Instrumenty finansowe. Literatura  Jajuga K., Jajuga T. „Inwestycje”  Luenberger D.G. „Teoria inwestycji finansowych”  Hull J. „Kontrakty terminowe.

Prezentacja na temat: "Instrumenty finansowe. Literatura  Jajuga K., Jajuga T. „Inwestycje”  Luenberger D.G. „Teoria inwestycji finansowych”  Hull J. „Kontrakty terminowe."— Zapis prezentacji:

1 Instrumenty finansowe

2 Literatura  Jajuga K., Jajuga T. „Inwestycje”  Luenberger D.G. „Teoria inwestycji finansowych”  Hull J. „Kontrakty terminowe i opcje”  Sopoćko A. „Instrumenty finansowe”  Ferlak M. „Instrumenty pochodne. Wprowadzenie”  Materiały CFA (Chartered Financial Analyst) Level 1, Book 5 „Fixed Income, Derivatives and Alternative Investments”

3 Efekty kształcenia   Student:   E1. identyfikuje i klasyfikuje różne instrumenty finansowe E2. wskazuje czynniki ryzyka dla poszczególnych papierów wartościowych lub instrumentów E3. wycenia obligacje oraz akcje metodą zdyskontowanych przepływów pieniężnych E4. mierzy i porównuje efektywność różnorodnych inwestycji za pomocą specjalistycznych wskaźników E5. charakteryzuje wieloaspektowo poszczególne instrumenty finansowe E6. opisuje zmienność cen aktywów za pomocą narzędzi statystycznych E7. potrafi przeprowadzić w arkuszu kalkulacyjnym symulację teoretycznej ceny akcji w różnych modelach zmienności E8. rozumie pojęcie dźwigni finansowej, braku arbitrażu, rynku doskonałego E9. potrafi wycenić opcje europejskie w modelach dyskretnych

4 ROBERT MERTON: Istotą teorii finansów jest analiza zachowania się podmiotów przy alokacji i wykorzystaniu swoich zasobów, zarówno w przestrzeni jak i w czasie, w niepewnym otoczeniu

5 Teoria rynku finansowego (financial market theory)  Makroekonomia  Matematyka finansowa i ubezpieczeniowa  Instrumenty finansowe  Wycena finansowych instrumentów pochodnych  Inżynieria finansowa  Teoria inwestycji finansowych ( Analiza portfelowa, Analiza techniczna, Analiza fundamentalna)  Analiza ryzyka (inwestycyjnego, kredytowego)  Finanse behawioralne  Ekonometria finansowa (Szeregi czasowe)

6 Instrument finansowy (financial instrument)  Instrument finansowy - pewna forma pieniądza lub kontraktu między stronami, regulującego wzajemne zobowiązania oraz płatności

7 Wartość Instrumentu finansowego  Wartość instrumentu finansowego wynika z obietnic jakie są zawarte między umawiającymi się stronami  (Instrumenty finansowe mają formę umowy sporządzonej na papierze lub są zapisami komputerowymi w odpowiednich bazach danych)

8 Wycena instrumentów finansowych Ustalenie sprawiedliwej wartości (fair value) instrumentu finansowego, która może być ceną kupna i sprzedaży instrumentu dla uczestników rynku, dysponujących pełną informacją, w warunkach rynku zrównoważonego, płynnego i bez możliwości arbitrażu Wycenie podlegają bony skarbowe, obligacje, akcje, opcje, kontrakty forward, kontrakty futures

9 Cele wprowadzenia instrumentów finansowych  łatwiejsze i sprawniejsze zarządzanie finansami  możliwość stosowania strategii osłonowych  sprawniejsze rozliczenia  pozbawienie transakcji charakteru gotówkowego  możliwość spekulacji

10 Papier wartościowy (security)  Przykłady instrumentów finansowych: bony skarbowe, obligacje, depozyty, renty, kredyty, weksle, kontrakty terminowe, opcje.  Jeżeli dla danego instrumentu istnieje rozwinięty rynek, na którym może być swobodnie wymieniany, to taki instrument staje się papierem wartościowym (security)

11 Instrumenty o charakterze wierzycielskim / instrumenty dłużne Instrumenty o charakterze wierzycielskim / instrumenty dłużne  depozyty bankowe  bony skarbowe  obligacje  renty finansowe  kredyty hipoteczne  odwrócone hipoteki  listy zastawne  weksle, czeki

12 Instrumenty o charakterze własnościowym (udziału w majątku)  akcje  prawa do akcji  certyfikaty inwestycyjne  świadectwa udziałowe

