Symbol Opracowała Ewa Baron 1. Definicja symbolu

Prezentacja na temat: "Symbol Opracowała Ewa Baron 1. Definicja symbolu"— Zapis prezentacji:

1 Symbol Opracowała Ewa Baron 1. Definicja symbolu
WIZJA PO KAZANIU PAUL GAUGUIN 2. Rodzaje symboli GUERNICA PABLO PICOSSO a. luksusowe dobra ziemskie HAMLET POLSKI JACEK MALCZEWSKI (1903) b. flora i fauna c. sprzęty gospodarstwa domowego AMBASODORZY HANS HOLBEIN d. żywność LICHWIARZ I JEGO ŻONA QUENTIN MASSYS e. ucieczka i przemijanie czasu f. symbole chrystologiczne STRZEŻ SIĘ ZBYTKÓW JAN STEEN 3. Przykładowe interpretacje symboli w obrazach SĄD OSTATECZNY HANS MEMLING LATO GIUSEPPE ARCIMBOLDO 4. Zakończenie MŁODY BACHUS MICHEANGELO MERISI DA CARAWAGGIO 5. Bibliografia PRZYSIĘGA HORACJUSZY JACQUES LUIS DAWID MOJEJ ŻONIE MARC CHAGAL MAŁŻEŃSTWO ARNOLFINICH JAN VAN EYCK

2 Definicja symbolu Symbole towarzyszą człowiekowi od zarania dziejów. Gromadziły je nie istniejące już kultury, wpisały się więc na trwałe w tradycję każdego narodu. Termin symbol wywodzi się ze starogreckiego symbolon - znak rozpoznawczy, coś złączonego, ujmowanego łącznie. Pierwotnie oznaczał on niewielki, rozłamany na pół przedmiot z metalu, kości, wypalonej gliny, drewna, jak np. pierścień czy tabliczka. Połówki były znakiem rozpoznawczym dla dwóch osób, które łączył jakiś interes, wiązała umowa czy kojarzyło pokrewieństwo. Wystarczyło dopasować do siebie krawędzie obu części, aby mieć pewność, co do tożsamości osoby. (W. Kopaliński 1990) Według C.G. Junga symbol to pojedynczy motyw lub zespół motywów występujący w dziele, który jest znakiem treści głęboko ukrytych i niejasnych, mający za zadanie kierować ku nim myśli czytelnika (J. Sławiński 1989). Jean Chevalier powiedział: "Żyjemy w świecie symboli, a świat symboli żyje w nas". Dlatego nie powinniśmy przechodzić obojętnie obok czegoś, co uszlachetnia człowieka, kształtuje jego wrażliwość, jest na trwałe związane z jego istnieniem i dostarcza mu niezwykłych przeżyć. Menu Poprzednia strona Następna strona

3 Luksusowe dobra ziemskie
Ulubionym, ale ambiwalentnym, symbolem były wszelkie dobra luksusowe. W pojęciu kalwińskie Holandii w okresie baroku luksus jest wynagrodzeniem za uczciwość i bogobojność. Jest zewnętrzną oznaką bycia wybranym z woli Boga. Uczciwość i bogobojność jest równocześnie zobowiązaniem do prowadzenia przykładnego i cnotliwego życia. Z drugiej strony jednak, dobra ziemskie są pokusą przyciągającą występek. Luksus jest oznaką dekadencji i chęci występku. Występek jest karany utratą dóbr ziemskich. Bezmyślne przywiązanie do luksusu i niezmierzona chęć władzy i tak w końcu prowadzi do ich utraty, gdyż wszelkie dobra są przemijające. Kosztowne muszle, szklane kielichy , kute metalowe puchary, egzotyczne owoce jak cytrusy stanowiły luksus. Wszystkie te błyskotki w istnieniu ludzkim były tylko chwilowym zdarzeniem. Lustro i biżuteria Odpowiada kobiecemu pięknu i atrakcyjności, ale też ich przemijaniu, próżności i przejściu do nieba w chwili śmierci. Naczynia Kosztowne, dekorowane naczynia to prawo kobiety do życia i seksualności. Przez swój związek z grzechem pierworodnym - "kobieta to córka Ewy" - naczynie jest symbolem grzesznego upadku. Zegary Zegary mierzą czas i pokazują upływanie ludzkiego życia. Symbolizują przy tym nieuchronną śmiertelność. Nie muszą to być klepsydry. Mechaniczne zegarki kieszonkowe mają takie samo przesłanie. Będąc dobrem luksusowym pokazują też powodzenie i przemijanie sukcesu. Insygnia władzy Korony (również tiara), berła, przyłbica albo hełm, ozdobne łańcuchy są oznakami porządku doczesnego świata i jego przemijania, którego przeciwstawieniem jest porządek niebieski Menu Poprzednia strona Następna strona

