Zarządzanie zasobami komputera.

Prezentacja na temat: "Zarządzanie zasobami komputera."— Zapis prezentacji:

1 Zarządzanie zasobami komputera.
Zestaw programów pozwalających człowiekowi i programom użytkowym na dostęp do zasobów komputera w wygodny i bezpieczny, efektywny i abstrakcyjny sposób. Wygodny i bezpieczny – dane do drukarki są wysyłane przez jeden program, pozwalając na bezpieczne drukowanie przez wielu użytkowników równocześnie Abstrakcyjny – system operacyjny oferuje abstrakcyjne pojęcie pliku zwalniając programy i użytkowników z potrzeby znajomości fizycznego położenia danych na dysku (głowice, cylindry, sektory, rozkazy sterownika) Efektywny – system operacyjny zawiesza działanie programów czekających na ukończenie wejścia/wyjścia, oszczędzając czas procesora

2 Lata 50 – początki systemów operacyjnych, programy batch, minimalizacja przestojów między kolejnymi programami Lata 60 – pierwsze systemy operacyjne interaktywne. Kilku użytkowników korzystało z tego samego komputera równocześnie. Podział czasu Wiele różnych zespołów, wiele projektów, jednym z nich był Multics, koniec lat 60, general Electric, MIT, Bell Labs

3 Bell Labs opuścił zespół pracujący nad systemem Multics i stworzył własny system operacyjny, Unix. Początkowo rozprowadzany za darmo, zdobył dużą popularność w uniwersytetach Lata 90 – pozycja Unixa stała się mocna, ale został produktem komercyjnym i drogim. Tani, podobny do Unixa system Minix był ubogi, napisany w celach dydaktycznych. 386BSD, prekursor systemów NetBSD, FreeBSD, OpenBSD był niedojrzały i potrzebował mocnego sprzętu

4 UNICS 1969 Piąta edycja 1973 Szósta edycja 1976 Siódma edycja 1978 SYSV (5) 1983 BSD 1979 Solaris/SUNOS 5.x (SUN) AIX (IBM) IRIX (SGI) HP-UX (HP) Digital Unix (DEC) SCO UNIX (SCO) SUNOS 4.x (SUN) NextStep (NeXT) FreeBSD (Open Source) OpenBSD (Open Source) NetBSD (Open Source) Linux (Open Source) 1991

5 Użytkownicy Shell, GUI Programy systemowe Aplikacje Biblioteki systemowe Jądro (kernel) Sprzęt (procesor, pamięć, dyski itp.)

6 Jądro systemu – tworzy wirtualny komputer dla procesów użytkowych
Interfejs do sprzętu (kart sieciowych, pamięci RAM, dysków itp) Ładowalne moduły do obsługi urządzeń, sieci, systemu plików itp. Pracuje w trybie uprzywilejowanym Cały kod i struktury danych w jednej przestrzeni adresowej Interfejs do bibliotek systemowych (system libraries)

7 Procesy użytkowe chcąc skorzystać z jadra wywołują funkcje bibliotek systemowych.
Biblioteki systemowe nie działają w trybie uprzywilejowanym, wykonują te funkcje systemu, które tego trybu nie wymagają, na przykład buforowanie wejścia/wyjścia Pełnią też zadania, które nie mają odpowiedników w funkcjach jądra, np. sortowanie, operacje matematyczne Zapewniają zgodność ze standardami – POSIX, UNIX itp.