13 Instrumenty pochodne  kontrakty forward (towarowe)  kontrakty forward (na stopę procentową, na kurs waluty)  kontrakty futures (towarowe)  kontrakty futures (walutowe)  kontrakty futures (indeksowe)  kontrakty wymiany - swapy  kontrakty opcyjne  warranty

14 Instrumenty o charakterze wierzycielskim / depozyty bankowe  Rachunek a vista (DEMAND DEPOSIT)  Lokaty terminowe (TIME DEPOSIT ACCOUNT)  Certyfikat depozytowy (CERTIFICATE OF DEPOSIT) - zbywalny papier wartościowy, emitowany (na ogół) przez banki z ustalonym terminem wykonania i oprocentowaniem poświadczający złożenie określonej (dużej ) kwoty depozytu

15 Instrumenty o charakterze wierzycielskim Obligacja (treasury bond) – papier wartościowy, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Obligacje możemy podzielić ze względu na:  Rodzaj emitenta  Okres do wykupu  Wartość nominalna i oprocentowanie obligacji  Opcje dodatkowe  Poziom ryzyka inwestycyjnego

16 Obligacje/ rodzaj emitenta  Obligacje emitowane przez Skarb Państwa, korporacje (mogą być wtedy dopuszczane do obrotu giełdowego)  Obligacje emitowane gminy lub miasta (obligacje komunalne lub obligacje municypalne). Obligacje skarbowe to dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, reprezentowany przez Ministra Finansów. Skarb Państwa - emitent obligacji - pożycza od nabywcy obligacji określoną sumę pieniędzy i zobowiązuje się ją zwrócić (wykupić obligacje) - w określonym czasie wraz z należnymi odsetkami.

17 Dlaczego warto kupować obligacje skarbowe?  pewność lokaty w przypadku obligacji skarbowych (o ile państwo jest wypłacalne)  możliwość wycofania się z inwestycji w dowolnym momencie (sprzedaż na giełdzie bez utraty oprocentowania)  możliwość stałego śledzenia wartości swoich inwestycji  Możliwość (w niektórych państwach) uzyskiwania kredytów pod zastaw obligacji

18 Obligacje/ okres do wykupu  Okres do wykupu to liczba lat, w których emitent zobowiązuje się wywiązywać z obowiązków, jakie nakłada na niego obligacja. Data wykupu oznacza termin, kiedy dług przestanie istnieć, gdyż emitent wykupi obligację.  Obligacje z terminem spłaty:  od 1-5 lat - nazywa się obligacjami krótkoterminowymi,  od 5-12 - nazywa się obligacjami średnioterminowymi,  powyżej 12 lat - nazywa się obligacjami długoterminowymi.

19 Obligacje / Opcje dodatkowe  Wiele emisji obligacji zawiera klauzulę, która daje inwestorowi i/lub emitentowi prawo do podjęcia określonych działań. Najczęściej stosowana jest opcja przedterminowego wykupu na żądanie emitenta (call feature), która daje emitentowi prawo do wcześniejszej spłaty całości lub części zobowiązań. Obligacja może zawierać opcję sprzedaży (put feature) -prawo posiadacza obligacji do zażądania wykupu po ustalonej cenie przed terminem wykupu  Obligacje zamienne (convertible bond) Obligacje zamienne - rodzaj obligacji dające jej posiadaczowi możliwość do zamiany ich na akcje firmy emitującej.  Obligacja wymienna (exchangable bonds) Obligacja wymienna - papier wartościowy umożliwiający posiadaczowi obligacji ich wymianę na określoną liczbę akcji zwykłych przedsiębiorstwa innego niż emitent.

20 Obligacje / poziom ryzyka inwestycyjnego  Poziom ryzyka inwestycyjnego mierzony jest jakością kredytową (rating)  Rating - niezależna ocena ryzyka kredytowego dokonywana przez wyspecjalizowane agencje ratingowe takie jak Moody's, Standard&Poor's oraz Fitch Ratings w stosunku do podmiotu zaciągającego dług.  Rating oznacza jakość dłużnych papierów wartościowych pod kątem wiarygodności finansowej emitenta oraz warunków panujących na rynku.  Badaniu wiarygodności finansowej podlegają emisje obligacji, krótkoterminowe papiery dłużne, podmioty zaciągające zobowiązania na rynku finansowym oraz rządy państw.

