Człowiek i jego wnętrze

Definicja człowieka Człowiek rozumny (Homo sapiens) – gatunek ssaka z rodziny człowiekowatych(Hominidae), jedyny występujący współcześnie przedstawiciel rodzaju Homo. Występuje na wszystkich kontynentach.

Szkielet i układ kostny Szkielet, inaczej kościec lub układ kostny (łac. skeleton) to wszystkie kości składające się na ciało człowieka. U człowieka dorosłego szkielet składa się z około 206 kości. Średnia waga szkieletu to 10 kilogramów u kobiet i 12 kilogramów u mężczyzn. Podstawowym materiałem budulcowym szkieletu człowieka jest tkanka kostna oraz w mniejszym stopniu chrzęstna. Ze względu na budowę zewnętrzną kości podzielono na kilka grup:

kości długie (łac. ossa longa), np. kość udowa, ramienna kości płaskie (łac. ossa plana), np. kości czaszki, łopatka kości krótkie (łac. ossa brevia), np. kości nadgarstka, stępu kości różnokształtne (łac. ossa multiformia), np. kręgi

Warstwa zewnętrzna wszystkich kości zbudowana jest z istoty zbitej (łac. substantia compacta). Ponadto kości długie również w swoim trzonie (łac. corpus)zawierają istotę zbitą. Końce kości długich oraz wszystkie inne kości są wewnątrz zbudowane z istoty gąbczastej (łac. substantia spongiosa). Istota gąbczasta zbudowana jest z beleczek kostnych (łac. trabeculae osseae). Szkielet zawiera około 1,5 kg szpiku kostnego (łac. medulla ossium).

Jedna funkcjonalna całość utworzona z licznych kości wymaga istnienia różnych rodzajów połączeń. Tam, gdzie zachodzi potrzeba wzmocnienia większego fragmentu szkieletu, powstają połączenia ścisłe. Cechuje je mała ruchomość, a często wręcz zupełny jej brak. Miejsca styku kości spajane są różnymi rodzajami tkanki łącznej, na przykład szwy w czaszce i zęby w zębodołach - tkanką łączną włóknistą (jednak szwy z wiekiem kostnieją), a żebra z mostkiem - tkanką łączną chrzęstną. W tych miejscach, gdzie elementy szkieletu powinny zmieniać położenie względem siebie, funkcjonują połączenia ruchome - stawy (łac. articulatio). Szkielet człowieka można podzielić na dwie części. Pierwszą część stanowi szkielet osiowy. w jego skład wchodzą: czaszka, kręgosłup oraz żebra i mostek. Drugą część stanowi szkielet kończyn górnych oraz dolnych wraz z ich obręczami.

Czaszka i kręgosłup Czaszka i kręgosłup stanowią podstawę układu kostnego człowieka. Są to najważniejsze elementy, których głównymi zadaniami jest utrzymanie postawy ciała, a także ochrona największych skupisk nerwowych organizmu - mózgu i rdzenia kręgowego.

Kości składające się na twarzoczaszkę: szczęka (łac. maxilla) kość łzowa (łac. os lacrimale) kość podniebienna (łac. os palatium kości jarzmowych (łac. os zygomaticum) kości nosowe (łac. Os nasale) kość gnykowa (łac. os hyoideum) małżowina nosowa dolna (łac. concha nasalis inferior) żuchwa (łac. mandibula) – jedyna ruchoma kość czaszki lemiesz (łac. vomer)

Czaszka (łac. cranium) jest strukturą kostną (chrzęstną u niemowląt), stanowiącą szkielet głowy mający za zadanie chronić wszystkie znajdujące się tam narządy. Dzieli się na mózgoczaszkę (łac. cranium cerebralne) – chroniącą mózg i twarzoczaszkę (łac. cranium viscerale) – która osłania narządy zmysłów oraz górne drogi oddechowe i pokarmowe. Czaszka Kości składające się na mózgoczaszkę: kość czołowa (łac. os frontale) 2 kości skroniowe (łac. ossa temporalia) 2 kości ciemieniowe (łac. Ossa parietalia) kość potyliczna (łac. os occipitale) kość klinowa (łac. os sphenoidale) kość sitowa (łac. os ethmoidale)

