STRES i WYPALENIE ZAWODOWE

Prezentacja na temat: "STRES i WYPALENIE ZAWODOWE"— Zapis prezentacji:

1 STRES i WYPALENIE ZAWODOWE
Przygotowała: Ewa Kałuża

2 Plan prezentacji Stres – aspekty psychologiczne i biologiczne.
Radzenie sobie ze stresem – strategie i sposoby. Wypalenie zawodowe – objawy, poziomy, czynniki ryzyka. Zapobieganie wypaleniu zawodowemu. Czas na refleksję – mój świat, moja praca, moje wybory …

3 Czym jest stres? reakcja organizmu na stan nierównowagi pomiędzy WYMAGANIAMI OTOCZENIA a ZASOBAMI CZŁOWIEKA Osoba Środowisko Umiejętności, możliwości, wiedza, doświadczenie, samoocena, zasoby społeczne. Zagrożenia, trudne sytuacje, zmiany, wymagania.

4 Piękna czy Bestia? zbyt niskie napięcie: znudzenie, depresja, brak energii. zbyt wysokie napięcie: lęk, zaburzenia koordynacji i koncentracji, objawy fizyczne. poziom optymalny: odprężenie fizyczne i jednocześnie przypływ energii, wiara we własne możliwości, zainteresowanie i zaangażowanie, szybki refleks, wyostrzona uwaga

5 Psychologia stresu Koncepcja Lazarusa i Folkman
Ocena pierwotna - odnosi się do zdarzenia; zależnie od przewidywanych jego konsekwencji zdarzenie oceniamy jako neutralne, korzystne lub stresujące. Ocena wtórna - odnosi się do naszej zdolności poradzenia sobie z sytuacją i do posiadanych przez nas zasobów.

6 Rodzaje stresorów Kataklizmy są nieprzewidywalne i wymagają włożenia ogromnego wysiłku w poradzenie sobie ze stresem. Zdarzają się wielu osobom jednocześnie, co sprawia, że mają one poczucie, że „jadą na tym samym wózku”. Stresory osobiste, takie jak egzamin, utrata pracy lub rozwód, częściej zdarzają się w naszym życiu niż kataklizmy i może być trudniej sobie z nimi poradzić z powodu braku wsparcia. Stresory drugoplanowe to codzienne życiowe kłopoty. Małe, lecz uporczywe problemy, takie jak hałas w pracy lub nadmierne wymagania przełożonego. Na dłuższą metę mogą one powodować większe szkody niż kataklizmy.

7 Rodzaje zasobów Zasoby osobiste:
status materialny, atrybuty fizyczne (zdrowie, siła, atrakcyjny wygląd), sprawność intelektualna, wiedza, kompetencje interpersonalne, określone style radzenia sobie ze stresem, pozytywna samoocena, optymizm, poczucie koherencji (zrozumiałość, zaradność, sensowność). Zasoby środowiskowe: wsparcie innych osób: emocjonalne, informacyjne lub materialne. Dostarczają go nam ludzie bliscy: rodzina, przyjaciele, znajomi, a także różnego rodzaju instytucje, ośrodki pomocy, grupy formalne oraz odniesienie do sacrum.

8 Reakcja stresowa GAS General Adaptation Syndrome – ogólny zespół adaptacyjny (Hans Selye) FAZA ALARMOWA Pobudzenie całego organizmu, mobilizacja mechanizmów nerwowych, hormonalnych i somatycznych. FAZA ODPORNOŚCI Uruchomienie procesów przystosowawczych do danego stresora - organizm uczy się skutecznie i bez nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stresorem. Jeśli poradzi sobie z trudną sytuacją wszystko wraca do normy. FAZA WYCZERPANIA Stałe pobudzenie całego organizmu (przewlekły stres) prowadzi do wyczerpania zasobów odpornościowych, co może prowadzić do chorób psychosomatycznych. W szczególnych wypadkach prowadzi nawet do śmierci.

9 Biologia stresu Układ współczulny
Oś podwzgórze – przysadka – nadnercza (HPA) Zostaje aktywowany w pierwszych chwilach po zadziałaniu stresora i odpowiada za tzw. reakcję walki lub ucieczki. Pobudza on nadnercza do wydzielania adrenaliny i noradrenaliny i wywołuje takie skutki jak rozszerzenie źrenic, przyspieszenie tętna i oddechu, przyspieszenie akcji serca. zostaje aktywowana dopiero po minutach lub godzinach od zadziałania stresora. Podwzgórze (kortykoliberyna CTH) – przysadka (kortykotropina ACTH) - kora nadnerczy (glukokortykoidy-kortyzol). Kortyzol – nadmiar uszkadza ukł. odpornościowy i hormonalny, zmniejsza komórki hipokampa (pamięć długotrwała), podwyższa cholesterol, obniża działanie insuliny na komórki, powoduje wzmożony apetyt, otyłość brzuszną.