4 Flora i fauna W tekstach dotyczących marności często pojawiają się odniesienia do flory. W Biblii obecne są w Księdze Izajasza: „Wszelkie ciało to jakby trawa, a cały wdzięk jego jest niby kwiat polny [...] Trawa usycha, więdnie kwiat, lecz słowo Boga naszego trwa na wieki" (Iz, 40, 6, 8), Podobną metaforą losu ludzkiego posługuje się Homer (Iliada, Pieśń VI): Kwiaty i liście Symbolizują witalność i siłę życia. Jednak kwitnące życie przemienia się w zwiędłe. Kwiaty cięte są już śmiercią. Aspekt przemijającego życia podkreślają również rozkwitające i więdnące kwiaty. Prócz tej ogólnej symboliki rośliny i kwiaty mają oczywiście swoją symbolikę specyficzną. Róże Kwiat Wenus symbolizuje przede wszystkim miłość i seksualność. Ta doczesna miłość jest jednak – jak wszystko co ludzkie – próżna. Maki Mak, znany środek uspokajający, symbolizuje sen i osłabienie w godzinie śmierci. Z drugiej strony, ze względu na swój czerwony kolor, symbolizuje mękę Chrystusa. Tulipany W XVII w. hodowla tulipanów w Holandii przeżywała niebywały rozkwit. W krótkim czasie z orientalne cebule tulipanów stały się przedmiotem ożywionego handlu i obiektem spekulacji. Z biegiem czasu manii tulipanowej wielu hazardzistów wzbogaciło się na handlu tulipanami. Wielu jednak wskutek złych spekulacji straciło dobytek. Dlatego tulipany – szczególnie w martwych naturach holenderskich z XVII w. – symbolizują bezmyślność, nieodpowiedzialność i bezsensowne obchodzenie się z darowanymi przez Boga dobrami. Menu Poprzednia strona Następna strona

5 Owoce Owoce symbolizowały płodność i obfitość rozumianą jako bogactwo i sukces. Jednak nie są one trwałe. Jest to obrazowane często przez umieszczanie wśród apetycznych owoców innych przejrzałych i gnijących. Owoce jadalne mają swoje specyficzne znaczenia symboliczne. Grzeszność symbolizują np. gruszki, pomidory, cytrusy, winogrona, brzoskwinie i wiśnie. Oczywiście też jabłka! Symbolem erotyzmu są figi, śliwki, jabłka lub wiśnie. Myszy i szczury Te płodne zwierzęta są wielkimi szkodnikami. Działają w porozumieniu z diabłem i często są symbolem grzesznej natury człowieka. Jaszczurki Nieczyste zwierzę, wąż z nogami, mały smok, towarzysz diabła. Ale często, gdy wygrzewa się w słońcu, jest też symbolem pełnego poświęcenia miłość chrześcijan dla ich słońca, Jezusa Chrystusa. Muszle ślimaków Muszle ślimaków są pozostałością żywego zwierzęcia. Dlatego symbolizują śmierć i przemijanie. Podobnie muszle małże. Ślimaki podobnie jak gady były ucieleśnieniem śmiertelnego grzechu lenistwa. Muchy i inne owady Muchy i inne owady symbolizują krótkość życia. Prócz tego będąc szkodnikami powodują psucie żywności. Szczególnie muchy jako towarzyszki diabła Uwaga: motyle stanowią wyjątek od tej symboliki. Menu Poprzednia strona Następna strona

6 Pająki Ikonograficznie nie ma różnicy między owadami i pająkami. Patrz wyżej. Papugi Papuga była bardzo drogim zwierzęciem i dlatego stanowiła przedmiot luksusu. Jednocześnie jest zwierzęciem potrafiącym mówić ludzką mową. Jednak papuga nie rozumie tego, co mówi i dlatego symbolizuje towarzyszącą przemijającej modzie próżność ludzi, którzy powinni zwracać się do Boga. Czaszki Cóż lepiej symbolizuje śmierć i przemijanie niż trupia czaszka? Menu Poprzednia strona Następna strona

