SKÓRA.

Prezentacja na temat: "SKÓRA."— Zapis prezentacji:

1 SKÓRA

2 SKÓRA Stanowi zewnętrzną powłokę ciała i składa się z dwóch warstw:
naskórka i skóry właściwej. Jej łączna powierzchnia u dorosłego człowieka wynosi do 2 m2 . Grubość skóry waha się od 0,3 do 4 mm w zależności od okolicy ciała. Najgrubsza skóra znajduje się na karku, grzbiecie, na podeszwach stóp i dłoniach. Grubość skóry zależy także od wieku i płci. Pod skórą leży warstwa tkanki łącznej, nazywana tkanką podskórną. Główna różnica pomiędzy mężczyznami i kobietami polega na grubości tkanki podskórnej (u kobiet jest grubsza). Powszechnie wiadomo, że kobiety mają więcej tkanki tłuszczowej podskórnej. Narządy dodatkowe skóry to: gruczoły łojowe, gruczoły potowe, włosy i paznokcie. Skóra jest zbudowana z trzech warstw - naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej.

3

4   I. NASKÓREK Jest to najbardziej zewnętrznie położona warstwa komórek (wraz z narządami dodatkowymi - paznokcie, włosy, gruczoły łojowe i potowe) jest zbudowany z nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego, mikroskopowo można wyróżnić 5 warstw charakteryzujących się różnym typem komórek i ich ułożeniem.

5 a)WARSTWA ROGOWA Składa się ze ściśle upakowanych, całkowicie zrogowaciałych, bez jądrowych komórek, nazywanych łuseczkami rogowymi. Łuseczka składa się z wewnętrznego rdzenia i zewnętrznej otoczki, które się wykształcają w trakcie przechodzenia keratynocytów z warstwy ziarnistej do jasnej (lub zrogowaciałej). Wtedy to z cząsteczek profilagryny są odcinane przez proteazę fragmenty białka, czyli cząsteczki filagryny, która powoduje agregację filamentów cytokeratyny w zrogowaciały rdzeń. Otoczka zewnętrzna łuseczki powstaje z białek inwolukryny, SPR i lorykryny. W wyniku różnicowania keratynocytów na powierzchni naskórka powstaje jednorodna warstwa zrogowaciała, a pod nią i w niej znajdują się glikolipidy, nie przepuszczające wody. Dzięki temu naskórek może pełnić swoje podstawowe funkcje: osłaniać głębiej leżące tkanki przed działaniem czynników zewnętrznych oraz nie przepuszczać wody, głównie z tkanek na zewnątrz.

6 b)WARSTWA JASNA Jest cienką warstwą keratynocytów, o kwasochłonnej cytoplazmie, występującą tylko w grubych naskórkach, np. w skórze podeszwy. Keratynocyty tej warstwy nie mają już jąder i są wypełnione masami zrogowaciałych filamentów cytokeratyny. Mają jeszcze zachowane desmosomy. Powierzchniowe keratynocyty warstwy ziarnistej gromadzą w pobliżu swojej zewnętrznej powierzchni liczne ciałka blaszkowate. Ciałka te są pęcherzykami zawierającymi blaszki glikolipido-acyloglikozyloceramidu. Zawartość pęcherzyków jest wydzielana na zewnątrz keratynocytów warstwy ziarnistej. W ten sposób między warstwą ziarnistą a warstwą zrogowaciałą jest wytwarzana warstwa ułożonych równolegle blaszek glikolipidu, która jest barierą dla wody.

7 c)WARSTWA ZIARNISTA Różnicowanie keratynocytów rozpoczyna się już w warstwie pod­stawnej i nasila się w warstwie kolczystej. Jednak najintensywniejsze różnicowanie zachodzi w warstwie ziarnistej. Przejawia się ono następującymi zmianami struktury i funkcji komórek tej warstwy: . zagęszczaniem pęczków filamentów cytokeratyny; . syntezą swoistych białek - profilagryny, lorykryny, SPR, kornifiny i inwolukryny; . pojawieniem się w cytoplazmie pęcherzyków zawierających te białka; pęcherzyki takie nazywane są niekiedy ziarnami keratohialiny; . syntezą swoistych glikollpidów, tworzących cienkie blaszki; blaszki te są otaczane błoną i występują w cytoplazmie keratynocytów jako ciałka blaszkowate.

8 d)WARSTWA KOLCZYSTA Składa się z kilku warstw spłaszczonych, czternastościennych ko­mórek. Między komórkami istnieją liczne połączenia typu desmosomów. Różnicowanie keratynocytów tej warstwy przejawia się syntezą białek - cytokeratyn oraz odkładaniem w cytoplazmie pęczków filamentów pośrednich cytokera­tynowych. Istnieje ponad 20 rodzajów białek cytokeratynowych, które są syntetyzowane w różni­cujących się keratynocytach.

9 e)WARSTWA PODSTAWNA Komórki przylegające do skóry właściwej tworzą warstwę rozrodczą. Powstające w drodze podziału nowe komórki sukcesywnie wypychane są ku górze, do warstwy rogowej. Część komórek przekształca się, tworząc wytwory naskórka, takie jak włosy czy paznokcie, a także gruczoły wnikające w głąb skóry właściwej. Rozproszone pojedyncze komórki zwane melanocytami produkują barwnik melaninę, nadający kolor m.in. skórze i włosom. Melanina pełni rolę filtra zatrzymującego promieniowanie UV.

10 Błona podstawna naskórka
Jest błoną ciągłą i składa się z kilku warstw: blaszki jasnej (powierzchniowa, leżą na niej keratynocyty połączone z nią poprzez hemidesmosomy, głównym składnikiem jest laminina), blaszki gęstej ( głównym składnikiem jest kolagen IV) i blaszki siateczkowej (zbudowana z kolagenu VII) . Na blaszce jasnej leżą keratynocyty warstwy podstawnej naskórka. W miejscach styku z blaszką te komórki tworzą wiele hemidesmosomów, które służą do ustalenia ich po­łożenia względem podłoża.)

11 ELEMENTY SKÓRY: o włos - ochrona, obrona i izolacja skóry
-do korzenia włosa dochodzą zakończenia nerwowe z receptorami -dotykowymi, uchodzą tam tez gruczoły łojowe o       melanina (pigment) w melanocytach - ochrona głębszych warstw skóry przed przegrzaniem i promieniowaniem nadfioletowym o       ciałka zmysłowe - odbieranie różnego rodzaju wrażeń, np. ciepła, zimna, dotyku, nacisku itp.

12 II. SKÓRA WŁAŚCIWA Zbudowana z tkanki łącznej właściwej zbitej. W substancji międzykomórkowej znajdują się liczne włókna białkowe: przede wszystkim kolagen, nadający skórze wytrzymałość i elastyna, nadająca jej elastyczność. W skórze właściwej znajdują się: -naczynia krwionośne mające za zadanie odżywiać komórki skóry, jednocześnie uczestniczące w termoregulacji -zakończenia nerwowe będące również receptorami dotyku, bólu i temperatury. Dzięki nim skóra odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego -części wydzielnicze gruczołów i cebulki włosowe.

13 Zwykle wyróżnia się dwie warstwy skóry właściwej:
Warstwa brodawkowa jest zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej, dającej liczne wypuklenia do naskórka. nazywane brodawkami. W brodawkach znajdują liczne ciałka dotyku, włosowate naczynia krwionośne, dostarczające substancji odżywcze komórkom naskórka. Warstwa ta jest bogata w komórki: fibroblasty, makrofagi, komórki tuczne, komórki plazmatyczne oraz leukocyty. Warstwa siateczkowata jest zbudowana z tkanki łącznej właściwej zbitej o utkaniu nieregularnym, zawierającej wiele włókien kolagenowych i sprężystych. Włókna kolagenowe skóry właściwej są zbudowane u płodu z kolagenu typu I. Po urodzeniu zmienia się struktura włókien, a u człowieka dorosłego w ich skład wchodzi kolagen typu III.

14 W skórze właściwej znajdują się receptory czuciowe:
ciałek Krausego (analiza przestrzenna intensywności dotyku); ciałek Ruffiniego (recepcja nacisku i dotyku); ciałek Meissnera (analiza przestrzenna intensywności drgań); receptorów mieszka włosowego, które są wolnymi zakończeniami nerwowymi (analiza przestrzenna intensywności dotyku), oraz ciałek blaszkowatych (Vatera-Paciniego) (analiza nacisku i wibracji).

15 ELEMENTY SKÓRY: *gruczoł łojowy - wydzielanie łoju
-         ochrona naskórka przed wysychaniem i pękaniem -         ochrona włosów – zapewnia ich prawidłową kondycję, elastyczność i połysk *mięsień przywłosowy -         możliwość poruszania włosem – znaczenia w termoregulacji (skurcz mięśni przywłosowych pod wpływem zimna powoduje tzw. gęsią skórkę *gruczoł potowy - wydzielanie potu (termoregulacja, wydalanie zbędnych produktów przemiany materii, działanie bakteriobójcze)

16 III. TKANKA PODSKÓRNA Wewnętrzna warstwa skóry. Zbudowana jest z:
-tkanki łącznej właściwej luźnej- zawiera również tkankę tłuszczową w ilości zależnej od odżywienia, płci, czynności hormonów i zaburzeń metabolizmu. Tłuszcz zgromadzony pod skórą stanowi zapas źródła energii, warstwę izolacyjną oraz chroni przed urazami. Umożliwia częściowe przesuwanie się skóry nad podłożem mięśniowym lub kostnym. -tkanki Łącznej właściwej zbitej składa się zasadniczo z włókien klejorodnych i sprężystych najliczniejszych w głębokiej warstwie skóry właściwej. Ułożenie włókien jest zgodne z kierunkiem pociągania.

17 ELEMENTY SKÓRY: o nerwy
-         przekazywanie odebranych przez skórę informacji do mózgu i rdzenia kręgowego o       naczynia krwionośne -         odżywianie skóry -         odbieranie zbędnych produktów przemiany materii -         udział w termoregulacji o       podściółka tłuszczowa -         izolacja termiczna -         magazyn substancji energetycznych -         warunkuje napięcie skóry -         dzięki jej przesuwalności w stosunku do niżej położonych tkanek chroni skórę przed uszkodzeniem na skutek działania niewielkich sił.

