Otwartość dla bibliotek Bożena Bednarek-Michalska Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, EBIB, EIFL, SPARC EUROPE 2015.

Prezentacja na temat: "Otwartość dla bibliotek Bożena Bednarek-Michalska Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, EBIB, EIFL, SPARC EUROPE 2015."— Zapis prezentacji:

1 Otwartość dla bibliotek Bożena Bednarek-Michalska Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, EBIB, EIFL, SPARC EUROPE 2015

2 Czym jest otwartość? Filozofią opartą o: transparentność w życiu społecznym i współpracę na rzecz dobra wspólnego (commons); realizowanie zasad swobodnego dostępu do wiedzy i informacji dla każdego (prawa człowieka); zasadę dzielenia się publicznymi zasobami; eliminowanie wykluczeń społecznych; racjonalne wydawanie publicznych pieniędzy; obywatelskie postawy i zaufanie do innych.

3 Ruch otwartościowy technika – free software, open source – lata 80. nauka – open access OA – lata 90. kultura – open GLAM – nowa era. edukacja – OER – nowa era.

4 Typy zasobów otwartych publikacje naukowe dane naukowe oprogramowanie otwarte materiały edukacyjne dzieła sztuki (muzyka, fotografia, grafika)

5 Stopnie otwartości dla zasobów domena publiczna otwartość techniczna, prawna i ekonomiczna częściowa otwartość (których z obszarów jest zamknięty: prawny, finansowy lub techniczny)

6 Przykłady częściowej otwartości RCIN – repozytorium prac naukowych, cześć artykułów otwarta tam, gdzie podpisano licencje, a większość zamknięta (trzeba korzystać tylko na lokalnym terminalu) większość zamknięta – bez ograniczeń każdemu użytkownikowi Internetu; – wyłącznie określonym użytkownikom po zalogowaniu; – wyłącznie na określonych komputerach działających w sieci lokalnej tego Instytutu Konsorcjum RCIN, który przechowuje oryginał dzieła.

7 Ograniczenia dla otwierania zasobów prawo autorskie (70 lat po śmierci autora prawa wygasają) komercjalizacja zasobów ( nakłady komercyjne na wytworzenie zasobów muszą się zwrócić) technika (daje możliwości wielostopniowego zamykania obiektów) cyberprzestępczość (zbyt ingeruje w zasoby prywatne, może je zniekształcać, ludzie będą ograniczali upowszechnianie swoich osobistych zasobów)

8 Zmiany legislacyjne w Europie i w Polsce Reformy prawa autorskiego i poszerzanie zakresu dozwolonego użytku dla instytucji GLAM. Reformy prawa autorskiego Zalecenia KE dla nauki w zakresie otwierania zasobów, wdrażanie rozwiązań miękkich (programy unijne).KE dla nauki Działania oddolne instytucjonalne (regulaminy grantowe, zarządzenia wew., polityki).polityki Polska bierze udział we wszystkich działaniach i debatach.

9 Biblioteki publiczne a świat zasobów otwartych - korzyści nieograniczony dostęp do kolekcji różnego typu: Katalogi świata (WorldCat),WorldCat Europeana, Europeana Federacja Polskich Bibliotek Cyfrowych, Federacja Polskich Bibliotek Cyfrowych Repozytoria nauki, Repozytoria nauki Otwarte Zasoby Edukacyjne, Otwarte Zasoby Edukacyjne Narzędzie wyszukujące (multiwyszukiwarki, specjalizowane agregatory z opcjami ustawienia licencji).

10 Korzyści dla bibliotek inspiracje (wdrażanie nowych modeli usług bibliotecznych, które już gdzieś zostały zaimplementowane) zakładanie otwartych bibliotek cyfrowych, repozytoriów, tworzenie otwartych społecznych pracowni digitalizacji, tworzenie lub współtworzenie czasopism otwartych, otwarte udostępnianie zasobów edukacyjnych, dzielenie się danymi (export/import danych), otwarte szkolenia i akcje promocyjne w zakresie zgodnego z prawem wykorzystania zasobów sieci, dozwolonego użytku, … itp.

11 Korzyści dla bibliotek oszczędności finansowe (wydajemy pieniądze tylko na te zasoby, których nie ma online); poszerzenie pól współpracy nie tylko instytucjonalnej (FRSI), ale i indywidualnej z pasjonatami otwierania zasobów w Internecie (pracownie społeczne, portale społecznościowe itp..)

