ALEKSANDER FREDRO NAJWI Ę KSZY POLSKI KOMEDIOPISARZ

Aleksander Fredro, hrabia herbu Bończa (ur. 20 czerwca 1793 w Surochowie, zm. 15 lipca 1876 we Lwowie) – polski komediopisarz, pamiętnikarz, poeta, wolnomularz. Tworzył w epoce romantyzmu. Fredro HrabiaFredro Hrabia - Herb

Urodził się 20 czerwca 1793 w Surochowie niedaleko Jarosławia w bogatej rodzinie szlacheckiej (niegdyś senatorskiej). Był jednym z dziewięciorga dzieci Jacka i Marianny Fredrów. Do Beńkowej Wiszni rodzice Aleksandra sprowadzili się w 1797r. Nauki pobierał w domu rodzinnym, nigdy nie uczęszczał do szkół publicznych. 12 stycznia 1806 w pożarze dworu w Beńkowej Wiszni zginęła jego matka Marianna Fredro. Ojciec Jacek Fredro przeniósł się wraz z nim do Lwowa. Beńkowa Wisznia

Gdy Fredro miał 16 lat, zaciągnął się do wojska i wziął udział w kampanii moskiewskiej wraz z wojskiem Napoleona, za co później otrzymał order Virtuti Militari. W latach 1813–1814 przebył całą kampanię napoleońską jako oficer ordynansowy w sztabie cesarza. Został odznaczony Krzyżem Legii Honorowej.

W 1815r., po abdykacji Napoleona, Fredro wrócił do domu i gospodarował w rodzinnym majątku Beńkowa Wisznia. Opuszczając Paryż po klęsce Napoleona, Aleksander hr. Fredro napisał:,,Wyjechaliśmy razem, z odmiennych pobudek: Napoleon na Elbę, ja zasię do Rudek’’. Wstąpił do lubelskiej loży wolnomularskiej.

W 1818r., mając 25 lat, napisał pierwszą ważną komedię, „Pan Geldhab”. Sztuka, napisana z dużym humorem i wdziękiem, opowiada o perypetiach młodego szlachcica starającego się o rękę córki tytułowego dorobkiewicza, usiłującego jednocześnie wydać ją za księcia. Sztuka została wystawiona w 1821 r.

8 listopada 1828, po jedenastu latach starań, Aleksander Fredro poślubił w kościele w Korczynie właścicielkę dóbr korczyńskich z połową zamku Kamieniec, Zofię de domo hrabinę Jabłonowską, primo voto hrabinę Skarbkową. Po ślubie, na mocy ustępstwa majątkowego, Aleksander Fredro został właścicielem tych dóbr. Ruiny zamku "Kamieniec"

Małżeństwo Fredrów było bardzo szczęśliwe. Dochowało się też dwojga dzieci o aspiracjach literackich: Zofii, późniejszej hrabiny Szeptyckiej, malarki i literatki, autorki "Wspomnień z lat ubiegłych", i syna, Jana Aleksandra, także komediopisarza.

W 1828, po śmierci ojca, przejął i pomnożył odziedziczony majątek. Był już wtedy autorem kilkunastu komedii. Od 1829 był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W latach 1832–1835 wydał najbardziej znane komedie: Zemstę, Pana Jowialskiego, Dożywocie i Śluby panieńskie. Był autorem komedii obyczajowych. Pisywał również wiersze, poematy, aforyzmy. W 1839 przerwał działalność literacką pod wpływem ataków krytyki i na kilkanaście lat zaprzestał twórczości, pisząc jedynie w latach pamiętniki z czasów napoleońskich ‘’Trzy po trzy’’. W latach 1850–1855 (z niewielkimi przerwami) przebywał po raz drugi we Francji.

W 1851 roku twórca wyjechał z Francji do Brukseli, jednak już w następnym roku powrócił do Paryża. Tam też zaczął ponownie pisać. W 1854 wznowił działalność komediopisarską, ale równocześnie podjął decyzję o niepublikowaniu i niewystawianiu swoich dzieł w przypadku żądania odeń jakichkolwiek zmian w ich treści.

Od 1861 był posłem do Sejmu Krajowego, czynił starania o budowę w Galicji pierwszej linii kolejowej, organizował Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Galicyjską Kasę Oszczędności. W 1865 roku ogłoszony został honorowym obywatelem miasta Lwowa. 17 kwietnia 1873 został mianowany kawalerem Wielkiego Krzyża Franciszka Józefa. Od 1873 był członkiem Akademii Umiejętności.

