CZYNNOŚCI PROCESOWE Pojęcia:

Prezentacja na temat: "CZYNNOŚCI PROCESOWE Pojęcia:"— Zapis prezentacji:

1 CZYNNOŚCI PROCESOWE Pojęcia:
1. czynność procesowa – to określone przez prawo karne procesowe zachowanie się uczestnika postępowania wywołujące przewidziane przez to prawo skutki prawne 2. zdarzenie prawne – to taki fakt, który nie polega na zachowaniu się człowieka, a wywołuje określone skutki procesowe: - upływ czasu wywołujący przedawnienie i konieczność umorzenia procesu - śmierć świadka wymuszająca odczytanie jego wcześniejszych zeznań (art. 391 § 1a k.p.k.) 3. czynność pozaprocesowa – czynności operacyjne działania organów ścigania, których celem jest wyszukanie dowodu np. przez inwigilację, rozpytanie.

2 CZYNNOŚCI PROCESOWE - Czynność procesowa musi być zgodna z prawem. Dla jej dopuszczalności ustawa procesowa przewiduje określone warunki, które muszą być spełnione, jak: + określona forma, podmiot uprawniony do jej przeprowadzenia, przesłanki, termin i miejsce. - Uchybienie tym warunkom sprawia, że czynność procesowa dotknięta jest wadą. Ze względu zaś na rodzaj wadliwości, czynności dzieli się m.in. na: 1) niedopuszczalne (dopuszczalna) 2) bezzasadne (zasadna) 3) bezskuteczne (skuteczna) 4) nieważne (ważna)

3 CZYNNOŚCI PROCESOWE - Czynności są niedopuszczalne, gdy ustawa wyraźnie wskazuje na zakaz ich przeprowadzenia. Takie czynności nie wywołują skutków prawnych. Czynności niedopuszczalne są z założenia jednocześnie bezskuteczne (art. 170 § 1 oraz art. 168a KPK). - Czynność jest bezskuteczna, gdy nie spełnia warunków wymaganych ustawą (art. 171 § 1, art. 171 § 7 – zeznanie świadka złożone z zastosowaniem hipnozy czy narkoanalizy nie stanowi więc dowodu w sprawie, art. 122 § 1 KPK). ; - Bezzasadność czynności stwierdza się po dokonaniu jej merytorycznej oceny pod względem prawnym i faktycznym. Stwierdzenie bezzasadności czynności wywołuje różny skutek, w zależności od rodzaju czynności (zob. art. 328 § 1, art. 339 § 3 pkt 2, art. 341 § 2, art. 343 § 7 oraz art. 535 § 3 KPK). - Nieważność czynności przewidywał przepis art. 101 KPK, (uchylony)

4 CZYNNOŚCI PROCESOWE Rodzaje czynności procesowych:
1) Ze względu na cel: - rozpoznawcze (kognicyjne), badające i rozstrzygające określone kwestie w procesie, np. czynności dowodowe, wyroki, postanowienia, - wykonawcze (egzekucyjne), zmierzające do wykonania uprzednio wydanych decyzji procesowych, np. zatrzymanie osoby podejrzanej (art KPK), zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie świadka (art. 285 § 2 KPK). 2) Ze względu na sposób przekazania wiadomości o danej czynności (sposób komunikowania się): - wyraźne, czyli komunikowane przez oświadczenia uczestników czynności (ustne, pisemne lub do protokołu), - dorozumiane (konkludentne), czyli komunikowane przez samo zachowanie się, które w konkretnej sytuacji wskazuje na istotę czynności.

5 CZYNNOŚCI PROCESOWE 3) Ze względu na formę czynności:
- ustne (np. rozprawa główna), - pisemne (np. akt oskarżenia, apelacja). 4) Ze względu na podmiot dokonujący czynności: - czynności organów procesowych, - czynności stron, - czynności innych uczestników. - czynności procesowe są z zasady jednostronne, czasem jednak ustawa wymaga dla danej czynności zgody określone podmiotu, a czynność nabiera charakteru dwustronnego lub niekiedy wielostronnego (m.in. art. 335 § 1 k.p.k.)

