TYMCZASOWE ARESZTOWANIE

Prezentacja na temat: "TYMCZASOWE ARESZTOWANIE"— Zapis prezentacji:

1 TYMCZASOWE ARESZTOWANIE

2 Pojęcie i istota tymczasowego aresztowania
Tymczasowe aresztowanie polega na tymczasowym (prowizorycznym) pozbawieniu wolności osoby oskarżonej (podejrzanej) celem zabezpieczenia warunków prawidłowego toku postępowania poprzez umieszczenie w areszcie śledczym Stosowanie tymczasowego aresztowania będzie możliwe tylko wtedy, gdy zastosowanie innego środka o charakterze nieizolacyjnym jest niewystarczające Jest najsurowszym ze wszystkich środków zapobiegawczych Może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu, zarówno w postępowaniu przygotowawczym jak i jurysdykcyjnym W toku postępowania przygotowawczego prokurator kieruje wniosek do sądu o zastosowanie niniejszego środka zapobiegawczego, nieprokuratorski organ ścigania musi wystąpić z takim wnioskiem do prokuratora lecz o wystąpieniu z nim do sądu decyduje wyłącznie prokurator

3 Funkcje tymczasowego aresztowania
Podstawową funkcją tymczasowego aresztowania jest zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania. zasadniczą funkcją tymczasowego aresztowania jest funkcja prewencyjna zwana także funkcją zabezpieczającą (zabezpiecza, chroni postępowanie karne, uniemożliwia bezprawny wpływ na prawidłowy tok postępowania). Została ona wyrażona w art. 249 § 1 k.p.k. Funkcją akcesoryjną tymczasowego aresztowania jest funkcja ochronna, mająca na celu zapobiegnięcie popełnienia przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa

4 W doktrynie wyróżnić można jeszcze inny podział funkcji tymczasowego aresztowania:
1) procesowe (łączą w sobie stosowanie tymczasowego aresztowania z potrzebami postępowania): zabezpieczenie podejrzanego (oskarżonego) dla celów postępowania przygotowawczego i jurysdykcyjnego, jako podmiotu procesowego oraz jako źródła dowodowego, zabezpieczenie podejrzanego (oskarżonego) dla ewentualnego postępowania wykonawczego zwłaszcza, jeżeli spodziewane jest wymierzenie kary pozbawienia wolności bez warunkowego jej zawieszenia, zabezpieczenie postępowania przed matactwem podejrzanego (oskarżonego). 2) tzw. pozaprocesowe (budzące kontrowersje): oddziaływanie ogólnoprewencyjne i szczególnoprewencyjne, zapobieganie popełnianiu przez oskarżonego (podejrzanego) dalszych przestępstw (prewencja ogólna, funkcja ochronna), represyjna (nie można traktować tymczasowego aresztowania, jako wcześniejszej lub dodatkowej kary), antycypacja kary zbliżona do funkcji represyjnej, (jako dolegliwość wyprzedzającą orzeczenie kary, która w całości podlega zaliczeniu na poczet kary orzeczonej w razie uznania oskarżonego winnym i wymierzenia kary umożliwiającej takie zaliczenie), ochrona oskarżonego (podejrzanego) przed samosądem, samobójstwem, wychowawcza w stosunku do oskarżonego (podejrzanego), a także w stosunku do społeczeństwa. Tymczasowe aresztowanie powinno służyć wyłącznie celom procesowym. Funkcji pozaprocesowych nie należy stosować samodzielnie

5 Cele tymczasowego aresztowania
Głównym celem stosowania tymczasowego aresztowania zawartym w art. 249 k.p.k. jest zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania przez zapewnienie obecności oskarżonego (podejrzanego) w toku procesu oraz zabezpieczenie procesu przed matactwem ze strony tego podmiotu Służą one zapobieganiu uchylaniu się oskarżonego od procesu i jego matactwom Kodeks zezwala także wyjątkowo, aby można było je stosować w celu zapobieżenia popełnienia nowego, ciężkiego przestępstwa

6 Kiedy możemy zastosować tymczasowe aresztowanie ?
Zastosowanie tymczasowego aresztowania uzależnione jest od zaistnienia podstawy ogólnej, wyrażonej w art. 249 § 1 k.p.k. i przynajmniej jednej z podstaw szczególnych (podstawy te zostały przytoczone w art. 258 k.p.k.), które muszą wystąpić łącznie, aby stosowanie tego środka było możliwe

