Systemy sieciowe wielodost ę pne Unix, Linux Cele: Poznanie sy s temów operacyjnych, sieci komputerowych i nowych technologii. Uczeń wymienia sy s temy.

Prezentacja na temat: "Systemy sieciowe wielodost ę pne Unix, Linux Cele: Poznanie sy s temów operacyjnych, sieci komputerowych i nowych technologii. Uczeń wymienia sy s temy."— Zapis prezentacji:

1 Systemy sieciowe wielodost ę pne Unix, Linux Cele: Poznanie sy s temów operacyjnych, sieci komputerowych i nowych technologii. Uczeń wymienia sy s temy wielodostępne i zna ich podstawowe zasady

2 UNIX UNIX – sieciowy system operacyjny z podziałem czasu, wielodostępny, wielozadaniowy - może obsługiwać jednocześnie wielu użytkowników i wykonywać jednocześnie wiele zadań. Dostępny na różne komputery (inne systemy są często związane z maszyną) W wielu dużych firmach do zarządzania zasobami komputerowymi stosuje się bardzo wydajne i w dużym stopniu niezawodne komputery główne (main computers) z systemami UNIX zapewniającymi pracę wielu komputerów i terminali, gdzie wszystkie istotne informacje (programy i dane) są gromadzone w centralnym komputerze. Ze względu na wymogi bezpieczeństwa, w systemie mogą pracować tylko zarejestrowani użytkownicy, a dostęp każdego z nich do swojego jest chroniony hasłem Komputer główny (host) i podłączone komputery -terminale oraz urządzenia peryferyjne

3 Budowa systemu UNIX System UNIX składa się z – jądra, – powłoki – wielu podsystemów i programów zewnętrznych zapewniających określone usługi np. obsługę wydruku obsługę plików ….

4 Powłoka

5 Jadro - kernel Jądro UNIX – najbliżej sprzętu. Pozostałe programy komunikują się ze sprzętem za pomocą jądra Jądro zawiera zbiór programów, które zajmują się zarządzaniem zasobami. – Gdy komputer jest uruchamiany, to jądro przejmuje nad nim kontrolę. – Użytkownik komunikuje się z jądrem przez powłokę.

6 Powłoka - shell Powłoka - shell – umożliwia automatyzację wykonywania zadań, tworzenie prototypów aplikacji. Kiedy użytkownik loguje się (rozpoczyna pracę), system operacyjny umieszcza go w katalogu osobistym (home directory) i uruchamia program powłoki - shell. – Zadaniem powłoki jest przekazywanie poleceń od użytkownika do jądra systemu –Jest jednym z języków programowania generacji (4GL) – interpreter, nie wymaga kompilacji. –Odmiany Shella: Bournea, Korna, C, Bash –Zmiana shella: sh, sch, tcsh, bash

7 UNIX – ogólna charakterystyka Unix – system bardzo stabilny, był od początku zdefiniowany – sieciowość, wielozadaniowość, wieloużytkowoś c. Z punktu widzenia użytkownika trudniejszy, nie wybacza pomyłek. Unix o nic się nie pyta – można skasować pliki. Duże i małe litery inaczej traktowane.

8 UNIX – podstawowe cechy systemu W poleceniach UNIX nie rozróżnia się plików i urządzeń Nie ma pojęcia dysku – jedno drzewo, każdy obiekt jako plik Programy przyjmują na wejściu dane z innego programu Szybciej można dostać się na zewnątrz pod Unix. Ok. 100-110 komend, DOS – kilkanaście.

9 Różnice w porównaniu z innymi systemami Rozróżnia duże i małe litery Nazwy do 32 znaków, bez spacji, _ zamiast spacji Kropka może być jak inny znak Nazwy od kropki na początku – pliki ukryte Nie wybacza błędów, o nic się nie pyta – można skasować pliki

10 Wersje UNIX – niektóre, bardziej znane BSD (Berkeley Software Distribution) AIX (Advanced Interactive eXecutive) firmy IBM. Platformą systemu AIX jest rodzina RS/6000 procesor IBM POWER. HP-UX (Hewlett Packard UniX) firmy Hewlett-PackardHewlett-Packard System V – rozwinięcie UNIX System IV, opublikowane przez AT&T w 1983, najbardziej znaczącą była wersja SVR4; obecnie Novell lub SCO Group (V) SCO OpenServer – stworzony przez Santa Cruz Operation (SCO), rozwijany przez SCO Group (V, B, S) Solaris – system operacyjny firmy Sun MicrosystemsSolaris UNICOS – rodzina systemów tworzonych dla superkomputerów CrayCray GNU/Linux – Linux ma niezależnie napisane przez Linusa Torvaldsa LinuxLinusa Torvaldsa Xenix – pierwszy UNIX dla 16-bitowej platformy x86, opracowany dla Microsoftu przez SCO (V)Xenix

11 Katalogi w Unix etc – konfiguracja systemu tmp, bin – pliki systemu operacyjnego usr – oprogramowanie użytkowe dev – urządzenia zewnętrzne users – użytkownicy

