Źródła i granice poznania

Prezentacja na temat: "Źródła i granice poznania"— Zapis prezentacji:

1 Źródła i granice poznania

2 Sceptycyzm Sceptycyzm przeciw skeptikos = poszukujący
dogmatyzmowi, szkole akademickiej (agnostycyzmowi) skeptikos = poszukujący Pirron z Elidy (ok pne) Źródła poznania

3 Sceptycyzm Argumenty sceptyczne przeciw możliwości poznania:
przeciw wiarygodności zmysłów argument ze względności postrzeżeń argument ze złudzeń, halucynacji argument ze snu (Kartezjusz) Źródła poznania

4 Sceptycyzm Argument przeciw wiarygodności rozumowania
(regres w nieskończoność) żeby coś udowodnić, trzeba mieć jakieś przesłanki; te przesłanki  albo nie są udowodnione i wtedy dowód jest niekompletny, albo są udowodnione na podstawie innych przesłanek; te inne przesłanki albo nie są udowodnione, albo są udowodnione na podstawie jeszcze innych przesłanek, itd. Źródła poznania

5 Sceptycyzm Argument przeciw wiarygodności rozumowania
(regres w nieskończoność) Żeby wiedzieć, że dowód jest poprawny, trzeba mieć jakieś kryterium poprawności rozumowania; żeby wiedzieć, że to kryterium jest wiarygodne, trzeba je udowodnić; żeby wiedzieć, że dowód kryterium jest poprawny, trzeba mieć kryterium, itd. Źródła poznania

6 Sceptycyzm Wniosek sceptyczny: zasada równowagi sądzenia.
Argument felicytologiczny: zawieszenie sądu uwalnia od obawy przed popełnieniem błędu, przez co zapewnia spokój ducha. Źródła poznania

7 Irracjonalizm Zmysły i rozum nie wystarczą do poznania
Ale mamy jakieś poznanie Zatem są jakieś inne źródła poznania iluminacja intuicja (Bergson) Źródła poznania

8 Irracjonalizm/racjonalizm
Irracjonalizm prowadzi do elitaryzmu poznawczego problem: jak odróżnić wybrańca od samozwańca Racjonalizm zakłada egalitaryzm poznawczy Źródła poznania

9 Racjonalizm Kartezjusz Sceptycyzm metodyczny:
Odrzucić wszystko, w co można wątpić. Zmysły mogą mnie łudzić. Że postrzegam, rozumuję, pragnę, czyli myślę, jest niewątpliwe. Cogito ergo sum. René Descartes ) Rozprawa o metodzie 1637). Źródła poznania

10 Dowód ontologiczny Kartezjusza
Jestem rzeczą myślącą (duszą). Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. Mam ideę doskonałości. Nie mogę być jej autorem. Mam ją od rzeczy doskonałej, Boga. Bóg istnieje. Źródła poznania

11 Błąd kategorialny Nie mogę być autorem idei doskonałości, bo nic doskonałego nie może pochodzić od czegoś mniej doskonałego. Ukryte założenie: idea doskonałości jest doskonała Przesunięcie kategorialne Źródła poznania

12 I dalej… Bóg jest dobry, zatem nie może mnie łudzić.
Błędy poznawcze są skutkiem mojej niedoskonałości Świat istnieje. Istnieją dusze i ciała. Źródła poznania

13 Natywizm Mamy jakieś idee wrodzone Natywizm Platona: teoria anamnezy:
Dusza przed wcieleniem przebywała w świecie idei. Zapomina o nich pod wpływem ciała. Własnym wysiłkiem może je sobie przypominać. Ciało jest więzieniem duszy. Natywizm jako forma aprioryzmu: Jest jakieś poznanie a priori, tj. niezależne od doświadczenia. Źródła poznania

14 Empiryzm genetyczny Krytyka teorii idei wrodzonych.
Umysł jest tabula rasa na której doświadczenie zapisuje swoje znaki. Źródła idei: zmysły refleksja John Locke ( ) Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego (1670) Źródła poznania

15 Empiryzm genetyczny Skrajny nominalizm. Esse est percipi.
Istnieją tylko idee (barwy, dźwięki, czucia dotykowe, smaki, zapachy) i umysły. Tzw. przedmioty materialne są tylko zespołami idei. Rzeczy materialne nie mają żadnego substancjalnego podłoża. George Berkeley ( ) Traktat o zasadach poznania ludzkiego (1710) Źródła poznania

16 Argument przeciw solipsyzmowi
Nad niektórymi ideami nie mam władzy. Idee nie działają przyczynowo. Zatem idee aktualnie postrzegane pochodzą od innego umysłu. Istnieje Bóg, który postrzega wszystkie idee. Bóg wywołuje we mnie idee według praw, które ustanowił. O istnieniu innych umysłów wnioskuję na zasadzie analogii. Źródła poznania

17 David Hume (1711-1776) Badania dotyczące rozumu ludzkiego (1748)
Krytyka idei jaźni Rozważając własne idee, nigdy nie trafiam na ideę mojego Ja. Może jest ona ukryta pod innymi ideami. Jednak gdybym się ich pozbył, nic chyba by nie zostało. Zatem jaźń nie jest czymś różnym od jej idei. Jaźń jest wiązką idei. Jaźń nie ma żadnego podłoża substancjalnego. Rozumowanie Kartezjusza opiera się na wątpliwym założeniu. David Hume ( ) Badania dotyczące rozumu ludzkiego (1748) Źródła poznania

18 Krytyka idei związku koniecznego
Nigdy nie twierdzę, że A jest przyczyną B na podstawie jednej tylko obserwacji. Kolejne obserwacje z założenia są podobne do pierwszej. Nie wnoszą więc nic nowego, poza powstaniem u mnie przyzwyczajenia, że po A zwykle następuje B i oczekiwania, że tak będzie również w przyszłości. David Hume ( ) Badania dotyczące rozumu ludzkiego (1748) Źródła poznania

19 Krytyka idei związku koniecznego
Przyczyna = przyzwyczajenie + oczekiwanie. Wniosek: nauka jest zbiorem przesądów. David Hume ( ) Badania dotyczące rozumu ludzkiego (1748) Źródła poznania

20 Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant Krytyka czystego rozumu 1781 Źródłem a priori nie są idee wrodzone (treści poznania), lecz uposażenie podmiotu, które nadaje przedmiotowi poznania określoną formę. Źródła poznania