POJĘCIE DOWODU JAKO ŹRÓDŁA DOWODOWEGO W tym znaczeniu dowodem będzie każdy nośnik informacji, który może okazać się przydatny do dokonywania ustaleń faktycznych.

Prezentacja na temat: "POJĘCIE DOWODU JAKO ŹRÓDŁA DOWODOWEGO W tym znaczeniu dowodem będzie każdy nośnik informacji, który może okazać się przydatny do dokonywania ustaleń faktycznych."— Zapis prezentacji:

1 POJĘCIE DOWODU JAKO ŹRÓDŁA DOWODOWEGO W tym znaczeniu dowodem będzie każdy nośnik informacji, który może okazać się przydatny do dokonywania ustaleń faktycznych. Pierwsze czynności dowodowe ukierunkowane są na ich ujawnienie, utrwalenie, zabezpieczenie. Źródłami dowodowymi mogą być oskarżony, świadkowie, biegły, ciało człowieka, rzeczy, miejsca, dokumenty ( jako nośnik śladów lub utrwalona treść intelektualna, która nosi cechy dowodu). DOWÓD JAKO ŚRODEK DOWODOWY W tym znaczeniu obejmuje określone czynności procesowe w wyniku których organ procesowy uzyskuje istotne dla niego informacje. Informacje te pozyskiwane są ze źródła dowodowego. Dlatego środkiem dowodowym będą wyjaśnienia oskarżonego, zeznania świadka, opinia biegłego, właściwości rzeczy, miejsca, ciała.

2 Czynność procesowa- przewidziane prawem zachowanie organów procesowych, stron procesowych, które ma na celu ujawniać okoliczności istotne dla postępowania, pozwalające na wysnucie określonych wniosków, realizujące uprawnienia podmiotów postępowania. Fakt dowodowy – obejmuje swoim zakresem znaczeniowym taką okoliczność, która w wyniku jednej czy też kilku czynności dowodowych uznana zostaje przez organ procesowy za udowodnioną np. tożsamość linii papilarnych ujawnionych na miejscu zdarzenia z liniami papilarnymi oskarżonego, ustalenie obecności oskarżonego w danym miejscu, ustalenie niepoczytalności oskarżonego w chwili czynu.

3 Fakt główny – okoliczności, które zawierają się w znamionach danego przestępstwa, czyli stanowią główny cel poznania procesowego. Ich ustalenie, udowodnienie warunkuje uznanie czynu za przestępstwo, warunkuje podjęcie decyzji w kwestii odpowiedzialności karnej sprawcy. Fakt uboczny – okoliczność, która nie wchodzi w zakres ustawowych znamion czynu zabronionego. Jest istotna z punktu widzenia wnioskowania o logicznej dedukcji o fakcie głównym, np. oskarżony był w czasie czynu zabronionego na miejscu popełnienia przestępstwa, podejrzany jest właścicielem noża, którym dokonano zbrodni, narkotyki zostały znalezione w mieszkaniu podejrzanego.

4 Uprawdopodobnienie – stan, w którym dany fakt jest wysoce prawdopodobny, jest możliwy, nie wymaga więc całkowitego przekonania co do prawdziwości danego twierdzenia, np. przedstawienie osobie zarzutu popełnienia przestępstwa, wyłączenie sędziego z uwagi na wątpliwości co do jego bezstronności, zwolnienie z zeznań świadka z uwagi na bliski stosunek łączący go z oskarżonym. Notoryjność – oznacza bezsporną znajomość określonych faktów zarówno przez organ procesowy jak i przez każdą osobę – wyróżniamy notoryjność powszechną oraz notoryjność sądową

5 Notoryjność powszechna – obejmuje wszystkie fakty, które znane są nieograniczonej liczbie osób w miejscu i czasie toczenia się procesu. Są tak znane, że wszelkie dowodzenie o ich istnieniu jest stratą czasu, np. fakt, że w Polsce obowiązuje waluta PLN, że dowód osobisty stwierdza tożsamość osoby. Notoryjność sądowa – oznacza, że organ procesowy zna dany fakt ze swojej urzędowej działalności, natomiast ten fakt niekoniecznie musi znać każda inna osoba, strona, która uczestniczy w procesie, np. fakt, że dana osoba jest biegłym sądowym. Oczywistość – to fakty, na które zbędne jest nawet zwracanie jakiejkolwiek uwagi, ponieważ ich znajomość dla każdego przeciętnie wykształconego i rozumnego człowieka jest oczywista, np. 1 godzina to 60 minut.