21 Weksel  abstrakcyjność stosunku wekslowego bezwarunkowe zobowiązanie zapłata sumy wekslowej nie może być uzależniona od jakichkolwiek innych okoliczności czy warunków  Charakterystyczną cechą weksla, z którą związana jest jego przydatność dla obrotu, jest abstrakcyjność stosunku wekslowego (brak wpływu tzw. causy - przyczyny, podstawy, na ważność zobowiązania z weksla). Cecha ta wyraża się w określeniu "bezwarunkowe zobowiązanie", co oznacza, że sam dokument weksla nie jest związany z jakimikolwiek innymi czynnościami prawnymi (np. umową), a więc zapłata sumy wekslowej nie może być uzależniona od jakichkolwiek innych okoliczności czy warunków.  Weksel trasowany  Weksel trasowany staje się pełnowartościowym papierem w obrocie z chwilą jego przyjęcia (dokonania tzw. akceptu weksla) przez trasata, który przyjmuje na siebie zobowiązanie zawarte w treści wekslaakceptu weksla

22 Elementy oceniane przez agencje ratingowe przy waluacji wiarygodności państw   Klimat do prowadzenia działalności gospodarczej (warunki prawne, ryzyko decyzji politycznych, bezpieczeństwo transakcji handlowych, dostęp do informacji)   Ryzyko ograniczenia współpracy, braku wypłacalności   Odporność ekonomiczna na napięcia i zaburzenia gospodarcze   Stan gospodarki w terminie średnio- oraz długoterminowym   Morale płatnicze podmiotu

23 Kryteria ocen stosowane przez agencje ratingowe   C – przyznana ocena dla danego kraju oznacza, że dane o stanie gospodarki publikowane przez oficjalne instytucje państwowe są niewystarczające do przeprowadzenia oceny gospodarczej lub ich wiarygodność jest na bardzo niskim poziomie. Korporacja w takiej sytuacji dokonuje wyłącznie oceny politycznej w danym kraju.

24   BB - przyznana ocena dla danego kraju oznacza, że ryzyko bankructwa podmiotu działającego na danym rynku jest wysokie. W danym kraju klimat do prowadzenia działalności gospodarczej jest niekorzystny, a warunki prawne mogą często zagrażać bezpiecznemu dokonywaniu transakcji handlowych. Ryzyko ograniczenia współpracy handlowej w wyniku decyzji politycznych jest wysokie. Obecnie odnotowywane wyniki gospodarcze wskazują, że w najbliższym czasie warunki do prowadzenia działalności gospodarczej mogą być trudne. Silna jest też obawa o stan koniunktury w perspektywie długoterminowej. Pojawienie się napięć, nawet jedynie w skali lokalnej, może być bardzo odczuwalne również dla najsilniejszych na rynku podmiotów gospodarczych. Doświadczenia płatnicze Korporacji wskazują, że w grupie krajów posiadających taką ocenę dominują rynki o słabym morale płatniczym.   B - przyznana ocena dla danego kraju oznacza, że ryzyko braku wypłacalności podmiotu działającego na danym rynku jest poważne. W danym kraju klimat do prowadzenia działalności gospodarczej jest bardzo niekorzystny, a warunki prawne zagrażają bezpiecznemu dokonywaniu transakcji handlowych. Ryzyko ograniczenia współpracy handlowej w wyniku decyzji politycznych jest bardzo wysokie. Obecnie odnotowywane wyniki gospodarcze wskazują, że w najbliższym czasie warunki do prowadzenia działalności gospodarczej będą trudne. Szczególnie silna jest obawa o stan koniunktury w perspektywie średnio i długoterminowej. Pojawienie się napięć może być kluczowe dla przetrwania nawet najsilniejszych na rynku podmiotów gospodarczych. Podwyższone ryzyko niewypłacalności.