12 Praca w UNIX telnet – dołączenie do UNIX Rozpoczęcie sesji: Po uruchomieniu wyświetla się zachęta - monit (prompt, zgłoszenie) login Wpisuje się nazwę użytkownika i naciska Return. login – nazwa, password (min. 6 znaków) man – pomoc, np. man man –man –a polecenie – pełny opis polecenia np. man –a ls

13 Systemowe wspomaganie użytkownika: pomoc - man man nazwa_polecenia pomoc dot. polecenia Np. man passwd – pomoc do zmian y hasła m an man – pomoc do polecenia man man –a polecenie – pełny opis polecenia np. man –a ls man –k słowo_kluczowe - jednolinijkowe opisy komend – np. man –k copy

14 Znaki specjalne w Unix Pliki zwykłe, specjalne (dla urządzeń, skorowidze) Nazwy ścieżek – oddzielone znakiem /, np. /bin – rozkazy * - pewna liczba znaków [ ] – każdy ze znaków w nawiasie ? – pojedynczy znak

15 Konta W celu zorganizowania i rejestrowania działalności użytkowników, administrator systemu przydziela każdemu użytkownikowi konto. Są 2 główne typy kont: użytkownika (user) i uprzywilejowane (super user). Konta użytkownika są najczęściej spotykane i są przydzielane każdemu, kto chce pracować pod systemem UNIX. Konto użytkownika zawiera następujące informacje: –Nazwa - pod jaką użytkownik jest w systemie. (Nazwisko). Podaje się ją po login –Hasło - podaje się po podaniu nazwy konta, przy wejściu do systemu –Identyfikator grupy. Każdy użytkownik jest członkiem jakiejś grupy. Użytkownik jako członek grupy ma dostęp do plików i skorowidzów, do jakich nie ma dostępu sam jako indywidualna osoba. –Skorowidz macierzysty (home directory) - miejsce w systemie katalogów, gdzie użytkownik może zakładać własne katalogi. Znajduje się tam po otwarciu sesji. –Powłoka (shell) - program który czyta i wykonuje rozkazy Unixa, wprowadzane przez użytkownika. Powłoka "Bourne'a" używa znaku zachęty $, a powłoka C - znaku %. Konto uprzywilejowane (root account) umożliwia administratorowi wykonywanie zadań administracyjnych m.in. czytanie i aktualizowanie dowolnego pliku w systemie, wykonywanie dowolnego programu.

16 Pliki W Unix są 3 typy plików: –Zwykłe (pliki) –Specjalne dla urządzeń –Skorowidze (katalogi) Pliki zwykłe (zbiory bajtów) są przeważnie dokumentami, programami źródłowymi lub danymi. Programy binarne są również traktowane jako zwykłe. Każdy plik zwykły ma atrybuty: –Nazwa pliku (niekoniecznie jedna) –Numer pliku (jedyny), zwany numerem węzła (i-node number) –Długość w bajtach –Data i czas ostatniej zmiany –Lista zezwoleń dostępu –Identyfikatory właściciela i grupy

17 System plików W odniesieniu do system plików wymagana jest znajomość terminów: – hierarchiczna struktura – katalogów (drzewo katalogów), katalog bieżący, podkatalog, nadkatalog, – nazwy plików i katalogów, ścieżka względna i bezwzględna (absolutna).

18 Prawa dostępu do plików - zabezpieczenie plików Read - prawo czytania Write - prawo aktualizacji (pisania) Execute - prawo uruchomienia pliku (programu) Mechanizm zabezpieczenia jest 3-poziomowy: –oddzielne uprawnienia dla właściciela pliku, –grupy do której należy właściciel –dla pozostałych użytkowników. Uprawnienia dostępu są przyznane przez właściciela pliku. Specjalne pliki dla urządzeń: Każde fizyczne urządzenie podłączone do systemu, jak dysk, drukarka, terminal, pamięć jest przydzielone do pliku specjalnego - pliku urządzenia.

19 Skorowidze Skorowidze są miejscami do przechowywania plików. Plik skorowidzowy zawiera nazwy i miejsca położenia plików w nim zawartych. Skorowidze mogą być chronione przez prawa dostępu: read, write, execute. Aby móc cokolwiek wykonać w skorowidzu, trzeba mieć prawa execute. Execute i write pozwala dodawać i usuwać pliki ze skorowidza, Execute i read pozwala wylistować zawartość.

20 Struktura skorowidzów Na górze jest korzeń drzewa / - root - skorowidz główny, oznaczony / (slash), gałęzie rosną w dół. Zwykle są skorowidze bin, usr, dev. Każdy użytkownik ma przydzielony skorowidz macierzysty (home), w którym może przechowywać lub zakładać pliki i katalogi. Skorowidze macierzyste są zwykle umieszczone w katalogu usr

21 Konwencja nazewnictwa Każdy plik, skorowidz, urządzenie mają w UNIX nazwę i nazwę ścieżki dostępu Nazwy plików –Nazwy plików do 32 znaków, dowolna liczba kropek, nie ma spacji w nazwie (podkreślenie) –Ciąg znaków składający się z liter, cyfr, innych znaków specjalnych, jak _. –Najlepiej ograniczać się do znaków alfanumerycznych, nie zaleca się stosować znaków kontrolnych. –Gdy nazwa pliku rozpoczyna się od kropki to plik staje się ukryty, nie będzie wyświetlony rozkazem ls. Rozkaz ls -a wyświetla je. –Znaki specjalne jak: ?, *, [ ] nie powinny być używane w nazwie bo mają one specjalne znaczenie w UNIX.

