BEZPIECZEŃSTWO W PRZESTRZENI EUROATLANTYCKIEJ I EUROAZJATYCKIEJ

Prezentacja na temat: "BEZPIECZEŃSTWO W PRZESTRZENI EUROATLANTYCKIEJ I EUROAZJATYCKIEJ"— Zapis prezentacji:

1 BEZPIECZEŃSTWO W PRZESTRZENI EUROATLANTYCKIEJ I EUROAZJATYCKIEJ
Stanisław KOZIEJ BEZPIECZEŃSTWO W PRZESTRZENI EUROATLANTYCKIEJ I EUROAZJATYCKIEJ SGH

2 Tematy Nowa jakość środowiska bezpieczeństwa – tendencje globalizowania, uinformacyjniania i asymetryzowania Zmiany strategii bezpieczeństwa międzynarodowego – ONZ, NATO, UE, USA: nowe koncepcje i praktyka strategiczna Polska w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego – nowe wyzwania operacyjne i transformacyjne SGH

3 Literatura (1) S. Koziej: Między piekłem a rajem. Szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2006 Strona internetowa – The European Security Strategy Building on common interests, EUISS 2009, E. Lucas, Nowa zimna wojna. Jak Kreml zagraża Rosji i Zachodowi, DW REBIS, Poznań 2008 Global Trends 2025: A Transformed World, NIC, November 2008, df Towards a grand strategy for an uncertain world, Noaber Foundation ( M. Madej, Zagrożenia asymetryczne bezpieczeństwa państw obszaru transatlantyckiego, PISM, Warszawa 2007 R. Kuźniar: Polityka i siła, Wyd. Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2005 SGH

4 Literatura (2) H. Munkler, Wojny naszych czasów, Wyd. WAM, Kraków 2004
Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie (red. nauk. R. Zięba), Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008 Świat współczesny wobec użycia siły zbrojnej. Dylematy prawa i polityki, Red. nauk. J. Kranz, IWEuroPrawo, Warszawa 2009 Z. Brzeziński, B. Scowcroft, Ameryka i świat, Wydawnictwo Świat i My, Łódź 2009 J. S. Nye jr., Konflikty międzynarodowe. Wprowadzenie do teorii i historii, WAiP, Warszawa 2009 A. i H. Toffler: Wojna i antywojna, Wyd. Literackie MUZA, Warszawa 1997 R. Kagan: Potęga i raj. Ameryka i Europa w nowym porządku świata, Wyd. Studio EMKA, Warszawa 2003 Koncepcja strategiczna NATO, ( Strategia bezpieczeństwa UE, ( SGH

5 Strategiczne środowisko
bezpieczeństwa SGH

6 Zmiana środowiska bezpieczeństwa
Globalizacja i rewolucja informacyjna - środowisko GLOBINFO – zglobalizowane i uinformacyjnione, sieciowe Rewolucja polityczna – asymetryzacja środowiska -rozpad symetrycznego świata dwubiegunowego i erupcja asymetrycznych relacji bezpieczeństwa nuklearnego i konwencjonalnego Rewolucja strukturalna - podmioty niepaństwowe, państwa problemowe (zbójeckie i upadłe), mocarstwa „wschodzące” SGH

7 Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (1)
Zwiększają szanse współdziałania międzynarodowego na polu bezpieczeństwa Rodzą dodatkowe wyzwania mobilizujące do wysiłków na rzecz bezpieczeństwa Stwarzają dodatkowe ryzyka związane z szerszą aktywnością zewnętrzną SGH

8 Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (2)
Zmniejszają groźbę wojny globalnej Umiędzynarodawiają konflikty i kryzysy wewnętrzne i lokalne Globalizują plagi społeczne – np. AIDS, przestępczość, terroryzm Rodzą jakościowo nowe zagrożenia informacyjne (np. cyberterroryzm) SGH

9 Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (3)
Zwiększają rolę podmiotów niepaństwowych (NGO, grupy terrorystyczne) Zwiększają rolę opinii publicznej w rozstrzyganiu kwestii bezpieczeństwa SGH

10 Istota terroryzmu Celowe (świadomie zamierzone) i spektakularne atakowanie niewinnych, postronnych osób dla pośredniego (asymetrycznego - poprzez zastraszanie opinii publicznej) oddziaływania na przeciwnika politycznego lub ideologicznego Rzeczywisty cel ulokowany poza atakowanym obiektem SGH