25   A - przyznana ocena dla danego kraju oznacza, że ryzyko niewypłacalności podmiotu działającego na danym rynku jest średnie. W danym kraju istnieje dobry klimat i warunki prawne do prowadzenia działalności gospodarczej. Ryzyko ograniczenia współpracy handlowej w wyniku decyzji politycznych jest niskie. Obecnie odnotowywane wyniki gospodarcze wskazują na stabilne w najbliższym czasie warunki do prowadzenia działalności gospodarczej, jednak pojawienie się napięć w skali regionalnej może istotnie wpłynąć na percepcję ryzyka. Doświadczenia płatnicze Korporacji wskazują, że na takim rynku zazwyczaj morale płatnicze jest przynajmniej na dobrym poziomie.   BBB - przyznana ocena dla danego kraju oznacza, że ryzyko niewypłacalności podmiotu działającego na danym rynku jest podwyższone. W danym kraju klimat do prowadzenia działalności gospodarczej jest umiarkowany, a warunki prawne niekiedy mogą zagrażać bezpiecznemu dokonywaniu transakcji handlowych. Ryzyko ograniczenia współpracy handlowej lub ingerowania władz w świat gospodarki poprzez decyzje o charakterze politycznych jest istotne. Obecnie odnotowywane wyniki gospodarcze wskazują na akceptowalne w najbliższym czasie warunki do prowadzenia działalności gospodarczej oraz niepewność co do stanu koniunktury w perspektywie długoterminowej. Ponadto pojawienie się napięć nawet jedynie w skali lokalnej może w szybkim terminie doprowadzić do znaczącego wzrostu ryzyka. Doświadczenia płatnicze Korporacji wskazują, że w grupie krajów posiadających taką ocenę pojawiają się rynki o stosunkowo słabym morale płatniczym.

26   AAA – przyznana ocena dla danego kraju oznacza, że ryzyko niewypłacalności podmiotu działającego na danym rynku jest bardzo niskie. W tym kraju istnieje bardzo dobry klimat i sprzyjające warunki prawne do prowadzenia działalności gospodarczej. Ryzyko ograniczenia współpracy handlowej w wyniku decyzji politycznych jest bardzo niskie. Obecnie odnotowywane wyniki gospodarcze wskazują na stabilny rozwój kraju w najbliższym czasie. Doświadczenia płatnicze Korporacji wskazują, że na takim rynku morale płatnicze jest na bardzo wysokim poziomie.   AA – przyznana ocena dla danego kraju oznacza, że ryzyko niewypłacalności podmiotu działającego na danym rynku jest niskie. W tym kraju istnieje dobry klimat i sprzyjające warunki prawne do prowadzenia działalności gospodarczej. Ryzyko ograniczenia współpracy handlowej w wyniku decyzji politycznych jest bardzo niskie. Obecnie odnotowywane wyniki gospodarcze wskazują na stabilne, w średnim terminie, warunki do prowadzenia działalności gospodarczej, jednak pojawienie się napięć w skali globalnej może istotnie wpłynąć na percepcję ryzyka.   Doświadczenia płatnicze Korporacji wskazują, że na takim rynku zazwyczaj morale płatnicze jest na wysokim poziomie.

27

28

29 Świat wg. Standard&Poor’s

30  

31

32

33 Kraj2 letnie5 letnie10 letnie Francja-0.19 %0.11 %0.87 % Japonia0.00 %0.05 %0.32 % Kanada0.53 %0.81 %1.44 % Niemcy-0.26 %-0.03 %0.56 % Polska1.70 %2.30 %2.76 % USA0.67 %1.38 %2.05 % W.Brytania0.60 %1.21 %1.78 % Włochy0.11 %0.73 %1.71 % Aktualne poziomy rentowności obligacji na świecie

34 Rentowność niemieckich 10 - letnich obligacji (od 2000-01-25 do 2015-10-02)

35 Rentowność polskich 10 - letnich obligacji (od 2011-07-14 do 2015-10-02)

36 Rentowność obligacji o terminie wykupu październik 2020, od 15 VI do 28 IX

37 Rentowność obligacji o terminie wykupu luty 2013

38 Bony skarbowe Bony skarbowe (treasury bills) –  krótkoterminowe papiery na okaziciela  emitowane przez Skarb Państwa  terminy wykupu: 13, 26 i 52 tygodnie  sprzedaż na przetargach  nominał jednego bonu wynosi 10 000 zł  nabywcy bonów - firmy krajowe i zagraniczne, instytucje finansowe

39 Bony skarbowe Bony skarbowe są sprzedawane z dyskontem, czyli poniżej wartości nominalnej, gdyż są nieoprocentowane. Pełną kwotę nominalną otrzymuje się w momencie wykupu bonu skarbowego. Ceny bonów są odzwierciedleniem przewidywanego przez rynek pieniężny poziomu inflacji, dlatego mogą być one miarodajnym odniesieniem dla określania oprocentowania innych instrumentów finansowych, np. obligacji.