22 Nazwy ścieżek Nazwy skorowidzów oddziela się slashem /. Nazwa rozpoczynająca się od / oznacza pełną lub absolutną ścieżkę dostępu (full). Nazwa ścieżki rozpoczynająca się od./ jest względną (relative), bo określa ją w stosunku do skorowidza bieżącego. Przykłady: /bin skorowidz z często używanymi rozkazami UNIXa –/usr skorowidz z katalogami użytkowników –/dev skorowidz z plikami specjalnymi dla urządzeń –/dev/ttyXX plik specjalny związany z portem; XX - identyfikator portu, np. a01 lub 09 –/lib katalog z plikami bibliotek –/usr/lib zawiera biblioteki aplikacyjne UNIX –/tmp dla plików tymczasowych –/usr/st01/run pełna nazwa ścieżki –bin/text względna nazwa ścieżki –plik nazwa pliku w katalogu bieżącym

23 Specjalna notacja dla katalogu bieżącego i nadrzędnego. (kropka) - nazwa skorowidza bieżącego np.. /plik1 - plik w katalogu bieżącym.. (2 kropki) skorowidz nadrzędny nad bieżącym, np.../.. - skorowidz o 2 poziomy wyżej nad bieżącym

24 Znaki specjalne - metaznaki * zastępuje pewną liczbę znaków (również zerową) [] zastępuje każdy ze znaków w nawiasach ? zastępuje pojedynczy znak Przykłady –lp roz* - wydruk wszystkich plików o nazwie na roz, np. roz, roz1, rozalia –cat * wyświetlenie zawartości wszystkich plików w katalogu bieżącym –ls roz[1368]* - wykaz plików roz1*, roz3*, roz6*, roz8* –lp roz[2-68]* - wydruk plików roz2*, roz3*, roz4*, roz5*, roz6*, roz8* –ls ? - wyświetlenie plików o jednoznakowych nazwach –ls roz?.1 - wykaz plików roz1.1, roz2.1... Gdy trzeba skasować specjalne znaczenie metaznaku, należy go ująć w cudzysłów ('). –Np. ls '?" - wyświetlenie jedynie pliku o nazwie ?

25 Rozkazy Rozkazy są programami wykonywalnymi. Gdy poda się nazwę rozkazu, system odszukuje plik o tej nazwie i wykonuje go. Np. ls - listowanie plików, lp - wydruk plików, cat - wyświetlenie zawartości pliku Można podawać wiele rozkazów w jednym wierszu, rozdzielając je średnikiem (; ) - sekwencyjne wykonywanie komend. Np. date; pwd - data i bieżący skorowidz Wykonywanie komend współbieżne Rozkazy mogą być przetwarzane w tle przez dodanie znaki & na końcu wiersza. Np. p1&p2&p3

26 Składnia rozkazu Rozkaz [opcje] [argumenty] Nazwy rozkazów z małych liter. Opcje są poprzedzane myślnikiem (-) i nie muszą występować. Np. ls -l - wyświetlanie w pełnej formie (long listing) Opcje można nieraz grupować w jeden argument, np. ls -rl (w odwrotnej kolejności i w pełnej formie). Nieraz opcje muszą być podane oddzielnie. Można podawać też inne argumenty, np. poszukiwanie łańcucha znaków: Grep tekst plik

27 Wejście i wyjście Domyślnie wejście z klawiatury, wyjście na ekran. Np. cat oczekuje wejścia z klawiatury, przyjmuje wiersze znaków aż do wciśnięcia CTL d. Przeadresowanie Kierunki rozkazów we /wy mogą być przeadresowane, można też tworzyć potoki (pipes), aby wykorzystać wyjście z jednego rozkazu jako wejście drugiego. –ls > lista_pl- Lista plików w pliku lista_pl. –cat p1 p2 p3 > tekst - kopie plików do pliku tekst –cat p4 p5 >> tekst - dołączenie plików do istniejącego tekst, bez jego kasowania, jeśli go nie ma to zostanie utworzony –mail pak pzg pzk st01 < list.txt - przesłanie pliku list.txt do kilku osób przez pocztę (mail). Poza standardowymi: wejściem (STDIN), wyjściem (STDOUT), wykorzystuje się często standardowe wyjście dla błędów (STDERR). Np. by uniknąć wysyłania w czasie pracy w tle ostrzeżeń na ekran przez zadanie program: Program 0 > wynik 2 > errors Jeśli plik program miałby wiersz rozkazu: Cat; echo "Koniec programu o godz."; date to do pliku wynik zostaną dopisane pliki o nazwach w pliku dane (jeśli są) oraz napis: Koniec programu o godz. Fri Aug 2 10:41:24 1991