11 Istota terroryzmu Walka – atakowanie przeciwnika B A
Terroryzm – atakowanie otoczenia B A SGH

12 Nowa jakość terroryzmu
globalizacja i uinformacyjnienie – globalna sieć terrorystyczna proliferacja fundamentalizmu i radykalizmu – alkaidyzm? terroryzm samobójczy terroryzm masowego rażenia globalna sieć terrorystyczna – nowe, asymetryczne mocarstwo światowe ery informacyjnej? SGH

13 Wymiary asymetryczności terroryzmu globalnego
Wymiar humanistyczny: emocjonalizm przeciw racjonalizmowi Wymiar ideologiczny: radykalizm i fundamentalizm religijny (al-kaidyzm, dżihadyzm?) przeciw demokracji i liberalizmowi politycznemu Wymiar organizacyjny: sieciowość przeciw hierarchiczności Wymiar instrumentalny: środki proste i powszechne przeciw technicznie zaawansowanym i specjalistycznym Wymiar operacyjny: terroryzm samobójczy i taktyka maksymalizacji strat przeciw taktyce minimalizacji strat własnych i przeciwnika SGH

14 Postklasyczna era nuklearna
zimna wojna – klasyczne, symetryczne odstraszanie proliferacja – nowi, asymetryczni dysponenci: państwa niepewne i struktury niepaństwowe Asymetryczność roli: broń ostateczna (używana z konieczności, strategia odstraszania) – broń pierwszego użycia (używana z wyboru, strategia szantażu) bezpieczeństwo utrzymywania broni jądrowej (dostęp fizyczny i informacyjny) Asymetryczność zagrożeń i strategii nuklearnych oraz duże prawdopodobieństwo użycia broni nuklearnej – nowa jakość SGH

15 Prawdopodobieństwo użycia BJ przez terrorystów
Według amerykańskich analityków: 20% - że w ciągu roku 30% do ponad 50% - że w ciągu dekady w ogóle – nieuniknione SGH

16 Konflikty i kryzysy regionalne
Bałkany – kryzysy przytłumione, czuwać Afganistan – czarna dziura bezpieczeństwa światowego, groźba II Wietnamu dla NATO; nowa strategia Obamy - strategia prewencyjna (jak Busha) Irak – światełko w tunelu, „nie zdmuchnąć” Iran i Pakistan – tykające bomby; groźba nuklearyzacji Bliskiego Wschodu i nuklearyzacji terroryzmu Izrael/Palestyńczycy – zmienić konflikt asymetryczny w symetryczny Rosyjska strefa wpływów (Europa Wschodnia, Kaukaz, Azja Centralna) – od polityki postradzieckiej do neorosyjskiej: „mała zimna wojna” (wymiary: militarny, informacyjny, energetyczny) SGH

17 Główne narodowe ograniczenia użycia wojsk w Afganistanie
• German troops are restricted to conducting operations in northern Afghanistan before nighttime and never more than two hours away from a well-equipped hospital; • Turkish troops are restricted to Kabul; • Southern European troops are barred from fighting in snow; • Troops of one unidentified member country are required to consult their national government before deploying within one kilometer of the Pakistani border; • One unidentified member country prohibits troops from other nations from flying in its aircraft. A further problem with caveats is that they are occasionally unofficial, unwritten, and not declared until an operation is underway. SGH

18 Niespokojny świat XXI wieku
”Szare” bezpieczeństwo (między piekłem a rajem) „Skrzyżowanie” terroryzmu z BMR – kwintesencja zagrożeń SGH

19 STRATEGIE BEZPIECZEŃSTWA
MIĘDZYNARODOWEGO S SGH

20 Zmiana strategiczna Nieadekwatność i nieefektywność symetrycznych procedur (dwubiegunowość i równoważne relacje między mocarstwami) z czasów zimnej wojny ONZ – istota nieefektywności w pozimnowojennych warunkach, potrzeba i próby reformy Nowa ONZ? SGH

21 USA – nowa strategia hegemona światowego
Szok po 11 września nowe koncepcje strategiczne (system strategii narodowych) Nieadekwatność dotychczasowej strategii odstraszania (MAD) w stosunku do terrorystów i państw zbójeckich Prewencja i uderzenia uprzedzające w walce z terroryzmem i BMR Obrona przeciwrakietowa – odpowiedź na asymetryczne zagrożenia rakietowo- nuklearne SGH

22 Zapobieganie i uprzedzanie ataku (Preventive and preemptive)
Prawdopodobieństwo ataku z poważnymi szkodami Prewencja (tylko RB ONZ) Uprzedzanie ataku (uprawnione) SGH