40 Obligacje/ wartość nominalna i oprocentowanie Obligacje można dzielić na kuponowe (coupon bonds) i zerokuponowe (zero-coupon bonds). Obligacje zerokuponowe są zwykle emitowane z dyskontem. Obligacje kuponowe wiążą się z okresową płatnością kuponu, którego wysokość jest zwykle zależna od ratingu emitenta. Oprocentowanie obligacji może być stałe bądź zmienne. Zwykle wysokość kuponu obligacji o zmiennym oprocentowaniu przedstawiana jest w formie "stopa bazowa + x%", Możliwe jest także oprocentowanie uzależnione od stopy inflacji (takie obligacje emituje polski Skarb Państwa).

41 Renty finansowe  Renta finansowa jest umową, na mocy której jej posiadacz otrzymuje okresowe świadczenie pieniężne, zgodnie z przyjętym harmonogramem  RF – na ogół – nie są papierami wartościowymi, ze względu na brak możliwości wymiany na rynku  RF mogą być traktowane jak instrumenty przynoszące stały dochód np. obligacje

42 Kredyty (mortgages) Kredyty hipoteczne (mortgages)  Przyszły właściciel nieruchomości sprzedaje hipotekę swego domu aby uzyskać gotówkę niezbędną do nabycia nieruchomości, zobowiązując się do dokonywania okresowych płatności na rzecz posiadacza hipoteki  Sytuacja przyszłego właściciela nieruchomości zaciągającego KH przypomina pozycję emitenta obligacji (przyjmuje pewną kwotę, później wypłaca regularnie kupony i na koniec – nominał – o ile spłata końcowa jest większa od poprzednich)

43 Kredyty hipoteczne  Kredyty hipoteczne nie są papierami wartościowymi, jednakże hipoteki są łączone w pakiety, pod które instytucje finansowe ( w USA: np.. Freddi Mac, Fannie Mae -Federal National Mortgage Association ) emitują nowe instrumenty, tzw. instrumenty zabezpieczone hipoteką (mortgage-backed obligations MBO-s), papiery z grupy MBS mortgage-backed securities)

44 Mechanizm sekurytyzacji – uproszczony schemat   FM’s kupują hipoteki od banków   emitują obligacje MBO zabezpieczone wartością hipotek, otrzymują wpływy od nabywców (wpływy z MBO = wartość hipotek = wartość kredytów)   Przejmują ryzyko niespłacalności kredytów   Spłaty kredytobiorców trafiają do FM’s   FM’s wypłacają kupony obligatariuszom (banki mają tym samym zawczasu zwrócone sumy kredytów i mogą kontynuować akcję kredytową bez pozyskania dodatkowych środków) (zabezpieczenie obligacji MBO wiąże się z istnieniem pakietów hipotek dotycz. kredytów o różnych zapadalnościach i różnym poziomie ryzyka kredytowego – prime, subprime ) FM’s mogą płacić mniej odsetek niż dostają od kredytobiorców, gdyż oprocentowanie kredytów jest większe niż obligacji MBO posiadają wiarygodny rating, co obniża wymaganą stopę zwrotu Zmniejszone ryzyko MBO w stosunku do pojedynczego kredytu wynika z pakietowej struktury obligacji.

45 Obligacje zabezpieczone hipotekami Korzyści makroekonomiczne:   Zwiększona akcja kredytowa (banki nie czekają na zwrot gotówki)   Obniżenie stopy procentowej – skutek podaży pieniądza   Gwarancja płynności na rynku pieniężnym (uruchomienie zasobów instytucji finansowych i „drobnych ciułaczy” zainteresowanych obligacjami)   Dodatkowe zyski emitentów obligacji w przypadku wzrostu cen na rynku nieruchomości Zagrożenia:   Możliwość powstania ”bańki kredytowej” - nieuzasadnionego wzrostu akcji kredytowej   Możliwość braku pokrycia wartości obligacji w przypadku obniżenia wartości hipotek (spadku cen nieruchomości)

46 odwrócona hipoteka reverse mortgage   Odwrócona hipoteka -transakcja lub umowa zawierana pomiędzy osobą fizyczną, a (najczęściej) instytucją finansową umożliwiająca uwolnienie zamrożonego w nieruchomości kapitału.   Przeznaczenie - osoby w podeszłym wieku posiadające mieszkanie lub dom przekazują hipotekę, w zamian uzyskują ustalony ciąg płatności.   Pod uwagę brane są szacunki co do czasu życia osoby przekazującej hipotekę oraz kosztu kredytu w przyszłości i spodziewanej przyszłej wartości nieruchomości.