7 Sprzęt gospodarstwa domowego
Świece Płonąca świeca jest wyobrażeniem materii i ducha, płomień obrazuje ludzką duszę, jego zgaszenie – śmierć. Noże Przez swoją ostrość i zdolność do wyrządzania ran nóż jest symbolem śmiertelności człowieka. Będąc symbolem fallicznym może być pośrednio symbolem seksualności mężczyzny. Szkło i porcelana Kosztowne szkło i szczególnie porcelanowa zastawa były bardzo drogie i należały do dóbr luksusowych. Niezależnie od tego podlegały bardzo łatwo przypadkowemu zniszczeniu, co oczywiście symbolizowało nietrwałość i przemijanie. Przez swoją błyszczącą białość porcelana symbolizowała też czystość. Szkło zaś przez swoją przeźroczystość – cnotliwość i dziewictwo. Puste naczynia szklane Puste naczynia szklane, często obok pełnych, symbolizują śmierć. Rozbite szkło i naczynia stołowe Rozbite szkło i zastawa symbolizują kruchość ludzkiego szczęścia i stojącą zazwyczaj w pobliżu śmierci. Dzbany (kufle) Dzbany i kufle są symbolem opilstwa a także złego sposobu życia, lekkomyślności i zdrożności. Moździerz albo tłuczek Są symbolami męskiej i kobiecej seksualności oraz dążenia do spełnienia. Takie spełnienie jest w oczywisty sposób płonne. Menu Poprzednia strona Następna strona

8 Żywność Słodycze i cukier
Kosztowne łakocie są z jednej strony symbolem wiary chrześcijan, dającym przedsmak "słodkich rozkoszy nieba", z drugiej zaś, mając wysoką cenę, są oznaką luksusu i symbolizują marnotrawstwo. Sery Ser jest nietrwały i dlatego odpowiada przemijaniu. Może też, ponieważ wytwarzany jest z mleka, być symbolem przyjścia Chrystusa, gdyż, co jest powszechnie wiadome, jest On "mlekiem nieba". Cytryny Cytryny, jak wszystkie owoce południowe, były oznaką luksusu. Jednak, z powodu kwaśnego smaku były używane oszczędnie i nie jedzone łapczywie, są więc symbolem cnoty i umiarkowania. Cytryny, które dość często pojawiały się w martwych naturach, miały przypisywane właściwości lecznicze. Miały one stanowić odtrutkę na trucizny kryjące się w rozmaitych substancjach. Dziczyzna i upolowana zwierzyna W martwych naturach przedstawiających kuchnie częstym motywem są dziczyzna i upolowane zwierzęta, które z jednej strony są pyszną ozdobą stołu znamionująca powodzenie, obfitość i luksus, z drugiej jednak udrapowane, ciche zwłoki zwierząt uwidaczniają śmiertelność doczesnego życia. Wśród myśliwskich trofeów szczególne znaczenie ma zając. Mimo krótkich przednich łap jest bardzo szybki, zwinny i skoczny – prawie fruwa. Swoją bezbronnością symbolizuje wiarę ludzką. Jak fruwający zając może człowiek osiągnąć Chrystusa, swojego Boga, szczyt mądrości, jedyną obronę i swoje pewne schronienie. (W ikonografii nie stawiano różnicy między zającem i królikiem.) Menu Poprzednia strona Następna strona

9 Ucieczka i przemijanie czasu
Bańki mydlane bańki mydlane i szklane kule są symbolem ludzkiego życia, lecz przez swoje piękno także przemijania. Kula jest też symbolem nietrwałości życia. Instrumenty, nuty Muzyka w przeciwieństwie do innych sztuk jest nietrwała, nie może niczego utrwalić, stale płynie i przemija. Karty do gry, kości Karty, kości i inne utensylia związane z grami pokazują bezcelowe tracenie czasu w imię złego celu życia, fałszywy cel w życiu, jego grzeszność. Listy Są materialnym produktem ludzkich działań i zachowań, które w oczywisty sposób przeminą. Nauka i wiedza Uczone księgi, instrumenty, zbiory kuriozów i antyków – to tylko doczesna wiedza, która przeminie. Menu Poprzednia strona Następna strona

