Główne założenia koncepcji pedagogicznej Janusza Korczaka

Prezentacja na temat: "Główne założenia koncepcji pedagogicznej Janusza Korczaka"— Zapis prezentacji:

1

2 Główne założenia koncepcji pedagogicznej Janusza Korczaka
Opracowanie: Renata Janiszewska, Hanna Woźniak

3 Janusz Korczak, jak stwierdzają jego biografowie, był
„lekarzem z zawodu, pisarzem z talentu, opiekunem i wychowawcą z powołania”. Wszystko, co robił, służyć miało i służyło jednej naczelnej sprawie : dziecku .

4 Korczak – to jego pseudonim literacki
Korczak – to jego pseudonim literacki. Prawdziwe nazwisko – Henryk Goldszmit. Urodził się w Warszawie 22 lipca 1878 ( lub 1879) roku. Zginął w hitlerowskim obozie zagłady w Treblince, dokąd wywieziono go razem z 200 podopiecznymi dziećmi i personelem Domu Sierot. Stało się to 5 lub 6 sierpnia 1942 roku. Jego tragiczna śmierć weszła na trwałe do legendy.

5 Do historii wychowania Janusz Korczak wszedł jako twórca nowoczesnej koncepcji wychowawczej i organizator wzorowych placówek opiekuńczych : Nasz Dom i Dom Sierot. W Domu Sierot przy ulicy Krochmalnej 22 w Warszawie, przeznaczonym dla dzieci ze środowiska biedoty żydowskiej, Stary Doktor osobiście wprowadzał w życie i weryfikował dojrzewające w nim idee pedagogiczne, idee, które zmieniały niemal od podstaw założenia i organizację procesu wychowania dzieci.

6 Wiele istotnych elementów myślenia i działania pedagogicznego Korczaka wywodzi się w prostej linii z tzw. ducha epoki, „ z owego twórczego fermentu i nowatorskich poszukiwań, charakterystycznych dla wielu kierunków Nowego Wychowania: próba budowania pedagogiki “na miarę dziecka”, dostrzeżenie jego psychofizycznej odrębności, podjęcie szczegółowych badań nad rozwojem dziecka, idee samorządności realizowane w ośrodkach eksperymentalnych, przywiązywanie szczególnej wagi do zagadnień higieny fizycznej i psychicznej. Oto niepełny rejestr problemów, które zaprzątały uwagę ówczesnych pedagogów, psychologów, twórców nowych systemów wychowania. Korczak świadomie nawiązywał do tych poszukiwań i przejmował to wszystko, co mogło przyczynić się do rozwoju jego własnej koncepcji pedagogicznej oraz udoskonalenia praktyki wychowawczej.” ( A. Lewin “Tryptyk pedagogiczny, Korczak- Makarenko- Freinet”)

7 Wychowanie u Korczaka oparte jest na zaufaniu, miłości, szacunku i porozumieniu się z dzieckiem, a realizowane jest przede wszystkim poprzez samorząd dziecięcy i inspirowanie pożytecznej i ciekawej działalności dziecka.

8 Punktem wyjścia działalności i twórczości Korczaka było nie tyle dziecko, ile raczej świat, w którym to dziecko żyje i na który jest skazane. Światem tym rządzi „ silny brutal, homo rapax.” Wszędzie panoszy się zło , obłuda, siła. Świat ten zmierza ku nieuchronnej zagładzie. Należy więc uczynić wszystko, co tylko możliwe, by ocalić ludzi, a przede wszystkim dzieci. Są one bowiem – w istniejącym układzie życia i stosunków międzyludzkich – najbardziej bezbronne, zagrożone, pokrzywdzone. Korczak uważał, że wszelkie niedomagania w życiu dorosłego społeczeństwa : niesprawiedliwość społeczna, nędza, wojny, mszczą się przede wszystkim na dzieciach.

9 Korczak, oprócz rozwarstwienia społeczeństwa na klasy, warstwy, dostrzegł, że istnieje jeszcze inny podział o szczególnym znaczeniu : na dorosłych i na dzieci. „ Są jakby dwa życia : jedno poważne, szanowne, drugie pobłażliwie tolerowane, mniej warte.” ( J. Korczak „ Prawo dziecka do szacunku”) Dorośli są panami świata, mając wszelkie prawa działają samowolnie. Natomiast dzieci, pozbawione jakichkolwiek praw, wydane są na pastwę ludzi dorosłych W tej sytuacji jednostronnej podległości, dzieci nie mają możliwości bycia sobą, nie mogą być takie, jakie są lub pragną być. Na każdym kroku spotyka je karcąca ręka dorosłych, wymuszająca posłuszeństwo, uległość narzuconym wzorom, jakże często obcym dziecku i jego sposobowi odczuwania świata. Co gorsza, jak uważał Korczak, nawet instytucje oświatowo-wychowawcze przeznaczone wyłącznie dla dzieci nie dostrzegały swoich użytkowników, nie były dostosowane do ich potrzeb. W takim świecie i w takich instytucjach dziecko nie mogło się dobrze czuć i rozwijać.