7 Podstawa ogólna to zespół okoliczności - który musi istnieć w każdej sprawie, by dopuszczalne było zastosowanie środków zapobiegawczych - wskazujący na wysokie prawdopodobieństwo winy oskarżonego środki zapobiegawcze można stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo Prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa muszą tworzyć istniejące w chwili podejmowania decyzji dowody. Niedopuszczalne jest stosowanie środków zapobiegawczych w nadziei, że w toku postępowania znajdą się dowody tworzące prawdopodobieństwo Prawdopodobieństwo musi być duże, a więc takie, aby dla każdego przeciętnego człowieka możliwość wydania wyroku skazującego była znacznie większa niż uniewinnienia lub umorzenia

8 Wśród szczególnych podstaw tymczasowego aresztowania należy wymienić:
1) uzasadnioną obawę ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu (tzw. obawa ucieczki). Obawa taka musi być konkretna i realna Może się ona wyrażać np. w ucieczce oskarżonego przed pościgiem prowadzonym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jego ukrywaniu się po popełnieniu przestępstwa, w próbach przekroczenia granicy Czasami wystarczy fakt, że oskarżony taką ucieczkę planuje lub przygotowuje, np. zaopatrzył się lub próbuje zaopatrzyć w fałszywe dokumenty, nabył bilet lotniczy, zwolnił się z pracy

9 2) uzasadnioną obawę, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne (tzw. obawa matactwa). Ustawa nie konkretyzuje, o jakie bezprawne utrudnianie chodzi. Sformułowanie to nie jest jasne, ani ścisłe Można przypuszczać, że będzie to inne (niż nakłanianie do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień) bezprawne zachowanie oskarżonego Przykład: niszczenie lub ukrywanie dokumentów i dowodów rzeczowych istotnych dla sprawy, usuwanie bądź fałszowanie dokumentacji księgowej, zacieranie możliwych jeszcze śladów czynu, uchylanie się od wymiaru sprawiedliwości przez uporczywe niestawiennictwo na wezwanie organów procesowych itd. Nie stanowi bezprawnego utrudniania postępowania karnego działanie oskarżonego (podejrzanego) mieszczące się w ramach jego prawa do obrony i zagwarantowanych uprawnień procesowych, np. odmowa składania wyjaśnień, ich zmiana, nieprzyznanie się do zarzucanego czynu, odmowa wskazania miejsca ukrycia dowodu Nieprzyznanie się do winy obawy takiej nie uzasadnia Obawę taką muszą stanowić fakty oparte na konkretnych dowodach. Musi to być obawa konkretna a nie abstrakcyjna

10 3) zarzucenie oskarżonemu popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi, co najmniej 8 lat, albo którego sąd I instancji skazał na karę pozbawienia wolności wyższą niż 3 lata, obawy utrudniania prawidłowego toku postępowania, o których mowa w art. 258 § 1, uzasadniające stosowanie środka zapobiegawczego, mogą wynikać także z surowości grożącej oskarżonemu kary. obawa uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą Stosowanie tymczasowego aresztowania na tej podstawie nie może następować „automatycznie” z uwagi na sam fakt określonej kwalifikacji prawnej zarzucanego czynu i wynikające z niej zagrożenie karą Stosowanie tymczasowego aresztowania na podstawie tej przesłanki będzie możliwe wówczas, gdy zarzut popełnienia przestępstwa, którego górna granica wynosi, co najmniej 8 lat zostanie trafnie postawiony i jednocześnie z okoliczności sprawy wynika, że oskarżonemu rzeczywiście zostanie wymierzona tak surowa kara pozbawienia wolności

11 4)wyjątkowo tymczasowe aresztowanie może nastąpić także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza, gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził. Brak jest legalnej definicji „ciężkiego przestępstwa”. Interpretując to pojęcie można posiłkowo stosować kryteria przewidziane w § 2 art. 257 k.p.k. W przepisie tym zostały wymienione przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, a także bezpieczeństwu powszechnemu. Nie jest to jednak katalog zamknięty.