28 Potoki Potok wykorzystuje wyjście jednego rozkazu jako wejście do drugiego - oba są wykonywane jako sekwencja rozkazów. Przykłady 1): odszukanie niepowtarzalnych wierszy w kilku plikach i wyświetlenie wyniku: sort p1.txt p2.txt p3.txt | uniq | more 2) liczba użytkowników aktualnie pracujących who | wc -l wc -l - podaje liczbę linii, who - kto pracuje

29 Komendy podstawowe w UNIX w porównaniu z DOS lub Novell UNIXDOS Opis komendy date data ls opcje –l, -aDIR lista plików i katalogów rm [plik] ; rm –r [Katalog] DEL usunięcie pliku lub katalogu lessMORE przeglądanie pliku, można cofnąć – pozwala na nawigację moreMORE przeglądanie pliku, nie można cofnąć – brak nawigacji cpCOPY kopiowanie pliku lub katalogu cdCD lub CHDIR zmiana katalogu mkdirMKDIR lub MD utworzenie nowego podkatalogu mvMOVE przenoszenie pliku passwdSETPASS – w Novell W Novell whousers użytkownicy catTYPE wypisanie pliku na ekranie whoami kto jestem pwdCD Katalog bieżący – ścieżka bezwzględna

30 Wybrane polecenia UNIX uname - nazwa systemu, wersja np. elf4% - zgłoszenie systemu elf4%uname IRIX64 odpowiedź systemu uname –v 02121744 odpowiedź systemu uname –a IRIX64 elf 6.4 02121744 IP27 - odpowiedź systemu - pełna nazwa cd - zmiana katalogu cd. ~ == cd. – przywraca jako bieżący katalog macierzysty (osobisty) użytkownika cd. ~użytkownik - przejście do katalogu użytkownika cd.. - przejście do katalogu bieżącego - musi być odstęp cd... - przejście do katalogu nadrzędnego cd../../../.. - przejście kilka poziomów wyżej pushdir katalog - przejście do katalogu i pamiętanie na stosie gdzie jesteśmy ls –l lista plików i katalogów – pełny listing (właściciel, grupa, wielkość, czas modyf.) Wynik np. Total 1064 -rw-rr1 nowak user 440936 Nov 21 17:57 more plik - przeglądanie pliku, nie można cofnąć less plik - pozwala cofnąć, dodatkowe znaki sterujące > przejście na koniec pliku ; < przejście na początek pliku ; strzałka w górę lub dół - PgDn, PgUp /tekst - znajdź tekst ; / - znajdź ponownie

31 Przykłady poleceń UNIX c.d. more group – przegląd pliku z informacjami o grupach more passwd - przegląd pliku z użytkownikami (hasła zaszyfrowane W pliku passwd są: –Login name – nazwa w login –Hasło zaszyfrowane –Identyfikator użytkownika –Identyfikator grupy użytkownika –Pełna nazwa –Kartoteka bazowa –Używany shell cat plikwypisanie pliku na ekranie cat > plik pisanie do pliku z klawiatury, CTL d – koniec pliku ls >!nazwa wykonanie pliku mv - przenoszenie pliku cp - kopiowanie pliku pwd - print working directory - katalog bieżący rmdir - usunięcie katalogu rm usunięcie pliku rm –r –i - podkatalog usunięcie katalogu z podkatalogami whoami lub who am i - kto jestem users użytkownicy ps - informacja o procesach użytkownika wykonywanych aktualnie pod UNIX ps -AF | grep użytkownik kill -nr_sygn pid - zabicie procesu

32 cat Polecenie cat pozwala wyświetlać i łączyć pliki. cat [opcja(e)] [plik(i)] Czyta pliki o nazwach podanych jako argumenty oraz łączy je w jeden strumień znaków wyświetlanych na standardowe wyjście (zwykle ekran). Opcje -v pokazuje większość znaków sterujących (niedrukowalnych) -s blokuje informacje systemu o nie istniejących plikach

33 cp Polecenie cp pozwala kopiować pliki. cp plik nowyplik cp plik(i) katalog Kopiuje zawartość pliku o nazwie plik do nowego pliku o nazwie nowyplik Kopiuje jeden lub więcej plików do podanego katalogu.

