RZADKIE NOWOTWORY GRUCZOŁÓW DOKREWNYCH

Prezentacja na temat: "RZADKIE NOWOTWORY GRUCZOŁÓW DOKREWNYCH"— Zapis prezentacji:

1 RZADKIE NOWOTWORY GRUCZOŁÓW DOKREWNYCH
Katarzyna Łącka

2 żołądkowo-jelitowo-trzustkowe (GEP-NET)
Guzy neuroendokrynne żołądkowo-jelitowo-trzustkowe (GEP-NET) 2

3 Definicja Guzy neuroendokrynne żołądkowo-jelitowo-trzustkowe GEP NET
(gastro-entero-pancreatic neuroendocrine tumors) są to guzy pochodzące z komórek rozlanego systemu neuroendokrynnego (DES-diffuse endocrine system) (ok. 15 typów wysoko wyspecjalizowanych komórek, zlokalizowanych w układzie pokarmowym i trzustce) Podział: 1. hormonalnie czynne: rakowiak, insulinoma, gastrinoma, glakagonoma, VIP-oma, somatostatinoma 2. hormonalnie nieczynne

4 Epidemiologia Wskaźnik występowania: 30/1 000 000
Autopsyjnie: 84/ 70% guzów neuroendokrynnych to guzy GEP guzy GEP stanowią ok. 2% wszystkich nowotworów układu pokarmowego 50% GEP NET stanowią rakowiaki Krajowy Rejestr Guzów Neuroendokrynnych w Polsce 88% nowotwory wysoko zróżnicowane (w tym wg WHO: 1A - 9%; 1B – 30%; 2- 49%) ok.10% - raki nisko zróżnicowane (grupa 3)

5 Diagnostyka GEP NET badanie podmiotowe i przedmiotowe
diagnostyka biochemiczna diagnostyka wizualizacyjna diagnostyka patomorfologiczna

6 Diagnostyka biochemiczna
stężenie chromograniny A (CgA) stężenie niespecyficznych markerów (neuronospecyficzna enolaza (NSE); podjednostka alfa i beta ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej hCG) stężenie hormonów i substancji specyficznych dla danego zespołu polipeptyd trzustkowe PP, serotonina, ACTH, histamina, dopamina, prostaglandyny, tachykininy w surowicy, Kwas 5 hydroksyindolooctowy (5-HIAA) w moczu stężenie PTH, Ca, hormonów przysadkowych w przypadku podejrzenia MEN1(multiple endocrine neoplasia) stężenie AFP, CEA, beta hCG, kalcytoniny

7 Specyficzne markery biochemiczne i testy w diagnostyce biochemicznej GEP NET
Rakowiak HIAA w DZM, serotonina w sur Insulinoma insulina/glukagon, proinsulina peptyd C, próba głodowa (72h) Gastrinoma gastryna, pH treści żołądka, test sekretynowy Glukagonoma glukagon VIP-oma VIP Somatostatinoma somatostatyna

8 Diagnostyka lokalizacyjna GEP NET
Badanie endoskopowe (uniesienie śluzówki, przypomina polipa) USG (czułość 20-86%; jako hipoechogenny guz, czasem z hiperechogenną otoczką, ogniska martwicy, zwapnienia) Endoskopowe USG (EUS)(czułość: % dla lokalizacji w głowie i trzonie trzustki; 75-80% dla lokalizacji obwodowej) CT (guz izodensyjny, rzadko hipodensyjny; o złośliwości guza świadczą: duża objętość, martwica, zwapnienia, cechy nacieku w 20%) MRI (w 75% ogniska przerzutowe dają sygnał hipodensyjny w T1; 94% z nich ulega wzmocnieniu po podaniu kontrastu Diagnostyka radioizotopowa z zastosowaniem: analogów somatostatyny znakowanych indem 111 (oktreoskan), technetem (Tc99m), lub znacznikami pozytonowymi (68 Gal); z zastosowaniem mIBG znakowanej 131J lub 123 J

9 Diagnostyka patomorfologiczna GEP NET
Markery komórek neuroendokrynnych: w cytozolu: NSE, białko 9,5 (PGP9,5); w ziarnistościach: chromogranina A, B, C; w drobnych pęcherzykach w cytoplazmie: synaptofizyna (SYN) nisko zróżnicowane: ekspresja SYN, NSE, PGP9, złośliwe: immunohistochemiczna ekspresja białka TP53 Ekspresja amin biogennych, peptydów lub hormonów Diagnostyka molekularna: guzy sporadyczne: mutacje somatyczne komórek guza; postacie dziedziczne: zespół MEN 1 (mutacje genu MEN, zespół von Hippla i Lindaua Diagnostyka histologiczna