12 Warunki zastosowania tymczasowego aresztowania
istnienie przesłanek pozytywnych i brak przesłanek negatywnych Pozytywne przesłanki zastosowania tymczasowego aresztowania wyrażone zostały w art. 249 § 1 k.p.k. oraz w art. 258 § 1 i 2 k.p.k. Pozytywną ogólną przesłanką są zebrane w sprawie dowody wskazujące na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił zarzucane mu przestępstwo, zaś przesłanką szczególną - obawa bezprawnego utrudniania przez oskarżonego postępowania karnego brak dowodów wskazujących na popełnienie przez oskarżonego przestępstwa oraz brak bezprawnego utrudniania postępowania karnego stanowią przesłanki negatywne stosowania tymczasowego aresztowania(odpowiednio negatywną ogólną i negatywną szczególną)

13 Zakazy stosowania tymczasowego aresztowania
Pierwszy zakaz względny: Jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, należy odstąpić od tymczasowego aresztowania, zwłaszcza gdy pozbawienie oskarżonego wolności: 1) spowodowałoby dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo, 2) pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny

14 Drugi zakaz względny: Tymczasowego aresztowania nie stosuje się, gdy na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd orzeknie w stosunku do oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą albo że okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia. Trzeci zakaz względny: Tymczasowe aresztowanie nie może być stosowane, jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat.

15 Względność zakazów Względność zakazu drugiego i trzeciego wynika nadto z art. 259 § 4, który przewiduje, że oba te zakazy nie mają zastosowania, gdy oskarżony ukrywa się, uporczywie nie stawia się na wezwania lub w inny bezprawny sposób utrudnia postępowanie albo nie można ustalić jego tożsamości.

16 Gwarancje humanitarnego traktowania tymczasowo aresztowanego
Z zakresie ochrony zdrowia Jeżeli stan zdrowia tego wymaga tymczasowe aresztowanie może być wykonywane tylko w postaci umieszczenia w odpowiednim zakładzie leczniczym, w tym w zakładzie psychiatrycznym lub zakładzie leczenia odwykowego (art. 260) np. w szpitalu aresztu śledczego lub zakładu karnego albo w otwartym szpitalu, ale pod strażą. Jeśli stan zdrowia mimo to będzie się pogarszał, a zdaniem lekarzy to pobyt na wolności mógłby spowodować poprawę, trzeba będzie na zasadzie art. 259 § 1 uchylić tymczasowe aresztowanie

17 2) W zakresie ochrony sfery osobistej i życia rodzinnego
Na żądanie zatrzymanego sąd jest zobowiązany bezzwłocznie zawiadomić osobę najbliższą dla oskarżonego o jego tymczasowym aresztowaniu. Może to być osoba wskazana przez oskarżonego oraz na jego wniosek inna osoba zamiast lub obok wskazanej przez niego Sąd jest zobowiązany zawiadomić o zastosowaniu tymczasowego aresztowania pracodawcę, szkołę lub uczelnię, a w stosunku – do żołnierza – jego dowódcę, a w przypadku, gdy oskarżony jest przedsiębiorcą, na jego wniosek zarządzającego przedsiębiorstwem

18 3) W zakresie ochrony osób pozostających pod opieką oskarżonego, jego mienia i mieszkania sąd stosujący tymczasowe aresztowanie ma obowiązek: Zawiadomienia o tym sądu opiekuńczego, jeżeli zachodzi potrzeba ustanowienia opieki nad dziećmi aresztowanego Zawiadomienia organu opieki społecznej, jeżeli zachodzi potrzeba roztoczenia opieki nad osobą niedołężną lub chorą, którą aresztowany się opiekował Przedsięwzięcia czynności niezbędnych do ochrony mienia i mieszkania aresztowanego

19 4) O zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd zawiadamia organ prowadzący przeciwko oskarżonemu postępowanie w innej sprawie, o ile powziął informację o tym postępowaniu. Sąd poucza oskarżonego o treści art. 75 § 1.

20 Procedura stosowania tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym
Policja zatrzymuje osobę podejrzaną i w okresie do 48 godzin ma obowiązek zebrania niezbędnych danych umożliwiających podjęcie decyzji, co do dalszego zatrzymania i ewentualnie postawienie wniosku o zastosowaniu tymczasowego aresztowania W tym samym okresie 48 godzin prokurator, po doręczeniu mu przez policję wniosku o wystąpienie do sądu o tymczasowe aresztowanie powinien przesłuchać podejrzanego osobiście, a następnie wystąpić do sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania lub z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyśpieszonym albo zarządzić jego zwolnienie. Zaraz potem prokurator zarządza doprowadzenie tymczasowo aresztowanego do sądu Doprowadzenie podejrzanego do sądu i oddanie go do dyspozycji sądu otwiera kolejny 24-godzinny termin. W tym czasie sąd zapoznaje się z wnioskiem, przesłuchuje zatrzymanego i przed upływem 24-godzinnego terminu postanawia, że stosuje tymczasowe aresztowanie lub inny środek zapobiegawczy albo zarządza zwolnienie