6 Klasyfikacja dowodów Dowody osobowe i rzeczowe – ze względu na charakter źródła dowodu. Pierwotne i pochodne – ze względu na bliskość źródła dowodu, np. zeznania naocznego świadka, oryginalny dokument ( pierwotne) oraz świadek ze słyszenia (pochodny). Bezpośrednie i pośrednie – ze względu na przedmiot dowodu, np. wyjaśnienia podejrzanego przyznającego się do popełnienia czynu, zeznania naocznego świadka, utrwalenie przebiegu zdarzenia na nośniku informacji (bezpośrednie) oraz linie papilarne ujawnione na miejscu zdarzenia, przedmioty znalezione na miejscu przestępstwa (pośrednie – dowód na fakt uboczny – poszlaki, które nie świadczą wprost o popełnieniu przez podejrzanego przestępstwa, ale pozwalają w drodze logicznej dedukcji przyjąć uzasadnione podejrzenie o jego sprawstwie).

7 4. Obciążające ( potwierdzające sprawstwo i winę oskarżonego ) i odciążające ( przeczą jego winie i sprawstwu) – podział ze względu na stosunek tezy dowodowej do głównej tezy oskarżenia. 5. Przeprowadzone z urzędu i przeprowadzone na wniosek stron – ze względu na podmiot inicjujący przeprowadzenie dowodu.

8 Postępowanie dowodowe Warunkiem prawidłowego poznania procesowego jest właściwe przeprowadzenie postępowania dowodowego. Istotą poznania procesowego jest dążenie do wiernego odtworzenia faktów obiektywnej rzeczywistości ważnych z punktu widzenia związanych z nimi konsekwencji prawnokarnych. Celem poznania procesowego jest uzyskanie faktycznej i prawnej podstawy warunkującej trafność rozstrzygnięcia o przedmiocie postępowania. Jedynym środkiem poznania procesowego są dowody. Na dowodach organy procesowe opierają swoje ustalenia dotyczące faktów mających wpływ na rozstrzygniecie procesowe.

9 CZYNNOŚCI DOWODOWE 1. Poszukiwawcze: -zatrzymanie rzeczy, -przeszukanie, -kontrola i utrwalanie rozmów, -poszukiwanie oskarżonego ( zwykłe, list gończy). 2. Ujawniające: -przesłuchanie, -okazanie, -ekspertyza, -oględziny, -odczytanie, -eksperyment, -wizja lokalna.

10 DOWODY W postępowaniu przed sądem, które zostało wszczęte z inicjatywy strony, dowody przeprowadzane są przez strony po ich dopuszczeniu przez przewodniczącego lub sąd. W razie niestawiennictwa strony, na której wniosek dowód został dopuszczony, a także w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, dowód przeprowadza sąd w granicach tezy dowodowej. W wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, sąd może dopuścić i przeprowadzić dowód z urzędu. W postępowaniu przygotowawczym dowody przeprowadzane są przez organ procesowy prowadzący postępowanie. Nie wyłącza to prawa do zgłoszenia wniosku dowodowego przez stronę.

11 Fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu. To samo dotyczy faktów znanych z urzędu, należy jednak zwrócić na nie uwagę ( art.168 k.p.k.). Niedopuszczalne jest przeprowadzenie i wykorzystanie dowodu uzyskanego do celów postępowania karnego za pomocą czynu zabronionego, o którym mowa w art. 1 § 1 k.k. ( art. 168 a k.p.k.). Wnioski dowodowe: - oznaczenie dowodu, - wskazanie okoliczności, które mają być udowodnione, - dopuszczalność określenia sposobu przeprowadzenia dowodu. - wniosek może zmierzać do wykrycia lub oceny właściwego dowodu. ( art. 169 k.p.k.)