10 Taki obraz świata i sytuacji dziecka w świecie ludzi dorosłych skłonił Korczaka do wniosku, że należy dokonać gruntownej przebudowy całego układu życia w społeczeństwie, by znalazło się w nim miejsce także dla dzieci, ich życia i działalności. Z tego dążenia do naprawy stosunków międzyludzkich, a zwłaszcza stosunków dorośli – dzieci, wyrastają podstawowe założenia koncepcji pedagogicznej Korczaka, głęboko osadzone w jego wizji świata, zmierzającej do równouprawnienia dzieci, postulującej nowe formy opieki i wychowania. Szczególną, wiodącą rolę w tej koncepcji odgrywają idee : · Samoistnej wartości życia dziecka, · Społeczeństwa dziecięcego, · Umowy społecznej między dorosłymi a dziećmi

11 Prawo dziecka do szacunku
W swojej programowej rozprawie pt.: „ Prawo dziecka do szacunku” Korczak żąda, by przyznano dzieciom należne im prawa. Zwraca uwagę na samoistną wartość życia dziecka, na to, jakim ono jest dziś, a nie jakie będzie w przyszłości. Dziecko jest pełnowartościowym człowiekiem w każdej fazie swojego rozwoju i pod każdym względem. Dostrzeżenie i uznanie odrębności psychicznej dziecka, jego praw jako członka społeczeństwa, prowadziło w koncepcji pedagogicznej Korczaka nie tylko do uznania praw dziecka jako jednostki, ale i do uznania praw gromady dziecięcej. Korczak zmierzał do utworzenia środowiska wychowawczego, w którym dziecko będzie czuło się dobrze, gdzie będzie mogło być sobą i gdzie stosunki wzajemne między dziećmi a dorosłymi będą oparte na zasadzie umowy społecznej, honorującej specyficzne prawa obu stron. Korczak zdawał sobie sprawę, że złożone problemy wychowawcze można należycie rozwiązać tylko przy aktywnym współuczestnictwie samej młodzieży, gdy system wychowawczy oprze się na zasadach rzeczywistej samorządności. Takie rozwiązanie wprowadził w Domu Sierot. Samorządność dzieci przejawiała się tu trojako : współgospodarzenie, współzarządzanie, oddziaływanie opinii społecznej. Wszystko to prowadziło do samowychowania.

12 Współgospodarzenie Jak funkcjonowało to w praktyce? - Prawie całość prac samoobsługowych wykonywali sami wychowankowie. Praca dzieci ujęta była w system dyżurów. Dzieci dbały o czystość i porządek, pracowały w kuchni, jadalni, bibliotece, szwalni, introligatorni i stolarni, pomagały słabszym w nauce, opiekowały się chorymi itp. Dzieci same sobie wybierały dyżury, mogły się też nimi zamieniać. Lista dyżurów i dyżurnych ustalana była na miesiąc. Ich wykonanie oceniane było w jednostkach pracy ( pół godziny pracy = jednostka miary). Niedbałość lub zła praca wytykana była na „ liście uchybień” lub kierowana do sądu koleżeńskiego. Za 500 rzetelnych jednostek pracy przyznawano “ pocztówkę pamiątkową”.

13 Wychowankowie Starego Doktora ogromnie cenili te pocztówki, a na całe życie pozostawał im nawyk pracy rzetelnie wykonanej, potrzebnej, docenianej. Korczak chciał , by dom dziecka był domem pracy i szkołą życia, przygotowującą solidnych pracowników, umiejących dokonywać sprawiedliwego podziału pracy i przemyślanej organizacji każdej czynności. Uczestnictwo w tak pojętej pracy podnosi wartość i godność człowieka.

14 Współzarządzanie Realizacja idei społeczeństwa dziecięcego wymagała również, by życie w zakładzie wychowawczym oparte było na ustaleniach i prawach, regulujących różne rodzaje działalności dzieci i dorosłych, a obowiązujących w równym stopniu obie strony, np. wyroki sądu koleżeńskiego, oparte na specjalnie opracowanym kodeksie, dotyczyły zarówno dzieci jak i personelu. Sąd dla Korczaka był zawiązkiem równouprawnienia dziecka. Dziecko powinno mieć prawo do poważnego traktowania jego spraw, do sprawiedliwego ich rozważania. Do tej pory wszystko zależne było od dobrej woli i dobrego czy złego humoru wychowawcy. Dziecko nie miało prawa do protestu.

