Czynniki warunkujące rozwój chorób zakaźnych

Prezentacja na temat: "Czynniki warunkujące rozwój chorób zakaźnych"— Zapis prezentacji:

1 Czynniki warunkujące rozwój chorób zakaźnych
Jerzy Kita Wydział Medycyny Weterynaryjnej AR Wrocław

2 Powstanie i rozwój zarazy warunkują 3 czynniki:
1. Obecność zarazka Czynnik ułatwiający kontakt zarazka (mikro) ze zwierzęciem (makro), czyli przenoszenie i rozprzestrzenianie (ekspozycja). Obecność zwierząt wrażliwych. Powszechnie określa się te czynniki obrazowo: - nasienie - siewca - gleba Epizootia będzie się rozwijać tylko w przypadku istnienia wszystkich wymienionych czynników. Brak jednego z nich przerywa łańcuch epizootyczny

3 Czynniki warunkujące rozwój chorób zakaźnych
Czynniki te określa się jako pierwszorzędne lub zasadnicze. Podlegają one wpływom środowiska zewnętrznego, które określa się jako drugorzędne. Co należy rozumieć przez czynniki środowiskowe?

4 Współistnienie mikroorganizmów i makroorganizmów.
Saprofity - to drobnoustroje żyjące kosztem materii martwej. Komensale - to drobnoustroje żyjące na organizmach roślin i zwierząt lub w nich, ale pozostają wobec nich obojętne (np. włoskowiec różycy, laseczki tężca). Biocenoza - jako ochrona siebie i potomstwa, łączenie się w zespoły. Symbioza - w ramach zespołu są organizmy ściśle współżyjące ze sobą, uzależnione od siebie i odnoszące korzyści. Przykłady: bakterie zielonego glonu i grzyba stanowiące porosty na skałach. Bakterie przyswajają azot z powietrza i przetwarzają w związki azotowe potrzebne bakteriom, glonom i grzybom. Glon asymiluje dwutlenek węgla i syntetyzuje węglowodany dla całej kolonii. Grzyb utrzymuje wilgoć i dostarcza sole.

5 Współistnienie mikroorganizmów i makroorganizmów.
Pasożytnictwo - jeden gatunek wykorzystuje drugi. Pobyt w organizmie lub na powierzchni, odżywianie się kosztem organizmu żywiciela. W przyrodzie jest dość powszechne. - Salmonella - siedliskiem jest przewód pokarmowy. Załamanie bariery obronnej jelit ułatwia wnikanie do krwi. Rozwinęła się u nich warunkowa zdolność chorobotwórcza. - Pasterele bytują często na błonach śluzowych dróg oddechowych zwierząt: w 80% u bydła zdrowego, 50% u zdrowych owiec i kóz, czasem nawet do 90%. - Pełne pasożytnictwo to wirusy i laseczka wąglika.

6 Współistnienie mikroorganizmów i makroorganizmów.
Zdolność bytowania drobnoustrojów chorobotwórczych poza organizmem żywym. Przykłady: - laseczka wąglika, dzięki przetrwalnikom może w ziemi wegetować wiele lat, - prątek gruźlicy do 226 dni w wysuszonej wyksztusinie, w wodzie do 120 dni, w wiadrach, w których pojono cielęta izolowano prątki po 687 dniach. - Brucella w kale do 75 dni, w wodzie do picia 72 dni, w naturalnych warunkach zewnętrznych 160 dni. - Pałeczka nosacizny traci zjadliwość po dniach.

7 Współistnienie mikroorganizmów i makroorganizmów.
Drobnoustroje warunkowo chorobotwórcze (względnie); pasterele, gronkowce i inne. Drobnoustroje bezwzględnie chorobotwórcze oporność i wrażliwość na działanie czynników zewnętrznych, ma duże znaczenie w praktyce zwalczania.

8 Zakażenie Warunkiem powstania choroby zakaźnej jest obecność zarazka w
organizmie. Stan taki określa się zwykle jako zakażenie (infectio). Zakażenie często identyfikuje się z zanieczyszczeniem drobnoustrojami. Mówi się często zakażona woda, przedmioty, zamiast zanieczyszczona. Zakażenie wg Hirszfelda to jest wniknięcie i rozmnażanie się zarazków w organizmie. Czy każde zakażenie prowadzi do wywołania choroby? W praktyce przez zakażenie rozumiemy wniknięcie zarazka (zarazków) do organizmu, usadowienie i rozmnażanie się w nim oraz pobudzanie do odczynów.