23 Geneza obrony przeciwrakietowej
Historyczna - wyścig „miecza i tarczy” Technologiczna - dziś rakiety głównym nośnikiem siły uderzeniowej, przeciwrakiety – technicznie możliwe Strategiczna – asymetryczne środowisko nuklearno-rakietowe SGH

24 Sens obrony przeciwrakietowej
Ma sens w relacjach asymetrycznych; nie ma sensu w relacjach symetrycznych Rola obrony przeciwrakietowej w systemie bezpieczeństwa: jeden z instrumentów strategicznych – obok takich, jak: Nieproliferacja i kontrproliferacja Odstraszanie Interwencje prewencyjne i uderzenia uprzedzające SGH

25 Istota zmiany amerykańskiej koncepcji budowy OP
Cel ten sam: zintegrowany, wielowarstwowy system obrony przeciwrakietowej Inna koncepcja Bush: najpierw strategiczna obrona kontynentu amerykańskiego potem regionalne uzupełnienia Obama: najpierw regionalne systemy OP potem strategiczny segment do obrony kontynentu amerykańskiego SGH

26 NATO Transformacja i potknięcia
Nowa pozimnowojenna strategia: od konfrontacji do współpracy, partnerstwa i członkostwa Kosowo: pierwsza interwencja 11.09 – art. 5. 2003 – Irak i Turcja, art. 4. NATO wobec sytuacji trudnokonsensusowych Afganistan – ryzyko „psucia się” NATO Cyber-defense, bezpieczeństwo energetyczne, obrona przeciwrakietowa, NRF - kłopoty GLOBALTO? SGH

27 SGH

28 Strategia UE - cele przeciwdziałanie zagrożeniom (inaczej niż tradycyjna samoobrona przed agresją, z dala od granic, wyprzedzająco, nie tylko militarnie) poszerzanie strefy bezpieczeństwa w bezpośrednim sąsiedztwie (EW, Bałkany, Kaukaz, BW, M. Śródziemne) wzmocnienie multilateralnego ładu międzynarodowego (ONZ, NATO, inne podmioty) SGH

29 UNIA EUROPEJSKA: Traktat lizboński (1)
Misje UE - wspólne działania rozbrojeniowe, humanitarne i ratownicze, doradztwo i wsparcie wojskowe, zapobieganie konfliktom i utrzymywanie pokoju oraz misje zbrojne w ramach reagowania kryzysowego, w tym przywracania pokoju i stabilizacji pokonfliktowej. Mogą one służyć walce z terroryzmem, w tym przez wspieranie państw trzecich w zwalczaniu terroryzmu na ich terytoriach. SGH

30 UNIA EUROPEJSKA (2) Państwa członkowskie, które spełniają wyższe kryteria w zakresie potencjału wojskowego oraz zamierzają przyjąć większe zobowiązania wojskowe z uwagi na najbardziej wymagające misje, mogą ustanowić współpracę strukturalną SGH

31 UNIA EUROPEJSKA (3) Docelowo = wspólna obrona, jeśli tak postanowi Rada Europejska. Do tego czasu możliwe bliższe współdziałanie obronne części członków (wzajemna pomoc wojskowa i cywilna w razie agresji bezpośredniej) Państwa te na co dzień realizują tzw. współpracę strukturalną SGH

32 UNIA EUROPEJSKA: perspektywa
NATO- bis? Tandem NATO – UE? SGH

33 „Uboczne” skutki Organizacje międzynarodowe - koalicje „ad hoc” (zadaniowe) Strategie międzynarodowe – strategie narodowe (renacjonalizacja praktyki strategicznej) SGH

34 Rosja Jelcyn – polityka postsowiecka: poszukiwanie miejsca w nowym porządku strategicznym w latach 90. Putin/Miedwiediew – polityka neo- rosyjska: strategia „małej zimnej wojny” o wyłączną strefę wpływów Projekt traktatu o bezpieczeństwie europejskim SGH

35 Chiny Tradycyjne balansowanie między celami rozwoju (gromadzenie potencjału narodowego) i bezpieczeństwa (eksploatowanie potencjału)‏ Pragmatyzm - priorytet dla celów rozwojowych Treść założeń strategicznych: pokojowy rozwój, unikanie użycia siły, nieingerencja w sprawy wewnętrzne, obronny charakter strategii wojskowej. Drugie mocarstwo ekonomiczne świata do 2025; najwiekszy importer surowców USA i Tajwan - główne punkty odniesienia Październik 2007 WSHiP 35 SGH