12 Wniosek dowodowy jako pismo procesowe powinien ponadto zawierać ( art. 119 k.p.k.): - oznaczenie organu, do którego jest skierowany, oraz sprawy, której dotyczy, - oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo (wniosek), - treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem, - datę i podpis składającego wniosek. Za osobę, która nie może się podpisać, pismo podpisuje osoba przez nią upoważniona, ze wskazaniem przyczyny złożenia swego podpisu.

13 ODDALENIE WNIOSKU DOWODOWEGO art.170 k.p.k. Wniosek dowodowy oddala się, jeżeli: - przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne, - okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy, - dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności, - dowodu nie da się przeprowadzić, - wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.

14 Nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić. Oddalenie wniosku dowodowego następuje w formie postanowienia. Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu dopuszczeniu dowodu, chociażby nie ujawniły się nowe okoliczności.

15 PRZESŁUCHANIE OSOBY Osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych celem czynności, a dopiero następnie można zadawać pytania zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli wypowiedzi. Prawo do zadawania pytań mają ( oprócz organu przesłuchującego) strony, obrońcy, pełnomocnicy, biegli oraz w wyjątkowych wypadkach, członkowie składu orzekającego. Pytania zadaje się bezpośrednio, chyba że sąd lub prokurator zarządzi inaczej. Jeżeli osoba przesłuchiwana nie ukończyła 15 lat, czynności z jej udziałem powinny być, w miarę możliwości, przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie ( art. 171 k.p.k).

16 NIE WOLNO ZADAWAĆ PYTAŃ SUGERUJĄCYCH OSOBIE PRZESŁUCHIWANEJ TREŚĆ ODPOWIEDZI Pytania sugerujące odpowiedź, jeżeli ich nie uchylono, winny być oceniane w ramach naruszenia swobody wypowiedzi. Niedopuszczalne jest: - wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej, - stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem ( art. 171 k.p.k.).

17 Organ przesłuchujący uchyla pytania sugerujące treść odpowiedzi, jak również pytania nieistotne. Wyjaśnienia, zeznania oraz oświadczenia złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub uzyskane wbrew zakazom wymienionym w § 5 art. 171 k.p.k. nie mogą stanowić dowodu.

18 Swoboda wypowiedzi w rozumieniu art. 171§7 k.p.k. oznacza brak przymusu w sferze woli człowieka, a także brak zakłócenia świadomości. Jest to możliwość decydowania przez przesłuchiwanego, zgodnie z własną wolą, o treści składanej przez niego wypowiedzi, w sytuacji, gdy żaden czynnik zewnętrzny nie krępuje go w formułowaniu tych wypowiedzi. O niemożności swobodnej wypowiedzi mogą świadczyć tylko takie warunki, w których osoba przesłuchiwana ma zupełnie lub w tak znacznym stopniu sparaliżowaną wolę, że nie może powiedzieć tego, co by chciała, w związku z przedmiotem dokonywania czynności procesowej. ( wyrok SN z dnia 16 marca 2010 r., III KK 302/09)

19 Organ procesowy powinien uchylić pytania nieistotne czy niestosowne, sugerujące, podchwytliwe, obraźliwe i podobnie chybione z punktu widzenia celów procesu bądź naruszające słuszne prawa innych osób. Swoboda obrony i swoboda wypowiedzi nie oznacza całkowitej dowolności. Gdy wypowiedź uczestnika procesu przekracza granice określone celem czynności, organ procesowy może przerwać tę wypowiedź. Nie jest dopuszczalne także tzw. przesłuchanie krzyżowe bądź wielokrotne, przesłuchiwanie tej samej osoby na te same okoliczności, a także powtarzanie pytań, na które uzyskano już odpowiedź, dokonywane w nadziei, że wielokrotność pytań może doprowadzić do wystąpienia rozbieżności w relacjach zeznającej osoby, by następnie wykazywać z tego powodu niewiarygodność jej zeznań. ( wyrok SA w Krakowie z dnia 11 maja 2009 r., II AKa 169/08)

