Język Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej – wybrane zagadnienia

Prezentacja na temat: "Język Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej – wybrane zagadnienia"— Zapis prezentacji:

1 Język Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej – wybrane zagadnienia
Małgorzata Penar Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Krośnie

2 JHP BN – wybrane zagadnienia
JHP BN – ogólna charakterystyka JHP BN – słownictwo i gramatyka Wybrane problemy metodyki stosowania JHP BN Główne zmiany w metodyce JHP BN Tematy formalne w JHP BN JHP BN – wizualna reprezentacja JHP BN w opracowaniu rzeczowym wybranych materiałów edukacyjnych Kartoteka wzorcowa JHP BN online JHP BN

3 Język Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej
uniwersalny język klasyfikacji treściowej dokumentów w większości polskich bibliotek jego stosowanie pozwala tworzyć poprawne i spójne punkty dostępu do materiałów bibliotecznych

4 JHP BN - słownictwo umożliwia budowę haseł charakteryzujących treść i formę dokumentów gromadzonych w bibliotekach składa się z tematów i określników poddanych gramatyce pozycyjnej ma charakter uniwersalny, jest systemem otwartym zasób słownictwa nie podlega żadnym ograniczeniom i odzwierciedla tematykę gromadzonych dokumentów

5 JHP BN – gramatyka pozycyjna
obowiązuje w JHP BN wyznacza każdemu słowu pozycję w zdaniu zgodnie z jej zasadami zdanie może tworzyć temat, temat z określnikiem, lub temat zwiększą liczbą określników tematy są doprecyzowywane za pomocą dopowiedzeń (identyfikujących np. Piastowie (ród), lokalizująch np. Krosno (woj. podkarpackie), w formie dat życia w tematach osobowych lub dat wydarzeń i imprez w tematach korporatywnych

6 JHP BN - tematy nazwy pospolite lub własne wyrażające przedmiot lub formę dzieła są jednostkami samodzielnymi leksykalnie i składniowo tzn. mogą samodzielnie stanowić hasło przedmiotowe

7 Każdej grupie tematów odpowiada odrębne pole w formacie MARC 21
JHP BN - tematy Tematy dzielimy na : rzeczowe (zwane też treściowymi lub ogólnymi) osobowe korporatywne tytułowe geograficzne formalne Każdej grupie tematów odpowiada odrębne pole w formacie MARC 21

8 JHP BN - określniki to wyrażenia niesamodzielne składniowo tzn. nie mogą samodzielnie stanowić hasła przedmiotowego są elementem dodawanym po temacie w celu wskazania aspektu, punktu widzenia, lokalizacji przedmiotu dokumentu w czasie i przestrzeni

9 JHP BN - określniki Określniki dzielimy na: rzeczowe (zwane też treściowymi lub ogólnymi) jednostkowe geograficzne chronologiczne I w tym szyku zamieszczamy je w haśle przedmiotowym

10 JHP BN - gramatyka Budowa rozwiniętego hasła przedmiotowego – schemat
TEMAT (dopowiedzenie) – określnik/-i rzeczowe – określnik geograficzny – określnik chronologiczny Np. Prawo rodzinne – historia – Polska – w.

11 JHP BN – metodyka stosowania
Podstawowe zasady doboru i redakcji merytorycznej haseł Zasada wyszczególniającego formułowania tematów Zasada uogólniającego formułownia określników

12 JHP BN – metodyka stosowania m. in.
nie należy stosować w opisie jednocześnie tematów powiązanych relacją hierarchiczną (TS-TW) np. Uczniowie to nie dodajemy Uczniowie szkół podstawowych Nie ma ograniczeń stosowania w opisie tematów powiązanych relacją kojarzeniową (TK) Tzw. „zasada odwracania tematów” – w hasłach wyrażonych nazwą własną uwzględnianie w opisie haseł szerszych zakresowo, które wskazują na dziedzinę, przynależność do pewnej grupy lub kategorii np. biografia Jana Sebastiana Bacha otrzymuje tematy: Bach, Johann Sebastian ( ) Kompozytorzy niemieccy – 18 w. Biografie

13 Uproszczenie gramatyki m. in.
. JHP BN – główne zmiany Uproszczenie gramatyki m. in. likwidacja określników formy (od 2010 r.) wprowadzenie tematów formalnych ograniczenie stosowania określników chronologicznych (m. in. likwidacja określnika stan na…) weryfikacja słownictwa (m. in. likwidacja archaizmów)