10 Strategie radzenia sobie ze stresem
ZADANIE EMOCJE UNIKANIE -zdobywanie informacji podniesienie kompetencji - realizacja zadania rozładowanie napięcia związanego z trudną sytuacją np. rozmowa, płacz, krzyk, sport -zachowania odwracające uwagę od trudnej sytuacji - np. słuchanie muzyki, zakupy, kino Polecane tam, gdzie rozwój sytuacji zależy od kompetencji, wiadomości i zaangażowania, np. egzamin. Polecane, gdy przeżywamy bardzo trudne, silne emocje, które uniemożliwiają jakiekolwiek działanie. Polecane wtedy, gdy nie mamy kontroli nad sytuacją, np. Oczekiwanie na wynik egzaminów, diagnozę medyczną itp.

11 Sposoby radzenia sobie ze stresem
Racjonalna ocena zdarzenia. Dostrzeganie i zwiększanie zasobów osobistych i środowiskowych. Aktywność mająca na celu rozwiązanie problemu. Poszukiwanie wsparcia społecznego. Poszukiwanie informacji. Aktywność fizyczna. Słuchanie muzyki, czytanie książek, hobby. Sprawianie sobie przyjemności i nagród.

12 Sposoby radzenia sobie ze stresem
Głębokie oddychanie (przeponowe), oddychanie różnymi częściami ciała. Liczenie wspak. Koncentrowanie się na odczuciach z ciała. Wizualizacja. Przenoszenie się w wyobraźni w „moje bezpieczne miejsce”. Pozytywne wyobrażenia („Już jest po wszystkim i poszło dobrze”). Przywoływanie pozytywnych doświadczeń z przeszłości. Trening autogenny Schultza. Relaksacja progresywna Jacobsona. Trening Mindfulness.

13 Sposoby radzenia sobie ze stresem
Rano: zapomnij o wczorajszych błędach. Dziś jest nowy dzień, umysł odświeżył się we śnie i nie ma powodu, aby twierdzić, że wczorajsze niepowodzenia znów nam się przytrafią. Sporządź listę wniosków, które możesz wyciągnąć na podstawie popełnionych błędów – i podążaj naprzód. Wieczorem: zamknij dzień tak jak plik i zarchiwizuj go. Zaakceptuj, że dzisiejszy dzień jest już przeszłością i nic nie może być zmienione – wszystko, co możesz zrobić, to uczyć się ze swoich doświadczeń. Teraz jest czas na spokojny sen.

14 Wypalenie zawodowe „Job burnout” gasnący płomień brak energii
wyczerpanie się sił „popiół pozostający na zgliszczach początkowego, płomiennego zaangażowania w pracę” stopniowa utrata złudzeń zjawisko rozpoznane i nazwane w latach 70 ubiegłego wieku obserwowane wśród osób pracujących w obszarze pomocy (praca wymagająca bliskich i bezpośrednich kontaktów z ludźmi oraz osobistego zaangażowania)

15 Wypalenie zawodowe Definicja
Według licznych autorów wypalenie zawodowe to stan fizycznego, emocjonalnego i umysłowego wyczerpania przejawiającego się poprzez chroniczne zmęczenie. Towarzyszy mu negatywna postawa wobec pracy, ludzi i życia, poczucie bezradności oraz beznadziejności położenia. Obniżona samoocena manifestuje się poczuciem własnej nieadekwatności, niekompetencji i zniechęceniem.

16 Trójwymiarowa teoria wypalenia Christiny Maslach
Emocjonalne wyczerpanie - uczucie pustki i odpływu sił wywołane nadmiernymi wymaganiami psychologicznymi i emocjonalnymi. Depersonalizacja - poczucie bezduszności, bezosobowości, cyniczne patrzenie na innych ludzi, obniżenie wrażliwości wobec innych, nadmierny dystans, przedmiotowe traktowanie innych. Obniżenie oceny własnych dokonań - poczucie marnowania czasu i wysiłku na swoim stanowisku pracy.

17 Sygnały ostrzegawcze subiektywne poczucie przepracowania, brak chęci do pracy; niechęć wychodzenia do pracy; poczucie izolacji, osamotnienia; postrzeganie życia jako ponurego i ciężkiego; negatywne postawy wobec klientów; brak cierpliwości, drażliwość, poirytowanie na gruncie rodzinnym; częste choroby; negatywne, ucieczkowe, a nawet samobójcze myśli.