Kręgosłup Kręgosłup (łac. kolumna vertebralis) stanowi podporę całego ciała. Zbudowany jest z 33-34 kręgów (łac. vertebrae), z których każdy zbudowany jest z trzonu, łuku kręgowego oraz wyrostków. Pomiędzy nimi znajdują się krążki międzykręgowe, czyli tzw. dyski tworzące segment ruchowy kręgosłupa.  Kręgosłup możemy podzielić na 5 odcinków: szyjny (łac. cervicalis) – złożony z 7 kręgów piersiowy (łac. thoracalis) – 12 kręgów lędźwiowy (łac. lumbalis) – 5 kręgów kość krzyżowa – (łac. sacrum ) – 5 kręgów (zrośniętych w jedną całość w okresie płodowym) kość ogonowa/guziczna – (łac. os coccygis ) – 4 lub 5 kręgów

Do głównych funkcji kręgosłupa należą: ochrona rdzenia kręgowego i odchodzących od nich nerwów utrzymanie równowagi i ciężaru ciała zapewnienie miejsca zaczepu innych kości

Układ mięśniowy Najprostsze mięśnie w ciele człowieka to mięśnie gładkie odpowiedzialne za ruchy bezwiedne, takie jak rozszerzanie źrenic, skurcze jelit i żołądka. Mięśnie poprzecznie prążkowane umożliwiają poruszanie się. Mają bardziej złożoną budowę niż mięśnie gładkie i powstały później w procesie ewolucji. Specjalna grupa mięśni poprzecznie prążkowanych powoduje rytmiczne ruchy serca pompującego krew.

Podział mięśni

I. Pod względem topograficznym(w zależności od położenia): mięśnie głowy (łac. musculi capitis) i szyi (łac. musculi coli) mięśnie tułowia (łac. musculi trunci) mięśnie kończyn (łac. musculi extremitatum) mięśnie brzucha (łac. musculi abdominis) mięśnie klatki piersiowej mięśnie grzbietu II. Pod względem czynności:   -> mięśnie antagonistyczne są to: zginacze i prostowniki (albo przywodziciele i odwodziciele) - działają antagonistycznie - podczas ruchu jeden kurczy się bardziej od drugiego {np. mięsień dwugłowy ramienia i mięsień trójgłowy ramienia) -> mięśnie synergistyczne (współdziałają w wykonywaniu tego samego rodzaju ruchu) np. mięśnie żebrowe czy mięśnie tułowia.

III. Pod względem budowy: + płaskie np. brzucha + okrężne np. wokół ust, oczu i odbytu + jednobrzuścowy - wrzecionowaty np. mięśnie pośladków + dwugłowy (dwubrzuścowy) np. biceps, mięsień zginacz ramienia + czworogłowy + trójgłowy (trójbrzuścowy) np. triceps, mięsień łydki + szerokie np. mięśnie wyścielające ściany brzucha i klatki piersiowej + krótkie np. mięśnie wokół kręgosłupa + długie np. mięśnie kończyn.

Układy wewnętrzne człowieka Człowiek, podobnie jak większość kręgowców, zbudowany jest symetrycznie tj. płaszczyzna pośrodkowa dzieli ustrój na dwie symetryczne połowy (antymery), prawą i lewą, które są w dużej mierze zwierciadlanym odbiciem jedna drugiej.