Aleksander Fredro zmarł we Lwowie 15 lipca 1876, został pochowany w rodzinnej krypcie kościoła w Rudkach koło Lwowa. "... Co niedziela zajeżdżała ogromna poczwórna kareta sześciu kasztanowymi końmi... Za karetą szedł kocz poczwórny, równie ogromny, czterema końmi... Jechaliśmy na mszę do Rudek...„ A. Fredro (‘’Trzy po trzy’’).

Najważniejsze utwory to: - Pan Geldhab (1818), - Mąż i żona (1821), - Cudzoziemszczyzna (1822), - Śluby panieńskie ( ), - Zemsta ( ), - Dożywocie (1835), - Pan Jowialski (1832), - Wychowanka ( ).

Pisarstwo Fredry działo się równolegle do dwóch dużych epok literatury polskiej - romantyzmu i pozytywizmu. Równolegle - gdyż był on sam dla siebie epoką i prądem literackim: ogniwem między rymowaną komedią oświeceniową i mieszczańską komedią Młodej Polski. Pozbawiony był jednak dydaktyzmu tej pierwszej i napastliwości drugiej. Jego humor był zazwyczaj dość łagodny, a wyrozumiałość dla przywar bliźnich - znaczna. Fredro bawił się pisząc swoje komedie i chciał bawić widza teatralnego. To stało się powodem gwałtownych napaści.

W wieku martyrologii i służby narodowej ktoś, kto nie chciał wychowywać, dawać świadectwa i pobudzać uczuć patriotycznych, był ideologicznie nie do zaakceptowania. Zaatakował go Seweryn Goszczyński ("Powszechny Pamiętnik Nauk i Umiejętności", 1835), dołączyli Edward Dembowski, Aleksander Dunin-Borkowski (pseud. Leszek) i Julian Bartoszewicz. Zarzucano mu drugorzędny talent, uleganie wzorcom francuskim, niemoralność, wreszcie - temu piewcy tradycji dworu szlacheckiego - brak ducha narodowego.

Fredro pisał dla teatru, głównie teatru lwowskiego. Współcześni twierdzili, że często tworzył postaci "pod" określonych aktorów i konsultował z nimi swoje pomysły. Fredro napisał kilkadziesiąt utworów scenicznych: jednoaktówek i komedii wieloaktowych, fars, grotesek i wodewilów. Przed jego zamilknięciem szybko trafiały na sceny teatru lwowskiego, warszawskiego i krakowskiego. Po przerwie utworów nie publikował ani nie udostępniał teatrom. Ujrzały światło dzienne dopiero po jego śmierci. Najlepsze i najbardziej do dziś znane sztuki powstały w pierwszym okresie twórczości.

W swych komediach Fredro ukazał mistrzostwo w charakterystyce bohaterów, kształtowaniu akcji i giętkości języka. Do utworów wprowadzał akcenty humorystyczne i elementy komiki ludowego teatru, ówcześnie właściwe tylko farsie. Utwory Fredry weszły na stałe do kanonu polskiej literatury i teatru. W ogóle jego pisarstwo weszło do języka potocznego: czasem nie zdajemy sobie sprawy, że "mówimy Fredrą" ("wolnoć Tomku w swoim domku", "jak ty komu, tak on tobie", "szanuj zdrowie należycie, bo jak umrzesz, stracisz życie", "jeśli nie chcesz mojej zguby, krokodyla daj mi luby").

Szczególne miejsce zajmują jego bajki, które weszły do obiegu kulturalnego często dziś w oderwaniu od nazwiska autora ("Osiołkowi w żłoby dano", "Małpa w kąpieli", "Paweł i Gaweł"). Jego bajki są lekturami literatury dziecięcej.

Aleksander Fredro był człowiekiem pełnym wewnętrznych sprzeczności: aktywny i zaangażowany w sprawy publiczne, szukał zarazem samotności. Był on pierwszym wielkim polskim realistą. Potrafił wnikliwie obserwować ludzi, wychwytywać ich głupstwa i śmiesznostki. W swych utworach stworzył znakomitą galerię typów ludzkich.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ PREZENTACJĘ PRZYGOTOWAŁ: DOMINIK JARZEMBSKI