20 Ś W I A D E K Świadek w ujęciu faktycznym – osoba będąca świadkiem czynu, którego dotyczy proces, obecna przy zdarzeniu przestępnym lub jego fragmencie. Świadek w ujęciu procesowym – osoba wezwana do stawiennictwa w określonym postępowaniu w charakterze świadka, w celu złożenia zeznań, niekoniecznie związanych bezpośrednio ze zdarzeniem przestępczym ( np. potwierdzenie alibi, na okoliczność posiadania określonego przedmiotu). W charakterze świadków można przesłuchiwać specjalistów przybranych do oględzin, eksperymentu, przeszukania ( inne osoby obecne przy przeszukaniu, można przesłuchiwać biegłego, policjanta, osoby, które przeprowadziły wywiad środowiskowy.

21 Każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania. Przesłuchanie świadka może nastąpić przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość. Świadka, który nie może stawić się na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się usunąć przeszkody, można przesłuchać w miejscu jego pobytu ( np. przyczyna związana z wiekiem, kalectwem, szczególnym rodzajem pracy, klęskami żywiołowymi).

22 Obowiązek złożenia zeznań eliminowany jest: -przez zakazy dowodowe, -posiadanie immunitetu dyplomatycznego ( art. 581 k.p.k.), -posiadanie immunitetu konsularnego ( art. 582 k.p.k.), -zwolnienie ze złożenia zeznań ( art.185 k.p.k.), -możliwość uchylenia się od odpowiedzi ( art. 183 k.p.k.)

23 Nie wolno przesłuchiwać jako świadków: - obrońcy albo adwokata lub radcy prawnego działającego na podstawie art. 245 § 1 k.p.k. co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę, - duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi ( konsekwencja konstytucyjnej zasady prawa do wolności religii, co oznacza respektowanie tajemnicy spowiedzi – art. 53 Konstytucji RP), - art. 178a – nie wolno przesłuchiwać jako świadka mediatora co do faktów, o których dowiedział się od oskarżonego lub pokrzywdzonego prowadząc postępowanie mediacyjne, z wyjątkiem informacji o przestępstwach z art. 240§1 k.k. Niezupełne bezwzględne zakazy dowodowe - zakaz korzystania bez możliwości uchylenia z określonego źródła dowodowego w związku ze ściśle wskazanymi okolicznościami.

24 Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy o klauzuli „tajne” lub „ściśle tajne”, mogą być przesłuchane co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, tylko po zwolnieniu tych osób od obowiązku zachowania tajemnicy przez uprawniony organ przełożony. Zwolnienia wolno odmówić tylko wtedy, gdyby złożenie zeznania mogło wyrządzić poważną szkodę państwu. Sąd lub prokurator może zwrócić się do właściwego naczelnego organu administracji rządowej o zwolnienie świadka od obowiązku zachowania tajemnicy ( art. 179 k.p.k.).

25 Osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności „zastrzeżone” lub „poufne” lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba, że sąd lub prokurator dla dobra wymiaru sprawiedliwości zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy, jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej. Na postanowienie w tym przedmiocie przysługuje zażalenie ( art. 180§1 k.p.k.).

26 Osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań. Prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia. Prawo odmowy zeznań przysługuje także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem ( art. 182 k.p.k.). Z prawa do odmowy zeznań nie może korzystać świadek koronny ( art. 8 u.ś.k.). Prawo do odmowy zeznań chroni świadka przed dostarczeniem dowodów p-ko osobie, z którą łączą go lub łączyły więzi rodzinne lub zbliżone do rodzinnych. Sąd (organ procesowy) ma obowiązek zbadania czy istnieje stosunek uzasadniający skorzystanie z tego prawa. Świadek samodzielnie podejmuje decyzję o składaniu lub odmowie złożenia zeznań. Świadek, który skorzystał z prawa do odmowy zeznań, może zmienić zdanie i zgłosić gotowość do składania zeznań.

