Kurs-07 Choroby ryb i metody ich leczenia

Prezentacja na temat: "Kurs-07 Choroby ryb i metody ich leczenia"— Zapis prezentacji:

1 Kurs-07 Choroby ryb i metody ich leczenia
Autorzy, edytorzy i moderatorzy: Prof. Dr. Imre Mucsi – György Lódi – János Sztanó Foundation of Knowledge, HU

2 Choroby ryb stanowią duży problem szczególnie dla początkujących akwarystów i hodowców ryb. Ich powstawanie jest zwykle skutkiem zaniedbań - niewłaściwą temperaturą, składem chemicznym wody, nieodpowiednim pokarmem lub tzw. przerybieniem (zbyt dużo ryb w stosunku do objętości zbiornika). Osłabione w ten sposób ryby stają się łatwiejszym łupem dla bakterii, wirusów, grzybów, czy pasożytów.

3 Częstą przyczyną zachorowań jest także wprowadzenie do stawów z zewnątrz chorych ryb i roślin, lub zakażonych nosicieli chorób. Choroby ryb można podzielić na dwie podstawowe grupy: choroby zewnętrzne - dotyczące skóry, skrzeli i płetw - łatwiejsze do rozpoznania, a tym samym - do leczenia choroby wewnętrzne - wymagające wnikliwej obserwacji, trudniejsze do rozpoznania i leczenia.

4 Do najczęściej spotykanych chorób ryb akwariowych zalicza się:
CHOROBY WIRUSOWE I BAKTERYJNE

5 Posocznica, "puchlina wodna" – choroba ryb wywoływana przez bakterie Pseudomonas punctata, znajdujące się we wszystkich rodzajach wód, najczęściej występujące jednak w gospodarstwach hodowlanych. Choroba ta nie jest chorobą częstą. Najczęściej występuje w gospodarstwach stawowych oraz w oczkach wodnych. W hodowli ryb i przy wadliwie prowadzonych zabiegach zdarza się to dość często. Chęć szybkiego doprowadzenia do "wyrośnięcia" ryby doprowadza do jej przekarmienia i otłuszczenia, powodującego otłuszczenie się wątroby. Bakterie atakują najczęściej narządy wewnętrzne ryb, głównie układu krążenia. Odporność takiej ryby zostaje znacznie osłabiona. Pojawiać się zaczynają stany zapalne. Płyny ustrojowe wyciekają i gromadzą się w jamie ciała. Na tę chorobę zapadają tylko ryby osłabione bądź stare. Szczególnie narażone są ryby labiryntowe.

6

7 Ospa karpi jest chorobą najczęściej występującą w warunkach hodowlanych, znacznie rzadziej pojawia się u ryb w naturalnych zbiornikach wodnych. W stawach najczęściej występuje u karpi dwuletnich (rzadziej u kroczka). Choroba ta znana jest u karpi od bardzo dawna. Na skórze i płetwach chorych ryb powstają galaretowato-mleczne wykwity w postaci opryszczki koloru białawego lub różowawego. Początkowo pojedyncze, ograniczone najczęściej wokół pyska, z czasem rozszerzające się i rozchodzące się na dużej powierzchni skóry. Cząstki wirusa są kształtu okrągłego lub owalnego. Zgrubienia osiągają wielkość do 1 cm, a gdy występują obok siebie łączą się w większe guzy. W początkowym stadium wykwity te są miękkie, z czasem twardnieją i przypominają rozlane krople zastygłej parafiny.

8 W zaawansowanym stanie choroby następuje odwapnienie szkieletu (ciało ryby staje się wiotkie). Zmiany na skórze mogą samoczynnie zanikać u ryb przetrzymywanych w zbiornikach z silnym strumieniem przepływu wody. Jednakże po pewnym czasie objawy powracają. W obrazie histologicznym zaobserwować można rozrost komórek o charakterze nowotworowym naskórka. Tkanka nowotworowa powstała w wyniku tego rozrostu jest zbudowana z komórek homologicznych do zewnętrznej warstwy naskórka. Komórki głębiej leżące nie ulegają tym rozrostom. W zaawansowanym okresie choroby mogą jednakże wystąpić zmiany w głębszych warstwach skóry właściwej. Zmian w narządach wewnętrznych brak.

9

10 Choroba bawełniana, (flexibakterioza)
Choroba bawełniana, (flexibakterioza). Wizualnie choroba ta jest podobna do innej choroby pleśniawki. We wczesnym stadium rozwija się wewnątrz, by pojawić się w zaawansowanym stanie. Zanim się pojawi, ryby zaczynają wykazywać zmiany w zachowaniu się. Stronią od innych ryb, są mniej „towarzyskie”, chowają się po kątach, ocierają się o różnego typu przedmioty powodując tym samym „samookaleczenie”.