21 Prawo wysłuchania osoby pozbawionej wolności
Zgodnie z art. 5 ust. 3 Konwencji każdy zatrzymany lub aresztowany powinien zostać niezwłocznie postawiony przed sędzią lub innym urzędnikiem uprawnionym do wykonywania władzy sądowej w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności i zarządzenia zwolnienia, jeżeli pozbawienie wolności jest niezgodne z prawem Zgodnie z art. 249 § 3 k.p.k. przed zastosowaniem środka zapobiegawczego sąd lub prokurator stosujący środek zapobiegawczy przesłuchuje oskarżonego, chyba że jest to niemożliwe z powodu jego ukrywania się lub jego nieobecności w kraju. Obowiązek taki ciąży na organach postępowania karnego zarówno w postępowaniu przygotowawczym jak i jurysdykcyjnym Należy dopuścić do udziału w przesłuchaniu ustanowionego obrońcę, jeżeli się stawi; zawiadomienie obrońcy o terminie przesłuchania nie jest obowiązkowe, chyba że oskarżony o to wnosi, a nie utrudni to przeprowadzenia czynności. O terminie przesłuchania sąd zawiadamia prokuratora. Prokurator nie ma obowiązku przesłuchania podejrzanego przed przesłaniem wniosku o tymczasowe aresztowanie do sądu. Takie uregulowanie pomogłoby już na tym etapie postępowania rozstrzygnąć czy konieczne jest stosowanie środka zapobiegawczego i czy zachodzi potrzeba skierowania wniosku do sądu

22 Prawo do udziału w posiedzeniu sądu w przedmiocie zastosowania tymczasowego aresztowania
Prokurator i obrońca mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu dotyczącym przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania oraz rozpoznania zażalenia na zastosowanie lub przedłużenie tego środka zapobiegawczego. Na żądanie oskarżonego, który nie ma obrońcy, wyznacza się do tej czynności obrońcę z urzędu. Zarządzenie może wydać także referendarz sądowy. Niestawiennictwo obrońcy lub prokuratora należycie zawiadomionych o terminie nie tamuje rozpoznania sprawy.

23 Postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania lub innego środka zapobiegawczego
musi spełniać wymogi przewidziane dla każdego postanowienia, a ponadto zawierać elementy wskazane w art. 251 k.p.k. Należy wymienić osobę, zarzucany jej czyn, jego kwalifikację prawną oraz podstawę szczególną i ogólną Należy zaznaczyć, iż te same elementy, co postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania powinno zawierać postanowienie o przedłużeniu stosowania tego środka zapobiegawczego

24 Osoba podejrzana powinna być wymieniona z imienia i nazwiska, a w przypadku posługiwania się przez nią kilkoma nazwiskami powinny być podane wszystkie nazwiska przez nią używane. Ponadto należy wskazać imiona jej rodziców, datę i miejsce urodzenia, można również zamieścić adres jej zamieszkania. W sytuacji nieustalenia tożsamości można podać jej rysopis. Precyzyjne określenie osoby tymczasowo aresztowanej jest konieczne ze względu na uniknięcie potencjalnej pomyłki przy jego stosowaniu. Wskazanie zarzuconego czynu powinno nastąpić poprzez dokonanie jego opisu w sposób wyczerpujący znamiona przestępstwa, a także poprzez wskazanie czasu, miejsca oraz okoliczności popełnienia przestępstwa. Wskazanie kwalifikacji prawnej następuje na podstawie przepisu ustawy karnej, pod który czyn oskarżonego powinien być zakwalifikowany. Wskazanie podstawy prawnej powinno obejmować zarówno podstawę ogólną jak i szczególną stosowania tymczasowego aresztowania.