27 Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Świadek może żądać, aby przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą ( art. 183 k.p.k.). -przepis statuuje prawo świadka do odmowy odpowiedzi na pytanie, -świadek nie ma obowiązku wyjaśniania, dlaczego odmawia odpowiedzi ( orzeczenie SN z dnia 28-01-1974 r. „ myślą przewodnią normy jest bowiem to, że nie należy nikogo stawiać w sytuacji przymusowej, w której musi albo kłamać, albo obciążać siebie lub osobę najbliższą,

28 -pojęcie „hańby” należy tłumaczyć tak, jak jest to odbierane społecznie. Dlatego pod tym znaczeniem rozumiemy szczególnie drastyczne okoliczności dotyczące spraw osobistych, intymnych, które w odczuciu społecznym poniżają osobę zachowującą się w ten sposób, -o prawie określonym w art. 183 k.p.k. uprzedza się świadka jedynie wtedy, jeżeli ujawnią się okoliczności uzasadniające możliwość skorzystania z tego uprawnienia, -świadek może również bez takiego uprzedzenia skorzystać z uprawnień wynikających z art. 183 k.p.k.

29 Można zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli taka osoba o to wnosi ( art. 185 k.p.k.). -zwolnienie może nastąpić zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak i przed sądem, -decyzja odmowna nie jest zaskarżalna, -z tego uprawnienia nie może korzystać świadek koronny, -świadek musi uprawdopodobnić istnienie szczególnie bliskiego stosunku osobistego z oskarżonym ( np. stan narzeczeństwa, były konkubinat, wieloletnia przyjaźń i inne podobne związki typu osobistego).

30 Osoba uprawniona do odmowy złożenia zeznań albo zwolniona na podstawie art. 185 k.p.k. może oświadczyć, że chce z tego prawa skorzystać, nie później jednak niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym. Poprzednio złożone zeznanie tej osoby nie może wówczas służyć za dowód ani być odtworzone. Sporządzone w postępowaniu karnym protokoły oględzin ciała podlegają ujawnieniu na rozprawie, choćby osoba poddana oględzinom odmówiła wyjaśnień lub zeznań albo została od nich zwolniona na podstawie art. 182 lub 185 k.p.k.

31 Przed pierwszym przesłuchaniem należy uprzedzić świadka o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy. W postępowaniu przygotowawczym świadek podpisuje oświadczenie, że został uprzedzony o odpowiedzialności karnej ( art. 190 k.p.k.). Obowiązek uprzedzenia ma sąd, prokurator, prowadzący dochodzenie, prowadzący czynność procesową. Przesłuchanie świadka rozpoczyna się od zapytania o imię, nazwisko, wiek, zajęcie, miejsce zamieszkania, karalność za fałszywe zeznania lub oskarżenie oraz stosunek do stron. Miejsce zamieszkania świadka ustala się na podstawie dokumentu tożsamości lub pisemnego oświadczenia świadka. Pytania zadawane świadkowi nie mogą zmierzać do ujawnienia jego miejsca zamieszkania ani miejsca pracy, chyba, że ma to znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

32 Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego spostrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić. Nie stosujemy do osób, które odmówiły zeznań lub zostały od nich zwolnione na podstawie art. 182 lub 185 k.p.k. Dla celów dowodowych można również świadka, za jego zgodą, poddać oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu ( art. 192 k.p.k.). Ponadto, jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego, nie może on się sprzeciwić oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym. Uzależnienie karalności czynu oznacza ustalenie, czy czyn miał w ogóle miejsce lub ustalenie elementów stanowiących znamiona określonego typu przestępstw.

33 ETAPY PRZESŁUCHANIA 1. Etap czynności wstępnych. 2. Etap spontanicznych zeznań ( swoboda wypowiedzi). 3. Etap pytań i odpowiedzi ( weryfikacja, uzupełnienie, kontrola). 4. Etap czynności końcowych.

