Różnicowanie płciowe w życiu płodowym i w okresie dojrzewania

Prezentacja na temat: "Różnicowanie płciowe w życiu płodowym i w okresie dojrzewania"— Zapis prezentacji:

1 Różnicowanie płciowe w życiu płodowym i w okresie dojrzewania
Renata Ziemińska Uniwersytet Szczeciński

2 Dwupotencjalność Do szóstego-siódmego tygodnia embrion jest płciowo dwupotencjalny, posiada niezróżnicowane gonady, zdolne do rozwoju w jądra lub jajniki. Posiada też podwójne przewody, przewody Wolffa (męskie) i przewody Müllera (żeńskie), które mogą się rozwinąć odpowiednio w nasieniowody lub jajowody. Obecność androgenów i czynnika hamującego rozwój przewodów Müllera powoduje rozwój płci męskiej (przewody Müllera wtedy zanikają). Brak tych czynników powoduje rozwój płci żeńskiej, rozwój przewodów Müllera i atrofię przewodów Wolffa.

3 Płeć żeńska jest domyślna?
Jednym z objawów tego jest posiadanie przez mężczyzn sutków, które nie mają żadnej biologicznej funkcji. Ta cecha uważana jest za atawizm. Męskie sutki są zbawienne dla transkobiet, które dzięki temu mogą zrekonstruować piersi.

4 Płeć chromosomalna We wszystkich komórkach ciała mamy chromosomy, zwykle 23 pary (46 chromosomów), dwudziesta trzecia para to chromosomy płciowe. W typowej sytuacji kobieta posiada w tej parze dwa chromosomy X, a mężczyzna jeden X i jeden Y. Typowy żeński kariotyp to 46XX, a typowy męski kariotyp to 46XY. Chromosom Y jest mniejszy od chromosomu X, a niedawno wykryto, że istotnym elementem w tym męskim chromosomie jest łańcuch zwany genem SRY (sex-determining-region Y), który odpowiada za uformowanie się jąder.

5 Płeć chromosomalna c.d. „Koopman [1991] wraz ze współpracownikami wykazał, że jeżeli gen SRY zostanie wszczepiony żeńskiemu (XX) embrionowi myszy, dojdzie do powstania samca, którego jądra będą wydzielać hormony męskie. Mysz taka może kopulować z samicami, ale jest bezpłodna, ponieważ jej organizm nie produkuje spermy” (Kimura 2006, s.27).

6 Płeć chromosomalna c.d. Istnieją osoby o kariotypie męskim, które na chromosomie Y nie mają genu SRY i rozwijają się w kierunku żeńskim (Bancroft, 2011, s.49), czyli są anatomicznie kobietami. Są też osoby o kariotypie żeńskim 46XX, które rozwijają się w kierunku męskiej anatomii, ponieważ łańcuch/gen SRY może się pojawić na jednym z chromosomów X (Bancroft, 2011, s.49). Mężczyźni ci mają męskie genitalia ale nie są płodni, ponieważ nie mają innych genów obecnych w chromosomie Y, odpowiedzialnych za produkcję plemników.

7 Płeć chromosomalna c.d. Innym razem układ chromosomów jest typowy, ale organizm jest niewrażliwy na androgeny; komórki jego ciała są pozbawione receptorów androgenów. Osoby genetycznie męskie z tym zespołem, posiadają jądra, które produkują testosteron, ale organizm na nie nie reaguje. Jądra te pozostają ukryte w podbrzuszu. Nie rozwijają się nasieniowody, nie rozwija się moszna i prącie. Zanikają też przewody żeńskie, ponieważ w organizmie jest obecny hormon hamujący rozwój jajowodów.

8 Osoby z zespołem CAIS Kimura pisze o takich osobach dość obcesowo, ponieważ brakuje jej wielowymiarowego pojęcia płci: „Te osoby genetycznie męskie wyglądają jak kobiety. Że nimi nie są, okazuje się dopiero w okresie dojrzewania, ponieważ nie pojawia się u nich menstruacja. Ludzie ci mają zazwyczaj dość ponętną kobiecą figurę, choć ze względu na niewrażliwość na androgeny charakteryzują się niewielkim owłosieniem łonowym. W typowym czasie dochodzi u nich do rozwoju piersi, ponieważ jądra produkują także estrogen, a proces wykształcania się piersi zależy od stosunku estrogenu do testosteronu w tkankach” (Kimura, 2006, s.30).