25 W każdym postanowieniu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania należy określić czas jego trwania, a ponadto oznaczyć termin, do którego aresztowanie ma trwać. Określenie czasu trwania tymczasowego aresztowania następuje przez wskazanie liczby dni, tygodni lub miesięcy, oznaczenie terminu następuje poprzez wskazanie konkretnej daty np. sąd zastosował wobec podejrzanego tymczasowe aresztowanie na okres 2 miesięcy, który upłynie dnia 30 czerwca 2012 r. Termin oznaczony w miesiącach lub latach upływa z dniem miesiąca, który odpowiada początkowi terminu. Termin ten należy oznaczyć przez podanie daty kalendarzowej, a nie poprzez nastąpienie zaszłości faktycznej czy procesowej (również w postępowaniu jurysdykcyjnym). Nie będzie prawidłowe określenie terminu, do którego ma trwać tymczasowe aresztowanie poprzez wskazanie, że ma ono trwać do „wprowadzenia kary do wykonania”

26 Uzasadnienie postanowienia
Jest to środek kontrolny takiej decyzji Uzasadnienie postanowienia sporządza się na piśmie wraz z samym postanowieniem (art. 98 § 1 k.p.k.). Żaden przepis ustawy nie zwalnia sądu z obowiązku sporządzenia uzasadnienia postanowienia dotyczącego stosowania tymczasowego aresztowania. Uzasadnienie nie może ograniczać się do wskazania przepisu na podstawie, którego zostało zastosowane tymczasowe aresztowanie, musi ono wskazywać również dowody świadczące o tym, że podejrzany popełnił przestępstwo, a także okoliczności uzasadniające stosowanie tymczasowego aresztowania. Potwierdzeniem tego jest postanowienie Sądu Najwyższego zgodnie, z którym przytoczenie przepisu bez wskazania na konkretne dowody, jakie zostały w sprawie zebrane i które wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo, nie może być uznane za prawidłowe uzasadnienie postanowienia zarówno o zastosowaniu jak i przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania (Postanowienie SN z dnia 15 października 1996 r., II KZ 78/96, OSNKW 1996, nr 11-12, poz. 84) Musi zawierać ono przedstawienie dowodów świadczących o popełnieniu przez oskarżonego przestępstwa oraz przytoczenie okoliczności wskazujących na istnienie podstawy i konieczność zastosowania środka zapobiegawczego Należy również wskazać dlaczego nie uznano za wystarczające zastosowanie innego środka zapobiegawczego

27 NOWELIZACJA w art. 251 § 3 otrzymuje brzmienie: „§ 3. Uzasadnienie postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego powinno zawierać przedstawienie dowodów świadczących o popełnieniu przez oskarżonego przestępstwa, wykazanie okoliczności wskazujących na istnienie zagrożeń dla prawidłowego toku postępowania lub możliwości popełnienia przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa w razie niezastosowania środka zapobiegawczego lub określonej podstawy jego zastosowania i potrzeby zastosowania danego środka. W wypadku tymczasowego aresztowania należy ponadto wyjaśnić, dlaczego nie uznano za wystarczające zastosowanie innego środka zapobiegawczego.”

28 NOWELIZACJA po art. 249 dodaje się art. 249a w brzmieniu: „Art. 249a. Podstawę orzeczenia o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania mogą stanowić jedynie ustalenia poczynione na podstawie dowodów jawnych dla oskarżonego i jego obrońcy. Sąd uwzględnia z urzędu także okoliczności, których prokurator nie ujawnił, po ich ujawnieniu na posiedzeniu, jeżeli są one korzystne dla oskarżonego.”

29 Czas trwania tymczasowego aresztowania
Uregulowany został w art. 263 k.p.k. Ustawodawca tworząc art. 263 k.p.k. oparł się na tworzeniu wyjątków od wyjątków następujących po sobie w kolejnych przepisach dotyczących zasad przedłużania tymczasowego aresztowania Art. 5 ust. 3 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności przewiduje prawo do rozsądnego czasu aresztowania. Przepis ten wyraża dyrektywę ograniczania czasu trwania tymczasowego aresztowania do niezbędnego minimum Brak jest wskazania długości tego okresu Będzie on zależny od okoliczności konkretnej sprawy Europejski Trybunał Praw Człowieka stoi na stanowisku, że ocena rozsądnego czasu trwania tymczasowego aresztowania nie może być dokonywana abstrakcyjnie. Musi być dokonywana ze względu na szczególne okoliczności występujące w konkretnej sprawie Przedłużające się tymczasowe aresztowanie będzie uzasadnione występowaniem interesu publicznego, który ma pierwszeństwo przed wolnością osobistą.