6 CZYNNOŚCI PROCESOWE - czynności mogą być również wadliwe (są one wprawdzie dopuszczalne, ale nie spełniają wszystkich stawianych im wymogów procesowych); - wadliwość może być niekiedy konwalidowana z mocy samego prawa, na skutek działania organu procesowego lub na skutek działania stron procesowych; - np. zorientowawszy się w toku dochodzenia, w wyniku dokonania po zgromadzeniu dowodów zmiany kwalifikacji prawnej czynu, że jest on ścigany na wniosek pokrzywdzonego, a wniosku tego dotąd nie złożono, można wystąpić do uprawnionego podmiotu i uzyskać wymagany wniosek o ściganie; - art. 420 k.p.k. - nie można konwalidować uchybień będących bezwzględnym powodem do uchylenia rozstrzygnięcia (art. 439 k.p.k. - mogę one być usunięte jedynie przez uchylenie orzeczenia w trybie odwoławczym)

7 CZYNNOŚCI PROCESOWE - Decyzje procesowe występują w formie (art. 93):
+ zarządzeń + orzeczeń - orzeczenia przybierają formę: + wyroku (wyrok wydawany jest jedynie wtedy, gdy ustawa tego wymaga) + postanowienia (postanowienie jest wydawane, gdy ustawa nie wymaga wydania wyroku – art. 93 § 1 k.p.k.) - w kwestiach niewymagających nawet postanowienia wydawane są zarządzenia (np. o przerwę w rozprawie – art. 404 § 1 k.p.k. - zarządzenia mogą niekiedy decydować o bycie postępowania, np. zarządzenie o odmowie przyjęcia środka zaskarżenia ( art. 429 k.p.k.) - art. 93a k.p.k. uprawnienia referendarza sądowego

8 CZYNNOŚCI PROCESOWE - znaczenie czynności ocenia się według treści złożonego oświadczenia (art. 118 § 1), a niewłaściwe oznaczenie czynności procesowej nie pozbawia jej znaczenia prawnego (art. 118 § 2) - nie forma, lecz treść decyduje o znaczeniu czynności i nie ma to wówczas nic wspólnego z dorozumianym oświadczeniem woli

9 Orzeczenia, zarządzenia i polecenia
- podstawę każdego orzeczenia może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia (art. 92 k.p.k.), - organ nie może zatem pomijać żadnych znanych mu okoliczności znaczących dla rozstrzyganej kwestii, ale też ma czerpać swą wiedzę jedynie z postępowania i jego czynności, - podstawę wyroku może z kolei stanowić jedynie całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej (art. 410 k.p.k.) - materiał dowodowy znajdujący się wprawdzie w aktach sprawy, a pochodzący z postępowania przygotowawczego, lecz nieujawniony na rozprawie, choćby w sposób pośredni (np. art ) nie może stanowić podstawy wyroku

10 Orzeczenia, zarządzenia i polecenia
- wyrok jako najważniejsze orzeczenie zapada: + zawszy przy rozstrzyganiu o odpowiedzialności oskarżonego, + przy rozstrzyganiu odnośnie do dopuszczalności procesu jedynie wtedy, gdy ujawniono to już po rozpoczęciu przewodu sądowego albo w dalszym jeszcze toku postępowaniu, + przy uchylaniu lub modyfikowaniu w trybie środków zaskarżenia lub innych procedur orzeczeń będących wyrokami + ze względu na rangę sprawy, przy orzekaniu o odszkodowaniu za niesłuszne pozbawienie wolności w ramach procesu karnego - regułą jest, że wyrok zapada po przeprowadzeniu rozprawy - UWAGA WYJĄTKI M.IN.: 325 oraz art. 335 i 343; 500; 341 i 342; 597 - wyrok wydawany jest w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej (art. 42 § 1 u.s.p.) - treść wyroku określa szczegółowo art. 413 § 1 k.p.k.