47 Zagadnienia matematyki finansowej użyteczne w opisie instrumentów dłużnych  Wartość obecna przyszłych przepływów pieniężnych (PV – present value)  Wartość przyszła regularnych płatności (FV – future value)  Pojęcia związane ze stopą zwrotu  Mierniki efektywności inwestycji finansowych (NPV, IRR, ERR)  Wartość obecna renty  Równanie bankierów

48 Zagadnienia dotyczące bonów i obligacji  Wycena bonów skarbowych  Stopa rentowności bonu skarbowego  Wycena obligacji  Stopa dochodu z obligacji – „stopa do wykupu” (YTM – Yield To Maturity)  Wypukłość obligacji (wpływ stopy dochodu na cenę obligacji)  Pomiar ryzyka stopy procentowej (duration – średni czas trwania)

49 Wycena obligacji o stałym oprocentowaniu Wzór na wycenę obligacji z terminem wykupu n lat. Niech C – wysokość kuponu (czyli rocznych odsetek), M – wartość nominalna obligacji. Oprocentowanie odsetek obligacji określa się jako (C/M) 100%.

50 Wycena obligacji

51 Duracja – średni czas trwania przepływów C t, t = 1,2,…,n; r – okresowa stopa zwrotu

52 Duracja - średni czas trwania inwestycji

53

54 Krzywe rentowności Wypukłość obligacji

55 Instrumenty o charakterze własnościowym Akcje - najważniejszy element rynku kapitałowego. Akcja jest papierem wartościowym potwierdzającym udział w kapitale akcyjnym spółki, stanowiącym jednocześnie uosobienie praw i obowiązków jej posiadacza - akcjonariusza.

56 Akcje / Instrumenty o charakterze własnościowym klasyczne dokumenty akcyjne (papiery) zawierały  nazwę firmy i siedzibę spółki  nazwę sądu, w którym spółka jest zarejestrowana  datę zarejestrowania spółki i emisji akcji  wartości nominalnej akcji  liczby akcji, numeru serii, rodzaju danej akcji oraz uprawnień szczególnych akcji  przy akcjach imiennych - wysokości dokonanej wpłaty  ograniczeń co do przeniesienia własności akcji  oznaczenia przepisów statutu o związanych z akcją obowiązkach co do świadczeń na rzecz spółki

57 Akcje / Instrumenty o charakterze własnościowym charakterystyki akcji  wartość nominalna - wartość kapitału akcyjnego spółki przypadająca na jedną akcję  wartość emisyjna - cena po jakiej akcja jest sprzedana przez emitenta jej pierwszemu właścicielowi  wartość księgowa - wartość aktywów netto spółki przypadająca na jedną akcję  wartość rynkowa - cena akcji na rynku (powstaje w wyniku spotkania się popytu z podażą)

58 Akcje / PRAWA AKCJONARIUSZA  Prawo do udziału w zyskach spółki, czyli prawo do dywidendy. Zysk netto spółki dzieli się na zysk zatrzymany (przeznaczony na dalszy rozwój) i zysk do podziału czyli dywidendę. Wszyscy akcjonariusze, którzy w dniu ustalenia prawa do dywidendy posiadają akcje uzyskują prawo do dywidendy. Zysk netto spółki dzieli się na zysk zatrzymany (przeznaczony na dalszy rozwój) i zysk do podziału czyli dywidendę. Wszyscy akcjonariusze, którzy w dniu ustalenia prawa do dywidendy posiadają akcje uzyskują prawo do dywidendy.  Prawo do zakupu akcji nowej emisji, czyli prawo poboru. Z prawa poboru może skorzystać akcjonariusz, który w dniu ustalenia prawa poboru posiada akcje spółki emitującej nowe akcje. Posiadacz prawa poboru może je sprzedać lub skorzystać z nich i dokonać zakupu akcji nowej emisji.  Prawo do głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Zapewnia ono akcjonariuszowi możliwość wpływania na losy spółki w drodze kształtowania liczebności, składu i kompetencji jej władz, a także poprzez wyznaczanie struktury podziału zysku przedsiębiorstwa.  Prawo do udziału w masie upadłościowej spółki (w razie bankructwa)

59 Akcje / Instrumenty o charakterze własnościowym TYPY AKCJI  akcje uprzywilejowane  akcje zwykłe Uprzywilejowanie może dotyczyć  liczby głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy  wielkości lub kolejności wypłacania dywidendy  podziału majątku spółki w przypadku likwidacji