9 Płeć genetyczna Kimura najwyraźniej przyjmuje tutaj pojęcie płci w sensie genetycznym. Inaczej nie napisałaby, że osoby wyżej opisane, posiadające kobiecą anatomię zewnętrzną, nie są kobietami. Z takim wąskim pojęciem kobiecości walczyła Maria Patino, hiszpańska sportsmenka, której odmówiono kobiecości a zarazem prawa startowania w kobiecych konkurencjach sportowych, na podstawie testu chromosomów (Patino, 2005, s.366). Takie wąskie genetyczne pojęcie kobiecości/płci, nie nadaje się do opisu osób, którym brakuje typowego składu chromosomów. Tutaj płeć genetyczna nie może być kryterium jasnego podziału na dwie płcie. Przykładem modyfikacji na poziomie chromosomów jest zespół Turnera (45XO), Klinefeltera (47XXY), Jacobsa (47XYY) i wiele form mozaicyzmu (47XXX).

10 Nietypowe plemniki Wymienione zespoły pojawiają się w wyniku nietypowej mejozy w trakcie spermatogenezy i powstania nietypowych plemników. W procesie produkcji plemników para chromosomów spermatocytu pierwszego rzędu (męskiej komórki rozrodczej) zwykle rozdziela się najpierw na x i y, a w drugim podziale mejotycznym każdy z nich rozpada się na x i x oraz y i y. Zdarza się jednak, że podział nie jest symetryczny i jeden plemnik jest pusty (o), a drugi ma podwójny materiał genetyczny (xy). Nietypowy podział może też nastąpić w drugiej fazie mejozy w odniesieniu do prawidłowo w pierwszej fazie podzielonych plemników. Wtedy plemniki x i y zdublują się na plemniki yy i xx, inne zostawiając zerowe. W wyniku zapłodnienia przez plemnik o, xy, xx, yy, albo embrion w każdej komórce ciała nie będzie miał jednego chromosomu (45XO) albo będzie miał dodatkowy chromosom (47XXY, 47XXX, 47XYY i inne).

11 Zespół Turnera 45XO występuje 1 na 5000 żywych urodzeń (podejrzewa się, że płodów takich jest więcej ale większość ulega naturalnemu poronieniu). U 50-60% brakuje zupełnie drugiego chromosomu X, a u reszty są zaburzenia w drugim chromosomie X. Jajniki zaczynają się rozwijać prawidłowo, ale brak drugiego chromosomu powoduje ich zanik i w chwili urodzenia zostaje z nich tylko pasmo tkanki łącznej. Dziewczynkom tym nie rozwijają się piersi, ani kobiece kształty i nie mają miesiączki. Jednakże wykształcają się żeńskie narządy płciowe, macica i pochwa. Przypadek ten pokazuje, że żeńskie narządy płciowe mogą się wykształcić bez obecności jajników. Tak samo będzie u kobiet z męskim kariotypem, ale tam pracujące choć szczątkowe jądra będą produkowały hormony potrzebne do rozwoju piersi i uzyskania właściwego wzrostu ciała.

12 Zespół Klinefeltera 47XXY
występuje 1 na 700 noworodków męskich, częstotliwość wzrasta z wiekiem matek. Jest wiele wariantów: XXY, XXXY i inne. Rozwój przebiega w kierunku męskim, ale chłopiec ma zwykle małe jadra, niekiedy kobiece kształty i jest niepłodny. Z każdym dodatkowym chromosomem wzrasta prawdopodobieństwo odmiennych preferencji seksualnych. Istnieją też doniesienia o problemach z tożsamością płciową, ale nie wiadomo, podobnie jak z preferencją homoseksualną, czy prawdopodobieństwo wzrasta przy tym kariotypie.

13 Zespół Jacobsa (XYY) występuje 1 na żywych urodzeń płci męskiej i polega na dodatkowym chromosomie Y. Tutaj zdarzają się anomalie w budowie jąder, upośledzenie spermatogenezy i atrofia kanalików nasiennych, ale mężczyźni ci są często płodni. Zdarza się podwyższony poziom testosteronu i niedostosowanie społeczne, objawiające się w konflikcie z prawem (Bancroft 2011, s.49). W przypadku tych zespołów nie da się ustalić jednoznacznej płci genetycznej i można opierać się tylko na anatomii lub na gonadach.