18 FUNKCJE WYDZIELNICZE SKÓRY:
GRUCZOŁY POTOWE GRUCZOŁY ŁOJOWE GRUCZOŁY MLECZNE (SUTKOWE) Funkcje

19 I. GRUCZOŁY POTOWE 1. cewki zwinięte w kłębki
2. leżą w tkance podskórnej 3. około 2 mln A.nierównomiernie rozproszone w całej skórze a)     najwięcej w miejscach narażonych na tarcie (dłonie, podeszwy, pachwiny, pachy) 4. unerwione przez włókna współczulne A.zazwojowe włókna są tu jednak cholinergiczne 5. pobudzenie gruczołów potowych A.na drodze odruchowej przez temperaturę skóry wyższa od 31oC a)ogranicza się do okolicy, skąd pochodzą bodźce cieplne B .przez bezpośrednie pobudzenie ośrodków krwią podgrzaną przynajmniej o 0.2oC a)poci się całe ciało, zwłaszcza tułów, szyja i twarz C.W stanach emocjonalnych-złożone procesy nerwowe w najwyższych odcinkach mózgowia a)najsilniej pocą się pachy, rzadziej dłonie i podeszwy

20 6. mimo unerwienia współczulnego pocenie można farmakologicznie wywołać acetylocholiną , a zachamowac atropiną A. pobudzenie nie da się osiągnąć adrenaliną(włókna zazwojowe są bowiem cholinergiczne) 7.ilość wydzielanego potu zależy od: A .temperatury krwi i otoczenia B. wilgotności i ruchu powietrza C. wysiłku fizycznego D. stanu emocjonalnego itp. a)Kilka do kilkunastu litrów potu na dobę w warunkach pobudzenia b)W zwykłych warunkach klimatycznych, bez żadnego wysiłku-około 500ml(choć nie widać potu na skórze) 8.skład potu-podobny do moczu A. woda z dodatkiem 2-10g/l składników stałych a)połowa z nich to NaCl, resztę stanowią: mocznik, kwas moczowy, sole amonowe, aminokwasy, indykan, glukoza, niektóre witaminy(podczas wysiłków fizycznych –kwas mlekowy 9.właściwości potu A. ciecz przezroczysta, bezbarwna B. obojętna lub lekko kwaśna(hamuje rozwój mikroorganizmów) C.hipotoniczna w stosunku do krwi i komórek 10.pełni funkcje : A .wydalnicze B. wydzielnicze C. termoregulacyjne D .bakteriobójcze

21 II. GRUCZOŁY ŁOJOWE 1.gruczoły pęcherzykowe
2.utworzone przez komórki naskórka A .głównie w okolicy włosów 3.ich wydzielina uchodzi do torebek włosowych A. z tamtąd dalej na powierzchnię skóry (zwłaszcza podczas skurczu mięśni przywłosowych) 4.są to gruczoły holokrynowe A. w wydzielinę przemieniają się całe komórki B.przez to giną i są zastępowane nowymi 5. skład łoju- ciała tłuszczowe zawierające kwasy tłuszczowe i cholesterol 6. rola A. natłuszczanie włosów i naskórka B. ochrona włosów przed wypadaniem i zesztywnieniem 7. wydzielanie na dobę –około 20g

22 III. GRUCZOŁY MLECZNE (SUTKOWE)
1. złożone i rozgałęzione gruczoły cewkowo-pęcherzykowe 2. pełny rozwój osiągają tylko u osobników płci żeńskiej A. w czasie dojrzewania płciowego gruczoły rozrastają się pod wpływem estrogenów, progesteronu i prolaktyny B. intensywny i pełny rozwój dokonuje się dopiero w czasie ciąży pod wpływem hormonów łożyska –estrogenów i progesteronu 3. wydzielanie mleka(laktacja)rozpoczyna się po porodzie A. pozostaje pod kontrolą prolaktyny, a także hormonu wzrostu, tarczycy i kory nadnerczy B. oksytocyna powoduje wyciskanie mleka z przewodów mlecznych w stronę brodawki piersiowej(skurcze komórek nabłonkowo-mięśniowych w sutkach) 4. przez pierwsze2-3dni po porodzie wydzielają siarę A .gęsta, żółtawa ciecz B. zawiera mało tłuszczu i kazeiny, a wiele innych białek i ciał odpornościowych C. działa odpornościowo i przeczyszczająco 5. skład mleka: A.ok.4%tłuszczu B.1,5% białka C.6%laktozy D. składniki mineralne: sód ,potas, wapń w postaci fosforanów, siarczanów, chlorków E. enzymy F .przeciwciała G. witaminy A, B,C i D a) Jedynie ilości żelaza są śladowe (po wyczerpaniu jego zapasów ,jakie noworodek ma w wątrobie, do karmienia mlekiem już po kilku miesiącach trzeba dodawać żelazo-wywar z jarzyn, świeże soki H. mleko ludzkie ma więcej albumin i jest słodsze niż mleko krowie- które używane w karmieniu niemowląt jest rozcieńczone o dosładzane.

23 FUNKCJE SKÓRY BIERNE I AKTYWNE

24 I. BIERNE FUNKCJE SKÓRY:
1.Ochrona przed zimnem, ciepłem, promieniowaniem; 2.Ochrona przed uciskiem, uderzeniem, tarciem; 3.Ochrona przed działaniem substancji chemicznych; 4.Ochrona przed wnikaniem drobnoustrojów, przede wszystkim dzięki wytworzeniu płaszcza lipidowego.

25 II. AKTYWNE FUNKCJE SKÓRY:
1.Obrona przed mikroorganizmami, które przedostały się do skóry; 2.Wchłanianie określonych substancji czynnych; 3.Wydalanie potu, funkcja chłodzenia. Wraz z gruczołami łojowymi wytwarzanie płaszcza lipidowego; 4.Regulacja krążenia krwi i termoregulacja dzięki ukrwieniu skóry; 5.Narząd zmysłu odbierający bodźce ucisku, drgań, bólu i temperatury.

26 Podstawowe funkcje skóry to:
-izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego (czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych) -udział w oddychaniu (tylko kręgowce niższe) -termoregulacja -udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe) -odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk, ból, ciepło, zimno) -melanogeneza (melanina chroni organizm przed mutagennym promieniowaniem ultrafioletowym) -wchłanianie niektórych substancji -gospodarka tłuszczowa -gospodarka witaminowa (synteza prowitaminy D3 z 7-dehydrocholesterolu). -wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe (skóra zawiera komórki Langerhansa należące do APC)

27 ROLA SKÓRY: Zmieszany z potem łój tworzy na powierzchni ciała cienką warstwę emulsji olejowo - wodnej, chroniącej skórę przed szkodliwym działaniem czynników chemicznych, nadaje skórze pewien stan natłuszczenia przez co przeciwdziała wysychaniu skóry i jej pękaniu. Natłuszczanie skóry chroni ją od pewnego stopnia przed uszkodzeniem mechanicznym. Kwaśne oddziaływanie łoju jest czynnikiem przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybicznym. · melanogenezie - wytwarzanie melaniny · resorpcji - ograniczone i kontrolowane wchłanianie niektórych związków chemicznych jak np. witaminy rozpuszczalne w tłuszczach(A, D i K)oraz niektóre hormony stosowane w celach leczniczych · gospodarce tłuszczowej - magazynowanie tłuszczu w tkance podskórnej · gospodarce wodno-mineralnej - gruczoły potowe , podścielisko tkanki łącznej · gospodarce witaminowej - wytwarzanie witaminy D3 działającej przeciw krzywiczo · wydzielaniu dokrewnym - komórki tuczne (heparyna ,histamina) Skóra bierze udział w: · percepcji bodzców - receptory w skórze i naskórku, włókienka nerwowe · termoregulacji ustroju - powierzchowne sploty naczyniowe , głównie żylny , biernie - owłosienie , gruczoły potowe Rozszerzenie i zwężenie naczyń pod wpływem bodźców cieplnych dotyczy powierzchniowych naczyń skóry i ma charakter odruchowy ; nie wpływa ono na stan czynnościowy głębokich naczyń skory. · ochronie mechanicznej osłona przed otarciami - warstwa rogowa naskórka ,włókna skóry amortyzacja sił działających od zewnątrz - włókna kolagenowe i sprężyste , podściółka tłuszczowa · ochronie chemicznej - gruczoły łojowe ,płaszcz kwasowy i lipidowych powierzchni keratyna naskórka

28 Budowa i funkcje skóry niemowlęcia
Podczas życia płodowego w młodym organizmie najszybciej rozwija się granica skóro - naskórkowa i przydatki skóry. W momencie przyjścia na świat dziecka jest ona podobna do tej, która charakteryzuje skórę dojrzałą. Natomiast skóra właściwa i tkanka podskórna, będąca największym obszarem skóry, dojrzewa w pełni dopiero w pierwszych miesiącach, a nawet latach życia dziecka ... Skóra noworodka - podobnie jak skóra dorosłego - wykazuje budowę warstwową. W jej skład wchodzą: Naskórek (wielowarstwowy zrogowaciały płaski nabłonek), Skóra właściwa ( tkanka łączna bogata we włókna), Tkanka podskórna (podskórna tkanka tłuszczowa, sięgająca do ogólnej powięzi ciała). Naskórek (złożony z 5 warstw komórek) w 90 procentach tworzą keratynocyty, które z czasem ulęgają przekształceniu w komórki zrogowaciałe. Powstałe komórki tworzą warstwę rogową. Naskórek dodatkowo zawiera komórki układu barwnikowego, komórki układu immunologicznego i obwodowego układu nerwowego. Naskórek wytwarza tzw. przydatki skóry, tj.: włosy, paznokcie, gruczoły łojowe, gruczoły potowe. Natomiast skóra właściwa jest zbudowana z włókien kolagenowych sprężystej tkanki łącznej, która amortyzuje urazy mechaniczne. W obrębie skóry właściwej znajdują się naczynia krwionośne i zakończenia nerwowe. Tkanka podskórna jest trzecią z warstw, które tworzą skórę. Składa się z tkanki tłuszczowej i łącznej. Około 60 procent całej masy tłuszczu ustrojowego znajduje się właśnie w tkance podskórnej.

29 Skóra noworodków i niemowląt jest cienka, delikatna i nie w pełni dojrzała. Jest także nieco inaczej unerwiona i unaczyniona niż skóra osoby dorosłej. Granica skóro - naskórkowa jest cieńsza niż u dorosłych, chociaż budowa błony podstawowej jest całkowicie ukształtowana. Mieszki włosowe są w pełni wykształcone. Mieszek włosowy jest jasny, cienki, wypada pomiędzy 2 a 3 miesiącem życia, a następnie odrastają włosy bardziej gęste, ciemniejsze i grubsze. Gruczoły łojowe są również dobrze ukształtowane, o czym świadczy wydzielanie z nich serowatej masy. Gruczoły potowe ekrynowe są podobne do tych, jakie występują u dorosłych, jednak ich czynność wydzielnicza jest niewykształcona. Gruczoły potowe apokrynowe są niedojrzałe i rozwijają się dopiero w okresie dojrzewania płciowego. Paznokcie noworodków są cieńsze niż u dorosłych i niedojrzałe, ale maja już prawidłowa budowę. Skóra właściwa noworodków jest niedojrzała, elastyna jest rozwinięta niewystarczająco. Dojrzewanie elastyny zachodzi około 3. roku życia. Dobrze wykształcona jest tkanka podskórna zbudowana z maleńkich zrazików komórek tłuszczowych. We wczesnym etapie rozwoju niemowlęcia, jego skóra jest jednym z najważniejszych narządów zmysłów. Niedojrzała, cienka i wrażliwa skóra niemowlęcia sprawia, że dziecko bardziej intensywnie odbiera otaczający je świat. Podsumowując, różnice w budowie skóry dziecka i osoby dorosłej dotyczą: wielkości powierzchni, dojrzałości poszczególnych warstw, rozmieszczenia i wielkości gruczołów, typu owłosienia. Cienki, niedojrzały naskórek, jego większa przepuszczalność, większa ilość wody w naskórku i skórze właściwej, wzmożona przeznaskórkowa utrata wody, upośledzona termoregulacja, zmniejszenie ilości i składu lipidów, neutralne pH skóry powodują, że skóra dziecka jest szczególnie narażona na czynniki sprzyjające podrażnieniu, wysuszeniu i zakażeniom. Z drugiej strony skóra noworodka to ideał - gładka, miękka, elastyczna, niezniszczona przez działanie czynników zewnętrznych, dlatego też wymaga szczególnej opieki.