60 Akcje / Instrumenty o charakterze własnościowym Etapy wprowadzenia do obrotu giełdowego akcji spółki w publicznej ofercie  sporządzenie prospektu emisyjnego  uzyskanie zgody Komisji Papierów Wartościowych i Giełd na wprowadzenie do publicznego obrotu  zawarcie umowy z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych o rejestrację tych papierów wartościowych  upowszechnienie wymaganych informacji dotyczących emitenta i oferty

61 Metody wyceny akcji  Wycena akcji metodą zdyskontowanych przepływów pieniężnych (DCF – discounted cash flow)  Analiza wskaźnikowa Porównanie podstawowych wskaźników (m. in.): Porównanie podstawowych wskaźników (m. in.): P/EPS – price of share / earnings per share, P/EPS – price of share / earnings per share, P/BV – price of share /book value per share, P/BV – price of share /book value per share, P/S - price/sell, P/S - price/sell, EV/EBITDA - enterprise value (kapitalizacja giełdowa+dług, tzw „koszty przejęcia”)/earnings before interest taxes depreciation, amortization (zysk przed spłatą odsetek,odliczeniem podatku i amortyzacji) EV/EBITDA - enterprise value (kapitalizacja giełdowa+dług, tzw „koszty przejęcia”)/earnings before interest taxes depreciation, amortization (zysk przed spłatą odsetek,odliczeniem podatku i amortyzacji)  Wycena metodami analizy fundamentalnej

62 Analiza fundamentalna   Analiza otoczenia makroekonomicznego   Analiza sektorowa   Analiza sytuacyjna spółki   Analizy finansowa spółki   Wycena spółki

63 Analiza fundamentalna  Analiza otoczenia makroekonomicznego  Analiza otoczenia makroekonomicznego spółki (podstawowych stóp procentowych, wskaźnika inflacji, zadłużenia, PKB, wielkości bezrobocia, kursu walutowego) - określenie perspektyw rozwoju spółki w przyszłości.  Analiza sektorowa  Analiza sektorowa - ocenie podlegają spółki prowadzące zbliżoną działalność, sprzedające te same lub podobne produkty.

64 Analiza fundamentalna  Analiza ogólnej sytuacji spółki  Analiza ogólnej sytuacji spółki - stan majątku, poziom innowacyjności technologicznej, jakość zarządzania, skład akcjonariatu.  Analiza finansowa spółki  Analiza finansowa spółki - wskaźniki: rentowności, płynności, zadłużenia i aktywności. Wyniki tej analizy pokazują, jak spółka gospodaruje posiadanymi zasobami oraz wykorzystuje uwarunkowania rynkowe.  Wycena spółki  Wycena spółki - oszacowanie wartości akcji, przy uwzględnieniu posiadanych zasobów oraz możliwości generowania dochodów w przyszłości.

65 Analiza techniczna filozofia AT   Analiza techniczna formułuje prawdopodobne prognozy ruchów cenowych na podstawie analizy danych historycznych Założenia:   Rynek dyskontuje wszystko   Ceny podlegają trendom   Historia się powtarza

66 Rynek dyskontuje wszystko   Wszystkie czynniki wpływające na cenę akcji (fundamentalne, makroekonomiczne, polityczne, psychologiczne i inne) znajdują pełne odbicie w cenie akcji. Inaczej: wszystkie ważne, cenotwórcze informacje są już uwzględnione w cenie akcji

67 AT: ceny podlegają trendom   Celem badania wykresów jest rozpoznawanie trendów w ich wczesnych stadiach, by dokonywać transakcji zgodnie z ich kierunkiem. (Trendy nie trwają wiecznie)   Trend wykazuje silniejszą tendencję do kontynuacji niż do zmiany (należy inwestować zgodnie z trendem, dopóki nie pojawią się oznaki jego końca)

68 Linie trendu

69 Typy wykresów

70 Formacje cenowe Formacja głowy i ramion

71 Formacje cenowe Klin zwyżkujący

72 ŚREDNIE KROCZĄCE, LINIA MACD

73 OSCYLATOR RSI

74 Analiza techniczna   John J. Murphy „Analiza techniczna rynków finansowych”   Jack D. Schwager „Analiza techniczna rynków terminowych” E. Gateley „Cena i czas. Zarys meto analizy technicznej” S. Nison „Świece i inne japońskie techniki analizowania wykresów” A.J. Frost,R.R. Prechter „Teoria fal Elliota”