18 Stopnie wypalenia zawodowego
Pierwszy stopień Stadium ostrzegawcze, charakteryzuje się uczuciem przygnębienia, irytacji. Mogą pojawić się w nim ustępujące bóle głowy, przeziębienia, kłopoty z bezsennością. Powrót do prawidłowego, optymalnego funkcjonowania na tym etapie nie jest jeszcze trudny. Zazwyczaj wystarczające jest zmniejszenie obciążenia pracą, krótki wypoczynek, jakieś hobby.

19 Stopnie wypalenia zawodowego
Drugi stopień Pojawia się gdy syndrom trwa już dłuższy czas, jest bardziej stały. Charakterystycznymi objawami są: gorsze wykonywanie zadań, częste wybuchy irytacji, brak szacunku i wręcz pogardliwa postawa wobec innych osób. Interwencja na tym etapie wymaga już większego wysiłku i bardziej zdecydowanych kroków. Może okazać się, że niezbędny będzie dłuższy urlop, regeneracja sił przez oddanie się czynnościom nie związanym z pracą a sprawiającym przyjemność (hobby). Istotny jest też udział innych osób, jeszcze nie pomoc profesjonalna, ale odpoczynek w gronie przyjaciół.

20 Stopnie wypalenia zawodowego
Trzeci stopień Chroniczność syndromu. Następuje pełny rozwój objawów fizycznych, psychicznych i psychosomatycznych, zagrożone stają się nie tylko procesy poznawcze, emocjonalne, ale zachwianiu ulega również cała struktura osobowości. Typowymi objawami dla tego stadium są uczucie osamotnienia i alienacji, kryzysy rodzinne, małżeńskie, przyjacielskie depresja, nadciśnienie, wrzody. Najczęściej wymagana jest już profesjonalna pomoc (lekarz, terapeuta, psycholog). W skrajnych przypadkach pomoc taka okazuje się nieskuteczna, a jedynym rozwiązaniem wydaje się być zmiana pracy.

21 Symptomy wypalenia W sferze funkcjonowania fizycznego człowieka - bóle głowy, żołądka, zaburzenia snu, podwyższone ciśnienie, poczucie osłabienia, zmniejszenie się odporności organizmu. W sferze funkcjonowania emocjonalnego - zmienność nastrojów, ogólne przygnębienie, poczucie bezradności, obniżenie samooceny, brak wiary w możliwość zmiany trudnej sytuacji. W sferze zachowań - absencja w pracy, częste konflikty, obojętność wobec klientów, zmniejszenie się wydajności pracy, złe zarządzanie czasem, wzrost liczby wypadków.

22 Czynniki sprzyjające wystąpieniu wypalenia zawodowego
Indywidualne: stawianie sobie wysokich wymagań przy niewielkich możliwościach wpływu na sytuację, działania niezgodne ze swoimi wartościami, perfekcjonizm i nadodpowiedzialność, brak umiejętności radzenia sobie ze stresem, nadmiarowe zachowania agresywne lub uległe w różnych rolach (dom, praca, sytuacje społeczne), zaniedbywanie rozwoju zawodowego.

23 Czynniki sprzyjające wystąpieniu wypalenia zawodowego
defensywna postawa wobec trudności, wyolbrzymianie porażek, nadwrażliwość i brak poczucia własnej wartości, brak partnerskich relacji i systemu wsparcia, zaniedbywanie intymności, sztywność ról, brak lub słaba organizacja czasu prywatnego i czasu pracy, brak lub mała dbałość o swoje ciało, dietę, ćwiczenia fizyczne, rytm snu, relaks.

24 Czynniki sprzyjające wystąpieniu wypalenia zawodowego
Interpersonalne relacje między pracownikiem a klientami instytucji: emocjonalne zaangażowanie, relacja pomocy, kontakt z osobami w trudnej sytuacji życiowej kontakty z przełożonymi i współpracownikami: konflikty interpersonalne, rywalizacja, brak wzajemnego zaufania, zaburzona komunikacja, przemoc psychiczna, agresja werbalna, mobbing

25 Czynniki sprzyjające wystąpieniu wypalenia zawodowego
Organizacyjne brak lub mała przejrzystość zasad i wymagań obowiązujących w instytucji częste zmiany charakteru i zasad pracy zbyt szeroki (lub zbyt wąski) zakres zadań biurokratyczne decyzje przełożonych niskie zarobki, nieadekwatne do wysiłku wkładanego przez pracownika i duże wymagania ze strony zwierzchników brak możliwości uczestniczenia w podejmowaniu decyzji nikłe perspektywy awansu cele organizacji sprzeczne z systemem wartości pracownika zła komunikacja wewnętrzna