10 Symbole chrystologiczne
Pośród wielu symboli występujących na martwych naturach związanych z vanitas są takie, które mają związek z nauką i postacią Chrystusa. Tak, jak wszystko co ziemskie musi przeminąć, to co boskie, jest trwałe i nieprzemijające. Ryba Z greckiego ryba - ιχθυς = Ιησους Χριστος Θεου υος Σοτηρ (Jezus Chrystus, Syn Boży, Zbawiciel). Chleb i wino Są symbolem eucharystii i nowego przymierza dających oczekiwane zbawienie. Kielich Jest również symbolicznie związany z winem, czyli eucharystią. Gąsienice, motyle Gąsienica przemieniająca się w motyla jest symbolem zmartwychwstania i zbawienia. Motyl prócz tego symbolizuje duszę człowieka. Kość słoniowa Kość słoniowa, ze względu na jej kosztowność i białość, już od starożytności jest symbolem czystości i stałości. Goździk Mając nasiona w kształcie igieł jest goździk symbolem męki Chrystusa. Sól Sól jest tak niezbędna do życia, jak łaska Chrystusa. Dlatego sól jest symbolem Chrystusa. Menu Poprzednia strona Następna strona

11 Strączki grochu Bezpiecznie chroniące owoce strączki i kwiaty grochu symbolizują dziewicze poczęcie Chrystusa. Jajko Jajko jest symbolem zmartwychwstawnia. Perły W perłach jednoczy się pełnia i czystość, poza innymi znaczeniami symbolizują Chrystusa. Interpretacja symboli Lista symboli nie jest kompletna. Można jeszcze podać setki znaczeń symbolicznych. Malarze i ich widzowie widzieli te symbole jako proste analogie: sól jest koniecznie potrzebna człowiekowi do życia, jak Chrystus do zbawienia i dalej sól = Chrystus. W martwych naturach kręgu vanitas malarze korzystali z wielkiego bogactwa symboli. Każdy nowy obraz przynosił mieszaninę starych, powszechnie znanych i nowych, które w starym otoczeniu były zrozumiałe. Powoduje to, że interpretacja symboliki na nich zawartej nie jest prosta. Nie każde naczynie musi symbolizować kobiecą seksualność. Nie wszystko musi mieć znaczenie symboliczne. W interpretacji jest bardzo pomocne zgromadzenie wielu potencjalnych symboli i ich tematyczne uporządkowanie. Jeśli wiele symboli ma podobne znaczenie, np. seksualizm (moździerz, nóż, róże..), jest bardzo prawdopodobne, że naczynie też ma takie znaczenie. Podczas analizy wyizolowanych symboli należy uważać, gdyż istnieje możliwość nadinterpretacji. Pośród różnorodnych możliwości może się znaleźć przypadkowe przedstawienie, nie związane z resztą symboli. Przy każdym poszukiwaniu symbolicznego znaczenia trzeba jednak pamiętać, że martwe natury z kręgu vanitas nie przestają być pięknymi dziełami artysty przeznaczonymi do oglądania. Menu Poprzednia strona Następna strona

12 LATO GIUSEPPE ARCIMBOLDO
Słynął też z malowania tak zwanych capriccio – bardzo pomysłowych kompozycji, wówczas (1573) ogromnie popularnych. Gdy patrzy się na te jego dzieła z daleka wyglądają, jakby przedstawiały głowy i postaci, gdy im jednak przyjrzeć się z bliska, okazuje się, że są „zbudowane” z owoców, jarzyn lub innych przedmiotów. Arcimboldo stworzył alegorie lata z produktów tej właśnie pory roku. Ta podwójna obrazowość przekształcała jedną rzecz w drugą. KRAJOBRAZ – związek człowieka z naturą OWOCE – bogactwo natury PORY ROKU – porównuje się nieraz do czterech okresów życia człowieka ŻNIWA – symbolizują hojność natury Menu Poprzednia strona Następna strona

13 MŁODY BACHUS MICHEANGELO MERISI DA CARAWAGGIO
Girlanda z winogron i winnych liści wieńczy głowę młodzieńca, którego łatwo można zidentyfikować jako Bachusa – boga wina. Carawaggio ( ) przedstawił modela przebranego za pogańskiego boga. Erotyczny podtekst obrazu nie podlega dyskusji – młodzieniec ujęty jest w popiersiu, półnagi, z zaróżowioną twarzą, o ciężkich powiekach i wargami wydętymi grymasem. Prowokacyjny gest częstowania winem patrzącego na obraz zdaje się czymś więcej niż tylko zachętą do picia. Dojrzałe owoce na pierwszym planie są aluzją do przemijalności życia. Mówią one między innymi o tym, jak to młode ciało wkrótce zwiędnie i ulegnie rozkładowi. OWOC- bogactwo natury. Dojrzałe owoce na pierwszym planie są aluzją do przemijalności życia. KIELICH Z WINEM – rozwiązłość i lenistwo AKT- nośnik siły, rozkoszy, płodności Menu Poprzednia strona Następna strona