34 OPINIA BIEGŁEGO Jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych. W celu wydania opinii można też zwrócić się do instytucji naukowej lub specjalistycznej ( art. 193 k.p.k.). Biegły – osoba, która posiada wiadomości specjalne z danej dziedziny. Wiadomości specjalne- takie, które wykraczają poza normalną, powszechną w danych warunkach rozwoju społecznego wiedzę, z uwzględnieniem faktu rozwoju i powszechności wiadomości określonego typu w procesie zmian w sferze wiedzy ogólnej. Do wiadomości specjalnych nie należą te wiadomości, które są dostępne dla dorosłego człowieka o odpowiednim doświadczeniu życiowym, wykształceniu i zasobie wiedzy ogólnej (orzeczenie SN z 15 kwietnia 1976 r.).

35 O dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego wydaje się postanowienie, w którym należy wskazać (art. 194 k.p.k.): - imię, nazwisko i specjalność biegłych lub biegłego, a w wypadku opinii instytucji, w razie potrzeby specjalność i kwalifikacje osób, biorących udział w przeprowadzeniu ekspertyzy, - przedmiot i zakres ekspertyzy ze sformułowaniem, w miarę potrzeby, pytań szczegółowych, - termin dostarczenia opinii. Postanowienie o powołaniu biegłego (biegłych) wydaje sąd, prokurator lub inny organ postępowania ( biegłych psychiatrów w postępowaniu przygotowawczym powołuje tylko prokurator). Odpis postanowienia powinien być doręczony stronom i ich przedstawicielom procesowym.

36 Do pełnienia czynności biegłego jest obowiązany nie tylko biegły sądowy, lecz także każda inna osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie ( art. 195 k.p.k.). Wyłączenia biegłego ( art. 196 k.p.k.) - nie mogą być biegłymi osoby wymienione w art. 178, 182 i 185 k.p.k. oraz osoby, do których odnoszą się odpowiednie przyczyny wyłączenia wymienione w art. 40 § 1 pkt 1-3 i 5, osoby powołane w charakterze świadków, a także osoby, które były świadkiem czynu, - jeżeli ujawnią się przyczyny wyłączenia biegłego, wydana przez niego opinia nie stanowi dowodu, a na miejsce wyłączonego biegłego powołuje się innego biegłego, - pojawienie się powodów osłabiających zaufanie do wiedzy lub bezstronności biegłego lub inne ważne powody ( powołuje się innego biegłego), Biegły ma obowiązek stawiennictwa i złożenia opinii pod rygorem zastosowania kar porządkowych. Za przedstawienie fałszywej opinii mającej służyć za dowód w postępowaniu karnym, biegły podlega odpowiedzialności karnej (art.233§4 k.k.).

37 „ Moc przekonująca opinii biegłych uzależniona jest od argumentów, które pozwalają organom procesowym przyjąć opinię jako zasadną. Nie wystarczy więc, żeby biegli przedstawili swoją ostateczną konkluzję, lecz powinni oni wskazać również drogę, która doprowadziła ich do odpowiedzi na postawione pytania. W szczególności opinia powinna zawierać opis metod i sposobu przeprowadzenia badań, określenie porządku, w jakim je przeprowadzono oraz przytaczać wszystkie argumenty oparte na stwierdzonych okolicznościach, które mają związek z badanymi faktami i które podbudowane są fachowym wyjaśnieniem biegłych” (orzeczenie SN z 19 września 1973 r.).

38 W celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów. Na wniosek psychiatrów do udziału w wydaniu opinii powołuje się ponadto biegłego lub biegłych innych specjalności. Do udziału w wydaniu opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego, w zakresie zaburzeń preferencji seksualnych, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje biegłego lekarza seksuologa. Biegli nie mogą pozostawać ze sobą w związku małżeńskim, ani w innym stosunku, który mógłby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do ich samodzielności. (art. 202 k.p.k.)