30 WYTWORY SKÓRY łuski pióra włosy (m.in. rzęsy i brwi) paznokcie pazury
pochwy rogowe dzioba i rogów kopyta

31 Łuski Cienkie płytki kostne osadzone w kieszonkach skóry właściwej, stanowiące jej osłonę, przeważnie ułożone w podłużne i poprzeczne szeregi, zachodzące na siebie dachówkowato, pokryte śluzem. U wielu gatunków kolor łusek pełni funkcję maskującą. Łuski wraz z pokrywającym je śluzem zmniejszają opór ciała poruszającej się ryby. Najczęściej spotykane typy łusek: -łuski elastyczne - u większości współczesnych gatunków ryb -cykloidalne (koliste) – okrągłego kształtu, o gładkich brzegach -ktenoidalne (grzebykowate, zgrzebłowate) – o powierzchni szorstkiej w dotyku, z krawędzią ząbkowaną -plakoidalne – składające się z płytki kostnej i osadzonego na niej ząbka, występują u ryb spodoustych -ganoidalne – w kształcie rombu, występują m.in. u jesiotrokształtnych łuski kosmoidalne

32 Pióro Ciało ptaka pokrywają pióra, będące tworami nabłonkowymi, podobnie jak łuski u gadów. Wyrastają z brodawek skórnych zbudowanych z komórek mezodermalnych, w których formują się najpierw pióra puchowe (embrionalne), a następnie pióra ostateczne (penna). Pióra zachodzą na siebie dachówkowato. Budowa pióra: pióro składa się z elastycznej osi oraz dwu chorągiewek: zewnętrznej i wewnętrznej. Górna część osi pióra, o przekroju czworokątnym, nosi nazwę stosiny, dolna, o przekroju owalnym, znajdująca się poniżej chorągiewki, nazywa się dutką . Wewnętrzna część dutki, zbudowana z delikatnych łuseczek rogowych, nosi nazwę duszy. Chorągiewki pióra składają się z promieni (rami), wyrastających z obydwu stron stosiny. Od promieni tych wyrastają z kolei na dwie strony promyki, które łączą się ze sobą delikatnymi haczykami Rodzaje piór: pióro puchowe posiada cienką oś, długie i miękkie promienie, a promyki nie łączą się ze sobą. Na różnych częściach ciała ptaka wyrastają różne pióra, które w zależności od pełnionych funkcji mają różny wygląd. Pióra umieszczone na tylnej krawędzi skrzydeł noszą nazwę lotek. Są to pióra duże i sztywne - tworzą powierzchnię nośną skrzydła. Pióra wyrastające na ogonie noszą nazwę sterówek. Wszystkie te pióra nadają ciału ptaka kształt i noszą ogólną nazwę piór konturowych. Niekiedy pióra ptaków (struś, pingwin) zatracają wszystkie promienie, przy zachowanej stosinie i wówczas upodabniają się do włosów ssaków. Barwa piór: Zabarwienie piór u ptaków wykazuje wielkie urozmaicenie i zależne jest od pigmentu zwanego melaniną bądź też od lipochromów, a także od ich mikroskopijnej struktury powodującej interferencję i załamanie światła. Barwa piór ma niekiedy zasadnicze znaczenie w identyfikacji poszczególnych gatunków.

33 Rozmieszczenie piór: pióra ptaków stanowią doskonałą izolację termiczną, jednakże nie pokrywają jednolicie całego ciała. Pewne okolice ciała ptaka pokryte są równomiernie piórami i miejsca te noszą nazwę pterylia, a miejsca mniej upierzone lub w ogóle nie upierzone noszą nazwę apteria. Miejscem pozbawionym piór przynajmniej przez część roku jest u wielu ptaków plama lęgowa. Pióra na ciele ptaków są ułożone w określony sposób, dzięki czemu można wyróżnić poszczególne partie upierzenia osobnymi nazwami

34 Włos Nitkowaty twór, pochodzenia naskórkowego, na powierzchni skóry, występujący u ssaków. Włosy znajdują się na całej skórze, z wyjątkiem dłoni, podeszew i powierzchni zgięć stawów, warg i brodawek. Włosy wyrastają z zagłębień skóry tworzących kanał, zwany mieszkiem. Do tego kanału uchodzą przewody gruczołów łojowych. Najmniejsze, słabo widoczne, tzw meszek występują na prawie całej powierzchni skóry. Każdy włos zbudowany jest z martwych komórek zawierających kreatynę. struktura włosa zależy od tego gdzie i kiedy rośnie. Rozwijający się płód jest pokryty delikatnymi włoskami, meszkiem, który zanika przed urodzeniem. Na miejsce meszku pojawia się włos meszkowaty, rosnący na całym ciele, oraz grubszy włos dojrzały, rosnący na głowie, tworzący brwi i rzęsy. Włosy wyrastaja z mieszków włosowych przez skórę właściwą i naskórek. Komórki u podstawy mieszków włosowych dzielą się i tworzą włos, który rośnie z szybkością do 1 cm na miesiąc. Mieszki z okrągłym otworem produkują proste włosy. Mieszki z owalnym lub zakrzywionym ujściem produkują kręcone lub faliste włosy.  Mieszek włosowy z włose - włos 2 - powierzchnia skóry 3 - sebum 4 - mieszek włosowy 5 - gruczoł łojowy

35 Paznokieć Narządy homologiczne: paznokcie, pazury i kopyta a. człowiek b. małpa c. drapieżnik d. nosorożec e. koń Rogowa osłona ostatniego członu palca małp i człowieka. Zbudowany jest z tzw. blaszki grzbietowej i blaszki podeszwowej. Paznokieć pełni funkcje ochronne i obronne. Paznokcie są tworami homologicznymi do pazurów, które występują u m.in. drapieżników oraz kopyt występujących u zwierząt kopytnych. Paznokieć różni się od pazura przede wszystkim zanikiem blaszki podeszwowej i słabszym rozwojem blaszki grzbietowej. Blaszka grzbietowa składa się z korzenia paznokcia, który jest zagłębiony w skórze, i właściwego paznokcia, wyrastającego na zewnątrz. Nasadę paznokcia od powierzchni zewnętrznej palca otacza tzw. wał paznokcia.

36 Pazur Rogowy twór naskórka chroniący końce palców. Pazur składa się z dwóch blaszek o różnej twardości. Zewnętrzna jest twardsza, blaszka spodnia jest stosunkowo miękka. U człowieka i człowiekowatych występuje paznokieć, mający podobną budowę, lecz o zredukowanej blaszce dolnej. Szczególny typ pazurów występuje u kotowatych (poza gepardem). Ich budowa umożliwia wysuwanie i chowanie pazura. Właśnie z tej przyczyny koty chodzą bezszelestnie nawet po twardej, gładkiej powierzchni

37 Kopyta Osłona końcowych członów palca ssaków kopytnych. U parzystokopytnych kopyta noszą nazwę racic. Kopyto ma budowę podobną jak paznokieć i pazur, jest do nich tworem homologiczne. W budowie kopyta wyróżnia się te same elementy: blaszkę grzbietową i blaszkę podeszwową, która przylega do opuszki palcowej. W kopycie opuszka palcowa przekształcona jest w tzw. strzałkę i zagłębiona w puszkę kopyta. Kopyto konia: A. z boku B. od spodu a. rogowa ściana puszki b. strzałka c. podeszwa

38   HIGIENA SKÓRY Patrząc na skórę człowieka można ocenić jego stan zdrowia i wiek. Dlatego ,aby jak najdłużej zachować właściwości skóry ważna jest jej pielęgnacja poprzez: -regularne mycie : Kąpiel lub podstawowe mycie powinno odbywać się wieczorem , kiedy po całym dniu kontaktu z zanieczyszczonym środowiskiem zmuszeni jesteśmy usunąć brud pochodzący z zewnątrz a również pot i łój skórny zatykający pory . Stosujemy z zasady wodę ciepłą , która łatwiej rozpuszcza związki chemiczne znajdujące się na skórze i ułatwia wykonanie tego najprostszego ,a równocześnie najważniejszego zabiegu higienicznego i profilaktycznego . Mycie poranne jest też ważne ,chociaż skóra bywa mniej zanieczyszczona . Ma to znaczenie ogólno-higieniczne . Poranne mycie także odświeża skórę ,poprzez usunięcie złuszczającego się naskórka oraz poprawiając ukrwienie skóry. Do mycia używamy mydła ,które pomaga usunąć brud i tłuszcz nagromadzony na skórze oraz zmniejsza ilość bakterii, które powodują przykry zapach potu (może to być mydło antybakteryjne).Aby skóra wyglądała zdrowo należy stosować naprzemienne ciepłe i zimne natryski lub masować ciało ciepłą gąbką czy też szczotką z włosia (zabiegi te przyczyniają się do ukrwienia skóry ).

39 - stosowanie dezodorantów :
Aby zapobiec zapachowi potu stosujemy dezodoranty ,których aktywne składniki przeciwdziałają rozmnażaniu się bakterii odpowiedzialnych za rozkład potu neutralizując go . Istnieją dwa rodzaje dezodorantów: zwykłe i antyperspiracyjne . Te drugie pomagają zmniejszyć ilość wydzielanego potu . Większość zawiera substancje zapachowe .Dezodoranty i dezodoranty antyperspiracyjne najlepiej jest stosować zaraz po umyciu się. Produkty te dostępne są w wielu formach : w sztyfcie ,kulce i kremie. Dezodoranty w sztyfcie charakteryzują się najskuteczniejszym działaniem . - unikanie ucisku : Powinniśmy ubierać się w niekrępujące ruchy , wygodne ubrania wykonane z naturalnych materiałów ,które pozwalają oddychać skórze jej nie ocierając. -unikanie przegrzania jak nadmiernego oziębienia : Ubieramy się stosownie do warunków pogodowych.

40 - stosowanie kosmetyków :
Regularne przemywanie i oczyszczanie skóry pomaga zapobiec występowaniu pryszczy . Tak jak mycie zębów, które zapobiega próchnicy - codzienne oczyszczanie skóry powinno stać się przyzwyczajeniem .Skórę na twarzy należy przemywać antybakteryjnym żelem do twarzy lub tonikiem aby pozbyć się tłuszczu, bakterii i martwego naskórka, które powodują trądzik. Zwykłe mydła skutecznie oczyszczają skórę, ale nadmiernie ją wysuszają i pozostawiają po sobie osad ,który może przyczynić się do powstawania wyprysków. Sama woda też nie oczyści skóry z łoju i zanieczyszczeń. <żele do mycia twarzy> Żele do twarzy służą do oczyszczania skóry, skutecznie usuwają bakterie powodujące trądzik i zapobiegające nadmiernemu wysuszeniu naskórka . Większość żeli została stworzona z myślą o delikatnej skórze twarzy. Często występują one w wielu rodzajach i są stosowane do każdego rodzaju skóry. <specjalne toniki do twarzy > - służą do zmywania twarzy i zawierają specjalne substancje antybakteryjne. Otwierają one pory usuwając osad w postaci tłuszczu i zanieczyszczeń o wiele skuteczniej niż zwykłe toniki do skóry . <oczyszczające płatki higieniczne > - są praktyczne w codziennej pielęgnacji skóry twarzy. Są to zazwyczaj normalne płatki, które wcześniej zostały nasączone substancjami antybakteryjnymi. Płatki otwierają pory i pozostawiają na skórze warstwę ochronną, która będzie zapobiegać powstawaniu nowych pryszczy. Jak wykazałyśmy wcale nie trudno jest utrzymać skórę w czystości.