11 Orzeczenia, zarządzenia i polecenia
- część wstępna wyroku (komparycja) obejmuje m.in. określenie sądu wydającego wyrok, osobę oskarżonego i zarzucany mu czyn - sentencja obejmuje rozstrzygnięcie sądu - wyrok ogłasza się publicznie - od 1 lipca 2015 r. sąd będzie z urzędu doręczał wydany na rozprawie każdej stronie, (art. 100 § 3 k.p.k.) i to od jego doręczenia go będzie biegł termin do wystąpienia o jego pisemne uzasadnienie (nowy art. 422 § 1 zd. 1 k.p.k.) chyba że strona była obecna przy jego ogłoszeniu; - sporządzenie uzasadnienia z urzędu nie zwalnia jednak strony, która chce dysponować tym uzasadnienie, od złożenia wniosku o jego doręczenie (art. 422 § 1 zd. II) - art. 96 (prawo do udziału w posiedzeniu)

12 POSTANOWIENIE - postanowienie wydaje sąd w wypadkach niewymagających wydania wyroku, a także w postępowaniu przygotowawczym; w postępowaniu tym postanowienia wydaje również prokurator, a w dochodzeniu – organ je prowadzący - postanowienia z założenia nie są orzeczeniami merytorycznymi, poza postanowieniem: a) 611c i b) 607s § 3 i 4 k.p.k. - co powinno zawierać postanowienie = art. 94 § 1 k.p.k. - posiedzenie odbywa się z wyłączeniem jawności, chyba że ustaw stanowi inaczej albo prezes sądu lub sąd zarządzi inaczej (art. 95a) - zasadą jest, że postanowienie uzasadniania się z urzędu wraz z ich wydaniem, a jedynie w sprawie zawiłej lub z innych ważnych przyczyn można wyjątkowo odroczyć sporządzenie tego uzasadnienia na czas do 7 dni (art. 98 § 1 i 2) - w takim wypadku jednak po ogłoszeniu postanowienia należy ustnie podać najważniejsze powody rozstrzygnięcia (art. 100 § 6 in fine k.p.k.)

13 POSTANOWIENIE - w pewnych wypadkach Kodeks zwalnia jednak organ od sporządzenia uzasadnienia postanowienia: art. 98 § 3, 127 in fine, 462 § 2, 535 § 3 k.p.k.) - zdarza się, że Kodeks uzależnia sporządzenie uzasadnienia od wniosku strony, np. art. 313 § 3 i art. 314 in fine oraz 535 § 3 k.p.k. - postanowienia można podzielić na 2 kategorie: zaskarżalnych i niezaskarżalnych. Zaskarżalne są postanowienia sądu I instancji oraz prokuratora i organu dochodzeniowego: 1) zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa wyłącza ich zaskarżalność; 2) dotyczące środka zabezpieczającego określonego w prawie karnym; 3) inne, ale tylko gdy zaskarżalność przewiduje przepis szczególny, statuujący tę decyzję - środkiem zaskarżenia postanowień jest zażalenie składane w terminie 7 dni

14 ZARZĄDZENIE - nowelizacja z 27 września 2013 r. umożliwia od 1 lipca 2015 r. wydawanie zarządzeń także przez referendarza sądowego tyle, że tylko w wypadkach odrębnie wskazywanych w określonych przepisach (nowy art. 93a § 1 k.p.k.) - zarządzenia są zaskarżalne zażaleniem na zasadach podobnych jak postanowienia (art. 466 § 1 k.p.k.) z tym, że niekiedy zamiast zażalenia ustawa przewiduje tzw. odwołaniem (sprzeciwem) składanym w terminie jak zażalenie, ale ze skutkiem utraty mocy prawnej przez wydane postanowienie lub zarządzenie i potrzebę wydania kolejnego już przez inny organ sądowy (art. 93a § 2, art. 460 § 1, 461 § 2 k.p.k.) - orzeczenia lub zarządzenia, a także ich uzasadnienia, mogą zawierać omyłki zarówno pisarskie, jak i rachunkowe – prostowanie art. 105 § 1 k.p.k. - sprostowanie orzeczenia lub jego uzasadnienia następuje zawsze postanowieniem, zarządzenia zaś zarządzeniem ; przysługuje zażalenie