14 JHP BN – bieżące i planowane prace BN na 2013 r.
przegląd słownictwa i relacji – publikacja Słownika JHP BN w pliku PDF (początek 2013) metodyka – stosowanie określników chronologicznych i innych punktów dostępu do chronologii (pole 648 – niekontrolowany punkt dostępu dotyczący chronologii dokumentu) metodyka – problem „odwracania tematów”

15 Tematy formalne w JHP BN
w zasobie słownictwa są nowym polem charakterystyki przedmiotowej określają gatunek/formę/typ dokumentu w formacie MARC 21 zapisywane są w polach 155 rekordu wzorcowego i polach 655 rekordu bibliograficznego

16 Tematy formalne w JHP BN
Podział na grupy – wybrane przykłady Forma wydawnictwa np. Katalogi wystaw, Przewodniki turystyczne, Albumy Wydawnictwa skierowane do określonej grupy odbiorców np. Podręczniki dla szkół podstawowych, Poradniki dla nauczycieli Rodzaje i gatunki literackie i filmowe np. Dramat, Powieść polska, Film fabularny

17 Tematy formalne w JHP BN
Podział na grupy – wybrane przykłady cd. Gatunki i formy muzyczne np. Poemat symfoniczny, Oratorium (muz.) Techniki z zakresu sztuk plastycznych i wizualnych np. Miedzioryt, Malarstwo, Fotografia Lista tematów formalnych stale się poszerza

18 Tematy formalne w JHP BN
Zasady opracowywania dokumentów m. in. można stosować jednocześnie kilka tematów formalnych po tematach formalnych nie stosujemy określników geograficznych i chronologicznych (wyjątki – tematy z zakresu literatury, sztuk plastycznych, muzyki) należy dopasowywać temat do formy opisywanego obiektu np. Afisze a nie Druki Ulotne tematy formalne stosuje się wyłącznie do opisu dokumentów samodzielnych wydawniczo lub gdy dana forma stanowi istotną część dokumentu

19 JHP BN – wizualna reprezentacja

20 JHP BN - opracowanie rzeczowe podręczników
Schemat : [przedmiot] – [poziom nauczania] Podręczniki dla/do [poziom nauczania] Przykład: Matematyka dla klasy 5 szkoły podstawowej Matematyka – szkoły podstawowe Podręczniki dla szkół podstawowych

21 JHP BN - opracowanie rzeczowe podręczników
Uwaga! Jeśli przedmiot lub dziedzina wiedzy jest nauczana wyłącznie na poziomie szkół wyższych lub w szkołach zawodowych nie dodajemy określnika określającego poziom nauczania Chirurgia dla pielęgniarek Chirurgia Pielęgniarstwo Podręczniki dla szkół zawodowych

22 JHP BN - opracowanie podręczników
Schemat : Nauczanie początkowe Podręczniki do nauczania początkowego Przykład : Abc : klasa 3. [Cz.] 2 (podręcznik do nauczania zintegrowanego na poziomie klasy 3 szkoły podstawowej)

23 JHP BN – opracowanie materiałów metodycznych
Schemat: [przedmiot] – nauczanie – [poziom szkoły] Temat formalny lub [Edukacja, Kształcenie, Nauczanie, Przysposobienie, Wychowanie] – metody – [poziom szkoły]

24 JHP BN – opracowanie materiałów metodycznych
Scenariusze zajęć Historia – nauczanie – gimnazja Scenariusze zajęć dla gimnazjów lub Edukacja regionalna – metody – przedszkola Scenariusze zajęć dla przedszkoli

25 JHP BN – opracowanie materiałów metodycznych
Programy nauczania Język polski – nauczanie – szkoły podstawowe Programy nauczania dla szkół podstawowych Programy autorskie (pedagog.)