30 Tymczasowe aresztowanie jest środkiem terminowym i może trwać przez czas oznaczony, do określonego terminu Terminy te mają charakter względny i mogą być przedłużane Okresy stosowania tego środka zapobiegawczego, o których mowa w niniejszym przepisie mają na celu przeciwdziałanie przewlekłości postępowania, a także jego przyśpieszenie i usprawnienie

31 Okresy stosowania tymczasowego aresztowania
Sądy mogą stosować tymczasowe aresztowanie kilkakrotnie w ramach przysługujących im ustawowo okresów jego stosowania, a także jednorazowo na cały dopuszczalny czas trwania, w zależności od potrzeb konkretnego przypadku Okresy stosowania tymczasowego aresztowania sumują się w obrębie tego samego postępowania Okres tymczasowego aresztowania podejrzanego w postępowaniu jurysdykcyjnym zależy od okresu stosowania tego środka w postępowaniu przygotowawczym

32 Jak liczyć okres tymczasowego aresztowania?
Okres tymczasowego aresztowania liczy się od dnia zatrzymania (art. 265 k.p.k.) Nie ma znaczenia czy zatrzymanie nastąpiło na terytorium Rzeczypospolitej Polski czy też poza jej granicami zgodnie bowiem z art. 298 § 2 k.p.k. przepis art. 265 k.p.k. stosuje się odpowiednio, także gdy zatrzymanie nastąpiło za granicą Okres stosowania tymczasowego aresztowania to czas faktycznego pozbawienia wolności na podstawie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu, wliczając w to czas zatrzymania. Bez znaczenia jest data wydania postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania (może się ona różnić od daty zatrzymania)

33 Do kiedy można stosować tymczasowe aresztowanie?
Tymczasowe aresztowanie może trwać, aż do chwili rozpoczęcia wykonania kary. W razie uniewinnienia oskarżonego, umorzenia lub warunkowego umorzenia postępowania, warunkowego zawieszenia wykonania kary, wymierzenia kary pozbawienia wolności odpowiadającej co najwyżej okresowi tymczasowego aresztowania, skazania na karę łagodniejszą niż pozbawienie wolności albo w razie odstąpienia od wymierzenia kary, zarządza się niezwłoczne zwolnienie tymczasowo aresztowanego, jeśli nie jest on pozbawiony wolności w innej sprawie (art. 264 § 1 k.p.k.)

34 NOWELIZACJA art. 264 § 3 otrzymuje brzmienie: „§ 3. W wypadku prawomocnego orzeczenia środka zabezpieczającego polegającego na umieszczeniu sprawcy w zakładzie zamkniętym można zastosować tymczasowe aresztowanie do czasu rozpoczęcia wykonywania środka, jednak nie dłużej niż na okres 3 miesięcy, z możliwością jednorazowego przedłużenia w szczególnie uzasadnionym wypadku na kolejny miesiąc. Tymczasowe aresztowanie wykonuje się w warunkach umożliwiających stosowanie odpowiedniego postępowania leczniczego, terapeutycznego, rehabilitacyjnego oraz resocjalizacyjnego.”

35 Termin podstawowy stosowania tymczasowego aresztowania
W postępowaniu przygotowawczym, sąd stosując tymczasowe aresztowanie, oznacza jego termin na okres nie dłuższy niż 3 miesiące (art. 263 § 1 k.p.k.) i w takim terminie powinno zostać zakończone. Zgodnie z art. 250 § 2 k.p.k. sądem właściwym do zastosowania tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym będzie sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, a w wypadkach niecierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy Sąd rejonowy stosujący tymczasowe aresztowanie na okres poniżej 3 miesięcy będzie właściwy do ponownego zastosowania tego środka, a także jego przedłużenia (nawet kilkakrotnego), lecz maksymalnie do 3 miesięcy W sytuacji, gdy wobec podejrzanego zostanie ponownie zastosowane tymczasowe aresztowanie w tej samej sprawie w stadium postępowania przygotowawczego okres stosowania tego środka musi być tak oznaczony, aby łącznie z poprzednim nie przekraczał 3 miesięcy

36 Przedłużenie czasu trwania tymczasowego aresztowania – ogólne reguły
Orzekanie w przedmiocie przedłużenia czasu trwania tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym stanowi „czynność sądową w postępowaniu przygotowawczym” i powinno nastąpić jednoosobowo zgodnie z art. 329 k.p.k. Z wnioskiem o przedłużenie okresu stosowania tymczasowego aresztowania należy wystąpić, z jednoczesnym przesłaniem właściwemu sądowi akt sprawy, nie później jednak niż 14 dni przed upływem dotychczas określonego terminu stosowania tego środka (art. 263 § 6 k.p.k.). Termin ten nie ma charakteru zawitego (termin instrukcyjny)