15 Oddziaływanie opinii społecznej
Korczak przywiązywał bardzo dużą wagę do kształtowania i oddziaływania opinii społecznej. Wytwarzaniu jej służyła np. gazetka tygodniowa, plebiscyt życzliwości, wspólne z dziećmi „ posiedzenia”. Na drodze plebiscytu przyznawano dzieciom tzw. „miana”, czyli kwalifikacje obywatelskie. W Naszym Domu dzieci przyznawały swoim kolegom miano bądź „ towarzysza”, bądź „ mieszkańca”, „obojętnego mieszkańca”, bądź wreszcie „uciążliwego przybysza”. Z taką „ kwalifikacją obywatelską”, wyrażającą opinię środowiska, związane były pewne przywileje bądź ograniczenia.

16 Jeśli chodzi o pożytek, przydatność wychowawczą gazetki dziecięcej, przytoczyć można słowa samego Korczaka : „ uczy sumiennego spełniania dobrowolnie przyjętych zobowiązań, uczy planowanej pracy, opartej na zrzeszonym wysiłku rozmaitych ludzi, uczy przyzwoitego sporu w argumentach, a nie w kłótni, wprowadza jawność, gdzie bez gazety myszkuje plotka i obmowa, ośmiela nieśmiałych, uciera nosa zbyt pewnym siebie – reguluje i kieruje opinią, jest sumieniem gromady. Masz pretensję, napisz do gazety; gniewasz się, napisz, zarzucasz mi fałsz lub niezrozumienie, proszę – jawna dysputa przy świadkach, dokument, którego się potem już wyprzeć nie zdołasz. Gazeta zbliża, wiąże klasę czy szkołę, dzięki niej poznają się tacy, którzy się nie znali zupełnie, i wysuwa na widownię tych skupionych, którzy potrafią wysłowić się w ciszy z piórem w ręku, a przekrzyczani będą w hałaśliwej dyspucie.” (J. Korczak “Wybór pism”)

17 Charakteryzując najbardziej trwałe elementy systemu wychowawczego Korczaka, nie można pominąć nader istotnej sprawy, a mianowicie, iż był to system, który całym swoim układem życia w domu dziecka, całą swoją organizacją, wszystkimi technikami wychowawczymi pobudzał dzieci do trwałej refleksji nad sobą, nad swoim postępowaniem, skłaniał do stałego wysiłku, by stać się lepszym.

18 PODSUMOWANIE Stary Doktor postawił sobie jasny cel: zbudować „ wielką syntezę dziecka”. Żądał więc równouprawnienia dzieci, „ prawa dziecka do szacunku”, do poważnego traktowania jego spraw i przeżyć, prawa dziecka do tego, by było tym, czym jest. Chciał przede wszystkim zapewnić dziecku swobodę harmonijnego rozwoju wszystkich władz duchowych, wydobyć pełnię jego ukrytych sił, wychować je w czci dla dobra, piękna, wolności i pracy Dlatego w swoim fundamentalnym dziele o wychowaniu pt.: „ Prawo dziecka do szacunku” zawarł te słowa: „ Nie deptać, nie poniewierać, nie oddawać w niewolę jutra, nie gasić, nie spieszyć, nie pędzić. /…/ . Pozwólmy ochoczo pić radość poranka i ufać. Dziecko tak właśnie chce. Nie żal mu czasu na bajkę, rozmowę z psem, chwytanie piłki, dokładne obejrzenie obrazka, przerysowanie litery, a wszystko życzliwie. Ono właśnie ma słuszność/…/. Żądajmy szacunku dla jasnych oczu, gładkich skroni, młodego wysiłku i ufności. Czym bardziej czcigodne przygasłe spojrzenie, sfatygowane czoło, szorstka siwizna, pochylona rezygnacja?./…/ Szacunku, jeśli nie pokory, dla białego, jasnego, niepokalanego, świętego dziecięctwa”.

19

20 Wszystkie omówione przez nas elementy Korczakowskiego systemu pedagogicznego: samorząd dziecięcy, możliwie pełne równouprawnienie dzieci i dorosłych, samowychowanie, znalazły swój wyraz w twórczości literackiej Starego Doktora dla dzieci i młodzieży:

21

22

23

24

25

26 Słynne cytaty Korczaka
Wychowywać to znaczy: nie deptać, nie poniewierać, nie gasić, nie spieszyć, dziecko ma prawo by było tym czym jest. Nie ma dzieci - są ludzie , ale o innej skali pojęć, innym zasobie doświadczenia, innych popędach, innej grze uczuć. Pozwól dzieciom błądzić i radośnie dążyć do poprawy. Dobry wychowawca, który nie wtłacza a wyzwala, nie ciągnie a wznosi, nie ugniata a kształtuje, nie dyktuje a uczy, nie żąda a zapytuje – przeżyje wraz z dziećmi wiele natchnionych chwil.