14 PRZYSIĘGA HORACJUSZY JACQUES LUIS DAWID
Pierwsza wielka praca Dawida (1784) pokazuje scenę z opowieści o braciach Horacjuszach, którzy gotowi byli oddać życie za Rzym. Malarz przedstawił swoje dzieło jako scenę teatralną. Pozy braci stojących na szeroko rozstawionych nogach i z podniesionymi rekami w chwili składania przysięgi, gdy ojciec wręcza im miecze są zharmonizowane w jeden akord. Ich muskularne ręce i nogi tworzą żywy kontrast z emocjonalnymi pozami matki i sióstr. Namalowanie tego obrazu zleciła Korona, heroiczny patriotyzm miał umocnić moralność publiczną. HORACJUSZE I KURACJUSZE - to dwa zwalczające się rody. W każdym z tych rodów było trzech synów dysponujących tą samą siłą. Ich królowie pragnęli zażegnać wzajemna wrogość, sugerując walkę tych młodych ludzi. Bracia z obu rodów złożyli przysięgę, że ci którzy przegrają, podporządkują się zwycięzcom. W walce początkowo zwycięstwo chyliło się po stronie Kuracjuszy, którzy choć ranieni zabili dwóch Horacjuszy . Pozostały Horacjusz upozorował ucieczkę, a za nim podążyli trzej Kuracjusze, każdy biegł z inna prędkością. Pozwoliło to Horacjuszowi pozabijać ich kolejno i powrócić jako zwycięzca. KOLUMNA – symbolizuje siłę. Menu Poprzednia strona Następna strona

15 MOJEJ ŻONIE MARC CHAGAL
Był malarzem niezwykle twórczym a treści obrazów czerpał z folkloru i wspomnień z żydowskiego domu w Rosji. Po 1914 roku twórczość artysty zyskało międzynarodową sławę i mimo że typ jego wyobraźni był bliski surrealistom, nie skorzystał z zaproszenia i nie przyłączył się do ich grupy. W 1909 poznał Bellę Rosenfeld i w 1915 roku ożenił się z nią. To małżeństwo czcił setkami obrazów Żona była dlań impresariem, muzą i aniołem stróżem. AKT- mogą być nośnikami siły, rozkoszy, płodności, wstydu, biedy i prawdy, miały za zadanie przenieść widza do świata wyobraźni. Naga postać kobieca może wyobrażać obfitość natury, być źródłem życia. Może też być wyposażona w czar harmonizujący z gustem czasów lub modą. Akt męski może mieć siłę i wdzięk. Nawet wówczas gdy akt ma być ostrzeżeniem przed niebezpieczeństwami miłości, postacie przemawiają przede wszystkim zmysłowością. ANIOŁ - „przynoszący nowiny”. BARANEK – uosabia Chrystusa. CZAS – zegary mierzą czas i pokazują upływanie ludzkiego życia. Symbolizują przy tym nieuchronną śmiertelność. Nie muszą to być klepsydry. Mechaniczne zegarki kieszonkowe mają takie samo przesłanie. Będąc dobrem luksusowym pokazują też powodzenie i przemijanie sukcesu. upływające życie . KSIĘŻYC – symbol nocy , lub czystości kojarzonej z Matką Boską. MUZYCZNE INSTRUMENTY – towarzyszą też tańcom ludowym. OWOC – bogactwo natury. PARASOKA – znak panowania lub obrony. RYBA – symbol chrześcijaństwa. KOZA- z kozą wiążą się zarówno chrześcijańskie jak i mitologiczne skojarzenia. Zwierzę było święte dla najwyższego boga rzymian – Jowisza, którego wykarmiła koza. Izraelici składali ofiarę z kozy Panu . W ewangelii Św . Mateusza kozły są porównywane do niewierzących. Menu Poprzednia strona Następna strona