10 Diagnostyka histologiczna GEP NET
Oparta na: 1. umiejscowieniu guza w odniesieniu do cewy jelitowej w okresie rozwoju embionalnego (foregut, midgut, hindgut); 2. wielkości guza; 3. aktywności proliferacyjnej (indeks proliferacyjny Ki67); 4. angioinwazyjności (obecność zatorów w świetle naczyń limfatycznych i krwionośnych); 5. naciekaniu pni nerwowych; 6. obrazie histoformatywnym guza Klasyfikacja GEP NET Wysoko zróżnicowane guzy: 1A. z łagodnym przebiegiem 1B. Z przebiegiem łagodnym lub potencjalnie złośliwym Wysoko zróżnicowane rak neuroendokrynny (o niskiej złośliwości Nisko zróżnicowany rak neuroendokrynny (o wysokiej złośliwości

11 Diagnostyka histologiczna GEP NET
Aktywność mitotyczna: liczba figur podziału liczona w 10 dużych polach widzenia przy powiększeniu 400X, czyli na powierzchni 2 mm2 tkanki guza. Kryteria oceny stopnia histologicznej dojrzałości GEP NET (cecha G aktywność mitotyczna aktywność proliferacyjna G < </=2 G G > >20

12 Leczenie GEP NET Chirurgiczne
Farmakologiczne : bioterapia i chemioterapia Radioizotopowe

13 Leczenie chirurgiczne GEP NET
Radykalne (z intencją do wyleczenia) (klinicznie I0, II0, III0) Cytoredukcyjne (zmniejszenie masy nowotworu o ok. 90%) Paliatywne (poprawa jakości życia) przerzutów (resekcja, ablacja, embolizacja, transplantacja) żółtaczki mechanicznej (by-pass, protezowanie) niedrożności przewodu pokarmowego (paliatywna resekcja, by-pass) krwawienia z przewodu pokarmowego bólu (neuroliza splotu trzewnego)

14 Leczenie farmakologiczne GEP NET
Bioterapia analogi somatostatyny (oktreotyd LAR i.m., lanreotyd autożel s.c., lanreotyd-SR i.m.) interferon alfa Chemioterapia

15 Chemioterapia Wskazania: Stadium zaawansowane guza: niedoszczętność pierwotnego leczenia chirurgiczne, nawrót choroby, niemożność zastosowania paliatywnego leczenia miejscowego Cisplatyna, etopozyd, (odpowiedź na leczenie u 40-70%; całkowita odpowiedź u 20-25%; mediana przeżycia – mies. Cisplatyna (lub karboplatyna), etopozyd, paklitaksel wskaźnik proliferacyjny Ki67> 10% - gorsze rokowanie

16 Leczenie radioizotopowe
Znakowane radioizotopowo analogi somatostatyny: DOTA-Tyr3-oktreotyd, DOTA-Tyr3-oktreotyt znakowany izotopami 177Lu oraz 111In Leczenie 131I-mIBG 4-5 cykle co 6-12 tyg ( mCi dla 90Y lub 800 mCi dla 177 Lu Kwalifikacja: nieoperacyjne GEP NET (scyntygrafia diagnostyczna, morfologia krwi, rozmaz, próby wątrobowe, próby nerkowe, klirens kreatyniny)

17 Rak nadnerczy Charakterystyka rzadki nowotwór złośliwy, czynny lub nieczynny hormonalnie duże ryzyko inwazji miejscowej częste przerzuty odległe, duże ryzyko nawrotu Leczenie usunięcie guza leczenie mitotanem 3-5 lat w lokalnej postaci choroby bezterminowo – w postaci regionalnej i przerzutowej Mitotan – działanie adrenolityczne, cytotoksyczne dla kom. kory nadnerczy (?), hamowanie ich wzrostu i proliferacji (?) monitorowanie stężenia leku (14-20 mg/l) Rokowanie – przeżycie 5 letnie – 70% u leczonych mitotanem, u nieleczonych mitotanem – 50-55% 17

18 Rak przytarczyc Charakterystyka rzadki nowotwór, stanowi ok. 1% przyczyn pierwotnej nadczynności przytarczyc przebieg kliniczny powolny, przerzuty w węzłach chłonnych (30%), płucach (40%) hiperkalcemia→kamica nerkowa, choroba wrzodowa żołądka, zaparcia, zaburzenia psychiczne, choroby układu sercowo-naczyniowego demineralizacja kości Leczenie radykalna resekcja guza radioterapia (?) chemioterapia (adriblastyna) Rokowanie - niepewne 18