R.Szulc, A.Nestorowicz, P.Sobczyński, A.Fijałkowska, I.Stachecki Anestetyki wziewne w atmosferze sal operacyjnych. Badanie w dwóch makroregionach Polski. Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Katedra i I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Akademii Medycznej im. Feliksa Skubiszewskiego w Lublinie. 2003

M.B.Sosis, 1997

Współczesne zagrożenia zdrowotne sal operacyjnych Aspekt ekologiczny Szkodliwe działanie śladowych stężeń anestetyków wziewnych Inne skażenia chemiczne Promieniowanie jonizujące Hałas

Inne zagrożenia zdrowotne sal operacyjnych Zakażenia –AIDS –Wirusowe zapalenie wątroby –Gruźlica Uczulenia (lateks) Stres Uzależnienia lekowe personelu

Vaismann A.: Working conditions in the operating room and their effect on the health of anesthetics (Russian). Eksp. Khir.Anestheziol.,1967,12,44 Ryzyko zawodowe Cohen P.J.: Occupational hazards to operating room and recovery room personnel. Ed.:J.E.Cottrell,1981 (Int.Anesth. Clinics)

Anestetyki wziewne w środowisku sal operacyjnych - przesłanki logiczne 1. Anestetyki wziewne przedostają się do atmosfery sal operacyjnych 2. Obecność anestetyków wziewnych w powietrzu stwarza zagrożenie zdrowotne dla zatrudnionego personelu 3. Stężenie anestetyków wziewnych w obejściu operacyjnych może być utrzymywane w prawidłowych granicach poprzez instalację odpowiedniej aparatury

Anestetyki wziewne w środowisku sal operacyjnych Skala problemu Sala o powierzchni 50 m 2 1 mL halotanu = 200 cm 3 par = 2 ppm

Najczęstsze przyczyny skażenia sal operacyjnych anestetykami wziewnymi Zależne od wadliwie działającej lub niewłaściwie obsługiwanej aparatury –Nieściśle przylegające lub uszkodzone przewody w obwodzie oddechowym aparatu do znieczulenia –Nieszczelności zastawek w układzie okrężnym aparatu do znieczulenia –Nieszczelności w łącznikach rur karbowanych

Najczęstsze przyczyny skażenia sal operacyjnych anestetykami wziewnymi Zależne od wyposażenia sal operacyjnych –brak aparatury do odciągu gazów anestetycznych –brak klimatyzacji w bloku operacyjnym

Sposoby detekcji anestetyków wziewnych w środowisku sal operacyjnych Narządy zmysłów: –próg detekcji anestetyków wziewnych poprzez węch - zwykle około ppm (10× więcej aniżeli dopuszczalne stężenia) Metody przyrządowe (pomiar w ppm, błąd pomiaru ±5%) –spektrofotometria w podczerwieni –spektrofotometria fotoakustyczna

Rekomendacje dotyczące maksymalnych dopuszczalnych stężeń anestetyków wziewnych w środowisku sal operacyjnych 1970 –NIOSH (National Institute for the Occupational Safety and Health) –OSHA (The Occupational Safety and Health Administration) 1977 –Rekomendacje NIOSH

Rekomendacje NIOSH (US Department of Health, Education, and Welfare: Criteria for a recommended standard: Occupational exposure to waste anesthetic gases and vapors. March ed. Washington DC, 1977)

Rekomendacje UK Health and Safety Executive, 1996

„ Jakkolwiek brak pewnych dowodów sugerujących, iż śladowe ilości anestetyków stanowią zagrożenie dla zdrowia, nie ma definitywnych danych świadczących, że tak nie jest... Nie ma dających się kontestować dowodów, iż wdychane ilości anestetyków zaburzają wyższe czynności psychiczne, jednakże zdrowy rozsądek dyktuje, by starano się utrzymywać ich stężenia na poziomie możliwie najniższym.” Arnold III PW, 2000

Anestetyki wziewne a efekt cieplarniany N 2 O 300x efektywniejszy aniżeli CO 2 w absorbowaniu ciepła. Uszkodzenie ochronnej powłoki ozonowej przez wyższe tlenki azotu. Zaprzestanie wykorzystania medycznego N 2 O do końca 2010 r. (Kyoto,1997).

Szpitale objęte badaniem KBN 6P05C OGÓŁEM 63 SZPITALE AKADEMICKIE 104 SZPITALE WOJEWÓDZKIE 75 SZPITALE MIEJSKIE 2816 SZPITALA POWIATOWE WIELKOPOLSKIELUBELSKIE SZCZEBEL REFERENCYJNY ( TYP SZPITALA )

Metodyka Badania stężeń anestetyków wziewnych w powietrzu sal operacyjnych: podtlenku azotu halotanu izofluranu sewofluranu Aparatura: spektrofotometr podczerwieni Miran® SapphIRe firmy OMC ENVAG, Warszawa

Metodyka Rejestracja stężenia gazów w powietrzu – co 80 sekund. Informacja dotycząca stężeń gazów: minimalnych średnich co 5 min maksymalnych Granice ilościowe dokładnego pomiaru stężenia gazów: dla podtlenku azotu do 200ppm dla halotanu dla izofluranu do 20ppm dla sewofluranu Zakres błędu pomiarowego ± 5%.