8 Aplikacje – np. Arkusz kalkulacyjny, edytor tekstu, przeglądarka internetowa
Programy systemowe – dostarczane wraz z systemem operacyjnym, np. wyszukiwanie wzorca w plikach, konwersja formatu pliku, sortowanie Shell – tekstowy interfejs między człowiekiem a programami systemowymi i aplikacjami GUI (Graphical User Interface) graficzny interfejs między człowiekiem a programami systemowymi i aplikacjami

9 shell – sh, ksh, csh, tcsh, bash...
Programy obsługujące zewnętrzne polecenia systemowe – ls, ps, netstat, grep .... Programy działające w tle – daemony Kompilatory i biblioteki Aplikacje użytkowników

10 Podajemy nazwę użytkownika
Podajemy hasło System sprawdza poprawność nazwy i hasła (rozróżnia duże i małe litery!) Wyświetla 'prompt” (interfejs tekstowy) lub uruchamia windows manager (interfejs graficzny) Koniec pracy – exit (logout, ctrl-d) – interfejs znakowy, lub pozycja w menu (ikona) – interfejs graficzny

11 Po pierwszym zalogowaniu się, a potem okresowo, lub w miarę potrzeb zmieniamy swoje hasło:
~]$ passwd Changing password for user test. Changing password for test (current) UNIX password: New UNIX password: Retype new UNIX password: passwd: all authentication tokens updated successfully. ~]$

12 Ogólna postać komend UNIX
nazwa_komendy opcje cel_komendy Nazwa_komendy (zwykle krótka, ze względów historycznych) to polecenie wbudowane w shell, nazwa aplikacji lub nazwa programu systemowego opcje modyfikują działanie komendy cel – obiekt, którego komenda dotyczy Przykład: ls -l /etc

13 Ćwiczenia Zalogować się do systemu, zmienić hasło Wydać poniższe komendy i zinterpretować ich wynik: cal cal echo Dzien dobry uname uname -a date pwd dmesg|more man dmesg ls /etc ls -l /etc uptime who whoami history id last w arch echo $SHELL echo ala\ ma\ {kota,psa} clear echo echo 5+4|bc

14 System plików Jedno drzewo zawierające pliki na wszystkich urządzeniach Urządzenia (dyski, partycje, pamięci flash) dołączane do filesystemu w punktach montowania Punkt montowania to kartoteka, z chwila zamontowania urządzenia dotychczasowa zawartość jest przesłaniana

15 System plików Kartoteki Zwykłe pliki Link symboliczny, zwykły Pipe Pliki urządzeń – znakowych i blokowych

16 Filesystem Hierarchy Standard (FHS) 2.3
29 stycznia 2004

17 System plików - / (Root)
Musi zawierać wszystko, co potrzebne do uruchomienia systemu, jego odtworzenia lub naprawienia Nie powinien być duży Musi umożliwić zamontowanie pozostałych systemów plików

18 System plików - /bin Zawiera podstawowe polecenia używane przez administratora i wszystkich użytkowników Musi zawierać polecenia niezbędne do zamontowania filesytemów

19 System plików - /boot Zawiera wszystko, co niezbędne do uruchomienia systemu, dane potrzebne zanim jądro systemu rozpocznie działanie Jadro systemu może być w kartotece /boot lub w kartotece /

20 System plików - /dev Zawiera pliki specjalne lub pliki urządzeń Jeśli w kartotece /dev możliwe jest tworzenie nowych plików urządzeń, musi zawierać polecenie MAKEDEV do ich tworzenia

21 System plików - /etc Zawiera pliki konfiguracyjne Nie może zawierać programów binarnych Zawiera podkartoteki na konfiguracje aplikacji

22 System plików - /home Zawiera pliki użytkowników Nie musi występować w systemie

23 System plików - /lib Zawiera podstawowe biblioteki systemu Musi występować w systemie Musi zawierać zbiory: libc.so.* podstawowa biblioteka C ln (linker/loader)

24 System plików - /media Zawiera punkty montowania dla mediów wymiennych, CDROM, dyskietki, taśmy itp. System plików - /mnt Zawiera punkty montowania dla filesystemów montowanych tymczasowo

25 System plików - /sbin Programy używane przez administratora systemu Inne lokalizacje tych programów - /usr/sbin, /usr/local/sbin