14 Płeć gonadalna Następny etap różnicowania płciowego, po ustaleniu kariotypu, to wytworzenie gonad. Obecność łańcucha SRY prowadzi do powstania jąder, a brak tego łańcucha powoduje, że wkrótce potem zwykle powstają jajniki. Są jednak noworodki, które nie mają żadnych gonad. Jajników nie mają kobiety z zespołem Turnera o kariotypie 45XO i nie mają ich anatomiczne kobiety o męskim kariotypie 46XY.

15 CAIS Nietypowa sytuacja w tym drugim przypadku „polega na niewytworzeniu receptorów androgenu (gen dla receptorów androgenu mieści się na chromosomie X). Mimo iż androgen jest produkowany w prawidłowych ilościach, nie oddziałuje on na procesy zachodzące w komórkach” (Grabowska 2012, s. 533). U takich osób nie rozwijają się męskie narządy płciowe, ale także nie rozwijają się wewnętrzne żeńskie narządy płciowe (jajniki i macica), ponieważ szczątkowe jądra, umieszczone w pachwinie lub podbrzuszu, produkują nie tylko androgen, ale również hormon hamujący rozwój kobiecych narządów płciowych (Müllerian regression factor - MRF). W efekcie: „Zewnętrznie osoby takie są kobietami i w okresie dojrzewania rozwijają drugorzędowe cechy kobiece (pod wpływem niewielkiej ilości estrogenów wytwarzanych przez jądra). Przejawiają one nie tylko kobiece cechy budowy anatomicznej i kobieca identyfikację z płcią, ale też i kobiecy typ psychiki, co ujawnia się m.in. w lepszych osiągnięciach w testach werbalnych, w porównaniu z testami wzrokowo-przestrzennymi” (Grabowska, 2012, s. 533).

16 PAIS Kiedy niewrażliwość na androgeny nie jest całkowita, lecz częściowa, gonady mogą być mieszane, np. jedno jądro i jeden jajnik. Jak pisze Kimura, „hermafrodyci – osoby, które mają gonady męskie i żeńskie - częściej mają jajniki po lewej stronie, jądra zaś po prawej” (Kimura, 2006, s. 169).

17 Płeć gonadalna Płeć gonadalna nie może być wystarczającym kryterium płci z powodu, (1) braku u osób z zespołem Turnera jakichkolwiek gonad, (2) posiadania przez osoby interpłciowe gonad męskiej i żeńskiej naraz, (3) posiadania przez osoby niewrażliwe na androgeny gonad szczątkowych, które są ale działają w nietypowy sposób oraz (4) rozbieżność z płcią genetyczną, hormonalną i genitalną.

18 Płeć genitalna Kolejny etap rozwoju płciowego w życiu płodowym to wykształcenie wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych. W przypadku typowego mężczyzny hormony produkowane przez jądra prowadzą do rozwoju w kierunku męskich genitaliów, prącia i moszny. W przypadku kobiety rozwija się macica i pochwa z wargami sromowymi. Jeśli jądra produkują hormony ale organizm jest na nie całkowicie niewrażliwy (zespół CAIS) rozwijają się narządy żeńskie, ale tylko zewnętrzne, bez macicy.

19 Anna Grabowska – płeć genitalna
„nawet płód o męskich chromosomach może urodzić się dziewczynką, płód zaś o żeńskich – chłopcem [z punktu widzenia narządów płciowych zewnętrznych, ale często i wewnętrznych], jeśli nastąpią jakieś zakłócenia w normalnej produkcji hormonów płciowych” (Grabowska 2012, s.528). Jej zdaniem płeć biologiczna = narządy płciowe (Grabowska 2012, s.529). Tutaj jednak problemem stają się noworodki interpłciowe.

20 PAIS Zespól ten prowadzi do genitaliów o mieszanym utkaniu (albo genitaliów i gonad obu płci naraz). Są to przypadki osób interpłciowych, które w momencie urodzenia nie dają się zakwalifikować do żadnej z obu płci. Lekarze zwykle przeprowadzają wtedy interwencję chirurgiczną, aby zewnętrznie ujednoznacznić płeć noworodka i przypisać mu jedną z płci przewidzianą przez prawo. Zdarzają się też genitalia częściowo zmaskulinizowane: rozszczepiona moszna, brak nasieniowodów, spodziectwo (ujście cewki moczowej nie znajduje się na końcu prącia ale na jego szczycie lub w kroczu).