37 Dalsze uregulowania artykułu 263 k. p. k
Dalsze uregulowania artykułu 263 k.p.k. stanowią wyjątek od zasady i pozwalają na przedłużenie tymczasowego aresztowania. Między tymi przepisami istnieje relacja jak między zasadą a wyjątkiem. Omawiana regulacja przedstawiają się następująco: § 2 umożliwia przedłużenie terminu podstawowego na łączny okres nieprzekraczający dwunastu miesięcy (wliczając w to termin podstawowy). Przedłużenie takie może nastąpić ze względu na szczególne okoliczności sprawy z powodu, których nie można było ukończyć postępowania; zgodnie z brzmieniem § 3 łączny okres trwania tymczasowego aresztowania do czasu wydania pierwszego wyroku przez sąd I instancji nie może przekroczyć 2 lat; Odnosząc się do § 3 należy zaznaczyć, że z omawianego przepisu wynika, że po wydaniu wyroku przez sąd pierwszej instancji okres tymczasowego aresztowania nie jest limitowany ustawowo w § 4 istnieje możliwość dalszego przedłużenia tymczasowego aresztowania na okres oznaczony ponad terminy wskazane w powyższych przepisach, jeżeli konieczność taka pojawia się w związku z następującymi przesłankami: zawieszeniem postępowania karnego, czynnościami zmierzającymi do ustalenia lub potwierdzenia tożsamości oskarżonego, wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju, celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego;

38 Przesłanki art. 263 § 4 k.p.k. 1)zawieszenie postępowania karnego,
2) czynności zmierzające do ustalenia lub potwierdzenia tożsamości oskarżonego, 3)wykonywanie czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju, 4)celowe przewlekanie postępowania przez oskarżonego.

39 Charakter przesłanek z art. 263 § 4
tworzą one katalog zamknięty, Mają charakter ocenny i nieostry, określone zostały arbitralnie, zbyt szeroko i nieprecyzyjnie. W przepisie tym mamy do czynienia z ograniczeniami podmiotowymi i przedmiotowymi za sprawą wyliczenia przesłanek o charakterze numerus clausus.

40 Ad. 1) Zawieszenie postępowania uregulowane jest w art. 22 k. p. k
Ad. 1) Zawieszenie postępowania uregulowane jest w art. 22 k.p.k. i następuje, jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania, a w szczególności, jeżeli nie można ująć oskarżonego, albo nie może on brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej bądź innej ciężkiej choroby. Zawieszenie postępowania następuje na czas trwania przeszkody.

41 Ad. 2) Jednym z celów postępowania karnego jest ustalenie tożsamości podejrzanego (oskarżonego). Gdy podejrzany nie chce podać swoich danych osobowych, a nie da się ich ustalić na podstawie kart daktyloskopijnych należy uznać to za zasadną przesłankę przedłużenia czasu trwania tymczasowego aresztowania

42 Ad. 3) Przy powoływaniu się na przesłankę szczególnej zawiłości sprawy trzeba za każdym razem ocenić charakter konkretnej sprawy i czynności w niej przeprowadzonych. Pojęcie szczególnej zawiłości sprawy jest nieostre i uzależnione od doświadczenia zawodowego prokuratora.

43 Ad. 4) Umyślne przewlekanie postępowania przez oskarżonego będzie miało miejsce w sytuacji, gdy oskarżony lub jego obrońca będą wnioskować o przeprowadzenie czynności, które w sposób jednoznaczny nie będą związane z korzystaniem z prawa do obrony. Innym przykładem może być symulowanie choroby, częste zmiany obrońcy, wprowadzanie się w stan choroby uniemożliwiające jego udział w czynnościach procesowych, przy których musi być obecny, brak przeglądania akt. Nie będzie celowym przewlekaniem postępowania korzystanie przez oskarżonego z jego uprawnień procesowych (np. składanie wniosków o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania), brak współpracy z jego strony z organami procesowymi (nie ma on bowiem takiego obowiązku)

44 NOWELIZACJA art. 263: a) dodaje się § 4b w brzmieniu: „§ 4b. Przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania, o którym mowa w § 4, nie stosuje się w odniesieniu do terminu określonego w § 2, gdy kara realnie grożąca oskarżonemu za zarzucane mu przestępstwo nie przekroczy 3 lat pozbawienia wolności, a w stosunku do terminu wskazanego w § 3, gdy nie przekroczy ona 5 lat pozbawienia wolności, chyba że konieczność takiego przedłużenia jest spowodowana celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego.”