26 System plików - /tmp Kartoteka na zbiory tymczasowe Dostępna do zapisu dla wszystkich użytkowników Podczas przeładowania systemu jej zawartość może i powinna być usunięta Alternatywnym miejscem dla zbiorów tymczasowych jest /var/tmp – zawartość tej kartoteki nie jest kasowana przy przeładowaniu systemu

27 System plików - /usr Kartoteka na pozostałe zbiory systemu Nie powinna być używana do zapisu przez użytkowników i aplikacje Podkartoteki bin, sbin, share, lib, include, local Może zawierać inne podkartoteki, np, X11R6, src

28 System plików - /var Kartoteka na zmieniające się pliki, np. logi systemowe, kolejki drukarek, kolejki poczty Zawiera podkartoteki cache, lib, local, lock, log, opt, run, spool, tmp Może zawierać opcjonalnie np. mail, games

29 System plików - /proc Opcjonalny, lecz często występujący w systemach Unix Zawiera informacje o stanie systemu – procesach, urządzeniach, pamięci, przerwaniach itp. Wirtualny, tworzony podczas pracy systemu. Poprzez modyfikację zbiorów w tym systemie plików można zmienić działanie systemu, np. włączyć routing

30 pwd - podaj bieżącą kartotekę
ls - wyświetl zawartość kartoteki ls ścieżka - wyświetl zawartość wskazanej kartoteki ls -a -l – wszystkie pliki, ze szczegółami cd scieżka – zmień kartotekę (bez ścieżki – do kartoteki 'home') mkdir nazwa – utwórz kartotekę rmdir nazwa – usuń kartotekę (pustą) cp co gdzie – kopiuj plik(i) kartotekę(i) mv co gdzie – przenieś lub zmień nazwę pliku (kartoteki)

31 rm plik(i) – usuń plik(i) (Uwaga! Nie da się odzyskać!)
rm -i pliki – usuń pliki pytając przy każdym, czy na pewno rm -rf pliki – usuń pliki i kartoteki z podkartotekami, nie pytaj o nic touch nazwa – utwórz pusty plik o podanej nazwie (jeśli istnieje, zmień czas dostępu i modyfikacji na bieżący) pushd ścieżka - przejdź do wskazanej kartoteki, powrót komendą popd (nie każdy shell) df – wyświetla zajętość filesystemów du – wyświetla wielkość podkartotek

32 ln plik nazwa_linku – tworzy twardy link do wskazanego pliku
ln -s plik nazwa_linku – tworzy miękki link do wskazanego pliku Twardy link tworzy nowy wpis w kartotece wskazujący na zbiór, musi wskazywać na istniejący plik w tym samym filesystemie, usunięcie oryginału nie spowoduje usunięcia linku

33 ? * - zastępują jeden i wiele znaków w nazwie
[abxeo3-8] zastępuje pojedynczy znak jednym z wymienionych w nawiasach(znak '-' podaje przedział znaków) {ala,ola}.txt – iloczyn kartezjański łańcuchów w nawiasach bieżąca kartoteka, nadrzędna kartoteka

34 Pewne znaki mają znaczenia specjalne
Pewne znaki mają znaczenia specjalne. Aby to znaczenie specjalne wyłączyć, należy: poprzedzić go znakiem \ ująć tekst w pojedynczych apostrofach ' ' - wyłącza specjalne znaczenie wszystkich znaków ująć tekst w podwójnych apostrofach ” ” - wyłącza specjalne znaczenie większości znaków Uwaga, apostrofy ` ` działają inaczej!