21 Noworodki interpłciowe
Źródłem niejednoznacznych cech płciowych są mutacje genowe, hormonalne i metaboliczne. Może to być nietypowy układ chromosomów, modyfikacja na jednym z chromosomów, brak/nadmiar hormonu lub jego przemiany. Ich efektem są nietypowe, częściowo kobiece a częściowo męskie, postaci gonad i genitaliów, genitalia o mieszanym utkaniu albo genitalia i gonady obu płci naraz. Osoby takie nazywa się interpłciowymi, a w przeszłości nazywano je hermafrodytami lub obojnakami. Ann Fausto-Sterling odróżnia: herms (jedno jądro, jeden jajnik); merms (jądra ale żeńskie genitalia), ferms (jajniki ale męskie genitalia). 1 na 100, a 1 na 1000 do operacji.

22 Częściowa niewrażliwość na androgeny
Częściowa niewrażliwość na androgeny może być związana z niedoborem enzymów przekształcających testosteron w jego bardziej aktywne pochodne. Bancroft pisze o 35 przypadkach takich osób. „U pięciu z nich określono płeć jako żeńską w chwili urodzenia, lecz zmieniono ją na męską w ciągu pierwszych trzech lat życia. Spośród pozostałych, w 28 przypadkach płeć określono jako żeńską, a w dwu jako męską. Podczas ostatniego badania, 18 spośród osób, których płeć określono wyjściowo jako żeńską, zmieniło płeć na męską” (Bancroft, 2011, s. 52). Najwięcej tych zmian nastąpiło w okresie dojrzewania i wczesnej młodości, kiedy wzmocniły się alternatywne procesy enzymatyczne.

23 CAH Z kolei, kiedy organizm z żeńskimi gonadami spotyka się nadmiernym poziomem androgenów, zewnętrzne narządy płciowe noworodka są zmaskulinizowane (osoby z zespołem CAH, congenital adrenal hyperplasia). Osoby o żeńskim kariotypie 46XX, u których wystąpił przerost nadnerczy, a w jego następstwie nadmiar androgenów w rozwoju płodowym i w dzieciństwie mają zmaskulinizowane zewnętrzne narządy płciowe i niekiedy są wychowywane jako chłopcy. „Niektóre z nich przychodzą na świat z częściowo męskimi narządami płciowymi. Błąd [ kontrowersyjna ocena - RZ] ten można naprawić operacyjnie, a produkcja hormonów zatrzymywana jest farmakologicznie wkrótce po narodzinach” (Kimura 2006, s.31).

24 CAH „Zaburzenie to jest wynikiem nieprawidłowości działania jednego z enzymów nadnerczowych, co w konsekwencji prowadzi do rozrostu nadnerczy i nadprodukcji androgenu (u kobiet występuje poziom pośredni między typowym dla kobiet i mężczyzn). U żeńskich płodów narządy wewnętrzne rozwijają się normalnie, lecz zewnętrzne są zmaskulinizowane. Takie kobiety mogą rodzić. Stwierdza się u nich jednak cechy zachowań chłopięcych i większa agresywność. Następująca w takich przypadkach maskulinizację narządów rozrodczych można skorygować oraz zatrzymać nadprodukcję androgenów przez odpowiednie leczenie farmakologiczne. Jednak skutki ich prenatalnego oddziaływania na mózg pozostają nieodwracalne. Dziewczynki takie prezentują zachowania typowo chłopięce (…) duże zdolności wzrokowo- przestrzenne” (Grabowska 2012, s. 532).

25 Płeć hormonalna Hormony odgrywają „rolę organizująca w procesie rozwoju narządów płciowych” (Grabowska 2012, s. 529). Jednakże fakt, że są przypadki nadprodukcji androgenów w organizmach żeńskich powoduje, że nie można kierować się kryterium poziomu hormonów męskich w organizmie jako wyznacznikiem płci w ogóle. Poziomy te fluktuują w trakcie rozwoju, w zależności od dnia cyklu, pory dnia i roku (Kimura, 2006, s.133).

26 Płeć genetyczna, gonadalna i genitalna
Płeć genitalna nie może być kryterium binarnego podziału na dwie płcie z powodu noworodków interpłciowych o niejednoznacznych genitaliach. Można jednak poradzić sobie teoretycznie z tym zjawiskiem poprzez wprowadzenie poza płcią męską i żeńską „płci nieokreślonej”. Trzeba też odnotować fakt braku zgodności płci genitalnej z genetyczną i gonadalną.