34 Przeglądanie zawartości skorowidza ls ls [opcje] [nazwy] Jeśli nazwy nie zostaną podane to wypisanie wszystkich plików z bieżącego katalogu. Jeśli podano jedną lub więcej nazw to wypisanie plików w katalogu nazwa lub pliku o zadanej nazwie. Nazwy mogą zawierać metaznaki. Opcje najważniejsze to -F, -R, -l, -s. Opcje: -a - wszystkie pliki, nawet ukryte zaczynające się od. -b - pokazanie nie drukowanych znaków ósemkowo -c - wylistowanie plików posortowanych wg daty utworzenia -C - wylistowanie plików w kolumnach -d - jedynie katalogi -f - tylko katalogi -F - dodanie / do katalogów, * do plików wykonywalnych, @ do dowiązań symbolicznych -g - jak -l ale podanie tylko grupy bez właściciela -l - długi format: prawa dostępu, właściciel, rozmiar, czas modyfikacji

35 Opcje ls ls –l - pełna informacja o plikach w katalogu bieżącym, np. total 121 drwxr-xr-x 2 cupala user1512Jul 15 11:53 archiwum -rw-------1cupalauser1107357Jul 27 17:12outbox d – katalog, - zwykły plik, 9 znaków dotyczy praw korzystania z plików: właściciela, grupy, wszystkich użytkowników. Prawo czytania r, zapisu w, wykonywania. ls -a - pokazuje również pliki ukryte, zaczynające się od kropki. ls –la – pełna informacja (długie) i pliki ukryte

36 Zmiana skorowidza roboczego cd [katalog] cd - bez parametrów - przejście do katalogu macierzystego cd katalog - przejście do skorowidza katalog, np. cd. /usr/bin cd / przejście do katalogu głównego cd.. przejście do katalogu nadrzędnego cd../.. przejście 2 szczeble wyżej

37 Tworzenie katalogów mkdir [opcje] katalogi Opcje: -m prawa nadanie praw dostępu nowym katalogom -p awaryjne stworzenie katalogów macierzystych, jeśli nie istnieją Przykłady: mkdir robol - założenie katalogu robol w katalogu aktualnym należy się upewnić przez polecenie ls -f mkdir /etc/rob mkdir -m. 444 osobisty - stworzenie katalogu tylko do odczytu mkdir -p. praca/smietnik/pytania równoważne poleceniu: mkdir praca; cd. praca; mkdir smietnik; cd. smietnik; mkdir pytania; cd.../..

38 Usuwanie skorowidza rmdir [opcje] katalogi Opcje: -p - usunięcie katalogów i wszystkich katalogów macierzystych jeśli są puste -s - zablokowanie komunikatów o błędach w opcji -p. Przykład rmdir robol Jeżeli katalog jest niepusty to polecenie nie zadziała, wypisze komunikat: rmdir: robol not empty (robol nie jest pusty)

39 Zmiana nazwy skorowidza mv Zmiana nazwy skorowidza mv katal_zrodlowy katal_docelowy Np. mv robol newdir

40 Praca z plikami Wyświetlanie zawartości plików: more, head, tail, cat more [opcje] [pliki] Wyświetlanie zawartości pliku porcjami, mieszczącymi się na ekranie Np. more /etc/termcap Rozkaz more jest często używany w potokach, np. ls -l /bin | more Rozkazy head i tail wyświetlają odpowiednio początek i koniec pliku, domyślnie 10 wierszy. tail /etc/termcap ostatnie 10 wierszy pliku head -20 /etc/termcap pierwsze 20 wierszy pliku /etc/termcap head -20 lista_telefonow grep '(202)' lista_telefonoe | head - wypisanie pierwszych 10 tel. o numerze kier. 202 cat - wyświetla zawartość pliku w sposób ciągły. CTL s - zatrzymuje, CTL q - uruchamia, DEL - przerywa definitywanie Przykład: cat /etc/termcap

41 Usuwanie plików: rm [opcje] pliki Opcje: -f usuwanie plików zabezpieczonych przed zapisem, bez pytania -i pytanie o potwierdzenie -r usuniecie całego katalogu z podkatalogami, jeśli to katalog - niebezpieczne!!! Przykłady: touch rob1 rob2 rob3 - założenie plików rm rob3 usunięcie rob3 rm -i rob1 rob2 usunięcie z pytaniem czy usunąć rm -i rob? -"-

42 Łączenie plików cat [opcje] pliki cat ch1 - wyświetlenie pliku cat ch1 ch2 ch3 > all - połączenie plików cat ch4 >> all -dołączenie pliku

43 Polecenie mv Zmiana nazwy pliku mv [opcje] plik_zrodlowy plik_docelowy Np. mv nazwa1 nazwa2 - zmiana pliku nazwa1 na nazwa2 Przemieszczanie plików mv [opcje] pliki_zrodlowe katalog_docelowy Np. mv suma2 /tmp - przeniesienie pliku suma2 do /tmp mv /tmp/suma2./ przeniesienie z powrotem suma2 do katalogu bieżącego

44 Kopiowanie plików cp [opcje] plik1 plik2 lub cp [opcje] pliki katalog cp [opcje] plik1 plik2 - kopiowanie pliku na inny cp [opcje] pliki katalog - kopiowanie plików do innego skorowidza Przykłady: cp suma2 suma3 - kopiowanie suma2 na suma3 cp suma2 suma3 /tmp - kopiowanie 2 plików do skorowidza /tmp cp suma? /tmp - j.w. cp zawsze sprawdza czy ostatni argument jest nazwą skorowidza i jeśli tak to kopiuje pliki do niego.

