POWSZECHNA HISTORIA PRAWA - prawo rzeczowe

Prezentacja na temat: "POWSZECHNA HISTORIA PRAWA - prawo rzeczowe"— Zapis prezentacji:

1 POWSZECHNA HISTORIA PRAWA - prawo rzeczowe
dr Jan Halberda

2 PRAWO RZECZOWE JAKO PRAWO PODMIOTOWE
OBLIGACYJNE DOTYCZY RZECZY DOTYCZY RZECZY LUB USŁUG SKUTECZNOŚĆ ERGA OMNES SKUTECZNOŚĆ INTER PARTES ŚWIADCZENIE TO ZANIECHANIE ŚWIADCZENIE TO DZIAŁANIE LUB ZANIECHANIE NUMERUS CLAUSUS SWOBODA UMÓW

3 PRAWO RZECZOWE JAKO PRAWO PRZEDMIOTOWE (ZAKRES DZIAŁU)
PRAWO WŁASNOŚCI POSIADANIE OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE (PRAWA NA RZECZY CUDZEJ)

4 TRZY ETAPY EWOLUCJI PR.RZYMSKIE / ŚREDNIOWIECZE / OD XIX W. WŁASNOŚĆ
WŁADZ-TWO POSIA-DANIE POSIA-DANIE OGRANI-CZONE PR.RZ. OGRANI-CZONE PR.RZ.

5 PODZIAŁ RZECZY RUCHOMOŚCI I NIERUCHOMOŚCI

6 PRAWO RZYMSKIE SILNE PRAWO WŁASNOŚCI (ABSOLUTNE, NIEOGRANICZONE, BEZWZGLĘDNE) POZYTYWNA DEFINICJA PRAWA WŁASNOŚCI WYRÓŻNIENIE POSIADANIA JAKO STANU FAKTYCZNEGO CHRONIONEGO PRAWEM CORPUS I ANIMUS REM SIBI HABENDI WYRÓŻNIENIE OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCH

7 PRAWO W ŚREDNIOWIECZU POŁĄCZENIE WŁASNOŚCI, POSIADANIA I OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCH OGÓLNE POJĘCIE WŁADZTWA – GEWERE, SAISINE, POZYTYWNA DEFINICJA PRAWA WŁASNOŚCI FUNKCJONOWANIE WŁASNOŚCI LENNEJ

8 PRAWO W ŚREDNIOWIECZU UPRAWNIENIA WŁAŚCICIELA WŁASNOŚĆ LENNA
WŁASNOŚĆ ALODIALNA DO ROZPORZĄDZANIA RZECZĄ WŁAŚCICIEL ZWIERZCHNI WŁAŚCICIEL DO ISTOTY RZECZY DO POŻYTKÓW CYWILNYCH DO POŻYTKÓW NATURALNYCH WŁAŚCICIEL PODLEGŁY DO KORZYSTANIA WŁADZA PUBLICZNA TAK NIE

9 PRAWO OD XIX WIEKU SILNE PRAWO WŁASNOŚCI (ŚWIĘTE I NIETYKALNE W CODE CIVIL, OSŁABIENIE NA PRZEŁOMIE XIX/XX W.) POZYTYWNA LUB NEGATYWNA DEFINICJA PRAWA WŁASNOŚCI WYRÓŻNIENIE POSIADANIA JAKO STANU FAKTYCZNEGO CHRONIONEGO PRAWEM WYRÓŻNIENIE OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCH

10 ROZWÓJ W XIX-XX WIEKU CHARAKTER PRAWA WŁASNOŚCI –
WSPÓŁWYSTĘPOWANIE WŁASNOŚCI FEUDALNEJ I ALODIALNEJ (LANDRECHT, ABGB) VS. WYŁĄCZNOŚĆ WŁASNOŚCI ALODIALNEJ (CODE CIVIL, BGB, ZGB)

11 Feudum vs allodium §. 357. Jeżeli prawo do istoty rzeczy i prawo do pożytków z niej, połączonem jest w jednej i tej samej osobie, natenczas prawo własności jest zupełnem i niepodzielonem. Jeżeli zaś jednemu służy tylko prawo do istoty rzeczy, a drugiemu obok prawa do istoty rzeczy służy wyłączne prawo do pożytków z niej, wtenczas prawo własności jest podzielonem i względnie każdego z nich niezupełnem. Pierwszy zowie się głównym, a drugi użytkowym właścicielem. §. 358. Z powodu innych jakichkolwiek ograniczeń własności z ustawy lub woli właściciela wynikających, własność nie przestaje być zupełną.