27 Płeć fenotypowa W okresie dojrzewania następuje ponowne pikowanie androgenów i estrogenów, które odpowiadają za wykształcenie się drugorzędowych cech płciowych, takich jak rozwój gruczołów piersiowych u dziewcząt, menstruacja, owłosienie okolic łonowych, mutacja głosu u chłopców, kształt bioder. Trudno te cechy płciowe traktować jako decydujące o płci, ponieważ zdarzają się kobiety z zarostem i mężczyźni bez mutacji, co nie przeszkadza ich płodności. Są to jednak te cechy, które są najlepiej widoczne, służą identyfikacji z własną płcią i identyfikacji płci u innych osób. Zespół tych cech nazywany jest płcią fenotypową.

28 W okresie dojrzewania mogą też zdarzyć się nietypowe sytuacje, kiedy pod wpływem wzrostu poziomu androgenów, dochodzi do korekty genitaliów. Częściowa niewrażliwość na androgeny może być związana z niedoborem enzymów przekształcających testosteron w jego bardziej aktywne pochodne. Jeśli testosteron nie przekształca się w dihydrotestosteron, to brakuje tej postaci hormonu, która jest niezbędna do rozwoju zewnętrznych narządów męskich. W okresie dojrzewania jest trzecie pikowanie poziomu androgenów i wtedy aktywizują się alternatywne procesy enzymatyczne, które produkują dihydrotestosteron i uaktywniają powstawanie męskich genitaliów. W związku z tym dziewczynki niekiedy przechodzą przemianę w chłopców.

29 Dominikana „Znaleziono tam osoby z chromosomami XY, które po urodzeniu wyglądały jak dziewczynki i tak też były wychowywane. Jednak po wejściu w okres dojrzewania zaczęły się u nich kształtować męskie narządy płciowe, a jadra zstąpiły do moszny. U tych mężczyzn [Kimura posługuje się pojęciem płci genetycznej-RZ] stwierdzono genetyczny deficyt 5-alfa-reduktazy, enzymu odpowiedzialnego za przemianę testosteronu w dihydrotestosteron. Chociaż mieli oni normalnie funkcjonujące jądra i rozwinięte przewody Wolffa, w dzieciństwie nie doszło u nich do wykształcenia się prącia i moszny. Jednak w okresie dojrzewania, kiedy jądra zaczęły produkować znaczne ilości testosteronu, nawet częściowa tylko jego przemiana w DHT okazała się wystarczająca, by zewnętrzne narządy płciowe uległy maskulinizacji. Prawie wszyscy ci mężczyźni przystosowali się do zmiany płci, większość z nich ożeniła się. Do chwili obecnej żaden nie doczekał się jednak potomstwa” (Kimura, 2006, s.30-31).

30 Kimura o Kimura nazywa te przypadki „anomalią rozwojową” i obstaje przy nazywaniu tych osób „mężczyznami”, nawet jeśli nie wszyscy „przystosowali się do zmiany płci”. Nie wydaje się jednak moralnie dopuszczalnie, aby tak deprecjonować życie tych ludzi, tylko dlatego, że są nietypowi. Kimura stara się zatrzeć problem społeczny pisząc „prawie wszyscy przystosowali się do zmiany płci”, nieco lekceważąc tych, którzy się nie przystosowali, pomimo posiadania płci genetycznie męskiej. Mówienie o anomalii zakłada, że są tylko dwa wzorce poprawnego rozwoju. A przecież można przyjąć wiele ścieżek rozwojowych z różnymi konsekwencjami dla reprodukcji.

31 Grabowska o Grabowska z kolei posługuje się pojęciem płci genitalnej i wyraźnie pisze o zmianie płci u takich osób. „U takich mężczyzn [chłopców – RZ] zewnętrzne narządy są zbliżone do kobiecych i zgodnie z tym wyznacznikiem płci są oni na ogół wychowywani. W okresie dojrzewania, jednakże, nie rosną im piersi, normalna zaś produkcja testosteronu przez jądra powoduje zmianę głosu, wzrost penisów oraz opuszczenie się jader. Osoby te często już przed okresem dojrzewania mają kłopoty z identyfikacją z płcią kobiecą i zmiany następujące w tym okresie powodują akceptację ról płciowych męskich. To podważa szeroko rozpowszechniony pogląd, że identyfikacja z płcią jest głównie oparta na wzorcach zachowania i raz ukształtowana nie podlega zmianom” (Grabowska, 2012, s. 533)