26 JHP BN – opracowanie materiałów metodycznych
Poradniki dla nauczycieli Schemat: [przedmiot, dziedzina] Przykład: Higiena : poradnik metodyczny dla nauczyciela Edukacja zdrowotna – metody

27 JHP BN – opracowanie słowników - wybrane przykłady
Słowniki m.in. Słowniki [jednojęzyczne] Słowniki [dwujęzyczne] Słowniki wielojęzyczne Słowniki terminologiczne Słowniki ortograficzne Słowniki wyrazów obcych Uwaga ! Temat formalny Słowniki służy do opisu słowników językowych

28 JHP BN – opracowanie słowników - wybrane przykłady
Schemat opracowania: Słowniki [jednojęzyczne] Słowniki [dwujęzyczne] Słowniki wielojęzyczne Język [przymiotnik językowy] – słownictwo – [określnik chronologiczny] [przedmiot, dziedzina wiedzy] Słowniki terminologiczne Słowniki [jednojęzyczne] lub Słowniki [dwujęzyczne] lub Słowniki wielojęzyczne

29 JHP BN – opracowanie słowników - wybrane przykłady
Mały słownik języka polskiego Słowniki polskie Słownik polsko-angielski Słowniki polsko-angielskie 7-języczny słownik terminów handlowych Handel – terminologia Słowniki terminologiczne Słowniki wielojęzyczne

30 JHP BN – opracowanie encyklopedii – wybrane przykłady
Encyklopedie Encyklopedie [przymiotnik językowo-etniczny] Encyklopedie dla dzieci [przymiotnik językowo-etniczny]

31 JHP BN – opracowanie encyklopedii – wybrane przykłady
Uwaga! Słowniki encyklopedyczne otrzymują tematy formalne zaczynające się od słowa Encyklopedie Wyjątek stanowią tematy: Słowniki i encyklopedie biblijne (łączą elementy słownika i encyklopedii) Słowniki biograficzne

32 JHP BN – opracowanie encyklopedii – wybrane przykłady
Encyklopedie dziedzinowe Schemat opracowania: [wszystkie rodzaje tematów] Encyklopedie Encyklopedie dla dzieci [przymiotnik językowo-etniczny]

33 JHP BN – opracowanie encyklopedii – wybrane przykłady
Encyklopedia biologiczna : wszystkie dziedziny nauk przyrodniczych. T. 1, A-Bn Nauki przyrodnicze Encyklopedie Historia świata : moja pierwsza encyklopedia Historia Encyklopedie dla dzieci polskie

34 JHP BN – opracowanie encyklopedii – wybrane przykłady
Encyklopedie szkolne – opracowanie jest zależne od poziomu kształcenia Szkoła podstawowa – schemat opracowania [przedmiot nauki lub dziedzina - [poziom szkoły] Encyklopedie dla dzieci [przymiotnik językowo – etniczny] Materiały pomocnicze dla szkół podstawowych

35 JHP BN – opracowanie encyklopedii – wybrane przykłady
Encyklopedie szkolne – opracowanie jest zależne od poziomu kształcenia Poziomy powyżej szkoły podstawowej (lub jeśli poziom nie jest podany) – schemat opracowania [przedmiot nauki lub dziedzina] Encyklopedie lub Encyklopedie [przymiotnik językowo – etniczny] Materiały pomocnicze dla [poziom powyżej podstawowego]

36 JHP BN – opracowanie encyklopedii – wybrane przykłady
Fizyka – słownik szkolny : gimnazjum Fizyka – gimnazja Encyklopedie Materiały pomocnicze dla gimnazjów Słownik szkolny – historia Historia Materiały pomocnicze dla szkół

37 Kartoteka wzorcowa JHP BN online
Dostęp do kartoteki wzorcowej JHP BN w formacie MARC 21 Link do słownika online JHP BN >Dla bibliotekarzy>JHP BN>Słownik Link do bazy kartoteki haseł wzorcowych JHP BN w programie MAK Link do kartoteki wzorcowej JHP BN w NUKAT

38 Bibliografia Biblioteka Narodowa. Zakładka Dla bibliotekarzy. JHP BN. Materiały metodyczne [online]. [Dostep listopad 2012]. Dostępny w World Wide Web Język Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej : poradnik [online]. [Dostęp listopad 2012]. Dostępny w World Wide Web Kartoteka wzorcowych haseł przedmiotowych (JHPBN) [online]. [Dostęp listopad 2012]. Dostępny w World Wide Web Katalogi Biblioteki Narodowej [online]. [Dostęp listopad 2012]. Dostępny w World Wide Web Poradnik metodyczny dotyczący stosowania JHP BN – wprowadzenie i zasady ogólne. Cz. 1. Agata Kyzioł. „Biblioteka – Szkolne Centrum Informacji”, 2012, nr 4, s Poradnik metodyczny dotyczący stosowania JHP BN – wprowadzenie i zasady ogólne. Cz. 2. Agata Kyzioł. „Biblioteka – Szkolne Centrum Informacji”, 2012, nr 45 s

39 Dziękuję za uwagę!