11 W pierwszym stadium skóra na powierzchni całej ryby jest jakby postrzępiona z powodu martwicy części naskórka. Pojawia się na skórze zmętnienie w postaci białawych plam. Poprzez ocieranie się o ostre przedmioty chora ryba traci swoje łuski stwarzając w ten sposób okazję do aktywności bakterii na swym ciele. Nalot w postaci kłębuszków „waty” pojawia się wokół pyska. „Waciki” te pojawiają się również w innych częściach ciała, najczęściej na skrzelach i w okolicy płetwy ogonowej. W miejscach odsłoniętych z braku łusek pojawia się oprócz wybielenia różnego rodzaju zaczerwienia i przekrwienia. Na głowie, ponad oczami w części czołowej pojawiają się drobne, niewielki białe punkciki z czasem zajmujące coraz więcej miejsca wokół oczu.

12

13 Mykobakterioza ryb, gruźlica ryb
Mykobakterioza ryb, gruźlica ryb. Objawy początkowe trudne do rozpoznania. Choroba podobna do objawów posocznicy u ryb lub ichtiosporidiozy. W diagnozie należy również wziąć pod uwagę nokardiozę. Choroba objawia się utratą apetytu i chudnięciem. Brzuch rozdęty, ogólne osłabienie. Ryby „stojąc" w kącie akwarium bądź między gęstą roślinnością wykonują drgające ruchy płetwą ogonową. Niekiedy zaobserwować można zaburzenia równowagi. Kolory ulegają zmętnieniu, ryby tracą żywą barwę. W niektórych częściach ciała można zaobserwować uszkodzenia i wypadanie łusek, a nawet ubytki skóry. Na skórze mogą pojawić się przekrwienia i otwarte rany.

14 Postrzępione brzegi płetw, ich podstawy bywają czasem przekrwione
Postrzępione brzegi płetw, ich podstawy bywają czasem przekrwione. Następuje tzw. wytrzeszcz oczu, w następstwie tych zmian mogące powodować ślepotę. Dłuższy okres przebiegu tej choroby prowadzi do ogólnego wyniszczenia i wychudzenia. W ostrej formie, w badaniu mikroskopowym na powierzchni narządów wewnętrznych (nerki, serce, śledziona, wątroba) widoczne są liczne, szare, drobne guzki (guzełki). W pęcherzu pławnym i jamie ciała zbiera się wysięk zapalny.

15 Nokardioza ryb (nocardiosis) – bakteryjna choroba ryb wywołana przez kwasooporne pałeczki z rodzaju Nocardia. Objawy podobne są do objawów w przypadku choroby mykobakteriozy. Ryby „stoją" w gęstej roślinności. Chore ryby stają się osłabione, tracą apetyt, chudną. Powierzchnia ciała ulega przebarwieniom. Pojawiają się obrzęki oraz ubytki w łuskach, skórze. W miejscach tych można znaleźć liczne rodzaje bakterii. Brzegi płetw są postrzępione, czasami zauważyć można ich przekrwienie.

16 W badaniu mikroskopowym narządów wewnętrznych zaobserwować można zmiany chorobowe występujące przede wszystkim w nerkach, które ulegają martwicy. U chorych ryb zaobserwowano atrofię gonad. W diagnozie rodzaju choroby należy zwrócić również uwagę na możliwość infekcji bakteriami Streptomyces.

17 MARTWICA PŁETWY. Ryby o silnej pigmentacji, jak Molinezja Black Molly, oraz ryby o długich, weloniastych się płetwach jak Welony czy Bojowniki, są szczególnie podatne na tę chorobę bakteryjną. Główną przyczyną choroby jest zaniedbane akwarium lub staw, uboga dieta bez witamin, zbyt zimna woda, obgryzanie płetw przez inne ryby, uszkodzenia od siatki, złe warunki wodne. Przenosi się przez kontakt bezpośredni ryb lub przez wodę. Objawy: Początkowo biały nalot na brzegach płetw, Krótsze i postrzępione płetwy, Zniszczenie płetwy ogonowej, Brak apetytu, Kołyszące ruchy

18 Bakteryjna martwica skrzeli.
Objawy: Blade skrzela ,mleczne obszary skóry, w stadium końcowym rozpuszczają się. Choroba wywołana przez bakterie

19

20 CHOROBY PASOŻYTNICZE

21 Ichtioftirioza - ospa rybia – zaraźliwa, niebezpieczna i jedna z najczęstszych chorób słodkowodnych ryb akwariowych, wywoływana przez kulorzęska. Niekiedy choroba ta bywa nazywana chorobą "białych punkcików" lub chorobą "grysikową". Zarażona ryba jest niespokojna, niekiedy wykonuje gwałtowne ruchy ocierając się o dno lub przedmioty. W wyniku uszkodzenia skóry na powierzchni brzusznej ciała powstają przekrwione ubytki. Powierzchnia ciała jest pokryta większą ilością śluzu oraz drobnymi, białoszarymi wykwitami, wielkości ziarn piasku. Choroba pojawia się najpierw na płetwach lub na plecach ryby. Już w stadium początkowym ryby składają płetwy i próbują pozbyć się pasożytów poprzez ocieranie się o rośliny i dekoracje.