35 Ćwiczenia. Wykonaj i zaobserwuj działanie:
~]$ cat -> akuku to jest zawartosc zbioru akuku ~]$ cat akuku ~]$ cd tmp tmp]$ ln ../akuku kopia tmp]$ ls -l ../akuku kopia tmp]$ cat kopia tmp]$ cat ->> kopia a to dopisane do kopia

36 [kempny@kempny tmp]$ cat kopia
tmp]$ cat ../akuku tmp]$ ls -l ../akuku kopia tmp]$ rm ../akuku tmp]$ ls -l tmp]$ Wykonaj to samo dla linku miękkiego

37 [kempny@kempny tmp]$ cp /etc/passwd .
tmp]$ ls tmp]$ mv passwd .. tmp]$ ls .. tmp]$ mv ../passwd . tmp]$ mv passwd haselka tmp]$rm haselka

38 Utwórz dwie kartoteki o nazwach kot i pies
W kartotece kot utwórz pusty plik o nazwie mysz Skopiuj kartotekę kot z jej zawartością do wnętrza kartoteki pies Komendą ls -laR wyświetl zawartości wszystkich podkartotek Usuń utworzone kartoteki z ich zawartością Utwórz zbiór o nazwie #gwiazdy, następnie usuń go Korzystając z komendy man wypróbuj działanie różnych opcji komendy ls

39 [kempny@kempny tmp]$ touch ala{1,2,3,4}
tmp]$ ls tmp]$ touch ala{1,2,3,4}nowe tmp]$ ls ala[12] tmp]$ ls ala? tmp]$ ls ala?n* tmp]$ ls ala[23]n* tmp]$ ls ala[1-3] tmp]$ ls ala[1-24]

40 System plików - prawa do plików
Prawo do zapisu, odczytu, wykonania Grupy praw dla właściciela, grupy i pozostałych użytkowników Zapisywane często ósemkowo, kolejne bity oznaczają kolejno czytanie, zapis, wykonanie. Kolejne cyfry ósemkowe odnoszą się do właściciela, grupy i pozostałych. Na przykład 754 oznacza: 7 – czytanie, zapis i wykonanie dla właściciela 5 – czytanie i wykonanie dla grupy 4 – czytanie dla pozostałych

41 Sticky bit Dla plików dawniej nakazywał przechowywanie w swap, obecnie w Linuxie ignorowany Dla kartotek – kasować i zmieniać nazwę zbiorów w nich może tylko root lub właściciel. Używane np. w kartotece /tmp

42 set-UID set-GID uruchomienie pliku przez zwykłego użytkownika spowoduje nadanie procesowi praw jego właściciela (grupy) Niezbędne dla niektórych programów, np. passwd – modyfikuje shadow Niebezpieczne, jeśli użytkownik podstawi własny program (np. shell) z set-UID

43 Kolejne bity: 4 set-UID 2 set-GID 1 sticky bit 4 odczyt – właściciel 2 zapis – właściciel 1 wykonywanie – właściciel 4 odczyt – grupa 2 zapis – grupa 1 wykonywanie – grupa 4 odczyt – wszyscy 2 zapis – wszyscy 1 wykonywanie - wszyscy

44 Inny zapis: Chmod maska plik(i) chmod [ugoa...][[+-=][rwx]
u – user – właściciel g- group – grupa o, a other, all – pozostali r, w, x – odczyt, zapis, wykonywanie (dostęp do kartoteki) + dodaj - usuń = usuń wszystkie i pozostaw tylko te podane

45 file nazwa – wyświetla informacje o pliku
head, tail plik – wyświetla poczatek/koniec pliku tail -f plik – wyświetla ciągle koniec pliku (dodawane linie) more plik – wyświetla zawartość zbioru tekstowego ekran po ekranie cat plik plik plik - wyświetla cały zbiór(y)(również binarne, może sklejać zbiory) od plik – wyświetla ósemkowo (-x – szesnastkowo, -c znakowo) zawartość pliku binarnego

46 find kartoteka -name nazwa – wyszukuje plik o podanej nazwie począwszy od wskazanej kartoteki
Na przykład: find /home/kempny/ -name "*pdf" -exec ls -l {} \; which plik – wyszukuje położenie pliku komendy whereis komenda – wyszukuje położenie pliku binarnego, źródłowego i strony man komendy