45 Przedłużenie stosowania tymczasowego aresztowania po wydaniu pierwszego wyroku przez sąd I instancji
przedłużenie stosowania tymczasowego aresztowania w § 7 może nastąpić jeśli zachodzi potrzeba jego dalszego stosowania po wydaniu pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji. Każdorazowe takie przedłużenie może nastąpić na czas nie dłuższy niż 6 miesięcy Przepis ten nie zakreśla górnej granicy ustawowej stosowania tymczasowego aresztowania, brak jest również wskazania jakichkolwiek przesłanek na podstawie, których można dokonać jego dalszego przedłużenia (uzależnione jest to od oceny sądu) Przedłużenie stosowania tymczasowego aresztowania na podstawie tych przesłanek uzależnione jest od postępów toczącego się postępowania Regulacja art. 263 § 7 różni się od uregulowań zawartych w poprzednich przepisach, ponieważ ustawodawca nie wskazał, na jaki konkretny czas można stosować ten środek Niniejszy przepis zawiera w swej treści tzw. względnie maksymalne terminy stosowania tymczasowego aresztowania, a także szczególne kompetencje w podejmowaniu decyzji o jego przedłużeniu

46 Utrata mocy w tym zakresie nastąpiła z dniem 28.11.2012 r.
Dnia 20 listopada 2012 r. w wyroku SK 3/12 w sprawie zgodności art. 263§7k.p.k. z Konstytucją RP Trybunał Konstytucyjny : rozstrzygnął o jego niekonstytucyjności w zakresie w jakim nie określa przesłanek na podstawie których możliwe będzie przedłużenie tego środka zapobiegawczego w niniejszej sprawie TK orzekł, iż art. 263 § 7 k.p.k.  w zakresie, w jakim nie określa jednoznacznie przesłanek przedłużenia tymczasowego aresztowania po wydaniu przez sąd pierwszej instancji pierwszego wyroku w sprawie, jest niezgodny z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 40 w związku z art. 41 ust. 4 Konstytucji (Wyrok TK z dnia 20 listopada 2012 r., SK 3/12, Utrata mocy w tym zakresie nastąpiła z dniem r.

47 Zaskarżenie postanowień o przedłużeniu tymczasowego aresztowania
Wszystkie postanowienia o przedłużeniu tymczasowego aresztowania są zaskarżalne, zażalenie przysługuje oskarżonemu (podejrzanemu) tylko raz na jedno postanowienie. Powinno być wniesione w zawitym 7-dniowym terminie liczonym od dnia doręczenia mu odpisu postanowienia. Zażalenie zawsze rozpoznaje sąd odwoławczy Na każde postanowienie sądu uprawnionego do przedłużenia na okres powyżej 3 miesięcy przysługuje zażalenie do właściwego miejscowo sądu odwoławczego w ww. terminie Na postanowienie sądu apelacyjnego o przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania z powodu jednej z czterech wyjątkowych okoliczności zażalenie przysługuje do równorzędnego składu tego samego sądu apelacyjnego

48 Postępowanie zażaleniowe
Sąd, który wydał postanowienie może przychylić się do zażalenia i uchylić je lub zmienić, o ile orzeka w tym samym składzie i uwzględnia zażalenie w całości W innych przypadkach sąd w ciągu 48 godzin przekazuje zażalenie wraz z aktami sprawy sądowi powołanemu do jego rozpoznania, który powinien rozpoznać je niezwłocznie

49 Sąd powołany do rozpoznania zażalenia po jego rozpatrzeniu może:
Utrzymać zaskarżone postanowienie w mocy Utrzymać je w mocy warunkowo do czasu złożenia poręczenia majątkowego Zmienić to postanowienie przez odmienne określenie czasu trwania tymczasowego aresztowania lub jego zmianę na inny środek zapobiegawczy Uchylić zaskarżone postanowienie

50 Warunkowe tymczasowe aresztowanie
Stosując tymczasowe aresztowanie, sąd może zastrzec, że środek ten ulegnie zmianie z chwilą złożenia, nie później niż w wyznaczonym terminie, określonego poręczenia majątkowego; na uzasadniony wniosek oskarżonego lub jego obrońcy, złożony najpóźniej w ostatnim dniu wyznaczonego terminu, sąd może przedłużyć termin złożenia poręczenia