45 Wyszukiwanie plików find ścieżka [-name] nazwa_pliku [-print] Opcja -name oznacza, że poszukuje się plików, które mają określoną nazwę. Opcja -print oznacza żądanie wydruku nazw ścieżek plików. Przykłady: find / -name suma2 -print szukanie pliku suma2 we wszystkich katalogach find $HOME -print wszystkie pliki i podkatalogi w macierzystym katalogu find /praca -name rozdz1 -print wszystkie pliki rozdz1 z katalogu /praca

46 Wydruk plików lp [opcje] [pliki] Przykłady: lp wynik - wydruk pliku wynik lp wynik -n2 - 2 kopie wydruku lp wynik -n2 -dlaser - wydruk na drukarce laser lp -n 5 raport - wydrukowanie 5 egz. pliku raport i wysłanie poczty elektronicznej lp -n 2 –m raport wydrukowanie 2 egz.

47 Edytory w UNIX vi – visual editor (głównie dla programistów i administratorów) joe (popularny, prosty) pico emacs

48 Klawisze specjalne w UNIX ALT help ALT A dodaje sesję ALT N nowa sesja ALT X zamyka połączenie Scroll lock cofanie się po ekranie, scroll lock – wyłącza

49 Porozumiewanie się – talk, irc Protokół talk zapewnia 2-stronną komunikację w czasie rzeczywistym miedzy użytkownikami sieci. Jest substytutem rozmowy telefonicznej. W czasie działania połączenia ekrany terminali obu rozmówców są podzielone na pół. talk adresat@adres – by uzyskać połączenie talk nowak@elf – krótka nazwa, talk nowak@elf.ii.uj.edu.pl – pełna nazwa w – kto pracuje ^C – wyjście ; ^H (Ctrl H) – cofanie znaku IRC - rozmowy

50 Poczta pod UNIX Program mail Służy do wysyłania i idbioru poczty elektronicznej. – Chcąc wysłać list piszemy polecenie: mail adresat@gdzie.domena.kraj, np. mail nazwa@elf.ii.uj.edu.pl – Pojawia się pytanie o temat listu (subject), naciskamy Enter, pisze się kolejne wiersze listu zakończone Enter. – List kończymy pisząc w wierszu samą kropkę lub naciskając CTRL+D.

51 Mail c.d. Można wywołać pełnoekranowy edytor vi. Otworzenie nowej linii i wpisanie w niej ~v uruchamia ten edytor. Znak tyldy ~ razem z odpowiednią literą stanowi ciąg kontrolny programu mail. ~c adresat@adres – skierowanie kopii listu do dodatkowewgo adresata ~r plik – dołączenie wcześniej przygotowanego pliku do adresata Naciśnięcie 2-krotne Ctrl C w czasie pisania listu kończy pracę programu mail bez wysłania listu, a niedokończony list umieszczony zostanie w pliku dead.letter. Mail adresat@adres < list – wysłanie listu – pliku o nazwie list, utworzonego wcześniej pod edytorem ASCII – bez określonej tematyki (subject) mail -s tematyka adresat@adres < list – nagłówek listu będzie ozdobiony tematyką,

52 Inne programy pocztowe: elm, pine elm pine Lepszy, wygodniejszy. Można stworzyć książkę adresową osób do korespondencji. Nie używać tych programów na zmianę – każdy kopiuje do własnych kartotek. – Address book – lista adresów – Attachment – Ctrl T – podpięcie pliku – MAIN MENU (Pine 3.96) – ? HELP – C COMPOSE MESSAGE – I FOLDER INDEX – L FOLDER LIST – A ADDRESS BOOK – S SETUP – Q QUIT

53 Protokół FTP Protokół FTP (File Transmission Protocol). Oprogramowanie tego protokołu jest używane do przemieszczania plików między komputerami Internetu – z komputera zdalnego do lokalnego jak i na odwrót. Transmisja rzędu 5-10Kb/sek. Zazwyczaj wymaga podania identyfikatorów użytkownika (login i password) dla obu komputerów, ale istnieją olbrzymie bazy danych dla anonimowego ftp, powszechnie dostępne. Połączenie się z serwerem, którego adresem jest gdzie.domena.kraj: ftp gdzie.domena.kraj ftp adres_komputera Nazwa użytkownika i hasło. Można odpowiedzieć anonymous, należy podać swój adres sieciowy jako hasło, np. mailto:impan@mvax.ci.pwr.wroc.pl mailto:impan@mvax.ci.pwr.wroc.pl