41 Choroby skóry Albinizm Atopowe zapalenie skóry
Choroba Rittera, zespół Rittera Ciemieniucha Grzybica woszczynowa Drożdżyca Erythema gyratum repens Andydoza Liszaj płaski Półpasiec Pęcherzyca paraneoplastyczna Kaszak, torbiel Rybia łuska nabyta Róża Trądzik młodzieńczy Zajady (Kandydoza kątów ust) Zastrzał Łupież Łuszczyca - psoriasis Świerzb

42 Albinizm (bielactwo) Brak pigmentu w skórze, tworach skórnych, włosach i tęczówce oka (czerwone oczy). Chorzy nie mający pigmentu w skórze są wrażliwi na działanie Słońca, mają bardzo jasną skórę, białe włosy, rzęsy i brwi. Dziecko z albinizmem rodzi się różowawe, co jest spowodowane prześwitywaniem naczyń krwionośnych. Tęczówka ich oka jest bezbarwna, przeświecają przez nią naczynia krwionośne, co nadaje oku czerwoną barwę. Albinizm wywołany jest przez brak enzymu przekształcającego prekursor melaniny w barwnik melaninę. Warunkuje go gen recesywny homozygotyczny. Cechę tę zaliczamy do genetycznych anomalii pigmentacji, która jest niekorzystna dla osobnika. Prócz albinizmu właściwego (uogólnionego) występuje także albinizm lokalny (częściowy). W zasadzie albinizm występuje rzadko, aczkolwiek u niektórych gatunków zwierząt (króliki, tchórze, szczury, świnki morskie, myszy, papugi) stał się cechą charakterystyczną dla niektórych odmian. Polega on na nieregularnie rozłożonych przebarwieniach (gdzie nie ma melaniny) na całym ciele, a najczęściej na czole.Osobnik posiadający tę cechę nosi miano albinosa.

43 Atopowe zapalenie skóry
Zwane też egzemą, wypryskiem atopowym, a niegdyś świerzbiączką jest chorobą zaliczaną do chorób atopowych, psychosomatycznych.Skóra chorego pod wpływem substancji drażniących (mydło, rozpuszczalniki), alergenów (roztocza, sierść) lub pewnych pokarmów (jajka, mleko, białko pszenicy, czekolada, truskawki), traci barierę ochronną zbudowaną z lipidów (tzw. płaszcz lipidowy) i pada ofiarą innych szkodliwych substancji pochodzenia zewnętrznego.Głównymi objawami atopowego zapalenia skóry są zaczerwienienie i suchość skóry, jej swędzenie i skłonność do nawrotowych zakażeń bakteryjnych. Zmiany najczęściej lokalizują się na zgięciach łokciowych i kolanowych, na twarzy i szyi, ale mogą obejmować całe ciało. Atopowemu zapaleniu skóry często towarzyszą również inne schorzenia atopowe: astma oskrzelowa, sezonowy lub przewlekły katar sienny oraz alergiczne zapalenie spojówek.Choroba ma przebieg wieloletni z okresami kiedy objawy są mniej lub bardziej nasilone. W przebiegu choroby mają również udział emocje i psychika chorego, które same nie są przyczyną objawów, ale poprzez wpływ układu nerwowego mogą stać się czynnikiem wyzwalającym objawy u osoby chorej.Atopowe zapalenie skóry bywa mylone z łuszczycą.

44 Choroba Rittera, zespół Rittera
Ciężka choroba skóry występująca u głównie u noworodków, zapalenie pęcherzowe i złuszczające skóry noworodków Rittera, efekt działania wytwarzanej przez gronkowca złocistego egzotoksyny epidermolitycznej - eksfoliatyny. Toksyna ta powoduje powstawanie rozległych pęcherzy, złuszczanie naskórka i odsłanianie skóry właściwej na dużych przestrzeniach.

45 Ciemieniucha Częsta przypadłość występująca u niemowląt wkrótce po urodzeniu w postaci nadmiernie złuszczania się owłosionej skóry główki. Mogą też tworzyć żółtawe łuski; miejsca te nie swędzą. Nie jest groźna, ale wygląda dość nieestetycznie. Przyczyną są przejściowe zaburzenia w pracy gruczołów łojowych, które mijają koło 3. miesiąca życia. Najczęściej zwalcza się ją za pomocą codziennego mycia głowy szamponem i nacierania skóry oliwką lub wazeliną. Do mycia głowy można używać namoczonych w wodzie otrąb, które są dobrym środkiem kojącym i zmiękczającym wrażliwą skórę.

46 Grzybica woszczynowa Jedna z odmian grzybicy głowy, znacznie różniąca się wyglądem od pozostałych. Może występować na skórze gładkiej lecz przeważnie zajmuje owłosioną skórę głowy. Jej charakterystycznym wykwitem jest okrągła, szarawo-żółta tarczka w środkowej części lekko wklęśnięta, silnie przylegająca do skóry, włosy w obrębie zmian stają się szare, matowe, szorstkie, pokręcone, łatwo się łamią i tracą elastyczność. Tarczki tworzą na coraz większej powierzchni grube złogi, pod którymi przy dłuższym stadium choroby, powstają gładkie, lśniące blizny, całkowicie pozbawione włosów. Obecnie odmiana ta jest rzadkością.

47 Drożdżyca Grzybicza, oportunistyczna infekcja skóry, błon śluzowych, paznokci i wyjątkowo rzadko infekcja uogólniona. Choroba ta najczęściej jest wywołana drożdżakami chorobotwórczymi. Drożdżycę rozpoznaje się głównie poprzez badania mikroskopowe i hodowlane. Do czynników sprzyjających występowaniu drożdżycy zalicza się niedobory witaminowe (przede wszystkim niedobory witamin z grupy B), maceracja (pocenie) naskórka, nadmierna otyłość, cukrzyca, ciąża Upośledzona odporność wywołana przez stosowanie antybiotyków (wyniszczających florę bakteryjną organizmu) lub leków obniżających odporność (np. leki immunosupresyjne, sterydy, leki stosowane w chemioterapii nowotworów).

48   Postacie: Drożdżyca paznokci i wałów paznokciowych w okresie wczesnym uwidacznia się jako obrzęk, silnie zaczerwienione i bolesne zgrubienie wału paznokciowego, natomiast przy ucisku spod wału sączy się ropna wydzielina. W czasie choroby skóra w tych okolicach staje się cienka, napięta oraz zmieniona zapalnie. W zmianach długotrwałych płytki stają się żółtawo-brunatne, tracą połysk, ulegają przerostowi i rozwarstwieniu. Wyprzenie drożdżakowe podobne jest do wyprzenia bakteryjnego. Najczęściej rozwija się w trzeciej przestrzeni międzypalcowej rąk (czyli między III a IV palcem), rzadziej w przestrzeniach międzypalcowych stóp oraz fałdy skórne; okolice podsutkowe (u otyłych kobiet), pachwinowe i międzypośladkowe(u noworodków). Rozwojowi choroby sprzyja praca wymagająca częstego moczenia dłoni np. kucharka, sprzątaczka. Widoczne objawy to ogniska rumieniowo-wysiękowe i złuszczające, ograniczone do miejsc przylegania fałdów, wykazuje znaczną macerację naskórka i popękanie w głębi fałdów.

49 Leczenie: Leczenie opiera się przede wszystkim na stosowaniu barwników (zieleń brylantowa, jodyna, eozyna) oraz na przyjmowaniu przez chorego dużych dawek witamin z grupy B. W wypadku gdy ze zmian chorobowych sączy się ropna wydzielina stosuje się okłady. Pomocne w leczeniu drożdżyc są także antybiotyki lub inne leki np. natamycyna, nystatyna. W przypadku rozległych zakażeń, na które nie skutkuje miejscowe leczenie, stosuje się też ogólnie ketokonazol. W drożdżycach błony śluzowej jamy ustnej dobre efekty lecznicze daje boraks z gliceryną.

50 Erythema gyratum repens
Jest to rzadko występujący skórny marker nowotworów narządów wewnętrznych. W każdym przypadku istnieje konieczność poszukiwania nowotworu. Patrz zespół paraneoplastyczny. Występuje częściej u mężczyzn między 40 a 60 rokiem życia. W 90% przypadków towarzyszy nowotworom płuc, przełyku, jelit, gruczołu piersiowego. O patogenetycznej roli nowotworów świadczą przypadki gwałtownego ustępowania zmian po udanym zabiegu usunięcia nowotworu. W 10% przypadków nie wykazano związku z nowotworami mimo wieloletniej obserwacji. Objawy i przebieg Zmiany skórne są bardzo charakterystyczne. Są to złuszczające się rumienie, układające się koncentrycznie, przypominające słoje drewna. Szerzą się bardzo szybko, ok. 1 cm na dobę. Najczęściej zajęty jest tułów i kończyny, z zaoszczędzeniem twarzy, dłoni i stóp. Zmianom towarzyszy niezbyt nasilony świąd.

51 Andydoza Do powstawania zmian chorobowych usposabiają: mikrourazy skóry, maceracja naskórka związana z nadmiernym poceniem, zaburzenia hormonalne. Niekontrolowane nadmierne stosowanie antybiotyków i leków hormonalnych również sprzyja powstawaniu zmian chorobowych wywołanych przez drożdżaki. Choroba wywoływana przez grzyby drożdżopodobne, u ludzi przeważnie przez drożdżaka Candida albicans. W stanie pełnego zdrowia organizm jest odporny na tego drożdżaka. Choroba jest spowodowana niekontrolowana proliferacją drożdży występujących naturalnie, również w przewodzie pokarmowym człowieka.

52 Objawy Drożdżawkowe wyprzenie skóry dłoni i stóp umiejscawia się zwykle podobnie jak w grzybicy w trzeciej i czwartej przestrzeni międzypalcowej. Przy zajęciu paznokci drożdżyca objawia się stanem zapalnym i bolesnym obrzękiem a późnej, spod wału paznokcia przy jego uciśnięciu może wydobywać się treść ropna. Leczenie Leczenie polega na stosowaniu zalecanych przez lekarza leków, oraz miejscowo tamponów, maści i kremów. Leczenie drożdżycy, zwłaszcza skóry i paznokci, jest zwykle długotrwałe, wymaga dużej staranności, skrupulatnego przestrzegania higieny osobistej. W drożdżycy stóp wskazane jest używanie luźnego obuwia.