22 U chorej ryby występują objawy niechęci (jadłowstrętu) do jedzenia
U chorej ryby występują objawy niechęci (jadłowstrętu) do jedzenia. Na ciele zaczynają się pojawiać drobne cętki, koloru białawego przypominające kaszę mannę (przyczepione białe "kuleczki"). Z czasem ich ilość powiększa się. Ryba odmawia jedzenia a inwazja szybko się nasila. Pojawiają się objawy duszności u ryby („tzw. połykanie powietrza") na skutek mniejszej zdolności absorpcji tlenu przez chore ryby. Oczy mogą być zachmurzone (mgliste). Zmiany w postaci wykwitów zdarzają się również na spojówce i rogówce mogące niekiedy powodować u chorej ryby ślepotę. Płetwy mogą być postrzępione. Skrzela zmieniają barwę i są ciemnoczerwone. W wyniku inwazji stają się obrzękłe i pokryte dużą ilością śluzu. W przypadku silnej inwazji mogą wykazywać ogniska szarych postaci wraz z ubytkiem (zmiany martwicze).

23

24 Chilodonelloza - jest to choroba skrzeli i skóry ryb wywoływana przez orzęski będące pasożytami skrzeli i skóry wielu ryb. W złych warunkach środowiskowych chowu stawowego, na karpiach mogą osiedlać się wolno żyjące orzęski. Orzęski z rodzaju Chilodonella kształtem przypominają liść lub ziarno kawy z wypukłą stroną grzbietową, a brzuszną wyraźnie wklęsłą. Stronę brzuszną pasożyta pokrywają podłużne szeregi rzęsek ułożone równolegle wokół powierzchni nieurzęsionej, tzw. kinety. Ich liczba jest charakterystyczna dla gatunku i u Ch. cypryni wynosi 7-15 po stronie prawej i 8-14 po stronie lewe zaś u Ch. hexasticha liczba rzęsek po prawej i lewej stronie ciała jest jednakowa i wynosi Długość orzęska wynosi µm, szerokość µm.

25 W zimie lub niesprzyjających warunkach fizykochemicznych wody pasożyt może tracić rzęski i oraz uzbrojenie gardzieli i otaczać się błoną tworząc cysty spoczynkowe, które lokują się na lub poza ciałem żywiciela. Tworzenie cyst trwa 3-4 godziny. Cysty przebywające w środowisku wodnym mogą długo zachowywać żywotność i zdolności inwazyjne. Pasożyty rozmnażają się przez podział odbywający się na ciele ryby, co powoduje iż ich liczba na ciele żywiciela może się zwiększać. U orzęsków tych pojawia się także rozmnażanie płciowe polegające na koniugacji i autogamii.

26 W koniugacji między dwoma osobnikami dochodzi do wymiany jądra wegetatywnego, a także części cytoplazmy. W momencie przeniesienia pasożyta do wody o temperaturze 23-25 °C większość pasożytów w ciągu 2-3 dni traci zdolności inwazyjne. Po tym czasie część z nich ginie, część tworzy cysty, pozostałe adoptują się do nowych warunków życia, po pewnym czasie mogą wywoływać chorobę u ryb nawet w wodzie o temperaturze 22-27 °C. W wodzie o temperaturze 28 °C pozbawionej ryb pasożyt zamiera w ciągu 3-5 dni. Niektórzy autorzy wskazują także na to, iż silne oświetlenie może hamować rozwój tego orzęska.

27 Kostioza, ichtiobodoza, Costiosis – pasożytnicza choroba ryb wywoływana przez wiciowce z rodzaju Ichthyobodo. Wyróżnia się dwa gatunki wiciowców z rodzaju Ichthyobodo: I. necatrix oraz I. pyriformis, z czego ten pierwszy jest najczęstszą przyczyną wywoływania tej choroby. Nazwa wywodzi się od dawniej używanej nazwy rodzajowej Costia. Rozwój choroby powoduje ogólne osłabienie ryby. Na powierzchni ciała pojawia się biały nalot wywołany wydzielaniem się nadmiernej ilości śluzu związanego z reakcją obronną skóry ryby na inwazję pasożytów.

28 W miejscach, gdzie dokonała się inwazja, skóra wykazuje przekrwienia i wybroczyny. Ryby ocierają się o rośliny i przedmioty starając się pozbyć „natręta”, zaś ich ruchy stają się chwiejne. Na płetwach można zauważyć ich postrzępienie. Skrzela bledną, pokrywając się dużą ilością śluzu. W następstwie ataku na skrzela ryba wykazuje objawy duszności. Podpływa do miejsc najlepiej dotlenionych, z trudem łapie powietrze z powierzchni wody. Ryby przestają żerować i szybko chudną. W stadium już bardzo zaawansowanym na skórze, płetwach i skrzelach mogą pojawić się ogniska martwe.