15 PORZĄDEK CZYNNOŚCI PROCESOWYCH
- art. 116 statuuje regułę, że strony mogą składać wnioski i inne oświadczenia na piśmie albo ustnie do protokołu, chyba że ustawa stanowi inaczej - jeżeli oświadczenie przybiera formę pisemną, musi mieć postać tzw. pisma procesowego (art. 119 § 1 k.p.k.) do tego dochodzą również wymagania stawiane przez przepisy szczególne (art. 332 i 333 ; apelacja – 427, kasacja – 526 oraz art. 427 w zw. z art. 518; sprzeciw od wyroku zaocznego – art. 482 § 1 zd. I i II obowiązujący od 1 lipca 2015 r. - elementy pisma procesowego (art. 119 § 1 k.p.k.) - jeżeli pismo nie odpowiada wymaganiom formalnym przewidzianych w art. 119 § 1 k.p.k. albo przepisach szczególnych, gdy powoduje to, że pismo nie może otrzymać biegu, wzywa się osobę, od której pismo pochodzi, do usunięcia braku w terminie 7 dni - nie każdy zatem brak formalny musi wywołać wezwanie do jego uzupełnienia

16 PORZĄDEK CZYNNOŚCI PROCESOWYCH
- art. 117 § 1 k.p.k. chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej. - regułą jest, że czynności nie przeprowadza się, jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, a brak jest dowodu, że została o niej powiadomiona, oraz (…) (art. 117 § 2 k.p.k.) - usprawiedliwienie nieobecności z powodu choroby wymaga przy tym przedłożenia zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego, a nie jakiegokolwiek lekarza, potwierdzającego niemożność stawienia się na wezwanie (art. 117 § 2a k.p.k.) - art. 117a k.p.k. zakłada, że gdy strona ma więcej niż jednego obrońcę lub pełnomocnika, czynności wolno przeprowadzić, jeżeli stawił się choćby jeden z nich, a za zgodą strony nawet wtedy gdy żaden się z nich nie stawił, chyba, że obrona jest obowiązkowa.

17 TERMINY - pojęcie „termin” ma różne znaczenia:
+ jako synonim daty, dnia, a więc oznaczonego punktu czasowego (np. art. 249 § 3, 353 § 1, 376 § 2, 402 § 1, 450 § 3) + pewien okres, w jakim należy dokonać określonej czynności (np. 120, 422 § 1, 186 § 1) - z punktu widzenia skutków procesowych naruszenia terminy wyznaczonego dla czynności procesowej w doktrynie wyróżnia się terminy: 1) zawite 2) prekluzyjne 3) instrukcyjne

18 TERMINY ZAWITE - terminy nieprzekraczalne, ale przywracalne
- ich niedotrzymanie powoduje, że czynność procesowa jest bezskuteczna (art. 122 § 1 k.p.k.) - terminy te obowiązując strony i inne osoby, nie są natomiast kierowane do organów procesowych - terminami zawitymi są: 1) terminy do wnoszenia środków zaskarżenia (nie ma potrzeby zaznaczania tego w ustawie) 2) inne terminy, które ustawa uznaje za zawite ( 122 § 2 k.p.k.), wyraźnie to zaznaczając w danym przepisie (np. art. art. 60 § 4, 67 § 2, 69 § 4, 126 § 1, 422 § 1, 524 § 1 zd. II