16 MAŁŻEŃSTWO ARNOLFINICH JAN VAN EYCK
Podwójny portret przedstawiający w całości postaci to para składająca śluby małżeńskie, a także wizerunek bogatej rodziny kupieckiej w XV Brugii. Artysta odegrał tak że rolę świadka ceremonii. Namalował pokój z taką dokładnością, że odbija się w wypukłym lustrze pokój i wchodzący do niego ludzie. Można by traktować ten obraz jako alegorię idealnego małżeństwa, także wierny piesek. znajdujący się między nimi , czystość pokoju, zwieszający się ze ściany różaniec, gest przyzwolenia młodego małżonka, pochylona głowa małżonki, zapowiedź narodzin dziecka, które przyjdzie na świat w ich wygodnym łożu pod opieka rzeźbionego wizerunku świętej Małgorzaty. ŚW. MAŁGORZATA – patronka macierzyństwa, szczęśliwych porodów. ŚWIECA- przemijalność życia. PIES – symbol wierności. MAŁŻEŃSTWO – jeden z siedmiu sakramentów (małżeństwo idealne przedstawia się często jako Matkę Boska i św. Józefa . Wierność w małżeństwie symbolizuje personifikacja wiary. Menu Poprzednia strona Następna strona

17 WIZJA PO KAZANIU PAUL GAUGUIN
Tajemnicze dzieło Gauguina przedstawiające bretońskie święto religijne powstało latem 1888 roku. Tematem obrazu jest walka Jakuba z Aniołem opisana w Księdze Rodzaju. Modląca się dziewczyna z lewej strony na pierwszym planie i duchowny z pochyloną głową z prawej mają zamknięte oczy przeżywają wizję wewnątrz siebie i głęboko (w odróżnieniu od innych i zakłócającej spokój krowy). Walka Jakuba przedstawia wzrastające wątpliwości religijne, a wiedza religijna stała się niedostępna zwykłym ludziom. JAKUB- jeden z epizodów opowiada jak to samotny Jakub pewnej nocy walczył z aniołem aż do świtu . Nie mogąc go przegnać, anioł odmówił wyjawienia swego imienia, powiedział mu natomiast że od tej chwili nazywany będzie Izraelem. W tym momencie Jakub zrozumiał że walczy z Bogiem ANIOŁOWIE – niebiańscy wysłannicy, są postaciami wyrażającymi Bożą opiekę lub karę. CZERWONY -kojarzono z królewskością Menu Poprzednia strona Następna strona

18 GUERNICA PABLO PICOSSO
Nabrzmiałe emocjami płótno z1937 było natychmiastową reakcją i protestem przeciwko zbombardowaniu baskijskiego miasteczka Guernica przez frankistowskie samoloty. Obraz obfituje w symbole osobistego cierpienia i gwałt. Z prawej ludzie uciekają z płonącego domu. Z lewej szlochająca matka trzyma dziecko, a triumfujący byk depce leżącego wojownika. Złamany miecz, kwiat, gołąb i czaszka (skryta w ciele konia ), a także zabity wojownik leżący w poziomie ukrzyżowanego to jednoznaczne symbole wojny i śmierci. Razem te udręczone figury tworzą rodzaj kolażu na ciemnym tle, częściowo tylko ostro oświetlonym przez lampę w reku jednej z kobiet i oko z żarówką w miejsce źrenicy. Bliski efektom monochromatyzm i silny kontrast światła i cienia zwiększa siłę ekspresji dzieła. WOJNA – przedstawienie bezsensu, deptanie owoców cywilizacji. BYK -oznacza brutalność ,KOŃ – boleść i niewinność CZASZKA- śmierć, przypomnienie upływającego czasu LAMPA – światło OCZY – są symbolem oczu Boga PIERŚ – pokora, ból i gniew ŚMIERĆ – niszczenie piękna Menu Poprzednia strona Następna strona

19 HAMLET POLSKI JACEK MALCZEWSKI (1903)
Swoim tytułem obraz nawiązuje do postaci bohatera dramatu Williama Szekspira: Hamlet, który w słynnym monologu „Być albo nie być ...” rozważa sens i wartość istnienia. W namalowanej scenie uczestniczą trzy postacie : mężczyzna, stara kobieta i dziewczyna. Mężczyzna ma na biodrach pas z ładownicą wypełnioną jednak nie kulami lecz farbami, trzyma on w ręku kwiat margaretki, z którego wyrywa płatki. Stara kobieta ma ręce skute kajdanami, podczas gdy ręc e młodej choć opasane bransoletami kajdan, są wolne . Mężczyzna wyposażony w tuby farb to - ARTYSTA. Tuby te tkwią jednak w ładownicy będącej częścią uzbrojenia. Artysta nie wie, w którą stronę się zwrócić: ku zwątpieniu, czy ku nadziei? Czy ma poświęcić swoja sztukę sprawie wyzwolenia ojczyzny, czy innym błahym sprawom. Artysta waha się, swoją decyzję powierza losowi, wróżbie z kwiatu margaretki. SZTUKA – to oręż, narzędzie walki. STARA KOBIETA W KAJDANACH – to symbol wieloletniej niewoli i zwątpienia. DZIEWCZYNA – uosabia nadzieję i wolność. Menu Poprzednia strona Następna strona