29 Choroba aksamitna, oodinioza, choroba welwetowa, choroba złotego piasku, choroba rdzy - inwazyjna choroba pasożytnicza wywoływana przez pierwotniaki z grupy bruzdnic. Obecność w akwarium pasożytów z rodzaju Oodinium może być niezauważona przez dłuższy czas. Pasożyty te mogą w tym czasie odbyć wielokrotnie swój cykl rozwojowy nie ujawniając żadnych wyraźnych objawów chorobowych. W przypadku infekcji, na całym ciele i płetwach można zaobserwować zwiększone wydzielanie się śluzu i obecność drobniutkich, ciemnych żółtawo-brązowych punkcików, miejscami przechodzące w szarość. Przy dużym stężeniu inwazji na skórze pojawia się nalot w kolorze ciemnoperłowym bądź lekko złotawym.

30 W świetle można zaobserwować nalot w postaci drobnego proszku, a w miejscach szczególnie zaatakowanych przebarwienia lub łuszczenie się naskórka. Chore ryby są nieco niespokojne, ocierając się o przedmioty stwarzają następne okazje do inwazji. Niekiedy kryją się po kątach, wśród roślin. W okresie choroby rzadko przyjmują pokarm. Płetwy bywają sklejone, złożone, lekko wystrzępione. Skóra wyglądem przypomina postrzępione kawałki. Przy większym natężeniu występującym na skrzelach, dochodzi wówczas u ryb do zaburzeń w oddychaniu, co utrudnia rybie skórne oddychanie. Pojawiać się mogą wybroczyny lub przekrwienie się listków skrzelowych.

31

32 Kokcydioza to chroniczna choroba wielu gatunków ryb i zwierząt, wywoływana przez pierwotniaki kokcidia. Powoduje ona stany zapalne błony śluzowej jelita cienkiego, w wyniku czego dochodzi do biegunek i oddawania nieuformowanego kału. Najbardziej narażone na chorobę są zwierzęta młode. U starszych osobników, choroba przybiera zawsze przebieg przewlekły. Objawy: U większości zwierząt choroba przebiega bezobjawowo. Jednak przy silnej inwazji mogą pojawić się następujące objawy: – osłabienie, – biegunka, – spadek masy ciała, – spadek apetytu, – śluz i krew w kale,

33

34 Choroby wywołane przez myxosporeans - Kilka typów myxosporeans występują u ryb, a niektóre z nich mogą spowodować znaczne szkody. Oznaką zakażenia jest rozwój białych grudek wielkości główki od szpilki w płetwach, na skórę i skrzela i narządów wewnętrznych ryb. Torbiele te są pełne zarodników. Karp Gill myxobolosis (Myxobolosis disparum), Karp myxobolosis mięśni (Myxobolosis cyprinorum), Tołpyga myxobolosis, Pstrąg choroba wirowa (Myxobolosis salmonum), karp i amur

35 CHOROBY RYB WYWOŁANE PRZEZ ROBAKI I PASOŻYTY

36

37 Pijawka rybia (Piscicola geometra) – gatunek pijawki z rodziny Piscicolidae. Ma typowe dla przedstawicieli rodziny wąskie, cylindryczne ciało i wydatne przyssawki. Jest jednym z wielu występujących na świecie i ok. 10 w Polsce gatunków pijawek z rodzaju Piscicola, bardzo trudnych do odróżnienia od siebie. Wszystkie są zewnętrznymi pasożytami ryb, poszczególne gatunki specjalizują się w poszczególnych gatunkach ryb. Piscicola geometra występuje w zbiornikach słodkowodnych i w ciekach, przytwierdzona do roślin wodnych, skąd atakuje ryby, głównie karpiowate. Odżywia się krwią swoich żywicieli, a ponadto przenosi na nich pasożyty krwi.

38 Ciało tej pijawki ma długość od 20–60 mm, jest cienkie, wyposażone w dwie koliste przyssawki (tylna ma średnicę dwukrotnie większą), dzięki którym porusza się charakterystycznymi "krokami". Zabarwienie zmienne, zwykle zielonkawe lub żółtawe, z czarnymi lub czerwonobrunatnymi plamkami pigmentowymi na grzbietowej stronie ciała. Dwie pary oczu położone są na wierzchniej stronie części głowowej.

39

40

41 Rozdęcie - Malawi bloat Za pierwotną przyczynę bloat uznaje się jakiegoś pasożyta jelitowego, niektórzy autorzy sugerują, że należy on do rodzaju Cryptobia. Nie jest to jednak do końca potwierdzone, w jednym z amerykańskich uniwersytetów trwają badania nad ustaleniem etiologii choroby i jej mechanizmów. Jednak sama obecność tego drobnoustroju nie jest warunkiem wystarczającym do rozwinięcia choroby. Zwykle atakuje on ryby osłabione, dlatego uważa się, że głowną przyczyną rozwinięcia się infekcji jest stres ryb, lub nieprawidłowe żywienie. Rownież sama Cryptobia nie odpowiada za wiele objawów choroby, w pełnym jej rozkwicie dołączają sie infekcje innymi drobnoustrojami, które normalnie istnieją w zbiorniku, ale pozostają w równowadze z układem odpornościowym ryb.