19 TERMINY ZAWITE - uchybiony termin zawity może być przywrócony na wniosek zainteresowanego podmiotu, jeżeli: 1) wykaże, że niedotrzymanie terminu nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych, a 2) wniosek o przywrócenie zostanie złożony w zawitym terminie 7 dni od dnia ustania przeszkody, wraz z 3) dokonaniem czynności, której terminowi uchybiono (art. 126 § 1 k.p.k.) - termin do złożenia wniosku o przywrócenie terminu nie podlega przywróceniu ! - Jeżeli zatem po ustaniu przeszkody, przed upływem 7 dni od jej ustania, pojawia się nowa przeszkoda, stan niezależny od zainteresowanego trwa nadal i po ustaniu daje tytuł do wnioskowania o przywrócenie terminu, ale - gdyby pojawił się on już po upływie 7 dni od ustania pierwszej przeszkody, to odpada możliwość przywrócenia terminu,

20 TERMINY ZAWITE - jeżeli zatem nie dochowano terminu do złożenia wniosku o przywrócenie uchybionego terminu zawitego, to wniosek taki powinien zostać ZARZĄDZENIEM UZNANY ZA BEZSKUTECZNY - wraz z wnioskiem należy dokonać czynności, która miała być wykonana w terminie, a więc: 1) przy występowaniu o przywrócenie terminu do złożenia apelacji ( art. 445 § 1) wnieść wraz z wnioskiem samą apelację - w kwestii przywrócenia terminu orzeka postanowieniem organ, przed którym należało dokonać czynności (art. 126 § 2) - na odmowę przywrócenia terminu przysługuje zażalenie (art. 126 § 3) ; nie służy ono jednak na odmowę przywrócenia terminu do złożenia kasacji ( 528 § 1 pkt. 3)

21 TERMINY PREKLUZYJNE - terminy nieprzekraczalne i nieprzywracalne
- uchybienie im powoduje, że czynność jest bezskuteczna, tak jak przy terminach zawitych, ale w odróżnieniu od tych ostatnich nie podlega ona przywróceniu - kierowane są nie tylko do stron, wiążą również organy procesowe - ustalenie czy dany termin, ma charakter prekluzyjny, uzależnione jest od kontekstu jego uregulowania. Musi to być unormowanie, z którego jasno wynika, że jego upływ powoduje nieskuteczność czynności i jednoczesną niemożność przywrócenia go zainteresowanemu - np. art. art. 12 § 3, 54 § 1, 59 § 2, 497 § 1, 186 § 1, 387 § 1, 49a, 328, - konstrukcja zawieszania biegu terminu na czas rozpoznania wniosku strony o powołanie jej obrońcy lub pełnomocnika z urzędu dla dokonania danej czynności (art. 127a k.p.k.)

22 TERMINY INSTRUKCYJNE - terminy porządkowe, to terminy, których celem jest jedynie przyspieszenie postępowania; - są to terminy przekraczalne - terminy przedłużenia śledztwa i dochodzenia; okres sporządzania uzasadnienia wyroku; siedmiodniowe terminy do składania wniosków dowodowych obrony przez rozprawą, do odpowiedzi na oskarżenie, składanie wniosków dotyczących losowania sędziów; - sposób obliczania terminów (art. art. 123, 124 k.p.k.) - termin jest zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało nadane w placówce podmiotu zajmującego się doręczaniem korespondencji na terenie UE lub w polskim urzędzie konsularnym albo zostało złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej lub przez osobę pozbawioną wolności w administracji odpowiedniego zakładu, albo kapitanowi statku

23 DORĘCZENIA - zasady doręczeń zostały uregulowane w rozdziale 15 (art ) ; doręczeniom podlegają, w wypadkach określonych przez normy szczególne Kodeksu: 1) wezwania 2) orzeczenia i zarządzenia, gdy ustawa to przewiduje (art. 100) 3) inne pisma, np. odpis aktu oskarżenia dla oskarżonego (338 § 1) - jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, orzeczenia, zarządzenia, zawiadomienia i odpisy, które ustawa nakazuje doręczyć stronom, doręcza się też (z urzędu) obrońcom, pełnomocnikom i ustawowym przedstawicielom (art. 140) - kodeks przewiduje 3 rodzaje doręczeń: 1) bezpośrednie 2) pośrednie 3) zastępcze - UWAGA: nowy 132 § 4, i 75 § 1, 139 § 1

