga i przysięga powoda (przysięga oskarżająca) 4) odpowiedź na skargę (przysięga oczyszczająca) 5) wyrok końcowy bezwzględny albo względny/dowodowy 6) przeprowadzenie dowodu 7) wykonanie wyroku (egzekucja) 8) możliwość nagany wyroku/sędziego

 przysięga (iuramentum)  współprzysięga  pojedynek  ordalia (iudicia Dei)  świadkowie  dokumenty  bliższości do dowodu

XIII-XVII/XIX w.

 oparta na rzymskim procesie kognicyjnym  ukształtowana w prawie kanonicznym w XII/XIII w.  od XIII w. stopniowo wprowadzana w miastach włoskich  do XVI w. doprowadziła do wykształcenia się samodzielnej procedury cywilnej  w połowie XVII w. połączona z procedurą saską w powszechny niemiecki proces cywilny

 procedura cywilna  skargowość – nemo iudex sine actore  pisemność – quod non est in actis, non est in mundo  kontradyktoryjność  dyspozycyjność – ne ultra petita partium  prawda formalna  legalna teoria dowodowa

1) wniesienie do sądu skargi powoda (actor) 2) doręczenie pozwanemu (reus) pozwu sądowego 3) stawienie się stron przed sądem 4) obrona pozwanego – zarzuty (ekscepcje) 5) wdanie się w spór – litis contestatio 6) postępowanie dowodowe - articuli probandi 7) wyrok stanowczy 8) możliwość wniesienia apelacji 9) egzekucja urzędowa

 przysięga stron  świadkowie  dokumenty  confessio  ciężar dowodu – ei incubit probatio qui dicit, non qui negat

XIII – XVIII/XIX w.

 oparta na zasadzie publicznoprawnej i prawie rzymskim  ukształtowana w prawie kanonicznym w I poł. XIII w. (Innocenty III - Innocenty IV)  zastosowana w ustawodawstwie Fryderyka II  od XIII w. stopniowo wprowadzana w miastach włoskich  do XVI w. doprowadziła do wykształcenia się samodzielnej procedury karnej – nowożytnego procesu inkwizycyjnego (Carolina)

 procedura karna  oficjalno – śledcza/ z urzędu (ex officio)  tajność  pisemność - protokoły  prawda materialna  legalna teoria dowodowa  przedmiotowość oskarżonego  tortury

1) doniesienie (skarga) lub fama publica 2) inkwizycja generalna (in rem) 3) aresztowanie oskarżonego 4) inkwizycja specjalna (in personam) 5) artykułowane postępowanie dowodowe 6) przygotowanie wyroku przez prowadzącego inkwizycję sędziego - inkwirenta 7) osądzenie na rozprawie publicznej 8) ograniczona możliwość wniesienia rewizji 9) publiczne wykonanie wyroku

 przyznanie się do winy – confessio est regina probationum  świadkowie  tortury  dowody pełne, półpełne itd.  poszlaki