12 ROZWÓJ W XIX-XX WIEKU DEFINIOWANIE PRAWA WŁASNOŚCI –
DEFINICJA POZYTYWNA (LANDRECHT, ABGB) VS. DEFINICJA NEGATYWNA (CODE CIVIL, BGB, ZGB)

13 Pozytywna czy negatywna?
§. 362. Na zasadzie prawa wolnego rozrządzania swoją własnością, może w ogólności właściciel zupełny, używać rzeczy swojej według upodobania, lub też zupełnie jej nie używać; może ją zniszczyć; w całości lub w części na drugiego przenieść; albo też bezwarunkowo zrzec się jej czyli onęż opuścić.

14 Pozytywna czy negatywna?
544. Własność, iest to prawo używania, i rozrządzania rzeczami, w sposobie nayrozciągleyszym, byleby w używaniu nic takiego nie czynić, cokolwiek zabronione iest prawami, albo urządzeniami.

15 Pozytywna czy negatywna?
§ 903. Właściciel rzeczy może postąpić z rzeczą wedle swego upodobania i wyłączyć innych od wszelkiego na nią oddziaływania, o ile nie sprzeciwiają się temu ustawa lub prawa osób trzecich.

16 ROZWÓJ W XIX-XX WIEKU MOC PRAWA WŁASNOŚCI – SILNE (CODE CIVIL, ABGB)
VS. OSŁABIONE (BGB, ZGB, NOWELE DO ABGB, SĄDY FRANCUSKIE, KONSTYTUCJA RFN 1949)

17 Jaka własność? Silna czy osłabiona
„WŁASNOŚĆ ZOBOWIĄZUJE. UŻYWANIE WŁASNOŚCI WINNO ZARAZEM SŁUŻYĆ DOBRU OGÓLNEMU”

18 Jaka własność? Silna czy osłabiona
544. Własność, iest to prawo używania, i rozrządzania rzeczami, w sposobie nayrozciągleyszym, byleby w używaniu nic takiego nie czynić, cokolwiek zabronione iest prawami, albo urządzeniami. § 903. Właściciel rzeczy może postąpić z rzeczą wedle swego upodobania i wyłączyć innych od wszelkiego na nią oddziaływania, o ile nie sprzeciwiają się temu ustawa lub prawa osób trzecich.

19 ROZWÓJ W XIX-XX WIEKU MOC PRAWA WŁASNOŚCI –
DOKTRYNY II POŁOWY XIX W. : „EWOLUCYJNE” NAUKA SPOŁECZNA KOŚCIOŁA (LEON XIII), SOLIDARYZM SPOŁECZNY (LEON DUGUIT), „REWOLUCYJNE” SOCJALIZM, MARKSIZM, ANARCHIZM

20 Zakaz szykany § 905. Prawo właściciela gruntu rozciąga się na przestrzeń ponad powierzchnią i na ziemię pod powierzchnią. Właściciel nie może jednak zabraniać oddziaływań, przedsiębranych na takiej wysokości lub w takiej głębokości, iż nie ma w tem interesu, aby je wykluczono.

21 OGRANICZENIA PRAWA WŁASNOŚCI
PRAWO BLIŻSZOŚCI UDZIELANIE ZGODY PIERWOKUP ODKUP (RETRAKT) 2. PRAWO SĄSIEDZKIE 3. ORDYNACJE I FIDEIKOMISY 4. WYWŁASZCZENIE

22 Jaka to instytucja? §. 365. Członek państwa obowiązanym jest odstąpić za stosownem wynagrodzeniem, nawet zupełną własność rzeczy, jeżeli tego dobro publiczne wymaga. 545. Nikt przymuszanym bydź nie może, do ustąpienia swoiey własności, wyiąwszy przypadki użytku publicznego, i to za poprzedzaiącém sprawiedliwém wynagrodzeniem.