53 Liszaj płaski Jest to przewlekła choroba skóry i paznokci często również błon śluzowych cechująca się powstaniem drobnych czerwonych grudek, które nierzadko wywołują silny świąd. Przyczyny choroby Choroba może pojawić się w każdym wieku (zwłaszcza między 30, a 60r.ż.). Przyczyny nie są znane, ale często choroba występuje wraz z takimi schorzeniami jak zapalenie lub marskość wątroby czy cukrzyca. Bardzo prawdopodobne jest także, że silnym czynnikiem wywołującym liszaj jest stres. Chorobę może wywołać zażycie, niektórych leków zwłaszcza penicylaminy.

54 Wygląd zmian skórnych Wykwity są charakterystczne. Kolor grudek jest mieszaniną niebieskiego i purpurowego. Wykwity mają 1-3mm średnicy, są wielokształtne o płaskiej błyszczącej powierzchni. Zmiany mogą występować na całej skórze jednakże podatne miejsca to nadgarstki, dłonie, przedramiona, pępek, okolica krzyżowo-lędźwiowa i okolice narządów rozrodczych. U wielu chorych zmiany pojawiają się także w obrębie jamy ustnej. Zmiany na skórze pojawiają się nagle na ogół są silnie swędzące, dlatego właśnie osoby z liszajem pomimo tego, iż czują się dobrze szybko zgłaszają się do lekarza. Ustępujące ogniska chorobowe są brunatnie zabarwione. Niekiedy (zwłaszcza u rasy czarnej) zmiany są bardzo długotrwałe (nawet do paru lat) jednakże nie pozostawiają blizn. Wygląd zmian na paznokciach Zmiany na paznokciach występują w postaci podłużnych żółtawych bruzd.

55 Półpasiec Jest to ostra wirusowa choroba zakaźna, której czynnikiem wywołującym jest wirus varicella zoster. Jest to ten sam wirus, który wywołuje ospę wietrzną. Częściej zapadają na półpasiec osoby dorosłe a zachorowalność wzrasta z wiekiem. Schorzenie występuje u osób, które przebyły w przeszłości ospę wietrzną i u których doszło do reaktywacji utajonego zakażenia w zwojach czuciowych lub zakażenie nastąpiło w wyniku zetknięcia się z chorym na wietrzną ospę. Zarażenie się samym półpaścem jest wątpliwe, chociaż rzeczywiście z wydzieliny izoluje się wirusa VZV. Kontakt z wydzieliną może jednak spowodować zachorowanie na ospę wietrzną (u osoby, która nie chorowała lub nie była szczepiona), natomiast jest bardzo mało prawdopodobne zarażenie się półpaścem od drugiej osoby. Zwykle jest to przypadkowa zbieżność czasowa, czasem wynika to ze wspólnej dla chorych przyczyny osłabionej odporności (np. małżeństwo w okresie po przechorowaniu grypy). Czynniki wywołujące reaktywację zakażenia nie są w pełni poznane, ale generalnie dochodzi do niej u osób z osłabioną odpornością / przy poważnych infekcjach / leczeniu immunosupresyjnym/ chorobami nowotworowymi / w okresach stresów i osłabienia. Czasami powód nie jest uchwytny. Dla normalnej, zdrowej osoby, która przechorowała ospę kontakt z chorym na półpaśca nie będzie stanowił zagrożenia. Warto jednak osłonić wykwity a osoba, która nie chorowała na ospę powinna kontakty z chorym na półpaśca ograniczyć, nawet, jeśli wykwity są osłonięte. Okres wylęgania wynosi 1-2 tygodnie.

56 Objawy i przebieg Zmiany skórne: pęcherzyki i pęcherze surowicze na podłożu rumieniowym są zgrupowane lub rozsiane w obrębie zajętego segmentu; pomiędzy nimi mogą istnieć poletka skóry nie zmienionej. Najczęstsza lokalizacją jest twarz, zwłaszcza górna jej część ( okolica, unerwiona przez nerw oczodołowy - pierwszą gałąź nerwu trójdzielnego). Często zmiany występują na tułowiu, głównie na klatce piersiowej w obrębie dermatomów. Zazwyczaj występują po jednej stronie ciała i nie przekraczają linii środkowej twarzy lub tułowia. Zmiany skórne są zwykle poprzedzone swędzeniem, mrowieniem i dokuczliwymi bólami, które mogą się utrzymać w ciągu całego okresu trwania choroby ( 2-3 tygodnie). U osób starszych neurobóle mogą się utrzymywać przez wiele miesięcy po ustąpieniu zmian skórnych ( tzw. neuralgia popółpaścowa) a mogą mieć charakter nawrotowy, nawet po wielu latach od zachorowania. Niekiedy występuje złe samopoczucie, zmęczenie, rzadziej bóle głowy i gorączka. Półpasiec na ogół pozostawia trwałą odporność. Nawroty i zmiany rozsiane powinny skłaniać do dokładnego przebadania w kierunku złośliwych chłoniaków, białaczek, innych chorób nowotworowych i schorzeń przebiegających ze spadkiem odporności.

57 Odmiany kliniczne półpaśca:
-krwotoczna zoster haemorrhagicus - w przypadkach o ciężkim przebiegu -oczna zoster ophthalmicus - ze zmianami owrzodzenia rogówki -uogólniona lub rozsiana zoster generalisatus s. disseminatus - w której oprócz typowej lokalizacji segmentalnej występują zmiany rozsiane na tułowiu; -Najczęściej towarzyszy chłoniakom i przerzutowym rakom. Inne przyczyny: immunosupresja (np. zakażenie wirusem HIV), choroby metaboliczne ( cukrzyca) -zgorzelinowa zoster gangraenosus - zmiany ulegają rozpadowi z pozostawieniem zgorzelinowych owrzodzeń; przebieg zazwyczaj ciężki.

58 Powikłania zapalenie rogówki i błony naczyniowej oka, blizny na rogówce (keratitis dendritica) porażenie nerwów okoruchowych (n. III, IV, VI) częściowa utrata słuchu ( porażenie nerwu słuchowego- n. VIII) porażenie nerwu twarzowego (n. VII) lub trójdzielnego(n. V) neuralgia Leczenie Leczenie obejmuje okres do zagojenia zmian skórnych oraz dokuczliwej i niekiedy długotrwałej, neuralgii po półpaścu. Zalecane jest zażywanie witamin z grupy B ( B1 i B 12) oraz leków przeciwwirusowych (np. acyklowir, walacyklowir, famcyklowir). W celu zapobieżenia neuralgii, po ustaniu wysiewu pęcherzy, wskazane są małe dawki kortykosteroidów. W wypadku silniejszych dolegliwości bólowych stosuje się karbamazepinę. W przypadkach ciężkich neuralgii, zwłaszcza u ludzi starszych, niekiedy korzystnie działają naświetlanie laserem stymulującym lub zastosowanie kremu z kapsaicyną. Zwykle na skórę pokrytą wykwitami stosuje się miejscowo leki w postaci aerozoli i płynów o działaniu odkażającym, znieczulającym miejscowo i ściągającym.

59 Pęcherzyca paraneoplastyczna
Charakteryzuje się występowaniem różnorodnych zmian skórnych: pęcherzykowych, pęcherzowych, rumieniowych i złuszczających. Zmiany mogą upodabniać się do liszaja płaskiego lub do rumienia wielopostaciowego. Na błonach śluzowych w jamie ustnej występują często bolesne nadżerki. Paznokcie wykazują różnorodne zniekształcenia. Charakterystyczne są zmiany oczne obejmujące spojówki, rogówkę, mogące prowadzić do ślepoty. We krwi wykrywa się przeciwciała skierowane przeciw: desmoplakinie I i II, dwóm niescharakteryzowanym antygenom o ciężarze 190kD (najprawdopodobniej periplakina) i 170kD oraz tzw. antygen pemfigoidu. Patogenność przeciwciał PNP nie ogranicza się tylko do nabłonka kolczystego skóry, ale także nabłonki innych narządów ( płuca, pęcherz moczowy, przewód pokarmowy). W związku z tym objawy mogą też dotyczyć płuc i przewodu pokarmowego. Najgroźniejszym, z reguły śmiertelnym powikłaniem jest zarostowe zapalenie oskrzelików Pęcherzyca paraneoplastyczna często towarzyszy rozrostom nowotworowym. Najczęściej spotykane to chłoniak wywodzący się z limfocytów B, guz Castelmana, grasiczak

60 Leczenie: W przypadku guza Castlemana lub grasiczaka wskazany jest zabieg chirurgiczny. Rozrosty limforetikularne są odpowiednio leczone. PNP wymaga bardzo intensywnego leczenia. Często konieczne jest dołączenie : - plasmaferezy - cyklosporyny A -Immunoglobuliny G

61 Rybia łuska nabyta Należy do zespołów paraneoplastycznych. Charakteryzuje się uogólnionym nadmiernym rogowaceniem z towarzyszącym tworzeniem się rybiopodobnych łusek na skórze. Pojawia się w starszym wieku. Nasilenie zmian koreluje dodatnio z rozwojem nowotworu. Często towarzyszy nowotworom narządów wewnętrznych (m.in. raki płuc) oraz chorobie Hodgkina.

62 Róża Jest to najpoważniejsza choroba skóry wywołana przez paciorkowce. Jest ostrym stanem zapalnym skóry i tkanki podskórnej cechującym się wysoką temperaturą ciała i szybkim przebiegiem. Róża może powodować poważne zaburzenia ogólnoustrojowe. Objawy i przebieg Zmiany skórne polegają na obrzęku i ostrym stanie zapalnym skóry i tkanki podskórnej, a także bardzo wyraźnym odgraniczeniu ich od reszty skóry. Kształt ogniska jest nieregularny, skóra jest wygładzona, napięta, lśniąca i zaczerwieniona. W wyniku gromadzenia się płynu wysiękowego w warstwie brodawkowej może dojść do oddzielenia się naskórka i powstaniu pęcherzy. Rzadko dołączają się objawy krwotoczne, a w ciężkich przypadkach może dojść do martwicy i zgorzeli. Najczęstszym umiejscowieniem zmian jest twarz, a punktem wyjścia są błony śluzowe nosa i jamy ustnej. Również kończyny (głównie dolne) stanowią bardzo częstą lokalizację zmian. Początek choroby jest nagły. Wystąpieniu zmian na skórze towarzyszą dreszcze i wysoka gorączka (40°-41°C).

63 Zakażenie Zakażenie paciorkowcem następuje w wyniku urazu mechanicznego bądź upośledzenia krążenia bądź też bakterie przedostają się do skóry z wewnątrzustrojowych ognisk zakaźnych. Leczenie Większość chorych odpowiada na leczenie penicyliną. Zmiany ustępują bez pozostawienia blizn za wyjątkiem postaci zgorzelinowej.

64 Trądzik młodzieńczy Choroba skóry, której początek występuje w wieku pokwitania. Zaskórniki i grudki, popularnie nazywane pryszczami, są objawem trądziku. Ich powstawanie wiąże się z nadmiernym wytwarzaniem łoju i wzmożonym rogowaceniem komórek przewodu wyprowadzającego gruczołów łojowych skóry. Nakładające się na siebie warstwy zrogowaciałego naskórka wypełniają przewód wyprowadzający i zamykają jego ujście. Zablokowane ujście kanału gruczołu łojowego czopem łoju i zrogowaciałych komórek to tzw. zaskórnik, który jest niezapalną postacią trądziku. W takim nagromadzeniu naskórka zrogowaciałego i łoju niektóre bakterie, zawsze obecne na powierzchni skóry, rozwijają się szczególnie dobrze i wywołują proces zapalny, który może powodować pęknięcie ściany przewodu wyprowadzającego i rozwój zapalenia w okolicy gruczołu łojowego. Grudki stają się wtedy duże, czerwone i bolesne.