42 Objawy Dwa objawy są najbardziej stałą cechą choroby, i najprawdopodobniej są one wynikiem infekcji pierwotnej. Jest to rozdęcie brzucha i białe, nitkowate, ciągnące się odchody. Właśnie od charakterystycznego rozdęcia wzięła nazwę choroba; bloat w języku angielskim oznacza rozdęcie. Poza tymi dwoma charakterystycznymi symptomami, bloat charakteryzuje się całą gamą różnych, niezbyt specyficznych, objawów, które występują z różną częstością i różnym nasileniem. Wiele z nich może nie wystąpić u danej ryby, co nie znaczy, że jest ona wolna od bloat. Te objawy mogą być wynikiem infekcji pierwotnej, i/lub nakładających się infekcji wtórnych.

43 Spironukleoza Wiciowce powszechnie żyją sobie w jelitach ryby, a dokładniej w ich błonie śluzowej. Obecność tych pasożytów (ich wzrost, ilość itp.) jest regulowana przez układ odpornościowy ryby. W sprzyjających okolicznościach, kiedy ten układ jest osłabiony, następuje gwałtowny wzrost i namnażanie się wiciowców. Obecność pasożytów osiąga rozmiar epidemii, a one wraz z krwią przedostają się do innych narządów nosiciela, głównie wątroby, nerek, śledziony. Stopniowe wyniszczanie narządów wewnętrznych prowadzi w konsekwencji do śmierci ryby.

44

45 Hexamitoza Widoczne objawy choroby (ubytki skórne w okolicy głowy ryby) pojawiają się w jej zaawansowanym stadium. Przypuszcza się, że trzy gatunki pasożyta są odpowiedzialne za tą chorobę: hexamita salmonis, hexamita truttae i hexamita intestinalis. Żerują one na odpadach organicznych i wraz z nimi trafiają do przewodu pokarmowego ryby. Pasożyt może być konsumowany przez zdrowe ryby i to od ich układu odpornościowego zależy, czy nastąpi jego szybka reprodukcja. Hexamita z układu pokarmowego trafia do górnego jelita, w którym się zagnieżdża (przyczepia się swoimi wiciami do jego ścianek). Osłabiona odporność ryby (najczęściej wywołana stresem) sprzyja gwałtownemu namnażaniu się pasożytów, niszczeniu przez nich błon śluzowych jelita i ekspansji do innych narządów. Pasożyty w głównej mierze gromadzą się w głowie ryby, gdzie stopniowo degradują tkanki, które ulegają zepsuciu. Skóra pęka, pojawiają się owrzodzenia i otwarte rany.

46 Najskuteczniejszą metodą rozpoznania choroby jest obserwacja jelita ryby pod mikroskopem (w powiększeniu razy). Wiciowce w takim powiększeniu są dobrze widoczne – ruszają się szybko i nierówno.

47

48 Choroby wywołane przez nicienie – atakują głownie węgorze, leszcze, szczupaki mogą one zarazić się różnymi rodzajami nicieni.

49

50 Choroby wywołane przez skorupiaki (Lernaeosis) - rzadka choroba pasożytnicza. Lernaea - Skorupiak ten umieszcza swoją podobną do kotwicy głowę w ciele ryby, pozostawiając na zewnątrz dwa worki z jajami. Jest on wyraźnie widoczny, a gdy odpadnie może pozostawiać wrzód. Objawy: - Ryby mogą się ocierać o różne przedmioty - Białawo-zielone nitki zwisają ze skóry ryby - Widoczne są stany zapalne w miejscach przyczep

51

52 "Splewki” (Branchiura) argulus, potocznie nazywana "wsza rybia" - skorupiaki będące pasożytami zewnętrznymi ryb słodkowodnych i morskich. Splewki są spłaszczone grzbieto-brzusznie. Ich ciało pokryte jest dużym tarczowatym karapaksem. Tułów składa się z 4 segmentów. Odwłok zredukowany, niesegmentowany, dwupłatowy. Oczy złożone i proste (naupliusowe). Czułki zaopatrzone w silne pazury. Służą do wczepiania się w skórę żywiciela. Narządy gębowe kłujące - żuwaczki przekształcone w sztylety, szczęki I pary zmienione w przyssawki a szczęki II pary w pazury. Wargi wykształcone jako rurka służąca do wysysania pokarmu. Splewki wysysają krew ryb wkłuwając się przez skórę. Odnóża tułowiowe dwugałęziste, pływne. Brak narządów oddechowych."