47 grep wzorzec plik – wyszukuje w pliku (plikach wskazany wzorzec
Na przykład: grep kot *txt wyszuka słowo kot we wszystkich plikach o nazwach kończących się literami txt Pożyteczne opcje: -v – działanie odwrotne, znajdzie linie nie zawierające wzorca -i – ignoruj duże/małe litery -c – wyświetli tylko liczbę wystąpień wzorca

48 sort input.txt | uniq > output.txt sort input.txt | uniq | wc
wc – oblicz liczbę wierszy, wyrazów i znaków w zbiorze uniq – pomiń powtarzające się wiersze uniq -c – jak wyżej, ale podaj liczbę wystąpień sort -k pos1[pos2] sortuje linie według klucza od znaku pos1 do pos2 włącznie (liczone od 1) Na przykład: sort input.txt | uniq > output.txt sort input.txt | uniq | wc

49 expand – zamień znaki tab na spacje
colrm [startcol [endcol]] – usuń znaki w zbiorze od kolumny startcol do endcol, liczone od 1 ed – edytor liniowy, np. do zamiany łańcuchów vi – edytor ekranowy, makropolecenia do modyfikowania zawartości zbioru

50 Kopie bezpieczeństwa systemu
Dump – składuje filesystem lub jego część na taśmę (opcjonalnie do zbioru lub pipe) Poziomy składuj wszystkie pliki, n<>0 składuj tylko te pliki, które zostały utworzone lub zmienione od ostatniego dump niższego poziomu Zbiór /etc/dumpdates zawiera informacje które filesystemy, kiedy i z jakim poziomem były składowane Typowe użycie dump -0u -f /dev/st0 /usr

51 restore – odtwarza filesystem lub pojedyncze zbiory z kopii utworzonej przez dump
z opcją -i wchodzi w tryb interaktywny umożliwiając odtworzenie pojedynczych zbiorów Typowe użycie: mke2fs /dev/sda1 mount /dev/sda1 /mnt cd /mnt restore rf /dev/st0 Jeśli były wykonywane częściowe dumpy, najpierw należy odtworzyć dump poziomu 0, później kolejno dumpy wyższych poziomów

52 x – odtwórz zbiory z archiwum t – wyświetl zbiory z archiwum
tar – program do składowania zbiorów na taśmę i odtwarzania ich. Może też składować do pliku. Użycie: tar opcje zbiory_do skopiowania typowe opcje c – utwórz archiwum x – odtwórz zbiory z archiwum t – wyświetl zbiory z archiwum v – verbose, wyświetlaj co jest wykonywane f – zbiór z archiwum (domyślnie /dev/rmt0) C kartoteka – odtwórz pliki do wskazanej kartoteki

53 w bieżącej kartotece odtworzy wszystkie zbiory z archiwum w /tmp/kopia
Typowe użycie: tar -cvf /tmp/kopia /etc w zbiorze /tmp/kopia zostanie utworzone archiwum wszystkich zbiorów z kartoteki (i podkartotek) /etc tar -vxf /tmp/kopia w bieżącej kartotece odtworzy wszystkie zbiory z archiwum w /tmp/kopia

54 Polecenia tar i dump mogą opcjonalnie poddawać pakowane zbiory kompresji. Jeśli składowanie odbywa się do zbioru, lepiej jest jednak poddać kompresji archiwum, jednym z dostępnych programów: compress, gzip, bzip2, zip, arj

55 Polecenia tar i dump w przypadku składowania na taśmę działają powoli.
Niewielkie ilości danych wygodnie jest zarchiwizować do pliku na dysku lokalnym i przesłać na dysk innego komputera (samba, nfs, ftp), składując na taśmie jedynie okresowe kopie. Składowanie najlepiej uruchamiać daemonem cron Ważnym jest opracowanie i opisanie szczegółowych procedur wykonywania kopii bezpieczeństwa. Jest to bardzo przydatne podczas odtwarzania systemu po awarii.

