KSZTAŁTOWANIE SIĘ JĘZYKA DZIECKA

Prezentacja na temat: "KSZTAŁTOWANIE SIĘ JĘZYKA DZIECKA"— Zapis prezentacji:

1 KSZTAŁTOWANIE SIĘ JĘZYKA DZIECKA
WIEK: 3-4 LATKA

2 Dziecko w wieku 3-4 lat: ma opanowane niejęzykowe i językowe sposoby porozumiewania się oraz podstawy systemu gramatycznego nie potrafi długo skupić się na wykonywanej czynności, dlatego często zmienia rodzaje zajęcia ruchowego rozpoznaje litery jako zbiory punktów odróżnia pismo od tego, co nim nie jest nie identyfikuje poszczególnych liter alfabetu

3 EGOCENTRYZM CZASOWY – dziecko stawia w centrum zdarzenia rozgrywające się w teraźniejszości i dotyczące jego samego; np. „Słońce zachodzi, bo dziecko idzie spać”. OBIEKTYWNE KODOWANIE PRZESTRZENI – opisując znane sobie pomieszczenie dzieci układają jedne przedmioty w relacji do innych; EGOCENTRYCZNE KODOWANIE PRZESTRZENI – w nieznanym sobie otoczeniu dzieci maja tendencje do porządkowaniaprzedmiotów wg punktu odniesienia, którym jest ich własne ciało;

4 W polskiej logopedii wyróżnia się cztery okresy rozwoju mowy wg Leona Kaczmarka :
Okres melodii (0-1) Okres wyrazu (1-2) Okres zdania (2-3) Okres swoistej mowy dziecięcej ( 3-7)

5 OKRES ZDANIA Przypada on na trzeci rok życia. Wówczas to zlepki wyrazowe przekształcają się w równoważniki, a te w zdania trzy i więcej wyrazowe. Oprócz zdania pojedynczego rozwiniętego pojawiają się stopniowo zdania złożone, początkowo złożone współrzędnie, potem podrzędnie. W wypowiedziach nadal utrzymują się agromatyzmy, choć następuje bujny rozwój form fleksyjnych. W zakresie słownictwa obserwuje się znaczny przyrost ilościowy od 300 słów w wieku 2 lat do około 1000 w wieku 3 lat. Zachodzą także zmiany jakościowe. Wypowiedź zmienia się również od strony fonetycznej. Staje się coraz bardziej zrozumiała i przybliża do wzorca fonetycznego poszczególnych wyrazów.

6 Okres swoistej mowy dziecięcej ( 3 - 7 )
Po zakończonej fazie opanowania podstaw języka mowa dziecka jest jeszcze daleka od doskonałości . Wyrazy są często poskracane , głoski poprzestawiane grupy spółgłoskowe - uproszczone . Występują też zlepki wyrazów i nowotwory językowe .

7 Okres swoistej mowy dziecięcej ( 3 - 7 )
A oto przykłady swoistej mowy dziecięcej wg L. Kaczmarka i P. Smoczyńskiego: opuszczanie sylab początkowej lub końcowej ( elizja ) np. zupa midolowa-zupa pomidorowa , komotywa- lokomotywa, kapel - kapelusz, przestawki głoskowe ( metateza ) np. konalówki - kolanówki, wałka - ławka, owułek - ołówek zgrubienia wyrazów np. chucha - chustka tworzenie nowych wyrazów np. zatelefonić - zatelefonować, pieszotą - pieszo.

8 Dziecko prowadzi swobodne rozmowy
Dziecko prowadzi swobodne rozmowy. Zasadniczo posługuje się rozbudowanymi zdaniami, chociaż układ zasad ich budowania nie jest jeszcze w pełni utrwalony. Dziecko buduje niezwykłe twory językowe poprzez analogie, przestawki. Szczególne nasilenie tych działań ma miejsce w 1 fazie tego okresu. Działalność ta rozbudza w dziecku zaciekawienie, świadomość językową. Pod koniec tego okresu wymowa dziecka powinna być ostatecznie ukształtowana.

9 W wieku 3-4 lat utrwalają się ostatecznie spółgłoski:
przedniojęzykowo – zębowe s, z, c, dz, pod koniec 4 roku życia dziecko opanowuje głoskę r (przedniojęzykowo-dziąsłową ) Między 4-5 rokiem życia ustalają się spółgłoski przedniojęzykowo – dziąsłowo – szczelinowe – sz, ż, oraz zwarto – szczelinowe cz, dż.

10 Niektóre dzieci już w wieku 3 lat wymawiają wszystkie głoski prawidłowo. Natomiast pewna liczba dzieci wymawia je słabo lub w ogóle nie wymawia.