53

54 Choroby wywoływane niekorzystnymi czynnikami środowiska

55 Choroby ryb abiotyczne. Choroby spowodowane przez czynniki środowiskowe. Deficyt tlenowy i objawy duszności u ryb (tzw. "przyducha") może występować również w czasie eutrofizacji, sztucznego nawożenia, dokarmiania, zanieczyszczania zbiornika związkami chemicznymi itp. Objawy przyduchy są bardzo charakterystyczne. W początkowym stadium ryby zaczynają okazywać niecierpliwość, wykonują gwałtowne ruchy, by szybko podpływać pod powierzchnię wody i poprzez tzw. "dzióbkowanie" łapać powietrze. Skóra i skrzela bledną, pojawia się "mleczny śluz". Niekiedy następuje wytrzeszcz oczu. Z czasem pojawia się ogólne osłabienie, utrata równowagi, przewracanie się i w końcu następuje śnięcie.

56 Choroba spowodowana nieodpowiednią temperaturą wody
Jak powszechnie wiadomo ryby są kręgowcami zmiennocieplnymi. Oznacza to, że ich temperatura ciała zmienia się wraz z temperaturą otoczenia (czyli wody). Inaczej mówiąc ryby nie dysponują zdolnością do zatrzymywania ciepła, regulacji temperatury ciała oraz aktywności przemiany materii w stosunku do wahań temperatury otaczającego ją środowiska. W pewnych granicach ryby przystosowane są do zmian temperatury wody, ale zmiany te nie mogą następować gwałtownie (mamy do czynienia wówczas z tzw. szokiem termicznym).

57 Zbyt niska temperatura powoduje, że płyny ustrojowe ryby powoli krążą, a sama zainteresowana zapada w pewien stan odrętwienia - zaniechane zostaje żerowanie (w celu niedopuszczenia do wykrystalizowania się wody w organizmie, a w konsekwencji do zamarznięcia - przypadek skrajny w akwarium). Ryby nieprzystosowane do takich warunków (głównie tropikalne) ulegają przeziębieniu - ich układ odpornościowy ulega znacznemu osłabieniu. Ryby takie podatne są na wszelkie infekcje wtórne wywołane bakteriami, wirusami i pasożytami (np. bardzo powszechna infekcja pleśniawki). Wielokrotne skoki temperatury w dół prowadzą do poważniejszych konsekwencji (np. karłowacenie ryb, uszkodzenie skrzeli).

58 Zbyt wysoka temperatura powoduje znaczące zmiany osobowości ryby (tutaj bardziej narażone są ryby zimnolubne) - wywołuje u niej agresję, wzmożoną aktywność, wręcz nadpobudliwość. Skok temperatury już o 6°C poważnie upośledza układ krążenia i powoduje zatrucie toksynami. Również i ten przypadek bezpośrednio prowadzi do zakażeń wtórnych - przeważnie choroby gazowej, przyduchy. Ryby znacznie lepiej znoszą niskie temperatury niż wysokie.

59

60 W warunkach stawowych może dojść do komplikacji i choroby gazowej na skutek zbyt gwałtownego spadku natężenia oświetlenia, np. gwałtowne zachmurzenie się nieba czy też nagłe wygaszenie światła w akwarium. W tym momencie następuje zatrzymanie fotosyntezy w akwarium. Innym czynnikiem powodującym ten stan jest np. transport ryb ze sklepu akwarystycznego lub innego źródła i transportowane do domu w sztucznie natlenianych woreczkach foliowych. Zwiększenie zawartości tlenu poprzez dopompowywanie go stwarza w wodzie wyższe ciśnienie tego gazu. Podwyższenie ciśnienia gazów powoduje wzrost ciśnienia w układzie krwionośnym ryb. Wprawdzie tlen wiąże się z hemoglobiną, CO2, tworzy z wapniem rozpuszczalne związki, ale już następny składnik azot nie tworzy żadnych związków, a na skutek swej słabej rozpuszczalności wydziela się w formie banieczek. Następuje to u ryb szczególnie przy gwałtownym nastaniu zmierzchu czy tez wyłączeniu światła. Uchodzące banieczki gazu mogą utworzyć zatory w drobnych naczyniach krwionośnych tzw. (embolię), przy czym dochodząc do naczyń głównych mogą wywołać bardzo gwałtowne zaburzenie prowadzące często do śnięcia ryb.

61 Takie same efekty występują przy spadku temperatury, jak również przy dostarczaniu wody o zaniżonej zawartości gazu. Nasycenie tlenu w wodzie przy chorobie gazowej dochodzi nawet do mg/l. Częstą przyczyną pojawiania się choroby gazowej jest okres zimowy u ryb żyjących w naturalnych warunkach, gdy do zbiornika następuje np. zrzut wody z elektrociepłowni.