56 System plików – montowanie i odmontowanie
W dowolnym miejscu hierarchii systemu plików dołączyć możemy kolejny system plików miejsce, gdzie nowy system plików dołączymy nazywa się punktem montowania. Punkt montowania musi być kartoteką, po zamontowaniu jej ewentualna zawartość zostanie przesłonięta nową zawartością. Zamontować można dyskietkę, partycję dysku, cdrom, dysk udostępniany przez sieć itp

57 Do zamontowana systemu plików służy komenda mount, do odmontowania - umount
Typowe użycie: mount -t typ urzadzenie punkt_montowania umount urzadzenie umount punkt montowania urzadzenie to plik specjalny w /dev punkt to kartoteka, w której chcemy zamontować system plików

58 typ określa fizyczny format zapisu na montowanym nośniku, może to być fat, vfat, cdfs, ntfs, ufs, ext2, ext3, nfs .... Odmontować system plików można podając urządzenie lub punkt jego zamontowania. Nie można odmontować systemu plików, jeśli jest używany

59 Podczas startu systemu automatycznie montowane są systemy wskazane w zbiorze /etc/fstab:
LABEL=/1 / ext3 defaults none /dev/pts devpts gid=5,mode= none /proc proc defaults none /dev/shm tmpfs defaults LABEL=/usr1 /usr ext3 defaults LABEL=/var1 /var ext3 defaults /dev/hda2 swap swap defaults /dev/hda7 /home ext3 defaults

60 Ćwiczenia. Wykonaj i obserwuj rezultat:
tmp]$ touch ala tmp]$ ls -l tmp]$ echo KUKU >>ala tmp]$ cat ala tmp]$ chmod 550 ala tmp]$ rm ala tmp]$

61 find / -name *txt >ala&
tail -f ala find /etc/sysconfig -name ”*” -exec wc {} \; grep bash /etc/passwd grep -c bash /etc/passwd hostname grep -R `hostname` /etc/sysconfig/*

62 ls -R /etc | grep .conf$ ls -R /etc | grep .conf$ | wc ls -R /etc 2>/dev/null | grep .conf$ | wc ls -R /etc 2>/dev/null|grep .conf$ | sort |more ls -R /etc 2>/dev/null|grep .conf$ | sort | wc ls -R /etc 2>/dev/null|grep .conf$ | sort | uniqu | wc ls -R /etc 2>/dev/null|grep .conf$ | sort | uniqu | more

63 od /bin/ls | more od -h /bin/ls | more od -c /bin/ls |more ls tar -cvf kopia.tar /bin tar -tf kopia.tar tar -xvf kopia.tar ls bin

64 Edytory ed, vi - ed Ed – edytor liniowy operuje zawsze na pojedynczej linii tekstu operuje na kopii zbioru w buforze, oryginalny zbiór jest modyfikowany dopiero podczas zapisu bufora dwa tryby pracy – komend i wprowadzania Przydatny do obróbki bardzo dużych zbiorów, do wielokrotnej zamiany tekstu w dużej części zbioru lub kiedy nie jest dostępny tryb pełnoekranowy (niektóre awarie systemu) użycie – ed plik

65 W trybie wprowadzania wszystko, co wprowadzimy z klawiatury jest wpisywane do pliku
wejście w tryb wprowadzania: i – przed zaadresowaną linią, a – za zaadresowaną linią wyjście z trybu wprowadzania i powrót do trybu komend – linia zawierająca tylko jedną kropkę

66 W trybie komend wszystko, co wprowadzimy z klawiatury traktowane jest jako polecenia.
Adresowanie linii: . bieżąca linia $ ostatnia linia n linia n (liczona od 1) - poprzednia linia (-n – n-ta poprzednia linia) + następna linia (+n – n-ta kolejna linia) /re/ (?re?) następna (poprzednia) linia zawierająca regular expression Zakres linii – dwa adresy linii oddzielone znakiem ,