11 Stan wymowy uzależniony jest od:
ogólnego rozwoju dziecka systemu nerwowego aparatu słuchowego sprawności narządów mowy sytuacji w jakiej dziecko znajduje się w danym momencie atmosfery panującej w domu rodzinnym

12 Błędy wymowy charakterystyczne dla danego wieku są dowodem normalnego rozwoju dziecka. Dają się usunąć przez codzienną pracę mięśni narządów mowy oraz rozwijanie wrażliwości słuchowej dziecka.

13 "Należy do dobrego wychowania dzieci, ażeby dobrze wykształcić narzędzie mowy, ażeby dzieci nauczyć każde słowo doskonale, wyraźnie i czysto wymawiać. I to będzie pierwsza nauka, którą dzieci powinny odebrać od matki, ojca i wychowawców" . J. Śniadecki

14 W wieku trzech lat dzieci wzrastające w sprzyjających warunkach mają już opanowane fonetyczne morfologiczne i syntaktyczno-semantyczne podstawy systemu języka. Jednakże zasób słownictwa trzy latka jest jeszcze niewielki a system gramatyczny nie w pełni utrwalony. Występują liczne neologizmy fleksyjne i słowotwórcze.

15 Od strony funkcjonalnej wypowiedzi w tym wieku ma przede wszystkim charakter sytuacyjny i synpraktyczny. Oznacza to, że dziecko nie przekracza na ogół w swych wypowiedziach kręgu bezpośrednio wykonywanych czynności oraz przedmiotów i osób, z którymi pozostaje w danej chwili w bezpośrednim kontakcie. W ciągu okresu przedszkolnego dziecko stopniowo poszerza swój słownik, operuje coraz sprawniej regułami fonetyki i gramatyki.

16 Wymowa głosek u dzieci w wieku 3 lat
Dziecko powinno wymawiać wszystkie samogłoski tak ustne jak i nosowe a, o,e, u, i, y, ę, ą, czasami w wymowie mogą występować odstępstwa np. zamiana samogłoski a-o, e-a, i-y. Jest to związane niewykształconą sprawnością narządów artykulacyjnych.

17 Wymowa głosek u dzieci w wieku 3 lat
W tym wieku dziecko powinno również wymawiać: spółgłoski wargowe / twarde i zmiękczone: m, mi, b, bi spółgłoski wargowo- zębowe / twarde i zmiękczone: f, fi, w, wi spółgłoski środkowojęzykowe: ś, ź, ć, dz, ń, ki, gi, dz spółgłoski tylnojęzykowe : k, g, dz, spółgłoski przedniojęzykowo - zębowe : t, d, n, spółgłoski przedniojęzykowo - dziąsłowe : l, li,

18 Mogą też pojawić się głoski:
przedniojęzykowo- zębowe : s, z, c, dz przedniojęzykowo- dziąsłowe : sz, rz, cz, dz,

19 Podstawową cechą mowy dziecka 3 - letniego jest zmiękczanie głosek :
s, z, c, dz, sz, cz wymawiane często jak ś, ć, ź, dź. Grupy spółgłoskowe są uproszczone , tak w nagłosie jak i w śródgłosie, a także brak wyraźnych końcówek w wyrazach.

20 W wymowie dziecka 4-letniego utrwalają się takie głoski jak:
s, z, c, dz. Dziecko nie powinno już wymawiać ich jak: ś, ć, ź, dź . Jeżeli dziecko zamienia głoski: sz ,cz rz , dz na s , c , z , dz lub ś, ć , ź dź to jest to seplenienie fizjologiczne . Pojawia się głoska - r - choć jeszcze nie u wszystkich dzieci . Grupy spółgłoskowe , choć lepiej brzmiące niż poprzednio są jednak uproszczone .

21 Rozwój mowy jest uwarunkowany genetycznie, zależy od wrodzonych właściwości organizmu człowieka, ale możliwy jest jedynie w kontakcie ze środowiskiem społecznym , z innymi ludźmi. Słowem, jest to proces, w którym współgrają czynniki biologiczne i społeczne . Dzięki procesom społecznej adaptacji dziecko uczy się używać krtani, języka, warg, podniebienia i szczęk do produkowania dźwięków, chociaż pierwotnie ( biologicznie ) są to narządy przeznaczone do oddychania, żucia i połykania. Dopiero wtórnie stają się one narządami mowy.

22 Zanim dziecko nauczy się wyrażać swe myśli, musi przejść wiele etapów, podczas których stopniowo zdobywa umiejętność koordynowania różnych grup mięśni do wytworzenia mowy artykułowanej. Mówienie jest sprawnością, której nabywa się wolniej i z większym trudem niż innych sprawności motorycznych. Rozwija się ono zgodnie z dojrzewaniem różnych części aparatu mowy. U wszystkich dzieci rozwój mowy przebiega według tych samych prawideł.