62 Ryby mają określoną tolerancję na odczyn wody
Ryby mają określoną tolerancję na odczyn wody. Zależy to od rodzaju podłoża w danym zbiorniku wodnym, od rodzaju i ilości roślin, nasłonecznienia czy oświetlenia, ilości rozpuszczonych w wodzie węglanów dwutlenku węgla CO2, który w połączeniu z wodą tworzy kwas węglowy, powodujący kwaśny odczyn wody jak również innych czynników. Ta tolerancja jest większa u ryb słodkowodnych (zakres wartości pH około 5,0-9,0) aniżeli u ryb morskich (zakres pH około 7,5-8,5). Niebezpieczeństwo spadku wartości pH poniżej krytycznej wartości (dla większości ryb wynosi ona pH 6,5—7,5) występuje przede wszystkim w wodach o bardzo niskiej twardości.

63 Ryby przebywają tuż pod powierzchnią wody, są nieco apatyczne, ale oddychają normalnie. Szeroko otwartym pyszczkiem chwytają powietrze znad powierzchni wody. Co jakiś czas przy większych stężeniach kwasów lub garbników ryby wykonują gwałtowne ruchy, próbują ukryć się lub wyskoczyć z akwarium. Skóra staje się mętna, występuje słabe, niebieskobiałe zmętnienie jej powierzchni. Na powierzchni skrzeli pojawia się duża ilość śluzu, a brzeg wierzchnich listków skrzelowych pokrywa się ciemnym nalotem. Skóra może mętnieć lub na skutek stanu zapalnego czerwienieć. Pojawia się duża ilość mlecznego śluzu, która się strzępi, a uszkodzenia skrzeli powodują wystąpienie objawów duszności. Na krańcach listków skrzelowych mogą wystąpić zgrubienia i zlepienia. Ikra bieleje, „rozpuszcza się". Powierzchnia rogówki mętnieje, poza tym oko jest normalne. Ryby sną w normalnej pozycji, często ukryte wśród przybrzeżnej roślinności. Oprócz wymienionych objawów dla choroby kwasowej, kwaśny odczyn wody może mieć również i inne szkodliwe działanie dla ryb. Powoduje on bowiem zmniejszenie oporności ryb na różne choroby.

64 Niebezpieczeństwo podniesienia się pH w wodzie do wartości szkodliwych powstaje przede wszystkim przy zbyt obfitym rozrośnięciu się roślin, które przy silnym oświetleniu zabierają cały znajdujący się w wodzie kwas węglowy. W wyniku zwiększonej fotosyntezy zabrakło czynników, które tworzyły kwaśny odczyn wody. W efekcie powstał odczyn zasadowy, Zaniedbanie jakości wody ze strony hodowcy powoduje u ryb chorobę zasadową. Przy niezbyt dużym przekroczeniu stopnia zasadowości, ryby stają się słabe. Przebywając dłużej w takiej wodzie stają się apatyczne. Brak u nich żerowania. Świeżo wpuszczone do akwarium opadają na dno.

65 Mają trudności ze wznoszeniem się do góry, miewają "konwulsje", tracą barwy. Często chwytają powietrza z powierzchni wody. Następuje zataczanie się ryby i "stanie na głowie". Niekiedy występuje u nich słabe niebieskobiałe zmętnienie powierzchni skóry. Spowodowane to jest zbyt dużym wydzielaniem śluzu. Uszkodzeniu ulega skóra i skrzela. U ryb szczególnie płetwa ogonowa jest postrzępiona, częściowo zniszczona. Bez specjalnych, widocznych objawów płetwy te mogą ulec zniszczeniu aż do nasady. Zauważyć można też lekkie nastroszenie łusek. Powierzchnia oka ulega zmatowieniu z powodu dużej ilości wydzielającego się śluzu.

66 ZAPALENIE PRZEWODU POKARMOWEGO Choroba jest związana jest z niewłaściwym żywieniem np. niewłaściwym pokarmem dla danego gatunku, przejedzeniem lub przeterminowaną czy zatrutą karmą. Dłużej trwająca daje objawy wychudzenia a nawet powoduje śmierć ryby. Objawy: Apatia, Brak apetytu, Płetwy są nienaturalnie ustawione, Skóra wokół odbytu opuchnięta i zaczerwieniona, Z odbytu może wydostawać się śluzowa wydzielina ułożona w nitkowe pasma.

67 CHOROBY GRZYBICZE

68 Ichtiofonoza może mieć przebieg ostry lub przewlekły w zależności od temperatury. Im wyższa, tym szybszy rozwój grzyba i choroby. W większości przypadków choroba ma charakter wolno rozwijającej się postaci. Może trwać długo, zatem straty w hodowli mogą być duże. Objawy kliniczne mogą być bardzo niewyraźne. W diagnozie należy wziąć pod uwagę posocznicę, jak też należy wykluczyć inna groźna chorobę mykobakteriozę, dającą bardzo podobne objawy. Pewną diagnozę można dopiero postawić po badaniach mikroskopowych. Pierwsze objawy następują zwykle po ok. 14 dniach od momentu dostania się do przewodu pokarmowego ryby inwazyjnych form. Chore ryby w hodowli akwariowej gromadzą się w kątach akwarium. W początkowym okresie mogą występować tylko ciemne plamki na skórze lub też ściemnienie całego ciała.