54 Najważniejsze komendy ftp: ftp> open gdzie.domena.kraj, np. ftp> open elf.ii.uj.edu.pl., ftp > cyf-kr.edu.pl. – anonymous – password uzytkownik@ binary – ustawia tryb przesyłania plików binarnych – przesyłanie 8-bit ascii – ustawia tryb przesyłania plików tekstowych (pierwotne ustawienie) – przesył. 7bit. prompt (prom) – przełącznik – pyta czy przesłanie lub nie pyta status – np. czy binary dir – wyświetla pliki tam – pełna lista plików w katalogu roboczym, podobne do ls –al. get nazwa_tam nazwa_tu kopiuje plik z komputera zdalnego do komputera lokalnego. mget wzornik, np. mget *.* (mget *) – kopiuje pliki z katalogu bieżącego komputera zdalnego do katalogu bieżącego komputera lokalnego put nazwa_tu nazwa_tam – kopiuje plik stąd tam mput wzornik – kopiuje pliki z katalogu bieżącego komputera lokalnego tam lcd nazwa_katalogu – local change directory – zmiana katalogu bieżącego lokalnego cd. katalog – zmiana katalogu tam mkdir katalog – zakłada katalog tam !ls –al. – lista plików tu help – listuje zestaw rozkazów dostępnych spod znaku zachęty ftp remotehelp – zestaw rozkazów ftp dopuszczalnych na komputerze zdalnym close – kończy połączenie między komputerami quit, bye - wyjście z ftp do unix

55 Objaśnienie najważniejszych komend ftp ftp> open gdzie.domena.kraj, np. ftp> open elf.ii.uj.edu.pl., ftp > cyf-kr.edu.pl. anonymous password nazwisko@ binary – ustawia tryb przesyłania plików binarnych – przesyłanie 8-bit ascii – ustawia tryb przesyłania plików tekstowych (pierwotne ustawienie) – przesył. 7bit. prompt (prom) – przełącznik – pyta czy przesłanie lub nie pyta status – np. czy binary dir – wyświetla pliki tam – pełna lista plików w katalogu roboczym, podobne do ls –al. get nazwa_tam nazwa_tu kopiuje plik z komputera zdalnego do komputera lokalnego. mget wzornik, np. mget *.* (mget *) – kopiuje pliki z katalogu bieżącego komputera zdalnego do katalogu bieżącego komputera lokalnego put nazwa_tu nazwa_tam – kopiuje plik stąd tam mput wzornik – kopiuje pliki z katalogu bieżącego komputera lokalnego tam

56 ftp – polecenia c.d. lcd nazwa_katalogu – local change directory – zmiana katal. Bieżącego lokalnego cd. katalog – zmiana katalogu tam mkdir katalog – zakłada katalog tam !ls –al. – lista plików tu help – listuje zestaw rozkazów dostępnych spod znaku zachęty ftp remotehelp – zestaw rozkazów ftp dopuszczalnych na komputerze zdalnym close – kończy połączenie między komputerami quit, bye - wyjście z ftp do unix

57 Przykłady ftp: ftp>status dir – katalog w sieci – tam put plik1.txt plik2.txt – kopiowanie stąd tam cd. a: ftp ftp.cyf-kr.edu.pl anonymous password: nazwisko@ ftp>dir – co jest tam cd. pub dir cd. mirror dir quit – wyjście z ftp

58 Automatyczne kierowanie listów pod wskazany adres internetowy Jeżeli w swoim katalogu osobistym sporządzimy plik o nazwie.forward, a w pliku tym umieścimy adres(y), to korespondencja będzie tam kopiowana. joe.forward np. nazwisko1@elf.ii.uj.edu.pl., nazwisko2@zeus.polsl.gliwice.pl., mailto:nazwisko3@softlab.ii.uj.edu.pl mailto:nazwisko3@softlab.ii.uj.edu.pl Wpisujemy adresy pocztowe. Program przesyła automatycznie pod adres wpisany. Może być kilka adresów oddzielonych przecinkami. Może być przesłanie do Novela.

59 Linux System operacyjny na bazie Unix. Komendy jak w Unixie, struktura Unix, bezpłatny Wada – do nikogo nie należy. Pełne wersje źródłowe systemu operacyjnego. Głównie do zastosowań sieciowych. Dużo oprogramowania. Corel, inne firmy – aplikacje pod Linux. Duże bazy danych – Oracle..

60 Historia i cechy Linux Linux – rodzina uniksopodobnych systemów operacyjnych opartych o jądro Linux. Linux jest jednym z przykładów wolnego i otwartego oprogramowania jego kod źródłowy może być dowolnie wykorzystywany, modyfikowany i rozpowszechniany.uniksopodobnych Historia Linuksa rozpoczęła się w 1991 roku, kiedy to fiński programista, Linus Torvalds poinformował o hobbystycznym tworzeniu przez siebie niedużego, wolnego systemu operacyjnego, przeznaczonego dla procesorów z rodzin i386, oraz i486. Linus Torvalds Linus stworzył jednak tylko jądro, pełny system operacyjny potrzebował jeszcze powłoki systemowej, kompilatora, bibliotek, itp. W roli większości z tych narzędzi użyto oprogramowania GNU, co jednak w przypadku niektórych komponentów systemu wymagało poważnych zmian. Dużo pracy wymagało także zintegrowanie systemu do postaci dystrybucji, które umożliwiały zainstalowanie go w stosunkowo prosty sposób. Jednymi z pierwszych były opublikowany 16.07.1993 Slackware Linux czy założony miesiąc później Debian, nazywający siebie GNU/LinuxSlackware LinuxDebian