24 DOKUMENTOWANIE CZYNNOŚCI PROCESOWYCH ; protokół
- art. 143 (czynności które wymagają spisania protokołu) - protokolant ulega wyłączeniu z tych samych powodów co sędzia - art. 148 (elementy protokołu) - wyjaśnienia, zeznania, oświadczenia, wnioski i stwierdzenia określonych okoliczności przez organ prowadzący wciąga się do protokołu z możliwą dokładnością, a osoby biorące udział w czynności mają prawo żądać zamieszczenia w protokole z pełną dokładnością wszystkiego, co dotyczy ich praw i interesów (art. 148 § 2) - powinien stanowić wierne odbicie treści tych oświadczeń - w protokole nie wolno zastępować zapisu treści zeznań lub wyjaśnień odwoływaniem się do innych protokołów

25 PROTOKÓŁ - przepisy szczególne wymagają niekiedy spełnienia przez protokół dodatkowych wymogów co do treści, związanych z charakterem czynności (protokół zatrzymania rzeczy, osoby) - protokół rozprawy i posiedzenia podpisują niezwłocznie przewodniczący i protokolant - protokół rozprawy i posiedzenie może być sprostowany na wniosek strony lub innej osoby, mającej w tym interes prawny, jeżeli wskaże ona nieścisłości i opuszczenia w protokole (art. 152) - wniosek taki pozostaje się jednak bez rozpoznania, jeżeli został złożony już po wysłaniu akt sprawy do wyższej instancji (art. 153) - przychylenie się do wniosku = zarządzenie sprostowania protokołu - nie przychylenie się do wniosku = postanowienie

26 PROTOKÓŁ - protokół ograniczony (skrócony)
- ogranicza się do zapisu w nim „najbardziej istotnych oświadczeń” osób biorących udział w czynności, co oznacza, że nie obowiązuje tu wymóg z art. 148 § 2 k.p.k. - nowelizacja: śledztwo powierzone Policji w odniesieniu do prowadzonych przez Policję wówczas przesłuchań świadków (nowy art. 311 § 2 i § 5 zd. II), z możliwością powiadomienia jednak Prokuratora o potrzebie przesłuchania przez niego danej osoby z zapisem jej zeznań w formie pełnego protokołu, ze względu na szczególne ich znaczenie dla sprawy (art. 311 § 7)

27 INNE SPOSOBY DOKUMENTOWANIA CZYNNOŚCI PROCESOWYCH
- stenogram - zapis obrazu i dźwięku (nowelizacja 13 czerwiec 2013 r.) - notatka urzędowa (kiedy nie jest wymagany protokół oraz przy czynnościach operacyjnych prowadzonych w toku postępowania przygotowawczego, a mających na celu uzyskanie danych pozwalających podjąć określone kroki procesowe (inwigilacja, obserwacja, rozpytanie) - jeżeli notatka jest utrwaleniem czynności procesowej niewymagającej protokołu może być odczytana na rozprawie jako dokument urzędowy złożony w danej sprawie w rozumieniu art. 393 § 1 zd. I in fine - UWAGA nowelizacja z wprowadziła od 1 lipca 2015 r. notatkę urzędową jako sposób rejestracji przesłuchiwania świadków przez Policję w ramach powierzenia jej śledztwa w części lub co określonych czynności

28 NOTATKA SŁUŻBOWA - jeżeli zajdzie potrzeba wykroczenia poza zakres powierzenia i dokonania przesłuchania poza owym zakresem , z tym że w wypadkach niecierpiących zwłoki Policja może jednak utrwalić to przesłuchanie w protokole uproszczonym (art. 311 § 5 w zw. z § 4) - taka notatka nie stanowi jednak dowodu, gdyż dotyczy czynności podlegającej protokołowaniu i nie będzie podlegała odczytaniu na rozprawie (art. 393 § 1)