65 Zajady (Kandydoza kątów ust)
Zmiany polegają na popękaniach z tworzeniem się nadżerek w kątach ust wywołane przez drożdżaki; są zwykle dwustronne i nieleczone mogą się utrzymać długo. Czynnikami sprzyjającymi są: drażnienie przez protezy dentystyczne, choroby przebiegające z niedoborami odporności, niedobór witamin grupy B, głównie B2, a także cukrzyca.

66 Zastrzał W medycynie - zapalenie ropne dłoniowej części ręki. Powstaje najczęściej w wyniku urazu i szerzy się przez ciągłość na okoliczne części kończyny. Zależnie od głębokości procesu zapalnego rozróżnia się: zastrzał podskórny (łac. panaritium subcutaneum) zastrzał ścięgnisty (łac. panaritium tendineum) zastrzał kostny (łac. panaritium osseum).

67 Zastrzał najczęściej jest zakażeniem opuszki palca
Zastrzał najczęściej jest zakażeniem opuszki palca. Ropne zapalenia grzbietowej powierzchni palców i śródręcza są banalnymi zapaleniami okołowłosowymi (łac. perifolliculitis), choć urastającymi niekiedy do wielkości czyraka, to nie powodującymi powikłań. Ropne zapalenia dłoniowej strony palców i śródręcza stanowią poważny problem, mogą bowiem prowadzić do znacznego uszkodzenia funkcji ręki (w szczególności zastrzał ścięgnisty i kostny). Tkanki dłoniowej powierzchni ręki są nie rozciągliwe, przebiegają tam naczynia i nerwy, a w pochewkach ścięgna otoczone troczkami. Dlatego obrzęk często przemieszcza się na stronę grzbietową gdzie tkanki są wiotkie i rozciągliwe. Może to być mylące i wymaga poszukiwania właściwej przyczyny obrzęku. Etiologia zastrzału jest przeważnie związana z małą raną kłutą opuszki palca.

68 Zastrzał ścięgnisty Jest spowodowany ukłuciem. Początkowo występuje obrzęk, zaczerwienienie i wrażliwość na dotyk. Pojawia się też wybiórcza bolesność w przebiegu pochewki ścięgnistej, przykurcz palca i ostry ból przy próbie jego prostowania. Ból szybko narasta, co jest związane z brakiem wolnej przestrzeni i wzrostem ciśnienia w tkankach. Wskazana jest szybka interwencja w postaci nacięcia zapobiegającego zniszczeniu ścięgien i postępowi zakażenia wzdłuż pochewek ścięgnistych aż do przedramienia. Stosowanie samych tylko antybiotyków jest nieskuteczne. Zabieg wymaga zwykle blokady palca lub krótkotrwałego znieczulenia ogólnego. W przypadku zajęcia paliczka dalszego (paznokciowego) konieczne jest nacięcie w kształcie „paszczy rekina”. Po nacięciu wprowadza się sączki lub płaty nawazelinowanej waty. Zapobiega to zamknięciu się rany i zablokowaniu odpływu treści ropnej. W zajęciach poduszeczek tłuszczowych paliczków środkowych i bliższych ropnie odbarcza się wykonując dwa równoległe nacięcia, po obu stronach, przyśrodkowo od pęczków naczyniowo-nerwowych i zakłada sączki metodą „na przestrzał”. Na ranę zakłada się opatrunek z antybiotykiem i unieruchamia palec. W przypadku zajęcia pochewki ścięgnistej konieczne jest jej otwarcie z zastosowaniem drenażu przepływowego.

69 Zastrzał kostny Najczęściej rozwija się w paliczku końcowym, rzadziej w innych paliczkach. Stosuje się antybiotykoterapię celowaną (w oparciu o okresowo powtarzany antybiogram) oraz unieruchomienie. Zapalenie kości prowadzi do demineralizacji całego paliczka lub jego części. Po odpowiednim leczeniu dochodzi często do odbudowy struktury kostnej i odzyskania funkcji, dlatego nie należy usuwać zmienionych zapalnie odcinków kości. W przypadkach zaawansowanych lub przy niepowodzeniach leczenia może zaistnieć konieczność resekcji paliczka. Należy pozostawić podstawę paliczka z przyczepami ścięgien, jeśli jest to możliwe. W innym przypadku wyciąć, jak najdalej dogłowowo głęboki zginacz palca wraz z paliczkiem środkowym. Ranę drenuje się i zbliża luźno jej brzegi czterema szwami.

70 Łupież To złuszczanie powierzchniowych warstw naskórka ze skóry głowy.
Niewielkie ilości łupieżu nie sygnalizują z reguły żadnych problemów, gdyż obumieranie i łuszczenie się skóry jest naturalnym procesem. W niektórych przypadkach nadmierne złuszczanie się skóry może mieć jednak podłoże chorobowe. Najczęstszą przyczyną łupieżu jest drożdżak Pityrosporum ovale, dawniej Malassezia furfur, występujący naturalnie na skórze ludzkiej. Pityrosporum rozwija się bardzo dobrze na tłustej, pokrytej włosami skórze głowy i jeżeli rośnie zbyt szybko, zachwiane zostają normalne procesy odnawiania się skóry, co może powodować pojawienie się łupieżu i swędzenie. Łupież może być także symptomem znacznie poważniejszych chorób. W niektórych przypadkach łupież może także występować z powodu złego odżywiania, a w szczególności z powodu braku cynku w organizmie.

71 Łuszczyca - psoriasis Pochodzi od greckiego słowa psora, czyli świąd - należy do najczęściej występujących chorób skóry – dotyka 2-4% populacji. Jest schorzeniem uwarunkowanym genetycznie, niezakaźnym i niezłośliwym. Cechuje się przewlekłym przebiegiem, z tendencją do samoistnego ustępowania i pojawiania się nawrotów. Naukowcy wskazują na związek choroby z błędnym funkcjonowaniem układu odpornościowego. Charakterystycznym objawem łuszczycy są czerwonobrunatne lub zaróżowione, płaskie, o wyrazistych brzegach i zróżnicowanej wielkości grudki, pokryte srebrzystą lub srebrzystoszarą, nawarstwiającą się łuską, mające czasem tendencję do zlewania się. Występują one najczęściej na skórze prostowników kończyn, przede wszystkim na łokciach i kolanach, w okolicy kości krzyżowej i pośladków oraz w uchu zewnętrznym i na owłosionej skórze głowy. Najczęściej spotykaną, ze względu na obraz kliniczny, formą jest łuszczyca zwykła - psoriasis vulgaris, na którą zapada ok. 90% chorych.

72 Łuszczyca paznokci - psoriasis unguium cechuje się poprzecznymi lub podłużnymi bruzdami na płytce paznokci. Mogą one przybierać również postać punkcików lub żółtych plamek przypominających krople oleju. Płytki stają się matowe, mogą ulec zgrubieniu i zniekształceniom. Często ta forma łuszczycy mylona jest z grzybicą paznokci. Nasilenie choroby jest zróżnicowane: od form z nielicznymi, niewielkimi wykwitami skórnymi, wielkości łebka od szpilki, po ciężkie postacie choroby, charakteryzujące się zmianami zapalnymi i wysiękowymi, często przybierającymi formę uogólnioną. U około % chorych pojawia się postać stawowa łuszczycy – psoriasis arthropatica, której leczenie przeprowadza reumatolog. Opinie naukowców dotyczące liczby chorych dotkniętych postacią stawową są rozbieżne i uzależnione od regionu geograficznego. Łuszczyca bywa mylona z Atopowym zapaleniem skóry.

73 Faktory prowokujące łuszczycowe reakcje skórne:
I. Infekcje: Bakteryjne infekcje górnych dróg oddechowych spowodowane paciorkowcem np. angina ropna. Niewyleczone ogniska zapalne – migdałki podniebienne, próchnica, zapalenia dróg moczowych. Infekcje wirusowe u dzieci (ospa wietrzna, różyczka, odra) i u dorosłych (półpasiec). Infekcje spowodowane drożdżakami – szczególnie u osób z nadwagą posiadających uwarunkowania genetyczne do rozwoju łuszczycy. Schorzenia internistyczne zmieniające procesy przemiany materii– np. cukrzyca typ II u osób w zaawansowanym wieku lub dna moczanowa. II Mechaniczne uszkodzenia lub długotrwałe podrażnienia skóry: Zadrapania, rany, blizny chirurgiczne, oparzenia (słoneczne, wrzątkiem, substancjami drażniącymi), jak i ukłucia po szczepieniach, powodują pojawienie się zmian łuszczycowych dokładnie w miejscach urazu – zjawisko to nazywamy fenomenem Koebnera. Długotrwały ucisk powodowany np. paskiem od zegarka czy ubrania oraz w miejscach szczególnie narażonych na urazy - łokcie, kolana, dłonie, stopy.

74 Faktory prowokujące łuszczycowe reakcje skórne:
III Lekarstwa i alkohol: Przyjmowanie leków beta - blokujących u pacjentów z nadciśnieniem, soli litu w leczeniu depresji, leków antymalarycznych oraz odstawienie lub redukcja leków kortykosteroidowych. Hormony – choroba często pojawia się w okresie dojrzewania lub przekwitania, kiedy dochodzi do znaczących zmian w gospodarce hormonalnej organizmu. Regularne nadużywanie alkoholu powoduje pojawienie się ciężkich form łuszczycy. IV Stres, silne wstrząsy psychiczne. Około 30% pacjentów twierdzi, że stres był u nich przyczyną manifestacji choroby. Dla znacznej grupy chorych, jest on czynnikiem zaostrzającym objawy. U wielu pacjentów alkohol, nadwaga, niedobór snu, nikotyna, nieodpowiednie kosmetyki, ciasne, niewygodne ubranie z syntetycznych materiałów, uniemożliwiające skórze oddychanie lub nadmierna higiena, powodują zaostrzenie się objawów chorobowych. Również źle przeprowadzona, zbyt agresywna terapia może spowodować pogorszenie stanu skóry.