75 Analiza portfelowa Zagadnienia  Zmienność akcji  Modele zmienności akcji  Miary ryzyka inwestowania w akcje  Pojęcie portfela akcji  Parametry portfela akcji  Portfel akcji z możliwością krótkiej sprzedaży  Określanie kryteriów doboru akcji,  Zagadnienia optymalizacyjne portfela akcji  Charakterystyka portfela mieszanego (akcji oraz aktywów pozbawionych ryzyka)

76 Zbiór możliwości inwestycyjnych dla portfeli dwóch akcji, tworzone z akcji 3 spółek

77 Zbiór możliwości inwestycyjnych dla portfela trzech akcji Portfele dwuakcyjne (linie ciągłe) portfele 3 akcji (kol. błękitny)

78 Zbiór możliwości inwestycyjnych dla portfela trzech akcji Krótka sprzedaż (kolor różowy)

79 Analiza portfelowa  H. Markowitz, „Portfolio selection” 1952  J. Tobin – „Liquidity preference as behavior towards risk” 1958  F. Modigliani, M. Miller „The cost of capital, corporation finance and the theory of investment” 1958  W. Sharpe „Capital asset pricing model” 1964  J. Lintner „Security prices, risk and maximal gains from diversifications” 1965

80 Nagroda Nobla dla twórcy metody DCF  1938 – John B. Williams „The theory of investment value”  Metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych w wycenie akcji

81 Nagroda Nobla - Analiza portfelowa  Harry Markowitz, Merton Miller, William Sharpe - (1990) za pionierskie prace w dziedzinie ekonomii finansowej za pionierskie prace w dziedzinie ekonomii finansowej

82 Nagrody Nobla – analiza rynków finansowych  1981 James Tobin Relacje między rynkami finansowymi a decyzjami w zakresie wydatków, bezrobociem, produkcją i cenami Relacje między rynkami finansowymi a decyzjami w zakresie wydatków, bezrobociem, produkcją i cenami  1985 Franco Modigliani Pionierska analiza oszczędności i rynków finansowych Pionierska analiza oszczędności i rynków finansowych

83 Analiza finansowych szeregów czasowych / cele  wykrywanie natury zjawiska (np. zmiany cen surowców) reprezentowanego przez sekwencję obserwacji  formalny opis, identyfikacja elementów szeregu czasowego  prognozowanie przyszłych wartości szeregu czasowego (ASC opiera się na założeniu, że kolejne wartości w zbiorze danych reprezentują kolejne pomiary wykonane w równych odstępach czasu)

84 Ogólny model addytywny szeregu czasowego   Niech {x t }, t =1,2,…,T oznacza szereg czasowy. Wtedy   X t = z t + k t + s t + c t + u t   gdzie składnik   Z t _ odpowiada za trend w chwili t   k t wielkość związana z cyklem koniunkturalnym   s t charakteryzuje sezonowość w chwili t   c t jest związany z cyklem w chwili t   u t jest czynnikiem losowym (zaburzeniem) – zmienną losową o zerowej wartości oczekiwanej (wszystkie u t mają jednakową wariancję i są parami nieskorelowane)

85 Przykładowe składowe szeregu czasowego

86 Linia trendu Linia trendu + 2 – letni sinusoidalny cykl koniunkturalny (1 rok = 250 sesji)

87 Trend + 2 –letni sinusoidalny cykl koniunkturalny + roczny sinusoidalny cykl sezonowy

88 Trend + 2 –letni sinusoidalny cykl koniunkturalny + roczny sinusoidalny cykl sezonowy + kwartalny cosinusoidalny cykl giełdowy

89 Trend + 2 –letni sinusoidalny cykl koniunkturalny + roczny sinusoidalny cykl sezonowy + kwartalny cosinusoidalny cykl giełdowy + wahania o amplit. 5

90

91 Stadia dodawania elementów szeregu czasowego

92 Te same cykle, różne amplitudy

93 Wahania losowe Jednakowe prawdopodobieństwa wzrostu i spadku. Losowe wahanie z przedziału (0;1) o przeciętnej wartości równej 0,5

94 Jednakowe prawdopodobieństwa wzrostu i spadku. Losowe wahanie z przedz. (0;2)

95 Koncepcja zmian cenowych jako błądzenia losowego błądzenia losowego

96 Prawdopodobieństwo wzrostu 1,5 raza większe niż spadku. Losowe wahanie z przedziału (0; 1)

97 Prawdopodobieństwo wzrostu 1,5 raza większe niż spadku. Losowe wahanie z przedziału (0; 1) Wykres oczekiwanej wartości – czerwona prosta