20 AMBASODORZY HANS HOLBEIN
Jeden z najwybitniejszych portrecistów europejskich XVI wieku. Ten wybitny podwójny portret(1533) przedstawia Jeana de Dinteville z lewej ( wysłał go król francuski aby wzmocnić stosunki dyplomatyczne Anglii z Francją ) i jego przyjaciela duchownego Geargea de Selve. Wytworne luksusowe stroje odpowiadają ich politycznej i religijnej pozycji. Pomiędzy obu mężczyznami stoją półki zapełnione przedmiotami związanymi z Sztukami Wyzwolonymi, które mają świadczyć o ich poziomie intelektualnym i kulturze. Na najwyższej półce zgromadzono przedmioty związane z astronomią i przyrządy związane z pomiarem czasu i przestrzeni, poniżej leży luterańska księga hymnów, glob ziemski, pokazujący świeżo odkrytą Amerykę, dwa przybory do wykonywania kalkulacji geometrycznych i lutnia. Pęknięta struna lutni wskazuje na marności tego świata. Na pierwszym planie leży czaszka – zdeformowana (jest to przypomnienie nieuchronnej śmierci ). Mały krucyfiks w lewym górnym rogu. SZTUKI WYZWOLONE – tworzyły Siedem Sztuk Wyzwolonych w średniowieczu i renesansie. Tworzyły dwie grupy: niższą gramatyka, retoryka, logika, i wyższą astronomia, geometria, arytmetyka i muzyka CYRKIEL- atrybut astronomów, architektów CZASZKA – przypomnienie upływającego czasu KRUCYFIKS - mówi o nadziei wiecznego życia. Menu Poprzednia strona Następna strona

21 LICHWIARZ I JEGO ŻONA QUENTIN MASSYS
Malarz tworzył obrazy rodzajowe (1514) na których przedstawiał poborców podatkowych, lichwiarzy, chciwych kupców, ukazując ich otoczenie z typowym flamandzkim rozmiłowaniem w przedmiotach. Lichwiarz z uwagą patrzy na poziom szalek, sprawdza właśnie ciężar jakiś złotych monet, obok leży komplet pereł. Żona pochyla się w jego kierunku oderwawszy sie na chwilę od swojej książki, której strony pisane złotymi literami odwraca łagodnym ruchem. Przez chwile podziela zainteresowanie męża, lecz ona musi równoważyć zajęcia dnia ze sprawami duchowymi . By nam przypomnieć o Piśmie Świętym, wypukłe zwierciadło ustawione w widocznym miejscu na pierwszym planie odbija okno, tworzące kształt tradycyjnego Chrystusowego krzyża. MONETY – sugestia chciwości , przekupstwa czy korupcji SZALKI WAGI – Sprawiedliwość ustawia szalki wagi prawidłowo w przeciwieństwie do zła, często też pojawiają sie w sztuce w przedstawieniach związanych z handlem czy podobnymi zawodami. Menu Poprzednia strona Następna strona

22 STRZEŻ SIĘ ZBYTKÓW JAN STEEN
Naładowane odniesieniami do przysłów malowidło z 1663 roku pokazuje uśpioną panią domu w otoczeniu scenek będących przykładami nieumiarkowania i niedbałości. Dwoje kochanków – wskazówka są nogi mężczyzny spoczywający na kolanach kobiety – pije wino, mężczyzna śmieje się z dającej jakieś przestrogi kobiety, nie dostrzegłszy mężczyzny z kaczką na ramieniu. Nie zwraca tez uwagi na miecz i inwalidzkie kule.- narzędzia kary - w koszu nad swoja głową. Wino leje się z przewróconego dzbana i z niezakorkowanej beczki z lewej strony. Niepilnowane dziecko upuściło swą miseczkę, a pies pożywia sie na stole. W głębi pokoju mały chłopiec pali fajkę, a dziewczynka ściąga coś z kredensu, rozbawiona małpa zatrzymuje zegar, a do ognia spada pieczeń. Prosiak wącha róże, które upuścił kochanek. ZBYTEK- marność ziemskiego posiadania dóbr i pustka. KARTY – moraliści uważali grę w karty za rozgrywkę grzeszną, oznaczają lenistwo lub występek. MAŁPA – niskie instynkty człowieka służyła do ośmieszania ludzkich uczuć: głupoty i próżności. MONETY – chciwość, przekupstwo, zdrada. NIEUMIARKOWANIE – przypomnienie o losie tych którzy nie szanują wewnętrznej dyscypliny. PIES – cielesne pożądanie lub chciwość. RÓŻA – kwiat Wenus symbolizuje przede wszystkim miłość i seksualność. Ta doczesna miłość jest jednak – jak wszystko co ludzkie – próżna. WIEPRZ – zwierzę nieczyste, skłonne do lubieżności, zachłanność. Menu Poprzednia strona Następna strona