75 Typy łuszczycy Psoriasis Arthropatica (łuszczyca stawowa)
Psoriasis Guttata (łuszczyca kropelkowata) Psoriasis in placibus (łuszczyca plackowata) Psoriasis Inversa (łuszczyca odwrócona) Psoriasis Pustulosa (łuszczyca krostkowa) Psoriasis Verrucosa (łuszczyca brodawkująca) Erythrodermia Psoriaticas (erytrodermia łuszczycowa)

76 Świerzb Jest zakaźną silnie swędzącą chorobą wysypkową spowodowaną przez świerzbowca ludzkiego, który drąży kanały w warstwie rogowej naskórka. Chorobą przenosi się najczęściej przez kontakt fizyczny (najczęściej intymny). Do zakażenia dochodzi w wyniku kontaktów o charakterze społecznym (np. podanie ręki) albo (choć rzadko) kontakt z zakażonymi przedmiotami - ręczniki, pościel itp. Chorują najczęściej dzieci, które zarażają się głównie podczas zabaw. Świerzbowiec, który znalazł się na skórze nowego żywiciela poszukuje partnera do rozrodu lub, gdy jest to zapłodniona samica to rozpoczyna drążyć kanały. Najczęściej dzieje się to w miejscach gdzie warstwa rogowa naskórka jest najgrubsza (podeszwy stóp i dłoni. Samica składa codziennie 2 jaja przez dwa miesiące. Larwa wykluwa się po kilku tygodniach, a po około 3 tygodniach jest już w pełni dojrzała. Świąd zaczyna się zwykle w okolicach udowych 3-4 tygodnie od zakażenia. Występuje on okresowo i nasila się po kąpieli, po rozebraniu się oraz w czasie spania, ponieważ zmiany temperatury (zwłaszcza zwiększające się ciepło) pobudza świerzbowca. Świąd staje się z czasem coraz bardziej dokuczliwy i obejmuje całą powierzchnię ciała za wyjątkiem twarzy. Świerzb najczęściej zwalcza się stosując maści.

77 Kaszak, torbiel Zastoinowa gruczołu łojowego i mieszka włosowego tworząca kulisty guz w skórze. Objawy kliniczne: pojedyncze lub mnogie guzki o średnicy od pół do kilku cm, dość twarde, pokryte skórą nie zmienioną zapalnie lub lekko zaczerwienioną (w przypadku zropienia kaszaka). Występuje najczęściej na głowie, czasami ulega zropieniu. Leczenie: chirurgiczne usunięcie guzka wraz z jego torebką. 

78 OPARZENIA Oparzenie, uszkodzenie tkanek wywołane działaniem wysokiej temperatury (oparzenie termiczne np. słoneczne), żrących środków chemicznych (oparzenie chemiczne), promieniowania jonizującego (np. oparzenie rentgenowskie). Zależnie od głębokości zmian miejscowych rozróżnia się trzy stopnie oparzenia: I° - zaczerwienienie, obrzęk i bolesność skóry. II° - na skórze powstają pęcherze wypełnione osoczem. III° - występuje martwica skóry i tkanek głębszych. Skrajną postacią oparzenia jest zwęglenie tkanek. Oparzenie, zwłaszcza termiczne, sprowadza zmiany ogólnoustrojowe w postaci wstrząsu wywołanego bólem, utratą osocza, krwi i zatruciem ustroju wchłanianymi produktami rozpadu białka tkankowego. Natężenie tzw. choroby oparzeniowej jest wprost proporcjonalne do powierzchni oparzonej. Oparzenie ponad 20% powierzchni ciała sprowadza wstrząs, a oparzenie ponad 70% jest przeważnie śmiertelne. Leczenie: leki przeciwbólowe, uciskowy opatrunek jałowy z użyciem tiulu nawazelinowanego lub tiulu z 2% maścią silikonową (niektóre okolice ciała, jak twarz, krocze, pozostawia się bez opatrunku), walczenie ze wstrząsem: przetaczanie osocza, elektrolitów, podawanie dużej ilości płynów do picia, zapobieganie zakażeniu: antybiotyki, surowica przeciwtężcowa (tężec, surowice odpornościowe) lub anatoksyna, w razie konieczności transfuzja krwi W oparzeniu II° i III° przeszczepia się (operacja plastyczna) wcześnie zdrowe płaty skórno-naskórkowe, ostatnio również tzw. sztuczną skórę.

79 ODMROŻENIA Odmrożenie, uszkodzenie tkanek wywołane działaniem niskiej temperatury. Zależnie od natężenia zmian miejscowych wyróżnia się cztery stopnie odmrożenia: 1° - rumień, obrzęk, swędzenie i pieczenie skóry, 2° - martwica części naskórka, wytworzenie się pęcherzy jak przy oparzeniu, 3° - martwica całej skóry, a często i głębiej położonych tkanek miękkich, 4° - martwica części miękkich i kości. Gojenie się odmrożeń przebiega dużo wolniej niż w oparzeniu. Odmrożeniu ulegają zwykle obwodowe części ciała: palce u rąk i nóg, nos i uszy. Pierwsza pomoc przy odmrożeniach - stopniowe ogrzewanie.

80 PROMIENIOWANIE UV Na początku podstawowe informacje na temat promieniowania ultrafioletowego. Światło słoneczne zostało podzielone ze względu na jego różne oddziaływanie na człowieka na kilka zakresów, tak więc promieniowanie ultrafioletowe to tylko jeden z tych zakresów, który ma najistotniejszy wpływ na naszą skórę i proces opalania. Do powierzchni Ziemi dociera promieniowanie ultrafioletowe z zakresu nm ("nm" to nanometry-jednostka długości w tym wypadku fal świetlnych). Promieniowanie ultrafioletowe dzieli się na trzy rodzaje: UVC nm - Ten rodzaj promieniowania jest prawie całkowicie pochłaniany przez warstwę ozonową atmosfery, otaczającą kulę ziemską, tak więc promienie UVC nie występują w świetle słonecznym docierającym do powierzchni Ziemi. Promieniowanie UVC wykorzystuje się na przykład w warunkach laboratoryjnych do sterylizacji czyli odkażania i zabijania chorobotwórczych mikroorganizmów jak np. bakterii. UVB nm - Stanowi ono 5 % całego promieniowania ultrafioletowego docierającego do powierzchni Ziemi. To ono jest odpowiedzialne za pojawianie się rumienia i oparzeń słonecznych, a także powoduje pigmentację czyli efekt opalonej skóry. UVA nm - Dodatkowo zakres UVA został podzielony na dwie podgrupy:  - UVA - I czyli fale długie nm  - UVA-II czyli fale krótkie nm Promieniowanie UVA stanowi 95 % całego promieniowania ultrafioletowego docierającego do powierzchni Ziemi. Nie powoduje powstawania rumienia i poparzeń, natomiast powoduje pigmentację skóry czyli opaleniznę oraz jak się okazało w ostatnim czasie to ono jest głównie odpowiedzialne za tzw. fotostarzenie się oraz zmiany nowotworowe skóry.

81 PROMIENIOWANIE Promieniowanie UVB Zakres długości fal 280-320 nm
Najsilniejsze w godzinach od 10 rano do 3 po południu, w okresie letnim jego natężenie jest najwyższe. Stanowi 5 % całego promieniowania UV docierającego do Ziemi. Jest ono filtrowane przez chmury i szyby okienne lub samochodowe, tak więc w pochmurne dni oraz podczas pobytu w pomieszczeniach lub samochodzie dociera do nas mniejsza dawka promieni UVB. Ponieważ są to promienie o krótszej długości nie wnikają  głęboko w skórę, głównie tylko do poziomu naskórka. To ono jest odpowiedzialne za rumień posłoneczny i poparzenia skóry, gdyż mimo krótszej długości promienie te posiadają wyższą energię w porównaniu z promieniami UVA. Tak więc niekorzystne efekty działania promieni UVB są widoczne w krótkim czasie. Powoduje obniżenie odporności immunologicznej organizmu, przez co także przyczynia się do zmian nowotworowych, nie tylko skóry, ale także innych organów. Może być jednym z powodów zaćmy-choroby oczu. Promieniowanie UVA Zakres długości fal nm Jego natężenie jest takie samo przez cały dzień, od wschodu do zachodu słońca., niezależnie od pogody oraz pory roku czyli zimą   jest równie intensywne jak latem. Stanowi 95 % całego promieniowania UV docierającego do Ziemi. Nie zatrzymują go ani chmury, szyby okienne czy samochodowe czyli nawet siedząc w samochodzie lub w nasłonecznionym pokoju, bądź w pochmurny dzień latem czy zimą  jesteśmy poddani działaniu takiej samej dawki promieni UVA. Jako promienie o dłuższym zasięgu penetrują skórę bardzo głęboko,  aż do poziomu skóry właściwej. Nie wywołuje rumienia. Efekty jego niekorzystnego działania są zauważalne po latach, gdyż jego dawki kumulują się dając o sobie znać w przyszłości np. w postaci zniszczonej, pokrytej licznymi zmarszczkami  skóry lub zmianami nowotworowymi. W dużej mierze przyczynia się do zmian nowotworowych skóry. Przyczynia się do pojawiania się reakcji fotouczulających. Jest główną przyczyną fotostarzenia się skóry.

82 Wiadomo, że gdyby nie Słońce życie na Ziemi nie byłoby możliwe
Wiadomo, że gdyby nie Słońce życie na Ziemi nie byłoby możliwe. Każdy wie już z własnego doświadczenia, że słońce poprawia nastrój, pomaga zwalczyć zimową depresję, poza tym polepsza działanie układu krążenia. Latem, kiedy słońca mamy pod dostatkiem, stajemy się bardziej radośni i pozytywnie nastawieni do życia. Są to niezaprzeczalne fakty. Faktem jest także to, że możemy czerpać korzyści płynące ze światła słonecznego chroniąc się jednocześnie przed niekorzystnym wpływem promieni UV. W leczeniu depresji zimowych, w poprawie pogorszenia się nastroju i samopoczucia wywołanego zmniejszonym dostępem światła słonecznego stosuje się co prawda naświetlania, ale światłem widzialnym, nie potrzeba stosować zakresu promieniowania ultrafioletowego, żeby otrzymać dobre efekty. Ponadto światło poprawia humor, ale tylko poprzez bodźce wzrokowe. To one stymulują szyszynkę i pobudzają ją do wydzielania serotoniny- hormonu dobrego samopoczucia. W solarium oczy są zasłaniane specjalnymi okularami, tak więc opinie na temat solarium, mówiące, że działa ono korzystnie, gdyż m.in. poprawia nasze samopoczucie nie są według mnie przekonujące. To, że po sesji w solarium czujemy się lepiej zawdzięczamy bardziej chwili relaksu i poczuciu, że jakoby dzięki opaleniźnie stałyśmy się bardziej atrakcyjne, a nie samym promieniom ultrafioletowym. Wobec tylu zagrożen jakie niesie ze sobą solarium, lepiej chyba skorzystać z innych form relaksu!! Jak do tej pory w przypadku promieniowania UVA nie doszukano się korzystnych efektów jego działania, natomiast promienie UVB posiadają kilka zalet.

83 PRZESZCZEPY SKÓRY: Przeszczepy skóry owłosionej
Przeszczep skóry pozbawionej naskórka Przeszczepy skóry pozbawionej naskórka z tkanką tłuszczową Przeszczepy skórno-tłuszczowe Przeszczepy skórno-chrzęstne Przeszczepy błony śluzowej

84 Przeszczepy skóry owłosionej
Przeszczepy skóry owłosionej wykorzystuje się przede wszystkim w celu uzupełniania owłosienia utraconego w przebiegu procesu łysienia, rzadziej w przypadkach o podłożu urazowym (skalpacje i oparzenia). Dzięki rozwojowi technik płatowych, wykorzystywaniu ekspanderów tkankowych, a także zminimalizowaniu typowych przeszczepów do pojedynczych cebulek włosowych, zastosowanie konwencjonalnych przeszczepów skóry owłosionej uległo znacznemu ograniczeniu. Do ich pobierania używane są "sztance" o różnych średnicach, zazwyczaj nieprzekraczających 4-5 mm (rys. 1A). Najczęściej przeszczepy pobierane są z okolicy potylicznej, gdzie zwykle włosy utrzymują się najdłużej i są najgęściejsze (rys. 1B).