Metodyka Granice najwyższych dopuszczalnych stężeń (nds) anestetyków wziewnych, przyjęte w badaniu: dla podtlenku azotu - do 100ppm dla halotanu - do 5ppm dla izofluranu i sewofluranu - do 10ppm

Metodyka Warunki badania Umiejscowienie czujnika pomiarowego spektrofotometru: - na wysokości cm, cm od głowy znieczulanego pacjenta. Zakres czasowy pomiarów stężeń anestetyków w powietrzu sali operacyjnej: 1. początek – 10min przed wprowadzeniem pierwszego pacjenta do znieczulenia, 2. zakończenie - 30min po zakończeniu ostatniego w danym dniu znieczulenia.

Metodyka Elementy sytuacji (badawczej) uwzględnione w analizie wyników: -obecność ( lub brak) klimatyzacji sali operacyjnej, -obecność ( lub brak) odciągu gazów z sali operacyjnej, -kubatura sali operacyjnej, -rok produkcji aparatów do znieczulenia, -wielkość stosowanego przepływu gazów.

Wyniki Czas badań: od maja 2002 r. do lipca 2003 r. Czas pomiarów: 363 godziny 34 minuty 4363 interwałów czasowych 175 zabiegów operacyjnych

Wyniki Wyposażenie sal operacyjnych Sale klimatyzowane zaopatrzone w czynny odciąg gazów: - 14 (17,7 % ). Sale klimatyzowane bez odciągu gazów: -24 (30,3%) Sale z czynnym odciągiem gazów: -11 (13,9%). Sale bez jakichkolwiek urządzeń: -30 (37,9%)

Wyniki Liczba sal operacyjnych o kubaturze do 100 m 3 : 7 (8,86 %). Liczba sal operacyjnych o kubaturze powyżej 100 m 3 : 72 (91,14 %). Wiek aparatów do znieczulenia : –poniżej 10 lat eksploatacji - 62 (78,4%), –powyżej 10 lat eksploatacji -17 (21,6%).

Wyniki Wyposażenie sal a przekroczenia dopuszczalnych stężeń. 0,88 % p<0,001 3,71 % p<0,01 2,85 % p<0,01 4,35 % SEWOFLURAN 0,29 %0 %2,28 %0,5 % IZOFLURAN 0,05 %0 %0,05 %0,03 % HALOTAN 28,57 % p<0,001 34,69 % p<0,05 34,63 % p<0,01 56,34 % N2ON2O KLIM. ODCIĄG KLIM. BEZ KLIM. BEZ ODCIĄGU

Wyniki Wiek aparatu a przekroczenia dopuszczalnych stężeń N.S.2,33 %2,67 % SEWOFLURAN p<0,0013,35 %O,18 % IZOFLURAN N.S.0,11 %0 % HALOTAN p<0,00146,27 %41,01 % N2O ISTOTNOŚĆ RÓŻNIC POWYŻEJ 10 LAT EKSPLOATACJI PONIŻEJ 10 LAT EKSPLOATACJI

Wyniki Kubatura sal a przekroczenia dopuszczalnych stężeń p<0,015,75 %1,83 % SEWOFLURAN N.S.2,39 %0,19 % IZOFLURAN N.S.0 %0,04 % HALOTAN N.S.43,87 %41,77 % N2O ISTOTNOŚĆ RÓŻNIC PONIŻEJ 100 m 3 POWYŻEJ 100 m 3

Wyniki Przepływ anestetyków wziewnych a przekroczenia dopuszczalnych stężeń p<0,0012,45 %8,43 % SEWOFLURAN N.S.1,39 %0 % IZOFLURAN -0 % HALOTAN N.S.45,35 %39,85 % N2O ISTOTNOŚĆ RÓŻNIC >2 L / MINDO 2 L / MIN

Wyniki Przekroczenia dopuszczalnych stężeń pomiędzy zabiegami 1,86 % SEWOFLURAN 1,57 % IZOFLURAN 0,05 % HALOTAN 27,21 % N2ON2O

Wnioski (1) Stopień zanieczyszczenia powietrza sal operacyjnych anestetykami wziewnymi jest uzależniony od stanu wyposażenia tych sal w urządzenia do oczyszczania i wymiany powietrza. Zanieczyszczenie środowiska badanych sal operacyjnych spowodowane jest w przeważającej mierze obecnością podtlenku azotu w tym środowisku.

Wnioski (2) Stwierdzany stan rzeczy w dwóch makroregionach Polski stanowi podstawę do wszczęcia działań zmierzających do podniesienia czystości powietrza sal operacyjnych w Polsce. Konieczne działania zespołów anestezjologicznych to: –zmniejszenie wykorzystania N 2 O jako nośnika anestetyków wziewnych, –szersze wprowadzanie znieczulenia całkowicie dożylnego.