23 Mowa dzieci w wieku trzech lat, niekiedy wcześniej, niekiedy później, jest zasadniczo ukształtowana; odtąd obserwujemy jej rozwój. Dziecko dysponuje w tym czasie prawie pełnym inwentarzem symboli językowych i umie z nich swobodnie budować złożone wypowiedzi. Natomiast w miarę przybywania lat, w miarę wychodzenia z jednego środowiska i wchodzenia do drugiego narastają jego przeżycia i doświadczenia, tak, ze powstają dysproporcje miedzy bogactwem treści duchowej dziecka a możliwością jej wyrażania środkami językowymi zgodnymi w formie z tradycją.

24 3 lata 4 lata Ukończony wiek Rozwój ruchowy Wokalizacja i język
- Przechodzi na plecach ok. 3 m - biega z płynnie z przyśpieszeniem i zwalnianiem; bez trudności pokonuje ostre zakręty - chodzi po schodach stawiając nogi naprzemiennie - skacze na ok. 30 cm - potrafi jeździć na trójkołowym rowerku - słownik zawiera około 1000 słów - około 80 % wypowiedzi jest zrozumiałych nawet dla obcych - złożoność gramatyczna wypowiedzi jest z grubsza taka jak w potocznej mowie dorosłych, chociaż nadal zdarzają się błędy 4 lata - skacze przez sznurek - skacze na prawej nodze - łapie piłkę oburącz - chodzi po linii prostej - język jest dobrze ukształtowany - odchylenia od normalnego języka dorosłych dotyczą raczej stylu aniżeli gramatyki

25 OSIĄGNIĘCIA W ZAKRESIE ROZWOJU RUCHOWEGO I JĘZYKOWEGO
W wieku około 3 lat ujawnia się w zakresie sprawności manualnych wyraźny wzrost koordynacji w stosunku do okresu poprzedniego, ale zręczność dziecka oceniana w skali bezwzględnej jest jeszcze ciągle bardzo niedoskonała. Mowa, która wymaga niezwykle precyzyjnych i szybkich ruchów języka i warg, dobrze skoordynowanych z krtaniowych i oddechowym aparatem ruchowym, jest już niemal w pełni rozwinięta, podczas gdy większość innych sprawności mechanicznych pozostaje jeszcze znacznie poniżej poziomu pełnego rozwoju. Specyficzny przebieg dojrzewania charakteryzuje rozwój wielu innych sprawności i koordynacji ruchowych, jednakże proces opanowywania mowy- ze względu na swą specyficzność- różni się ogromnie od przebiegu opanowywania ruchów palców i rąk. Niezależność rozwoju języka od koordynacji ruchowej uwidacznia się w tym, że rozumienie mowy jest wcześniejsze niż jej produkowanie. Zwykle wyprzedzanie to wynosi kilka miesięcy.

26 Oto najbardziej charakterystyczne wypowiedzi dziecka (czwartego) okresu:
formy czasu teraźniejszego, tj. mozie jeść[mogę jeść](3,29 M); gdzie idemy(2,8,21); zabiezum[zabiorą](2,9,24), ja cie zabieze(2,11,10);ja może [ja mogę]; telaz dzieci jóm z uczelnikiem[...nauczycielem] śniadanko według bezokolicznika ukształtowane są formy:ja ci podawuje(2,11,14); nie dawam(2,12,1);płakam(3,5,7);ja nie płake(3,4,11);swojom [cebulę] ja obleje[...obiorę];dzisiaj plajesz[pierzesz]itp.

27 Oto najbardziej charakterystyczne wypowiedzi dziecka (czwartego) okresu: (c.d.)
formy czasu przeszłego: do oglutka pujdziułam(2,5,17), zaniesiłam(2,6,21);Ulka wyjdziła(2,7,7), usiuńdziłam(2,7,12)usiyndłam(3,1,15);itp. rozkaźnik(pisiej obok napiś obok napisiej(2,5,16);naplaj [napraw] (2,7,9);odepnuj[odepnij];itp.

28 Oto najbardziej charakterystyczne wypowiedzi dziecka (czwartego) okresu: (c.d.)
bezokolicznik, dla którego podstawą może być temat czasu teraźniejszego:chcesz mi to wejznuńć?(2,12,3); un mi chciał biezać[...wziąć](3,1,6);musze obiezać pylki(3,2,2);tniońć[ciąć](4,10,3 M)itp. imiesłowy, zwłaszcza imiesłowy bierne: nie śpadnie, bo ziamoćniona jeś[czapka]...,moćno ziałoziona!(2,3,23 M);nie oddam[bucików], bo to ziawiozione(...zawiązane);itp.