Tchawica (łac. trachea) – czyli sprężysta rura, zbudowana z podkowiastych chrząstek zwróconych łukami ku przodowi, a z tyłu otwartych. Z tyłu, gdzie tchawica sąsiaduje z przełykiem, nie ma twardej chrząstki. Znajduje się tam elastyczna błona poddająca się uciskowi. Dzięki temu pokarm przesuwa się gładko przez przełyk. Tchawicę dzielimy na dwa odcinki: piersiowy i szyjny. Długość tchawicy wynosi około 10-12cm. W klatce piersiowej, tchawica rozgałęzia się na dwa oskrzela główne. Oskrzela (łac. bronchi) – budową przypominają tchawicę: ich ściana zawiera elementy chrzęstne i mięśniowe. Oskrzela główne rozgałęziają się na oskrzela płatowe, te zaś na segmentowe, które z kolei ulegają dalszym rozgałęzieniom aż do najdrobniejszych oskrzelików oddechowych.

Układ oddechowy Każdy człowiek od pierwszej chwili swojego życia aż do śmierci oddycha bez przerwy. Jest to podstawowa czynność utrzymująca funkcjonowanie organizmu. Podczas oddychania pobierany jest z powietrza tlen a oddawany dwutlenek węgla.

Układ oddechowy składa się z:dróg oddechowych (jama nosowa, gardło, krtań, tchawica, oskrzela) oraz właściwego narządu oddechowego (płuca).  Nos (łac. nasus) i jama nosowa (łac. cavum nasi) - oczyszcza, nawilża i ogrzewa wdychane powietrze, dzięki silnie ukrwionej i pokrytej rzęskami śluzówce. Dzięki temu powietrze zostaje oczyszczone z ewentualnych drażniących zanieczyszczeń i ogrzane, przed dotarciem do płuc. Gardło (łac. pharynx) – krzyżują się tu drogi oddechowe i pokarmowe. Ściany gardła zbudowane są z mięśni. Jego długość u dorosłego człowieka wynosi średnio 12-13cm. Krtań (łac. larynx) – narząd ten jest złożonym zespołem chrząstek, wiązadeł i mięśni umożliwiających wydawanie dźwięków. Wejście do krtani ograniczone jest nagłośnią. Niżej w najwęższej części krtani, znajdują się fałdy głosowe potocznie nazywane strunami głosowymi. Budowa

Budowa płuc Płuca (łac. pulmones) są pęcherzykowatymi narządami o płatowej budowie: w płucu prawym wyróżnia się trzy płaty, w płucu lewym – dwa. W płucach człowieka nie ma wolnej jamy. Całą przestrzeń wewnętrzną wypełniają mikroskopijnej wielkości pęcherzyki, których jest około 300-400 milionów. Ścianki pęcherzyków płucnych są zbudowane z cienkiego nabłonka, który z łatwością przepuszcza gazy. Oprócz tego pęcherzyki otacza niezwykle rozbudowana sieć naczyń włosowatych.

Układ krążenia Układ krwionośny to układ złożony z serca oraz naczyń krwionośnych – tętnic, żył oraz naczyń włosowatych, których łączną długość szacuje się na prawie 100 000 km. Jest on układem zamkniętym co oznacza, że krew wprawiana w ruch przez miarową czynność serca przemieszcza się naczyniami, nie rozlewając się w organizmie.

Mechanizm oddychania Wentylacja płuc polega na rytmicznych wdechach i wydechach. Wymianę powietrza w płucach powodują ruchy ssąco-tłoczące klatki piersiowej. Skurcz mięśni oddechowych: przepony i mięśni międzyżebrowych powoduje rozciągnięcie klatki piersiowej we wszystkich możliwych kierunkach. Efektem tego jest zwiększenie objętości płuc i wytworzenie podciśnienia zasysającego powietrze (wdech). Wydech natomiast jest aktem biernym. Rozluźnienie mięśni powoduje, że powiększona klatka piersiowa jak również i płuca, powracają do pierwotnych rozmiarów.