23 SĄD OSTATECZNY HANS MEMLING
Motyw biblijnego Sądu Ostatecznego bardzo głęboko zakorzenił się w malarstwie. Hans Memling w swoim dziele pt. "Sąd Ostateczny" doskonale obrazuje to wydarzenie. Na środku stoi Archanioł Gabriel w złotej zbroi. We włosy wpleciony ma złoty krzyż-symbol przynależności do Boga. W ręku trzyma mosiężną WAGĘ z uchwytem w kształcie krzyża którą waży ludzkie natury te dobre i te złe. Nad głową Archanioła jest Jezus Chrystus czuwający nad proces sądzenia. Chrystus ma na sobie czerwoną szatę -symbol zwycięstwa i męki. Siedzi na tęczy która rozświetla cały obraz-symbol miłosierdzia, a nogi opiera o złotą kulę ziemską, co oznacza jego panowanie nad światem. Przy Jego głowie znajdują się biała lilia - symbol czystości i zmartwychwstania oraz rozżarzony do czerwoności miecz - oznaczający karę za grzechy. Jezusa otaczają święci lub apostołowie oraz Maria i Józef. Nad ich głowami unoszą się aniołowie trzymający przedmioty męki pańskiej- krzyż, bicze, młot i gwoździe oraz koronę cierniową. Niżej latają anioły dmące w trąby i obwieszczają koniec świata. Po obu stronach Anioła Gabryjela znajduje się brama do nieba i wejście do piekła. On sam stąpa po czyśćcu. Nadzy ludzie, czekają na osądzenie. Ci po stronie nieba stoją spokojnie i w ładzie. Lewa część tryptyku przedstawia schody, na których widać św. Piotra z kluczem do bramy niebiańskiej . Ludzie po stronie piekła wpadają w panikę, próbują uciec jednak demony masowo spychają dusze w głąb ognia. Ich ciała wiją się z bólu. Patrząc na obraz mamy wrażenie jakby wszystko było w ruchu. ZŁOTY KRZYŻ-symbol przynależności do Boga. CZERWONA SZATA -symbol zwycięstwa i męki. TĘCZA -symbol miłosierdzia, NOGI OPIERA O ZŁOTĄ KULĘ ZIEMSKĄ - co oznacza panowanie nad światem. BIAŁA LILIA - symbol czystości i zmartwychwstania ROZŻARZONY DO CZERWONOŚCI MIECZ oznaczający karę za grzechy Menu Poprzednia strona Następna strona

24 Zakończenie Malarze w swej twórczości korzystali z wielkiego bogactwa symboli. Każdy nowy obraz przynosił mieszaninę starych, powszechnie znanych i nowych, które w starym otoczeniu były zrozumiałe. Powoduje to, że interpretacja symboliki na nich zawartej nie jest prosta. W interpretacji jest bardzo pomocne zgromadzenie wielu potencjalnych symboli i ich tematyczne uporządkowanie. Podczas analizy wyizolowanych symboli należy uważać, gdyż istnieje możliwość nadinterpretacji. Pośród różnorodnych możliwości może się znaleźć przypadkowe przedstawienie, nie związane z resztą symboli. Nawet jeżeli nie potrafimy właściwie zinterpretować symboli, warto zawsze oglądać obraz pod kątem pięknych doznań estetycznych. Menu Poprzednia strona Następna strona

25 Bibliografia 1. Arcydzieła malarstwa światowego Mity, Postacie, Symbole. SARAH CARR-GOMM 2. W. KOPALIŃSKI o symbolu 3. J. SŁAWIŃSKI o symbolu 4. JEAN HEWALIER o symbolu 5. Podręcznik z plastyki KRZYSZTOF STOPCZYK, BARBARA NEUBAT 6. Miesięcznik WIELCY MALARZE 7. WIKIPEDIA.ORG.WIKI.WANITAS Menu Poprzednia strona