23 NABYCIE WŁASNOŚCI SUKCESJA OGÓLNA I SYNGULARNA
NABYCIE POCHODNE VS. PIERWOTNE UMOWA DZIEDZICZENIE NADANIE PRZEZ WŁADCĘ ZAWŁASZCZENIE ZASIEDZENIE POŁĄCZENIE

24 NABYCIE WŁASNOŚCI NEMO PLUS IURIS AD ALIUM TRANSFERRE POTEST QUAM IPSE HABET

25 NABYCIE WŁASNOŚCI SUKCESJA OGÓLNA I SYNGULARNA
NABYCIE POCHODNE VS. PIERWOTNE UMOWA DZIEDZICZENIE NADANIE PRZEZ WŁADCĘ ZAWŁASZCZENIE ZASIEDZENIE POŁĄCZENIE

26 N.POCHODNE - UMOWY NAJWAŻNIEJSZE ZAGADNIENIA:
CHARAKTER PRAWNY UMOWY – ZOBOWIĄZUJĄCA CZY ZOBOWIĄZUJĄCO-RZECZOWA 2) FORMA PRAWNA – AKT NOTARIALNY CZY DOWOLNOŚĆ 3) ZNACZENIE WPISU DO KSIĄG – KONSTYTUTYWNY CZY DEKLARATORYJNY

27 CHARAKTER PRAWNY UMOWY
SYSTEM NIEMIECKI (TITULUS ET MODUS ACQUIRENDI DOMINI) - UMOWA ZOBOWIĄZUJĄCA DO PRZENIESIENIA WŁASNOŚCI / ZAPIS TESTAMENTOWY UMOWA PRZENOSZĄCA WŁASNOŚĆ (RZECZOWA) TRADYCJA – PRZENIESIENIE POSIADANIA (ŚREDNIOWIECZNE PR. NIEMIECKIE, POLSKIE, BGB, ABGB, PROJEKT PR.RZECZOWEGO 1939)

28 CHARAKTER PRAWNY UMOWY
SYSTEM FRANCUSKI (KONSENSUALNY) UMOWA O PODWÓJNYM SKUTKU ZOBOWIĄZUJĄCO-RZECZOWA (WŁASNOŚĆ PRZECHODZI SOLO CONSENSU) (PRAWO FRANCUSKIE – XVI W., CODE CIVIL, PR.RZECZOWE 1946 , KC 1964)

29 FORMA UMOWY AKT NOTARIALNY POD RYGOREM NIEWAŻNOŚCI (BGB, ABGB, KC 1964) AKT NOTARIALNY POD RYGOREM UTRUDNIEŃ DOWODOWYCH (CODE CIVIL)

30 ZNACZENIE WPISU DO KSIĄG
CHARAKTER WPISU DO KSIĘGI WIECZYSTEJ W SYSTEMIE NIEMIECKIM – KONSTYTUTYWNY W SYSTEMIE FRANCUSKIM – DEKLARATORYJNY Umowa Umowa Umowa Traditio Złożenie w sądzie Wpis do księgi przedwstępna zobowiązująca rzeczowa wniosku o wpis wieczystej do księgi wieczystej

31 Jaki jest skutek umowy i wpisu?
Art „Przedaż jest zupełna między stronami i nabywca nabywa własność z mocy prawa od przedawcy, skoro się zgodzono, na rzecz i cenę, chociaż rzecz ta nie była jeszcze wydana, ani cena zapłacona.”

32 Jaki jest skutek umowy i wpisu?
§. 431. Do przeniesienia własności nieruchomości potrzeba, aby tytuł nabycia wniesionym był do ksiąg publicznych na to przeznaczonych. Wniesienie to nazywa się wpisem hipotecznym (intabulacyą).

33 N. PIERWOTNE - ZASIEDZENIE
PRZESŁANKI ZASIEDZENIA RES HABILIS TITULUS FIDES (MALA FIDES SUPERVENIENS (NON) NOCET ?) POSSESIO TEMPUS

34 OCHRONA WŁASNOŚCI ROSZCZENIA PETYTORYJNE ROSZCZENIA NEGATORYJNE

35 OCHRONA POSIADANIA ROZWÓJ PROCESU POSESORYJNEGO PRAWO KANONICZNE:
- EXCEPTIO SPOLII (PRZED IX W.) - SKARGA SPOLIACYJNA – SPOLIATUS ANTE OMNIA RESTITUENDUS (XII W.) EUROPA ZACHODNIA (XII-XVI W.) RZECZPOSPOLITA (1543)

36 OCHRONA POSIADANIA CECHY POSTĘPOWANIA POSESORYJNEGO
SĄD BADA TYLKO FAKTY, A NIE PRAWO WYROK MA CHARAKTER TYMCZASOWY PROCES SUMARYCZNY KRÓTKI TERMIN

37 OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE
UŻYTKOWANIE SŁUŻEBNOŚĆ ZASTAW (NA RUCHOMOŚCI) HIPOTEKA (NA NIERUCHOMOŚCI)