85 Rys. 1A Rys. 1B

86 Po ich przygotowaniu - usunięciu nadmiaru podskórnej tkanki tłuszczowej i uszkodzonych cebulek włosowych - są one wprowadzane do wykonanych uprzednio otworów (o mniejszej średnicy) w miejscu, gdzie istnieje niedobór lub brak owłosienia. Jest to najczęściej okolica czołowa lub czołowo-skroniowa. Odległość między wykonanymi otworami zwykle równa jest średnicy samych otworów (rys. 1C). Rys. 1C

87 W okresie pooperacyjnym włosy z przeszczepionej skóry wypadają, aby odrosnąć ponownie po upływie kilku miesięcy. Kolejne etapy zabiegu odtwórczego wykonywane w odstępach kilkumiesięcznych polegają na stopniowym wypełnianiu "luk" pomiędzy wgojonymi już przeszczepami. Wykorzystanie przeszczepów skóry owłosionej jest również jedną z metod operacyjnych używanych do odtworzenia brwi. W tym celu zwykle pobiera się - z okolicy potylicznej - pasek skóry owłosionej o szerokości nieprzekraczającej 0,5 cm, który przeszczepia się w miejsce ubytku brwi i stabilizuje pojedynczymi szwami materacowymi (rys. 2A). W przypadku konieczności odtworzenia szerszych brwi, można wykorzystać 2 paski przeszczepu skóry owłosionej: wprowadza się je w 2 równoległe nacięcia skóry oddzielone od siebie mostkiem o szerokości co najmniej 2-3 mm (rys. 2B). Rys. 2A Rys. 2B

88 Należy pamiętać, iż włosy rosną zwykle pod pewnym kątem do powierzchni skóry. Pobierając przeszczepy skóry owłosionej, cięcie należy poprowadzić równolegle do włosów, a nie prostopadle do skóry (rys. 3). Rys. 3 Po wprowadzeniu przeszczepu skóry owłosionej w miejsce ubytku, włosy w obrębie przeszczepu powinny się układać równolegle do włosów z okolicy ubytku.

89 Przeszczepy skóry pozbawionej naskórka
Od chwili, gdy zaczęto używać siatek polipropylenowych i Gore-Texowych, przeszczepy skóry pozbawionej naskórka straciły na znaczeniu jako materiał wzmacniający powłoki w operacyjnym leczeniu przepuklin. Niekiedy są one wykorzystywane do wypełniania ubytków tkanek miękkich. Niewielkie przeszczepy skóry pozbawionej naskórka pobiera się - podobnie jak przeszczepy skóry pełnej grubości - po okrojeniu i wycięciu odpowiednich rozmiarów wrzeciona skóry (p. rys. 4D-F; Podstawy chirurgii plastycznej - cz. IX), usuwa się podskórną tkankę tłuszczową (p. rys. 4G; Podstawy chirurgii plastycznej - cz. IX). W analogiczny sposób nożyczkami (tzw. rogówkowymi) ścina się naskórek i przeszczep jest gotowy do wsunięcia w miejsce ubytku. Naskórek można również usunąć, zeskrobując go ostrzem chirurgicznym z powierzchni skóry właściwej. Wykorzystując dermatom klejowy można uzyskać przeszczepy skóry pozbawionej naskórka o większych rozmiarach. Po nastawieniu odpowiedniej odległości pomiędzy bębnem dermatomu a tnącym nożem, pobiera się przeszczep skóry pełnej grubości (p. rys. 5A-D; Podstawy chirurgii plastycznej - cz. VII). Pozostaje on przytwierdzony klejem do bębna dermatomu. Redukując nieznacznie odległość pomiędzy nożem a bębnem, ścina się resztki podskórnej tkanki tłuszczowej (rys. 4A). Rys. 4A

90 Dalsze zmniejszenie odległości między nożem a bębnem pozwala na odcięcie - w analogiczny sposób - "plastra" skóry właściwej, który jest gotowy do wykorzystania w formie przeszczepu, od cienkiej warstwy brodawkowatej skóry wraz z naskórkiem (stanowiącej de facto cienki przeszczep skóry pośredniej grubości), nadal przyklejonej do bębna dermatomu (rys. 4B). Przeszczep skóry pozbawionej naskórka wprowadza się w miejsce ubytku, zaś przeszczep skóry pośredniej grubości, po odklejeniu od bębna dermatomu (p. rys. 5G; Podstawy chirurgii plastycznej - cz. VII) - rozkłada się w miejscu powstałego ubytku, a ponad nim zakłada się typowy opatrunek (p. rys. 6; Podstawy chirurgii plastycznej - cz. VIII Rys. 4B

91 Przeszczepy skóary pozbawionej naskórka z tkanką tłuszczową
Przeszczepy pozbawionej naskórka skóry z tkanką tłuszczowa służą do wypełniania większych ubytków tkanek miękkich. Wprowadzenie nowych technik operacyjnych, niejednokrotnie opartych na zespoleniach mikronaczyniowych, również znacznie ograniczyło ich zastosowanie kliniczne. Niekiedy także przeszczepy wykorzystywane są jeszcze m.in. do operacyjnego leczenia połowiczego zaniku twarzy (choroba Romberga). Stosując je, należy pamiętać o ich znacznej skłonności do wtórnego zmniejszenia swej pierwotnej objętości, spowodowanej stopniowym zanikiem podskórnej tkanki tłuszczowej, sięgającym nawet kilkudziesięciu procent. Miejscami wykorzystywanymi do pobrania tych przeszczepów są zwykle powłoki brzucha lub okolice fałdów pośladkowych. Niewielkie przeszczepy uzyskuje się podobnie jak w przypadku przeszczepów skóry pełnej grubości, z tym że usuwany jest jedynie naskórek, a nie podskórna tkanka tłuszczowa. Pozyskanie przeszczepów o większych rozmiarach wymaga postępowania zbliżonego do pobierania przeszczepów skóry pozbawionej naskórka; najpierw pobiera się przeszczep skóry pośredniej grubości, którego wielkość odpowiada planowanej powierzchni przeszczepu (rys. 5A). Następnie z dna powstałego ubytku pobiera się masę tkankową zawierającą skórę właściwą i podskórną tkankę tłuszczową (rys. 5B, C), a powstały ubytek sięgający niekiedy powięzi, pokrywa się uprzednio pobranym przeszczepem skóry pośredniej grubości.

92 Rys. 5A Rys. 5B, C

93 Przeszczepy skórno-tłuszczowe
Pobierane z płatka małżowiny usznej, niewielkie przeszczepy skórno-tłuszczowe o powierzchni nieprzekraczającej 1 cm2, wykorzystywane są niekiedy do rekonstrukcji ubytków przegrody skórnej nosa (rys. 6). Rys. 6

94 Przeszczepy skórno-chrzęstne
Przeszczepy skórno-chrzęstne przede wszystkim stosuje się w zabiegach rekonstrukcyjnych ponowotworowych lub pourazowych ubytków skrzydełek, a niekiedy także i przegrody skórnej nosa. Uzyskiwane są one najczęściej z małżowiny usznej, a wybór konkretnego miejsca pobrania zależy od kształtu ubytku. Warunkami wgojenia takiego przeszczepu są: szeroki kontakt z dobrze ukrwionym podłożem oraz jego niewielka powierzchnia (do 1-1,5 cm2). Najprostszym sposobem uzupełnienia istniejącego ubytku jest wycięcie okalającej go blizny i doszycie przeszczepu - o odpowiednich rozmiarach i kształcie - do okrwawionych brzegów ubytku (rys. 7A, B).

95 Rys. 7A, B

96 W celu zwiększenia powierzchni przylegania przeszczepu do brzegów ubytku, można naciąć skrzydełko nosa równolegle do krawędzi ubytku, zsunąć w dół wytworzony mostek tkankowy, a w powstałe okienko włożyć domodelowany przeszczep (rys. 8). Rys. 8

97 Czasami możliwe jest również wytworzenie ponad ubytkiem skrzydełka niewielkich płatów skórnych, uszypułowanych na granicy ubytku. Odwrócenie ich o 180 stopni pozwala na odtworzenie wewnętrznej (przedsionkowej) warstwy skrzydełka. Warstwa zewnętrzna, będąca okrwawioną powierzchnią płatów, pokrywana jest przeszczepem skórno-chrzęstnym pobieranym najczęściej z tylnej powierzchni małżowiny (rys. 9A-D). Rys. 9 A,B Rys. 9D Rys. 9C

98 Sposób ten umożliwia rzeczywiście szeroki styk przeszczepu z podłożem, co ułatwia wgojenie przeszczepu. Warunkiem niezbędnym do jego zastosowania okazuje się brak zbliznowacenia tkanek miękkich w okolicy ubytku. Po pobraniu przeszczepu skórno-chrzęstnego z małżowiny usznej, należy prawidłowo zamknąć ranę w jej obrębie. Małżowina uszna (jakkolwiek mniejsza), powinna pozostać bez widocznej deformacji, a sposób ostatecznego jej wymodelowania zależy zarówno od jej pierwotnego kształtu, jak też od miejsca pobrania przeszczepu (rys. 10A-E). Rys. 10 E Rys. 10 A-B Rys. 10 C-D

99 Przeszczepy błony śluzowej
Miejscami pobierania przeszczepów błony śluzowej są policzek lub nos. Czasami przeszczepy błony śluzowej policzka wykorzystuje się w celu uzupełnienia ubytku (pogłębienia) błony śluzowej przedsionka jamy ustnej. Zwykle używa się ich - wykonując plastykę miejscową - w razie obecności pourazowych przykurczów bliznowatych, gdy rozmiary lub umiejscowienie ubytku uniemożliwiają użycie płatów z bezpośredniego sąsiedztwa. Przeszczepy pobiera się i wszywa w miejsce ubytku podobnie jak przeszczepy skóry. Przeszczepy błony śluzowej nosa stosuje się, aby odtworzyć spojówkę powiekową - w zabiegach odtwórczych pełnych ubytków powiek dolnych o dużych rozmiarach, spowodowanych najczęściej wycięciem nowotworu. Zwykle wraz z błoną śluzową pobiera się pasek chrząstki przegrody nosa, mający za zadanie zastąpienie resekowanej tarczki powieki dolnej (rys. 11). Rys. 11

100 Miejsce pobrania przeszczepu pozostawiane jest do samoistnego wygojenia - pokrycia nabłonkiem od brzegów ubytku, co następuje w czasie dni. Na ten okres przewód nosowy po stronie operowanej tamponuje się gazą wazelinową. Sam przeszczep, ułożony błoną śluzową do wewnątrz (w kierunku gałki ocznej), pokrywa się zwykle płatem z policzka odtwarzającym powierzchnię skórną powieki (rys. 12A, B). Rys. 12A, B

101 AUTORZY: ANNA BARAN KAROLINA KORUSIEWICZ PAULINA ŚWIERCZYNA