36 Organizacje euroazjatyckie
Wspólnota Niepodległych Państw (rosyjski odpowiednik UE?) Organizacja Traktatu o Kolektywnym Bezpieczeństwie (rosyjski odpowiednik NATO?) Szanghajska Organizacja Współpracy SGH

37 Inni ważni gracze Indie – kurs na nowoczesność
Francja – ambicje przewodzenia w Europie Wielka Brytania – pragmatyzm, strategia balansowania Niemcy – siła gospodarcza, politycznie - w punkcie zwrotnym? Japonia – jak Niemcy Pakistan – tykająca bomba nuklearna Izrael – siła wpływów Październik 2007 WSHiP 37 SGH

38 SGH

39 Pozapaństwowe podmioty
Dalszy względny (w stosunku do tradycyjnych państw) wzrost siły różnych podmiotów niepaństwowych (organizacje biznesowe, plemienne, religijne, sieci terrorystyczne, kryminalne itp.) Niektóre państwa mogą nawet być przejmowane i prowadzone przez sieci przestępcze W niektórych regionach Afryki i Azji Płd. tradycyjnie pojmowane państwa mogą wręcz zanikać z powodu niezdolności rządów do zapewnienia podstawowych potrzeb, w tym bezpieczeństwa Global Trends 2025: A Transformed World, November 2008 SGH

40 Przyszły ład międzynarodowy
Najbardziej wyróżniającą cechą „nowego ładu” będzie przejście od świata jednobiegunowego zdominowanego przez USA do względnie nieuporządkowanej struktury starych mocarstw i państw wschodzących oraz przechodzenie siły wpływów z podmiotów państwowych do niepaństwowych SGH

41 Główne problemy pozimnowojennej strategii globalnej
interwencje humanitarne operacje uprzedzające operacje prewencyjne operacje stabilizacyjne obrona przeciwrakietowa bezpieczeństwo energetyczne główne wyzwanie: przyjąć wspólną strategię globalną, aby uniknąć anarchii strategicznej SGH

42 koncepcja strategiczna
Polska koncepcja strategiczna SGH

43 Polska strategia bezpieczeństwa
Strategia 2007 przyjęta w okresie vacuum rządowego Dobry krok w kierunku integracji bezpieczeństwa, ale nie dokończony Słabość części preparacyjnej (transformacyjnej) – budowa, utrzymywanie i transformowanie systemu bezpieczeństwa SGH

44 Koncepcja bezpieczeństwa: dylematy strategiczne
Zmieniająca się wartość sojuszy (NATO, UE) dla bezpieczeństwa Polski Strategiczne stanowisko Polski wobec relacji NATO – UE Strategia udziału w operacjach sojuszniczych NATO i UE Polska wobec tarczy antyrakietowej - w świetle relacji z USA, NATO i UE SGH

45 Udział w operacji NATO w Afganistanie
Dylematy sojusznicze Wspierać USA, ratować NATO i dbać o własne interesy bezpieczeństwa Dylematy narodowe Konsolidacja organizacyjna, ograniczenia operacyjne a odpowiedzialność za strefę Koszty w kontekście profesjonalizacji SGH

46 Amerykańska obrona przeciwrakietowa w Polsce
Kontekst amerykański (proporcjonalne partnerstwo strategiczne) Kontekst rosyjski (kolejne, po wejściu do NATO, uniezależnienie strategiczne Polski od Rosji) Kontekst sojuszniczy (przyszła obrona przeciwrakietowa NATO i UE) Kontekst narodowy (zainicjowanie budowy „narodowej tarczy” jako koniecznego wkładu do systemu NATO) SGH

47 Strategia preparacyjna (transformacyjna)
Integracja systemu kierowania – na wszystkich szczeblach: Państwo: decydent (P+RM), organy doradcze (RBN+?), organy sztabowe (BBN+…RCB?) SZ – konsolidacja (błędy: szef obrony, redyslokacja dowództw) Profesjonalizacja wyspecjalizowanych podsystemów wykonawczych - SZ: Profesjonalizacja = uzawodowienie, modernizacja techniczna, szkolenie Paradygmat jakościowy: wielkość wtórna wobec jakości Powszechność przygotowań na rzecz bezpieczeństwa System edukacji powszechnej Lokalne systemy bezpieczeństwa, zamiast systemu OT system BT SGH

48 Synteza Skrzyżowanie terroryzmu z BMR – główne zagrożenia asymetryczne
Strategia wyprzedzania – odpowiedzią na asymetryczność zagrożeń Strategia globalna odpowiedzią na niebezpieczeństwo anarchii strategicznej Zintegrowany, profesjonalny i powszechny system bezpieczeństwa narodowego SGH