12 Korzyści dla bibliotek zmiana wizerunku biblioteki na przyjazną otwartą (idea kompatybilna z działaniami FRSI dla bibliotek)

13 Otwartość – zmiana społeczna korzystna dla bibliotek Szerzenie idei otwartości w kontekście instytucji publicznych powoduje: Zmiany mentalne pracowników bibliotek: od kustosza strzegącego zasobów (nie dam, bo zniszczą, nie dam, bo ukradną, nie dam, bo źle wykorzystają) do bibliotekarza udostępniającego wszystko, co tylko można, jednocześnie z instrukcją prawną. Zmiany mentalne urzędników (walka z wykluczeniem społecznym rozdawanie za darmo komputerów biednym mieszkańcom woj. kujawsko-pomorskiego), co dla bibliotek nie jest bez znaczenia, bo z urzędnikami współpracują na co dzień.rozdawanie za darmo komputerów

14 Otwartość badań a biblioteki Podnoszenie kompetencji ogólnych instytucji kultury przez: udział w darmowych szkoleniach, webinariach, używanie otwartych podręczników. Wykorzystywanie badań kulturoznawczych do analizy sytuacji własnej dla poprawiania jakości pracy i poznawania stylu życia różnych grup społecznych w czasach zmian (Centrum Cyfrowe, KOED, FRSI).

15 Otwartość się opłaca Zdecydowanie większa rzesza użytkowników bibliotek (w tym także entuzjastów – portale społecznościowe). Natychmiastowa widoczność efektów naszych działań w świecie i promocja biblioteki. Większa popularyzacja czytelnictwa. Większe zaufanie obywateli do bibliotek (widzą, że warto ponosić nakłady finansowe na utrzymanie otwartych nowoczesnych bibliotek i różnorodnych księgozbiorów). Zwiększenie innowacyjności w obszarach, które nie były przez nas eksplorowane. Satysfakcja, że wspiera się coś pozytywnego.

16 Spis ilustracji W prezentacji wykorzystano: 1.Zrzut ekranowy Projektu europejskiego Open GLAM realizowanego przez KE i Open Knowledge Foundation. 2.Okładka książki: Otwartość w publicznych instytucjach kultury. Hofmokl, Justyna; Śliwowski, Kamil; Tarkowski, Alek. KOED 2011. Dostępny w: http://ngoteka.pl/handle/item/15.http://ngoteka.pl/handle/item/15 3.Anita Wasik, Plakat. Licencje CC w instytucjach kultury – aktualizacja publikacji i... Dostępne w: www.creativecommons.pl.www.creativecommons.pl 4.Logo Open GLAM Workshop: otwartość muzeów i archiwów - Historia i Media. Dostępne w: historiaimedia.org.historiaimedia.org 5.Zbyszek, Pomiar parametrów napędu modelu elektrycznego. Klubu Modelarzy Lotniczych „PRZĘSOCIN”. Data dostępu 25.03.15]. Dostępny w: http://www.smlp.police.pl/pomiar.aspx.http://www.smlp.police.pl/pomiar.aspx 6.Rysunek. Sound wave compressions and rarefactions travel up the ear canal and force the eardrum to vibrate. There is a net force on the eardrum, since the sound wave pressures differ from the atmospheric pressure found behind the eardrum. A complicated mechanism converts the vibrations to nerve impulses, which are perceived by the person. OpenStax College, College Physics. OpenStax CNX. 10 gru 2014. Dostępny w: http://cnx.org/contents/031da8d3-b525-429c-80cf-6c8ed997733a@8.32@8.32. Creative Commons Attribution License 4.0.http://cnx.org/contents/031da8d3-b525-429c-80cf-6c8ed997733a@8.32@8.32Creative Commons Attribution License 4.0 7.Lukw. Ogród. Flickr. CC BY-NC-SA 2.0. Dostępny w: https://www.flickr.com/photos/lukw/4794074401/.https://www.flickr.com/photos/lukw/4794074401/ 8.Oratio ad iuventutem studiosam paraenetica Lovanii in quaestionibus quodlibeticis habita. ab Hugone Blotio Delftensi. Dostępne w: http://www.europeana.eu/portal/record/9200386/BibliographicResource_3000044714800.html?query=hugo%2C+victor&qt=false. http://www.europeana.eu/portal/record/9200386/BibliographicResource_3000044714800.html?query=hugo%2C+victor&qt=false 9.Symantec: cyberprzestępczość 2012 - eGospodarka.pl – Internet. Dostępne w: www.egospodarka.pl.www.egospodarka.pl 10.Lifewave Team - Zadbaj o zdrowe życielifewaveteam.pl. Dostępne w: http://lifewaveteam.pl/.http://lifewaveteam.pl/ 11.Sajko, Joanna, Jak zbudować zaufanie społeczne. Dostępne w: http://ideagora.mazovia.edu.pl/aktualnosci/jak-zbudowac-zaufanie- spoleczne.http://ideagora.mazovia.edu.pl/aktualnosci/jak-zbudowac-zaufanie- spoleczne 12.Wiesław M. Grudzewski, Irena K. Hejduk, Anna Sankowska, Monika Wańtuchowicz, e-mentor :: Zaufanie w zarządzaniu pracownikami wiedzywww.e-mentor.edu.pl.e-mentor :: Zaufanie w zarządzaniu pracownikami wiedzywww.e-mentor.edu.pl 13.Okładki publikacji Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego oraz Centrum Cyfrowego: Projekt Polska umieszczone na stronach internetowych tych instytucji.

17 Dziękuję za uwagę! Bożena Bednarek-Michalska Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, EBIB, EIFL, SPARC EUROPE 2015