26 Jak zapobiegać wypaleniu?
poddaj weryfikacji swoje cele i priorytety, oceń wymagania, które stoją przed Tobą, wyznacz sobie realistyczne, jasno określone, cząstkowe cele, jeśli odczuwasz nadmiar obowiązków, dokonaj ich redukcji, efektywnie planuj swoje działania, pamiętaj o chwilach wyciszenia w przypadku, gdy praca wymaga intensywnych kontaktów z innymi ludźmi, mniej osobiście traktuj sprawy zawodowe, dbaj o siebie, o swój potencjał, który jest najważniejszym, najcenniejszym narzędziem pracy,

27 Jak zapobiegać wypaleniu?
przyznaj sobie prawo do odpoczynku, relaksu, przyjemności (po intensywnej pracy równie intensywny odpoczynek, prowadzący do regeneracji sił), sprecyzuj szanse na rozwój zawodowy w firmie, w której pracujesz, skupiaj się na tym, co pozytywne, poprzez pozytywne myślenie oraz akceptację granic swoich możliwości, spróbuj robić te same rzeczy w inny sposób, sprawdź, które obszary twojego życia generują stres, usprawniaj swoje umiejętności w zakresie radzenia sobie ze stresem, dostarczaj sobie wystarczająco dużo aktywności fizycznej, skorzystaj z pomocy rodziny lub przyjaciół.

28 Zmienić pracę czy zmienić siebie w pracy?
Pionowa ścieżka zawodowa: po szczeblach kariery Pozioma ścieżka zawodowa: zmiana pracy / zmiana zajęć dodatkowych Doświadczenie roli: Czy wykorzystałam/em cały potencjał możliwości, jakie daje ta rola zawodowa? Być może blokują mnie osobiste przekonania i ograniczenia? Czy osiągnęłam/osiągnąłem już poziom ekspercki?

29 Mój świat…

30 Mój świat… Wypełnij powyższy rysunek, wpisując w każdą kratkę sprawy, rzeczy, osoby, które składają się na Twój świat… Jaki jest stosunek ilości spraw związanych z pracą do ilości spraw związanych z Twoim życiem osobistym? Ile energii wkładasz w poszczególne obszary? Zakoloruj kratki, które chciał(a)byś zachować w „idealnym świecie”… Jak wyglądałoby wtedy Twoje życie? Czego tak naprawdę chcesz?

31 Odpowiedzialność, wybory, wartości…
Co robisz chętnie? O czym myślisz, że musisz to robić? Zamień „Muszę…” na „DECYDUJĘ SIĘ …, ponieważ chcę…” Co jest dla mnie ważne?

32 Nad czym mam kontrolę? Moje wybory? Co myślą inni ludzie?
Punktualność innych ludzi? Co mówię w różnych sytuacjach? Kierunek, jaki pragnę nadać życiu? Co inni cenią i co jest dla nich ważne? Jak zachowuję się w stosunku do innych? Myśli, które przychodzą mi do głowy? Jak reaguję na swoje myśli i uczucia? Jak inni reagują na mnie (na moje wybory, działania, myśli i uczucia)? Czy stosuję się do powszechnie uznawanych zasad i reguł? Czy inni stosują się do zasad i reguł? Czy inni mnie lubią? Jak gospodaruję swoim cennym czasem? Moje wartości i to, co jest dla mnie ważne? Pogoda, awarie, decyzje polityczne?

33 Nad czym mam kontrolę? Moje wybory Co myślą inni ludzie
Punktualność innych ludzi Co mówię w różnych sytuacjach Kierunek, jaki pragnę nadać życiu Co inni cenią i co jest dla nich ważne Jak zachowuję się w stosunku do innych Myśli, które przychodzą mi do głowy Jak reaguję na swoje myśli i uczucia Jak inni reagują na mnie (na moje wybory, działania, myśli i uczucia) Czy stosuję się do powszechnie uznawanych zasad i reguł Czy inni stosują się do zasad i reguł Czy inni mnie lubią Jak gospodaruję swoim cennym czasem Moje wartości i to, co jest dla mnie ważne Pogoda, awarie, decyzje polityczne

34 Nad czym mam kontrolę? Skoro są sprawy, nad którymi i tak nie masz kontroli – może nie warto się nimi przejmować, a odzyskaną w ten sposób energię przeznaczyć na dokonywanie pozytywnych zmian w obszarach, na które masz wpływ?

35 Dziękuję za uwagę, Ewa Kałuża.