9 Rodzaje zakażeń 1. Zakażenie pierwotne: zarazek wnika po raz pierwszy do organizmu zwierząt. 2. Zakażenie ponowne (reinfectio): ponowne wniknięcie tego samego zarazka, w którym zakażenie wygasło. 3. Nadkażenie (superinfekcja) - ponowne zakażenie dużymi ilościami zarazka - skutki pierwotnego zakażenia jeszcze trwają. 4. Zakażenie jednym gatunkiem zarazka. 5. Zakażenie mieszane. 6. Zakażenie wtórne lub towarzyszące

10 Rodzaje zakażeń c.d. 7. Zakażenie występujące w końcowym etapie choroby. 8. Samozakażenie (autoinfekcja). 9. Zakażenie utajone - po przebyciu choroby jawnej zarazek pozostaje w organizmie (tężec, bruceloza, NZK i inne). 10.Zakażenie bezobjawowe - zarazek jest w organizmie, pobudza do odczynów, ale nie wywołuje objawów chorobowych. 11. Zakażenie latentne - zakażenia bezobjawowe, towarzyszące do końca życia zwierzęcia. 12. Zakażenia poronne - słabo zaznaczone objawy chorobowe.

11 Pojęcie zarazka W sensie epizootycznym to drobnoustroje napastliwe
i rozsiewalne zdolne do przechodzenia z osobnika na osobnika, prowadzą pasożytniczy tryb życia. Czyli, nie każdy drobnoustrój chorobotwórczy jest zarazkiem w sensie epizootycznym.

12 Choroby zakaźne i zaraźliwe
Nieżytowe zapalenie płuc, obrzęki gazowe, promienica - są chorobami zakaźnymi lecz niezaraźliwymi. Pomór świń, pryszczyca - są chorobami zakaźnymi i zaraźliwymi

13 Cechy zarazka Inwazyjność - umiejętność przenikania do organizmu
i szerzenia się w nim Zjadliwość - zdolność przełamania sił obronnych i wywołania objawów Rozsiewalność - łatwość wydostania się z organizmu chorego zwierzęcia i przechodzenia na inne

14 Oddziaływanie zarazków na ustrój
l. gwałtowne - doprowadzając do szybkiej śmierci. 2. łagodne - powodują nieznaczne uszkodzenia. 3. działające skrycie - powodują przewlekłe procesy wycieńczające.

15 Wpływ ilości zarazka na przebieg epizootii
Wzrost zachorowań zwierząt wrażliwych w stosunku do ilości zarazka w środowisku zewnętrznym. Przykład - sezonowość występowania różycy.

16 Wpływ zjadliwości zarazka na przebieg epizootii
Zjadliwość jest to zdolność chorobotwórcza laboratoryjnie określa się zjadliwość za pomocą dawki śmiertelnej DL/50. Epizootiolog w praktyce często określa zjadliwość zarazka nasileniem objawów chorobowych, liczbą przypadków śmiertelnych lub przebiegiem epizootii. Zjadliwość i zaraźliwość nie są cechami stałymi.

17 Czynniki powodujące zmienność cech zarazka
Bakteriofagi. Pasaże na zwierzętach wrażliwych. Osłabienie organizmu. Wpływy atmosferyczne. Hodowla w warunkach laboratoryjnych. Zmienność genetyczna drobnoustrojów.

18 Przykład Zarazek zjadliwy a mało napastliwy daje ciężki przebieg choroby (wąglik, pastereloza), trudno się przenosi, daje sporadyczne zachorowania. Zarazek bardzo napastliwy a mało zjadliwy - przebieg choroby lekki a szerzy się szybko.

19 Źródło zakażenia Miejsce pobytu i rozmnażania się zarazka.
W chorobach zaraźliwych źródłem zakażenia jest zwykle zakażony organizm. Źródła zakażenia nie należy utożsamiać z przenoszeniem zarazków przez żywych przenosicieli (komary, muchy itp.). Przykłady: - wścieklizna - źródłem zakażenia są zwierzęta mięsożerne psy, koty, lisy, wilki. - bruceloza -bydło jest zasadniczym źródłem, inne wrażliwe zwierzęta są źródłem drugorzędnym.