29 Oto najbardziej charakterystyczne wypowiedzi dziecka (czwartego) okresu: (c.d.)
oddziaływanie wyrazów o innym przyrostku: np. ten stołek wezme do usiąścia(3,10,22M);mamy zabawienie;a po co ci to trunie(po co ci to trucie się papierosami);(3,11M);jeszcze chwilenie[się pobawię](4,2,2M;4,4,16M)

30 Oto najbardziej charakterystyczne wypowiedzi dziecka (czwartego) okresu: (c.d.)
wprowadzenie innego rodzaju:nie ma nocia[nocy], dziadzia jeśt taki peśteciet [taką pesteczką]- w czasie przekomarzania się(3,1,9M), zakaz wjazdy(zakaz wjazdu)(3,3,2M);o to jest moja kolega ta Kasia(3,4,24 M);ciociek(4,1,25M);mamek(4,1,13M);muj nażeńć się popsuł(4,8,11 M)

31 Oto najbardziej charakterystyczne wypowiedzi dziecka (czwartego) okresu: (c.d.)
nadanie wyrazowi innej postaci:np. męsz(mąż),(3,8,14M),marchfia(marchew)(3,10,11M) przymiotniki :np. Mazienta jest troche dziećnawa i troche bżydawa(3,1,17);co ty muwisz za gupotki pomylinowe(3,3,19);pujdziemy na dwoziec pociuntowy(3,3,25);usmaży nam pani stołuftowa dżypta(3,4,1);dziecionce piwo(3,4,3);ja cie iś do flyżjela dzieciowego(3,5,15);idziemy do żołnieżego cmentaża(3,6,9);musze się jeszcze mapy pociongowej nauczyć(3,8,5);lubie stołufkowy obiat, a nie bapciowy(3,9,6)itp.

32 Na przełomie trzeciego i czwartego okresu życia dziecka, zaczyna funkcjonować świadomość językowa .Dziecko zauważa obecnie pomyłki językowe, albo też jakieś odstępstwa otoczenia i coraz częściej słusznie czy niesłusznie je poprawia. Dziecko przepada za opowiadaniami. Może godzinami ich słuchać. Swoim opiekunom zadaje w tym okresie dużo pytań, między innymi też o znaczenie wyrazów.

33 Pod koniec trzeciego okresu życia skłonność dziecka do mówienia przybiera w okresie swoistej mowy(swoistych form jezykowych) inną, nową postać. Dziecku nie wystarcza już monolog, obecnie zwraca się do rówieśników, do starszych , referuje im swoje obserwacje, doświadczenia, opowiada o nich z radością, jako o swoich sukcesach. Wiele w tych wypowiedziach odstępstw od normy obowiązujacej w danej wspólnocie komunikatywnej czy to w zakresie fleksji, czy koniugacji, słowotwórstwa lub też składni. Dla pełnego opanowania systemu jezykowego nie maja one żadnego znaczenia. Powoli eliminuje je działanie echolalii i autokorekcji.

34 ROZWÓJ GRAMATYCZNYCH ASPEKTÓW JĘZYKA
ZDANIA ZŁOŻONE - wyrażają stosunki logiczne i są przejawem rozwoju procesów poznawczych, które maja charakter przedstawień przedoperacyjnych. NEOLOGIZMY: a) neologizmy wynikające z niedostatecznej sprawności artykulacyjnej (lońcka – rączka; pośe – proszę) b) neologizmy dźwiękonaśladowcze: cacy, be, siusiu, płakusiać, c) neosemantyzmy – neologizmy tworzone przez same dzieci na wzór istniejących w języku, analogiczne pod względem brzmieniowym, ale uzyte w nowym znaczeniu (klucz – „zakluczyć”) d) neologizmy doraźne - występujące jako oryginalne słowa wystepujące w słowniku poszczególnych dzieci powstałe bez pomocy i wpływu dorosłych (kakaboki – kartofle) ELIZJA – opuszczenie sylaby początkowej lub końcowej. METATEZA – przestawienie głosek w wyrazie.

35 RZECZOWNIKI - przeważają imiona, nazwy osób, zwierząt, napojów, następnie – nazwy części ciała, ubrań, przedmiotów codziennego użytku; PRZYMIOTNIKI - określające funkcję użytkową, np. „papierowy”, „jadalny” i subiektywne stany emocjonalne i uczucia (np. przytulny, ponury, przerażający)

36 M. Przetacznikowa- Gierowska : " Psychologia rozwojowa i wychowawcza
BIBLIOGRAFIA: M. Przetacznikowa- Gierowska  :  " Psychologia rozwojowa i wychowawcza     G.  Makiełło - Jarża           wieku dziecięcego "                                                                Warszawa 1985 L . Kaczmarek                                "  Nasze dziecko uczy się mowy "                                                                 Lublin 1966  T.  Gałkowski.             "Logopedia '' Pytania i odpowiedzi   G.  Jastrzębowska                   Opole  1999 I. Styczek Logopedia, Warszawa 1979 P. Smoczyński Przyswajanie przez dziecko podstaw systemu językowego dziecka, Łódź 1955