Krew Krew jest płynną tkanką składającą się z osocza i elementów morfotycznych krwi, a jej ilość w organizmie człowieka szacuje się na około 5 litrów. Osocze składa się w 90% z wody i w 10% ze składników nieorganicznych i organicznych, z czego najważniejszą rolę pełnią białka wpływające na krzepliwość krwi. Elementy morfotyczne krwi dzielimy na: erytrocyty (krwinki czerwone) - powstające w czerwonym szpiku kostnym wypełniającym jamy szpikowe kości. Ich głównym zadaniem jest transport tlenu i dwutlenku węgla za pomocą zawartej w nich hemoglobiny. leukocyty (krwinki białe) - podobnie jak erytrocyty powstają w szpiku kostnym. Ich zadaniem jest zwalczać zarazki chorobotwórcze, które dostają się do organizmu. Dzielimy je na granulocyty, monocyty i limfocyty. trombocyty (płytki krwi) - zawierają ferment wywołujący krzepnięcie krwi. Wydzielają go gdy wskutek zranienia ciała znajdą się na powierzchni i zetkną się z powietrzem. Podczas procesu krzepnięcia rozpuszczalne białko (fibrynogen) zamieniane jest na nierozpuszczalne – fibrynę (włóknik).

Budowa i funkcje serca oraz naczyń krwionośnych Serce jest pompą napędzającą cały układ krwionośny. Jest to mięsień stożkowatego kształtu leżący we wnętrzu klatki piersiowej nad przeponą. Otacza go błoniasty worek (osierdzie) wypełniony niewielką ilością płynu, wewnątrz natomiast wyścielone jest warstwą tkanki łącznej zwanej wsierdziem. Składa się z dwóch komór (lewej i prawej), oraz dwóch przedsionków, między którymi znajdują się zastawki zapobiegające cofaniu się krwi (pomiędzy lewą komorą i lewym przedsionkiem znajduje się zastawka dwudzielna zwana również mitralną, pomiędzy prawą komorą i prawym przedsionkiem - zastawka trójdzielna).

Tętnice odprowadzają krew od serca Tętnice odprowadzają krew od serca. Są zbudowane z grubej warstwy mięśniowej i sprężystych włókien co zwiększa ich wytrzymałość na duże ciśnienie krwi nadawane przez skurcze mięśnia sercowego Z prawej komory serca wychodzi tętnica płucna, z lewej – aorta. Aorta jest potężną tętnicą, która po wyjściu z komory zatacza łuk w lewo a następnie biegnie wzdłuż kręgosłupa. Od niej odchodzą kolejne tętnice, które oddalając się od serca stają się coraz węższe i cieńsze, przechodząc ostatecznie w naczynia włosowate. Naczynia włosowate zbudowane są jedynie z cienkiej warstwy śródbłonka. Dzięki temu możliwa jest sprawna wymiana substancji pomiędzy krwią a komórkami ciała, czemu sprzyja bardzo niskie ciśnienie krwi – krew w naczyniach włosowatych niemal staje w miejscu. Naczynia włosowate łączą się następnie w coraz grubsze rurki żylne, którymi krew płynie z powrotem ku sercu. Budowa żył jest inna niż budowa tętnic. Ich ścianki są cienkie i delikatne, a wewnątrz w pewnych odstępach, rozmieszczone są zastawki żylne uniemożliwiające cofanie się krwi do naczyń włosowatych i pozwalające płynąć jej w kierunku serca. Do prawego przedsionka wlewają krew dwie wielkie żyły główne (o średnicy około 25mm), natomiast do lewego - żyły płucne.

Układ pokarmowy Układ pokarmowy jest jednym z podstawowych systemów działających w organizmie człowieka, którego głównym zadaniem jest pobieranie substancji, trawienie ich oraz wchłanianie do krwioobiegu jako materiału energetycznego i budulcowego.