61 Zastosowanie Linuxa Linux stosowany jest jako podstawowy system operacyjny serwerów (w tym WWW, FTP, pocztowych, baz danych), zapór sieciowych, routerów, a także w systemach osadzonych oraz w niektórych odtwarzaczach DVD i tunerach DVB.serwerów WWWFTPpocztowychzapór sieciowychrouterówosadzonychDVDDVB Ze względu na powstanie i rozwój dystrybucji o łatwej instalacji i dużych zasobach oprogramowania, Linux znajduje również zastosowanie na rynku komputerów biurowych i domowych. Rządy kilku państw europejskich prowadzą wdrożenia Linuksa na komputerach administracji państwowej. Ponadto, ze względu na bezpieczeństwo, stabilność, możliwość audytu i łatwość modyfikacji kodu źródłowego, z Linuksa korzystają agencje wywiadowcze, kontrwywiad i wojsko. Linux wykorzystywany jest przez niektóre banki i instytucje finansowe. Przykładowo, system notowań Wall Street oparty jest na tym systemie operacyjnym.Wall Streetsystemie operacyjnym Linux jest używany w większości superkomputerów z listy TOP500. Znalazł również zastosowanie w przemyśle filmowym – zarówno na serwerach jak i stacjach roboczych. Jest najpopularniejszym systemem na komputerach wykorzystywanym do tworzenia animacji i efektów specjalnych. Z jego możliwości korzystają między innymi studia Dreamworks, Pixar czy Industrial Light & Magic.superkomputerówTOP500DreamworksPixarIndustrial Light & Magic Również aparatura medyczna, np. tomografy komputerowe firmy GE, korzysta z systemu operacyjnego Linux. Popularne punkty dostępu sygnału Wi-Fi również opierają się na uproszczonym jądrze Linuksa i procesorach ARM, coraz częściej pojawiają się też telefony komórkowe z tym systemem.tomografy komputeroweGEpunkty dostępuWi-Fiprocesorach ARMtelefony komórkowe

62 Oprogramowanie Linux Komponenty typowego systemu rozprowadzane są zazwyczaj w formie –gotowych pakietów binarnych dla danej dystrybucji (np. RPM, deb i tgz) dystrybucjiRPMdebtgz –lub jako pakiety źródłowe (zarchiwizowane i spakowane do formatów tar.bz2, tar.gz, SRPM), które należy przed użyciem skompilować.tar.bz2tar.gz SRPM skompilować W niektórych dystrybucjach (np. Gentoo) proces kompilacji źródeł jest wysoce zautomatyzowany.dystrybucjachGentoo

63 Interfejs wiersza poleceń Linux zawiera interfejs wiersza poleceń jako część funkcji przejętych z Uniksa.Uniksa Dystrybucje wyspecjalizowane na serwery lub administrację mogą używać wiersza poleceń jako jedynego interfejsu. Nieobecność interfejsu graficznego (GUI) pozwala na zminimalizowanie wykorzystywanych zasobów systemowych

64 Interfejs graficzny Graficzny interfejs użytkownika GUI nie jest w Linuksie integralną częścią systemu operacyjnego, lecz dodatkowym zbiorem programów. W zależności od stopnia zaawansowania i integracji użytych rozwiązań, dostępne GUI możemy podzielić na małe menedżery okien, oraz duże środowiska graficzne. Jednym z pierwszych rozpowszechnionych środowisk graficznych było CDE, które nie stało się popularne na Linuksie ze względu na koszty i ograniczenia licencyjne. W 1996 powstało KDE, a po nim, w 1997 roku, GNOME. Obecnie rozwiązaniami dominującymi są GNOME i KDE, zazwyczaj instaluje się je standardowo na systemach linuksowych.

65 Środowiska graficzne GNOME i KDE Każde z tych środowisk oferuje: dla programistów m.in. zestaw standardowych API oraz środowisko programistyczne. dostępność w wielu językach i wsparcie dla tłumaczy kompletne środowisko graficzne z zestawem potrzebnych aplikacji, takich jak menedżer plików, przeglądarka internetowa, odtwarzacz multimediów, klient poczty elektronicznej, książka adresowa, przeglądarka dokumentów PDF, menedżer fotografii możliwość dostosowania systemu do swoich potrzeb. Mimo iż oba te środowiska graficzne mają podobne cele, radzą sobie z nimi całkiem inaczej. –KDE stara się, aby aplikacje były jak najbardziej konfigurowalne, aby można było w nie ingerować i aby mogły ze sobą w łatwy sposób kooperować. –GNOME z drugiej strony, dbając o najmniejszy szczegół, stara się, aby całość była jak najprostsza w obsłudze, szczególnie z punktu widzenia osób przyzwyczajonych do korzystania z produktów Microsoftu. –Każde z tych środowisk przyciąga inny rodzaj użytkowników i tworzy inną społeczność deweloperów.

66 Popularne wersje Linux Redhat, Fedora, Debian, Knoppix Ubuntu Mandriva OpenSUSE, przedsięwzięcie sponsorowane przez Novella Linux Mint bazująca na systemie Debian