38 ZASTAW I HIPOTEKA ZASTAW RUCHOMY NIERUCHOMY HIPOTEKA Z DZIERŻENIEM
(ZAWSZE Z DZIERŻENIEM) NIERUCHOMY HIPOTEKA (BEZ DZIERŻENIA) Z DZIERŻENIEM EKSTENUACJA (DO WYDZIERŻENIA) ANTYCHREZA (UŻYTKOWY CZYSTY) NA UPAD WIECZNY

39 HIPOTEKA PRYMITYWNA HIPOTEKA - TAJNA (POWSTAJE BEZ WPISU) I
GENERALNA (NA CAŁYM MAJĄTKU DŁUŻNIKA) NOWOCZESNA HIPOTEKA OPARTA NA ZASADACH JAWNOŚCI, SZCZEGÓŁOWOŚCI, PIERWSZEŃSTWA PRAWO RZYMSKIE RZECZPOSPOLITA OD 1588 EUROPA DO XVIII W. PRUSY OD XVIII W. CODE CIVIL DO 1855 R. POLSKIE PRAWO HIPOTECZNE 1818, 1825

40 PRAWO HIPOTECZNE (1818, 1825) ZASADA JAWNOŚCI MATERIALNEJ
ZASADA JAWNOŚCI FORMALNEJ ZASADA LEGALNOŚCI ZASADA RĘKOJMI WIARY PUBLICZNEJ KSIĄG ZASADA SZCZEGÓŁOWOŚCI ZASADA PIERWSZEŃSTWA (PRIOR TEMPORE POTIOR IURE)

41 PRAWO HIPOTECZNE (1818, 1825) DZIAŁ 1 OPIS NIERUCHOMOŚCI
DZIAŁ 2 WŁASNOŚĆ DZIAŁ 3 OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE, INNE ROSZCZENIA DZIAŁ 4 HIPOTEKA

42 Określ zasady prawa hipotecznego
a. 7. Wszelkie obciążenia własności dóbr nieruchomych (dział V.) powinny bydź iawnemi przez wciągnienie tytułu do ksiąg hypotecznych, wyiąwszy przywileie (art ) a. 12. Pierwszeństwo prawa rzeczowego zależy od pierwszeństwa wpisu. Pomiędzy wpisami dnia iednego, porządek numerów stanowić będzie pierwszeństwo. Gdyby razem kilka dokumentów podanych było do wpisu, dokument pod datą wcześnieyszą powinien bydź pierwéy wciągniętym, gdyby zaś data ich była wspólna, będzie dla nich i pierwszeństwo wspólne. Pisarz aktowy lub Regent obowiązanemi są, wydać stronom gdy tego żądać będą zaświadczenie względem numeru pod iakim z kolei akt w księdze hypotecznéy zapisanym będzie.

43 Określ zasady prawa hipotecznego
a. 20. Wszelkie czynności i żądania stron przyięte przez Pisarza lub Regenta aktowego, roztrząsanemi będą przez zwierzchność hypoteczną, któréy obowiązkiem iest uważać czyli czynność nie sprzeciwia się prawom trzeciego wiadomym z ksiąg hypotecznych; czyli ułożona przez strony lub stronę treść maiąca bydź wciągniętą do wykazu hypotecznego, nie obeymuie w sobie więcéy nad osnowę umowy lub dokumentu; czyli czynność tego iest rodzaiu, że może sprawić zamierzony przez stronę skutek, czyli nie uchybiono przepisom prawa na których polega ważność czynu lub istota hypotek. Dopiero przez uznanie zwierzchności, iż akt nie podlega powyższym zarzutom, przybiera takowy akt znamię wiary publicznéy, względem każdego trzeciego maiącego czynność z właścicielem gruntu, lub prawa hypotekowanego (art. 30, 32, 53, 55, 60, 61, 131, 161.)

44 Określ zasady prawa hipotecznego
a. 30. Po uznaniu zwierzchności hypotecznéy, iż tytuł nabywcy żadnemu niepodlega zarzutowi; po zapisaniu treści tytułu do wykazu hypotecznego, tenże nabywca uważanym iest w czynnościach z trzecim o dobra nieruchome zawieranych, za istotnego właściciela. a. 51. Żadna hypoteka, ani prawna, ani umowna, ani sądowa, nie iest wyiętą od obowiązku zapisania iéy w księgach hypotecznych (artykuł 11). Pierwszość pomiędzy wierzytelnościami zyskuie hypoteka od uczynionego wpisu (art. 12.). a. 117. Hypoteka umowna tyle tylko iest ważna, ile summa dla któréy na hypotekę zezwolono, iest oznaczona.