20 Wtórne źródło zakażenia
Miejsce skupienia zarazka poza organizmem zwierzęcym, z którego następuje zakażenie zwierząt wrażliwych. Przykład: - pastwisko "zakażone" laseczkami wąglika, szelestnicy lub teren w którym są kleszcze przenoszące zarazek piroplazmozy, kleszczowe zapalenie mózgu, choroba Lyme. - włoskowiec różycy jako przykład drobnoustroju zachowującego dużą zdolność przetrwania biologicznego w środowisku zewnętrznym.

21 Źródło zarazka Przez pojęcie to rozumiemy miejsce, w którym zarazek przechowuje się i ma możność wydostania się na zewnątrz. Np. ogniska gruźlicze u krowy. Źródłem zakażenia będzie: - zwierzę chore, - zwierzę wrażliwe na daną chorobę - zwierzęta w okresie wylęgania, - zwierzęta zdrowe klinicznie - nosiciele zarazka, - zwierzęta w okresie zdrowienia

22 Człowiek jako źródło zakażenia
Dla zwierząt ma małe znaczenie. Przykłady: gruźlica u ludzi. grypa zwierząt i ludzi

23 Antropozoonozy Zwierzęta jako źródło zakażenia dla człowieka.
Przystosowanie się zarazków zwierzęcych do organizmu człowieka. Przykłady: gruźlica, bruceloza, riketsje. Choroby zakaźne zwierząt stanowiące bezpośrednie zagrożenie dla człowieka: bruceloza, listerioza, gruźlica, wąglik, nosacizna, różyca, salmonelozy, wścieklizna, ornitoza, tularemia, dżuma, pryszczyca, riketsjozy, leptospirozy, grzybice, wirusowe schorzenia układu nerwowego.

24 Antropozoonozy c.d. Zwierzęta - przypadkowi nosiciele swoistych zarazków dla człowieka: maczugowiec błonicy, paciorkowce. Zwierzęta - bierni nosiciele zarazków chorobotwórczych niebezpiecznych dla człowieka: - laseczka tężca - laseczka obrzęku gazowego. Artykuły spożywcze pochodzenia zwierzęcego mogą być także źródłem antropozoonoz np. mleko przy gruźlicy.

25 Zbiornik zarazka Tworzą zwierzęta, w których organizmie zarazek mnoży się i przechowuje. Zbiornikiem mogą być zwierzęta jawnie chore oraz bezobjawowi nosiciele zarazka. Naturalny zbiornik zarazka tworzą zwierzęta dziko żyjące, ekologicznie związane z danym terenem np. gryzonie- zbiorniki tularemii.

26 Źródło zakażenia homologiczne- zwierzęta tego samego gatunku.
heterologiczne- zwierzęta różnych gatunków.

27 Wydalanie zarazków z ustroju
W okresie wylęgania choroby (wścieklizna, pryszczyca) W okresie pełnego rozwoju choroby (rozsiewanie) Wydalanie zarazków z wszystkimi wydalinami i wydzielinami (choroby posocznicowe).

28 Nosicielstwo zarazka Zwierzęta zdrowe. Przykłady:
- psy jako nosiciele Salmonella enteriditis, - owce nosiciele głowicy, - świnie nosiciele włoskowców różycy Nosiciele ozdrowiciele. - biała biegunka piskląt (puloroza), - choroba Rubartha u psów (Hec).

29 Wpływ ilości zarazka na przebieg zakażenia
Możliwość zakażenia Minimum ilości zarazka potrzebna do wywołania procesu chorobowego zależy od zjadliwości zarazka, szybkości i rozmnażania się drobnoustrojów, drogi wnikania do ustroju i wrażliwości atakowanego ustroju. Przykład: pryszczyca- zawiesina pęcherza rozcieńczona 1:5 mln

30 Ognisko zakażenia Miejsce w którym znajduje się źródło zakażenia wraz
z przedmiotami zanieczyszczonymi zarazkami. Warunkiem istnienia ogniska jest źródło zakażenia i możliwość przekazywania zakażenia. Samo źródło zakażenia może być ogniskiem. Ogniskiem może być pomieszczenie, zagroda, miejscowość lub terytorium.

31