32 Bancroft o Bancroft pisze o wynikach badania przeprowadzonego na 35 przypadkach osób z podobnym deficytem dotyczącym dehydrogenazy. „U pięciu z nich określono płeć jako żeńską w chwili urodzenia, lecz zmieniono ją na męską w ciągu pierwszych trzech lat życia. Spośród pozostałych, w 28 przypadkach płeć określono jako żeńską, a w dwu jako męską. Podczas ostatniego badania, 18 spośród osób, których płeć określono wyjściowo jako żeńską, zmieniło płeć na męską” (Bancroft, 2011, s. 52). Najwięcej tych zmian nastąpiło w okresie dojrzewania i wczesnej młodości, kiedy wzmocniły się alternatywne procesy enzymatyczne.

33 Kilka wymiarów pojęcia płci
płeć chromosomalna (chromosomy 46XX lub 46XY oraz modyfikacje) płeć gonadalna (gruczoły płciowe jądra, jajniki, oba naraz lub ich brak) płeć hormonalna (poziom estrogenów i androgenów) płeć genitalna (wewnętrzne i zewnętrzne narządy płciowe: macica, pochwa, prącie, moszna, niekiedy utkanie mieszane) płeć fenotypowa (owłosienie łonowe, gruczoły piersiowe, barwa głosu, kształt ciała) płeć w sensie prawnym, metrykalna (płeć podana przy urodzeniu lub ustalona przed sądem) płeć wyglądu (stroje, fryzury, makijaże, sposoby zachowania) tożsamość płciowa (przekonanie osoby o tym, jakiej jest płci)

34 Dalsze pojęcia Można jeszcze osobno mówić o płci psychologicznej w sensie zespołu cech osobowościowych typowych dla kobiety (ten zespół cech może być niezależny od poczucia tożsamości), płci wychowania (w jakim kierunku socjalizujemy dziecko), płci społecznej (jakie role pełnimy). Można też mówić o płci mózgu jako posiadaniu odpowiednich struktur mózgowych warunkujących typowe zachowania.

35 Stopniowalność płci Pierwsze wymiary są na poziomie biologicznym, 6 i 7 to wymiar społeczny, a 8 to wymiar psychologiczny. 1-5 to sex, a 6-8 to gender. Jak widzieliśmy z naszego przeglądu rozwoju płci biologicznej, można być mężczyzna na jednym lub kilku poziomach, a zarazem kobietą na innych poziomach. Często są odstępstwa od jednego z poziomów (np. kobiety po wycięciu jajników i macicy). W szczególnej sytuacji są osoby interpłciowe, które już w momencie urodzenia posiadają zarazem jajnik i jądro, jajniki i zewnętrzne genitalia męskie, zewnętrzne męskie i żeńskie, zewnętrzne o mieszanym utkaniu itd. Wypada zgodzić się z Ann Fausto-Sterling (2000), że fakt istnienia osób interpłciowych świadczy przeciwko istnieniu prostej dychotomii płci.

36 Osoby homoseksualne i biseksualne
Osoby homoseksualne mają jednoznaczną płeć anatomiczną, ale zakochują się w osobach tej samej płci. Osoby biseksualne zakochują się zarówno w kobietach, jak i mężczyznach. Homoseksualność może powstawać w wyniku nadmiernego lub niedostatecznego oddziaływania androgenów na rozwijający się system nerwowy płodu, zwłaszcza struktur wzrokowych i kierujących zachowaniami seksualnymi. Renata Ziemińska, Uniwersytet Szczeciński

37 Osoby transpłciowe Transpłciowość to niezgodność poczucia tożsamości płciowej z płcią anatomiczną (gonady i narządy płciowe). Niektórzy decydują się na korektę płci, aby uniknąć cierpienia z powodu tej rozbieżności. Formowanie narządów płciowych w pierwszych dwu miesiącach, a formowanie mózgu w drugiej połowie ciąży. Te dwa procesy mogą być niezgodne. Mózgi osób transpłciowych, podwzgórze, są niezgodne z ich płcią anatomiczną. Renata Ziemińska, Uniwersytet Szczeciński

38 Osoby interpłciowe Hermafrodyci- osoby które mają gonady żeńskie i męskie zarazem, częściej mają jajniki po lewej stronie, a jądra po prawej (Kimura, s. 169).