67 Przykładowe komendy (. )a – dodaj tekst za zaadresowaną linią (. ,
Przykładowe komendy (.)a – dodaj tekst za zaadresowaną linią (.,.)d – usuń linie z zakresu (.)i - dodaj tekst przed zaadresowaną linią (.,.)s/wzor1/wzor2/ – w podanym zakresie w każdej linii zamienia pierwsze wystąpienie wzor1 na wzor2. (.,.)s/wzor1/wzor2/g – jak wyżej, ale zamienia wszystkie wystąpienia w każdej linii z zakresu.

68 Podstawowe komendy q – opuszczenie edytora w [plik] - zapisanie zmian, opcjonalnie do innego pliku r plik -wczytanie zbioru i dopisanie za bieżącą linią

69 Przykładowa sesja >$ cd /etc >$ ed inittab 1666 /\:initdefault
id:5:initdefault: s/5/3/ w q >$

70 vi - edytor ekranowy (vim, vi IMproved)
potężne możliwości rozumie składnię wielu języków programowania możliwość pracy w trybie liniowym makropolecenia pracuje na każdym terminalu ze sterowaniem kursorem

71 Uruchomienie: vi plik :q! wyjście z anulowaniem zmian :wq lub ZZ – zapis zmian i wyjście :r zbiór wczytanie zbioru i dopisanie za bieżącą linią :w [plik] zapisanie zmian, opcjonalnie w innym pliku

72 tryb wprowadzania tekstu
tryb komend tryb liniowy

73 W trybie liniowym można wprowadzać polecenia edytora ed
Wejście w tryb liniowy – poprzedzenie polecenia znakiem : Przykłady: :1,45s/zmienna_c/stala_c/g w liniach 1 – 45 zamieni łańcuch zmienna_c na stala_c :1,.d usunie linie od pierwszej do bieżącej := wyświetli numer bieżącej linii :5 przeniesie kursor do linii 5

74 Poruszanie się po tekście – strzałki lub klawisze:
k – w górę h – w lewo l – w prawo j – w dół w niektórych wersjach vi poruszanie się w górę i w dół nie działa w trybie wprowadzania tekstu Wyszukiwanie tekstu: /wzor przeniesie kursor na początek wzoru. Kolejne pojedyncze / wyszukają jego kolejne wystąpienia

75 Podstawowe komendy i – wejdź w tryb wprowadzania tekstu, ustaw kursor przed bieżącym znakiem (a – za nim, I – na początku linii, A – na końcu linii) esc – wyjście z trybu wprowadzania tekstu r – zastąp jeden znak nowym [n]s – zastąp n znaków nowymi, pozostań w trybie wprowadzania [n]x – usuń znak (n znaków) pod kursorem (X – na lewo od niego) zapamiętaj je w buforze . powtórz ostatnia komendę :h – wyświetl help

76 Podstawowe komendy [n]dd usuń n linii (zapamiętaj je w buforze)
[n]yy skopiuj do bufora n linii p - wstaw zawartość bufora pod bieżącą linię (P – nad nią). Jeśli w buforze są znaki usunięte komendą x, to wstaw zawartość bufora za kursorem (P - przed)

77 Zapamiętanie makropolecenia:
q{rejestr} ciag komend do zapamietania q jako rejestr może być użyta dowolna litera a -z Wykonanie makropolecenia wykonane zostaną wszystkie zapamiętane poprzednio w rejestrze polecenia. n wskazuje, ile razy makropolecenie ma zostać wykonane

78 Ćwiczenia: skopiuj do własnej kartoteki zbiór konfiguracyjny inetrfejsu ethernet: /etc/sysconfig/network-scripts/ifcfg-eth0 zmień adres IP korzystając z edytora vi zmień linię DEVICE=eth0 na DEVICE=eth1 korzystając z edytora ed