Budowa układu pokarmowego jama ustna (łac. cavum oris) – odbywa się tu pierwszy etap przetwarzania pożywienia – żucie, miażdżenie, zwilżanie (przy pomocy ślinianek – przyusznej, podżuchwowej i podjęzykowej) oraz pierwszy etap trawienia gardło (łac. pharynx)– czyli miejsce skrzyżowania się układu oddechowego i pokarmowego. Jego zadaniem jest zatem transport zarówno pożywienia do dalszych narządów, jak i tlenu do krtani. przełyk (łac. oesophagus) – pełniący dalsze funkcje transportowe, przez część szyjną, piersiową, aż do brzusznej. Jego szczególnym znakiem jest obecność „zwieraczy” uniemożliwiających cofanie się treści pokarmowych żołądek (łac. gaster) – czyli najszersza część przewodu składająca się z części wpustowej, dna trzonu i części odźwiernikowej. Tu obok przesuwania pożywienia odbywa się jego dalsze trawienie, związane głównie z wytwarzanymi przez jego błonę śluzową sokami żołądkowymi, w których skład wchodzą enzymy.

jelito cienkie (łac. intestinum tenue) – składające się z dwunastnicy (która łączy się z przewodem trzustkowym i żółciowym), jelita czczego i krętego. W tym miejscu następuje dalsze trawienie pokarmów, wchłanianie niezbędnych składników oraz dalszy transport. jelito grube (łac. intestinum crassum) – oddzielone od jelita cienkiego zastawką krętnico-kątniczą (zastawką Bauhina), która uniemożliwia powrót niepotrzebnych substancji do układu. Dzieli się na: jelito ślepe od którego odchodzi wyrostek robaczkowy, okrężnicę i odbytnicę z kanałem odbytowym. Jego główną funkcją jest tworzenie kału – czyli zagęszczenie i przetworzenie zbędnych składników pokarmowych przy pomocy bakterii, oraz jego wydalenie. Podstawową funkcją układu pokarmowego jest tzw. trawienie czyli rozłożenie pokarmu na proste, przyswajalne przez organizm składniki. Proces ten rozpoczyna się w jamie ustnej, gdzie enzym o nazwie amylaza rozkłada pierwsze związki – skrobia. Następny etap trawienia odbywa się w żołądku, gdzie dochodzi do dalszego rozłożenia wielocukrów oraz białek (dzięki enzymowi o nazwie pepsyna), a także rozpoczęcia rozkładu tłuszczy, dzięki lipazie. Najważniejsza część trawienia odbywa się jednak dopiero na poziomie jelita cienkiego, gdzie przekazywana częściami treść pokarmowa trafia do dwunastnicy wydzielającej żółć, sok jelitowy oraz sok trzustkowy, uaktywniające działanie enzymów. Ostatnim etapem jest wydalenie zbędnych substancji z organizmu.

Układ nerwowy Układ nerwowy jest najważniejszym układem w organizmie człowieka. To właśnie od niego zależą wszystkie reakcje i działania, które podejmujemy – zarówno te świadome, jak i nieświadome (np. trawienie czy praca serca). Składa się z około 100 miliardów neuronów czyli komórek składających się z ciała komórki, jądra oraz neurytów – dendrytów i aksonów. Sygnały nerwowe przekazywane są za pomocą tych właśnie komórek w przestrzeni nazywanej synapsą. Wypustki łączą się przekazując impuls i powodując dalsze reakcje.  Układ ten można podzielić na dwa sposoby – ze względu na działanie oraz rozmieszczenie.

Pierwszy podział – ze względu ma działanie rozróżnia układ somatyczny i wegetatywny. Pierwszy z nich odpowiada za świadome, zależne od woli reakcje organizmu, natomiast drugi za działania niezależne od nas, które sterowane są przez dwa systemy – współczulny i przywspółczulny, które działają na zasadzie reakcji odwrotnych – np. gdy tętno zwiększa się za pośrednictwem układu współczulnego, układ przywspółczulny będzie je zwalniał, dzięki czemu tętno osiągnie optymalne tempo. Drugi podział – ze względu na jego rozmieszczenie dzieli układ nerwowy na ośrodkowy układ nerwowy (OUN) oraz obwodowy. Do obwodowego układu nerwowego należą korzenie rdzeniowe i nerwy obwodowe. Głównym zadaniem tego układu jest przewodzenie informacji z ośrodków nerwowych do narządów.

Koniec Aneta Konop 1a