69 Ryby są osłabione i zobojętniałe
Ryby są osłabione i zobojętniałe. Stopniowo chudną, podczas pływania występują zaburzenia ruchu i równowagi. Ryby kołyszą się lub poruszają się "skokowo". W przypadku osadzenia się w oczodole następuje jego wysadzenie, wytrzeszcz oka i następnie jego zniszczenie. Przy ataku na skrzela ryby mogą wykazywać objawy przyduchy (duszenie się). Przy inwazji na powłoki zewnętrzne występuje charakterystyczna szorstkość łusek (spowodowana obecnością drobnych guzków w skórze), postrzępienie oraz martwica płetw. W końcowej fazie choroby całe ciało może być przerośnięte workowatą grzybnią z wystającymi na zewnątrz kulistymi cystami.

70 Plistoforoza Chorobę wywołuje pierwotniak zarodnikowy (jednokomórkowe mikrosporidia). Spory w postaci cyst dostają się do organizmu drogą pokarmową (konsumpcja zakażonych ryb, bezkręgowców). W jelitach otoczki cyst rozpuszczają się, a zarodniki "wstrzykiwane" są do krwiobiegu za pomocą zakotwiczonej nici w ścianie jelita grubego. Zarodniki wraz z krwią przemieszczają się w celu znalezienia odpowiedniego miejsca do dalszego rozwoju - najczęściej jest to tkanka mięśniowa.

71 W miejscach docelowych pod wpływem kolejnych przemian powstają liczne spory tworzące torbiele (są rozproszone w tkankach między komórkami). Zainfekowane tkanki zaczynają zamierać powodując szaro białawe odbarwienia. Na zewnątrz wydostają się przez skórę (pękające owrzodzenia) lub po obumarciu nosiciela. Spory są bardzo wytrzymałe - bez żywiciela potrafią przetrwać nawet do 4 lat.

72 Rozwojowi pleśniawki sprzyja niska temperatura
Rozwojowi pleśniawki sprzyja niska temperatura. Choroba grzybicza, czyli pleśniawka atakuje różne gatunki ryb i jest schorzeniem wtórnym. Grzyb ten rozwija się przede wszystkim na uszkodzonych tkankach ryb (urazy mechaniczne lub też przez bakterie, pasożyty). Grzybopodobne protisty atakują tylko i wyłącznie ryby, które uległy urazom. W różnych uszkodzonych miejscach skóry, na płetwach, skrzelach, gałkach ocznych oraz otworach nosowych widoczne są szarobiałe grzybnie.

73 Ryby są ospałe, mało aktywne, ocierają się o przedmioty
Ryby są ospałe, mało aktywne, ocierają się o przedmioty. W miejscach zaatakowanych pleśniawką widać kłaczki pleśni podobnej do "brudnej waty". Niekiedy występuje u nich sklejenie płetw. Pojawia się szczególnie na krawędziach płetw a stamtąd rozszerza się na całe ciało. Następnie przy oczach oraz wokół otwartych, częściowo zagojonych ran. Jeśli skrzela są zakażone ryba zwykle umiera z uduszenia.

74 Nowotwory są wywołane głównie przez czynniki wirusowe, hormonalne, genetyczne. Proces nowotworowy zostaje zapoczątkowany przez nieprawidłowe podzielenie się jednej komórki. Dalszy nieprawidłowy podział komórek powoduje rozwój tkanki nowotworowej. Szczególnie w przypadkach nowotworu złośliwego tkanka nowotworowa się cały czas rozrasta i prowadzi do wyniszczenia organizmu. Nowotwory złośliwe tworzą przerzuty i nacieki, natomiast nowotwory niezłośliwe rosną wolniej i nie tworzą nacieków ani przerzutów.

75 Nowotwory komórek barwnikowych
Nowotwory komórek barwnikowych. Do najczęstszych nowotworów należą czerniaki, które powstają z melanomakrofagów. Ich powstawanie jest uwarunkowane genetycznie. Do gatunku, który najczęściej zostaje dotknięty tym nowotworem należy krzyżówka Xiphophorus helleri (samica o barwie zielonkawej) i Platypoecillus maculatus (samiec ciemno nakrapiany).

76 LINKS for Course-07 Kocylowski – Miaczynski (1963): Halbetegségek. Mezőgazdasági Kiadó. Budapest. p. 56–323. Molnár K. – Szakolczai J. (1980): Halbetegségek. Mezőgazdasági Kiadó. Budapest. p. 59–242. Molnár K. (2003): Halbetegségek. MOHOSZ. p

77

78 Sources of pictures Molnár K. (2003): Halbetegségek. MOHOSZ. p. 10–90.

79 Dziękujemy za uczestnictwo w szkoleniu nr 7
‘”Projekt FISH FARM został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Dokument ten odzwierciedla jedynie stanowisko jej autora, a Komisja nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie, które mogą być wykonane z informacji zawartych w niniejszym dokumencie "