PRAWO MEDYCZNE wykład 2 Prawne aspekty badań prenatalnych. Eutanazja

Prezentacja na temat: "PRAWO MEDYCZNE wykład 2 Prawne aspekty badań prenatalnych. Eutanazja"— Zapis prezentacji:

1 PRAWO MEDYCZNE wykład 2 Prawne aspekty badań prenatalnych. Eutanazja
KATEDRA I ZAKŁAD MEDYCYNY SĄDOWEJ A.M. WE WROCŁAWIU Prof. dr hab. Barbara Świątek PRAWO MEDYCZNE wykład 2 Prawne aspekty badań prenatalnych. Eutanazja Transplantacja. Przerywanie ciąży.

2 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATAlNYCH
PŁÓD, ZWANY W PRZEPISACH PRAWNYCH DZIECKIEM POCZĘYTM, JEST W ŚWIETLE PRAWA –PACJENTEM, KTÓRY MA PRAWO DO ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH, A JEGO MATKA MA PRAWO DO INFORMACJI O JEGO STANIE ZDROWIA

3 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATAlNYCH
Zmiany przepisów, dotyczących badań prenatalnych: Stary Kodeks Karny – art. 23 b wpisany do kodeksu przez Ustawę z dnia r o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży ( Dz.U. Nr. 17.poz. 78). Skreślenie z kodeksu art. 23.b. przez znowelizowaną w dniu r. w/w tzw. „ustawę antyaborcyjną”, Nowelizacja ta Orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia r uznana została za niezgodną z konstytucją przez to, że narusza „gwarancje konstytucyjne odnoszące się do ochrony zdrowia dziecka poczętego i jego niezakłóconego rozwoju”, Wprowadzenie Ustawą z dnia r ( Dz.U. Nr.64, poz.729) art. 157 a do Nowego Kodeksu Karnego

4 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Stary Kodeks Karny Art. 23.b.: § 1. Dziecko poczęte nie może być przedmiotem działań innych niż te, które służą ochronie życia i zdrowia jego lub jego matki, z wyjątkiem działań określonych w paragrafie 2. § 2. Dopuszcza się badania przedurodzeniowe, nie zwiększające wyraźnie ryzyka poronienia w przypadku, gdy: dziecko poczęte należy do rodziny obciążonej genetycznie, istnieje podejrzenie występowania choroby genetycznej możliwej do wyleczenia, zaleczenia bądź ograniczenia jej skutków w okresie płodowym, istnieje podejrzenie ciężkiego uszkodzenia płodu

5 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Zakres jurysdykcji w/w artykułu: *ściśle określone warunki, w których badania prenatalne były prawnie dopuszczalne, *rodzaj dopuszczalnych prawnie badań określono jako „nie zwiększające wyraźnie ryzyka poronienia”

6 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 4 czerwca r. (Dz.U.Nr.104, poz. 661) Art „pacjent ma prawo do: świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej”.

7 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Art.157a Kodeksu Karnego:  § 1.Kto powoduje uszkodzenia ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia, zagrażający jego życiu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2.Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego są następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego. § 3. Nie podlega karze matka dziecka poczętego, która dopuszcza się czynu określonego w paragrafie 1

8 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Przepisy dodatkowe * Ustawa tzw „antyaborcyjna„ nowelizacja z 1996 r,. art. 1 p.2a: „organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych, są zobowiązane zapewnić swobodny dostęp do informacji i badań prenatalnych, szczególnie wtedy, gdy istnieje podwyższone ryzyko bądź podejrzenie wystąpienia wady genetycznej lub rozwojowej płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu płodu”

9 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
*Kodeks Etyki Lekarskiej z 1994 r: Art. 38 p.3. – Lekarz ma obowiązek zapoznać pacjentów , należących do grupy zwiększonego ryzyka z możliwościami diagnostycznymi i terapeutycznymi współczesnej genetyki lekarskiej, w tym diagnostyki przedurodzeniowej. Przekazując powyższe informacje lekarz ma obowiązek poinformować zainteresowanych o ryzyku związanym z przeprowadzeniem badań przedurodzeniowych”

10 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Zmiana Kodeksu w 2003 r: - projekt w zatwierdzeniu. Art. 38 p.3. – Lekarz ma obowiązek zapoznać pacjentów , należących do grupy zwiększonego ryzyka z możliwościami diagnostycznymi i terapeutycznymi współczesnej genetyki lekarskiej, w tym diagnostyki przedurodzeniowej. Przekazując powyższe informacje lekarz ma obowiązek poinformować zainteresowanych o ryzyku związanym z przeprowadzeniem badań przedurodzeniowych

11 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Zmiana Kodeksu w 2003 r: - projekt w zatwierdzeniu Art. 39 1. Podejmując działania lekarskie u kobiety w ciąży lekarz równocześnie odpowiada za zdrowie i życie jej dziecka. Dlatego obowiązkiem lekarza są starania o zachowanie zdrowia i życia dziecka również przed jego urodzeniem. 2. Lekarz powinien ocenić zarówno pozytywne jak i negatywne konsekwencje badań prenatalnych tak dla dziecka jak i matki. Lekarz nie powinien podejmować badań prenatalnych obarczonych większym ryzykiem zdrowotnym, niż spodziewane korzyści zdrowotne zarówno dla dziecka jak i matki

12 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Ocena prawna badań prenatalnych: Badania prenatalne są aktualnie jednym z wielu, rzec by można „normalnym” świadczeniem zdrowotnym : na straży jego realizacji stoi nawet, wpisany w ustawę nakaz administracyjny

13 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Realizacja kolejnych etapów badań prenatalnych : pełna informacja, skierowanie przez lekarza (ginekologa, pierwszego kontaktu, genetyka) do specjalistycznego ośrodka, wybór rodzaju badania przez specjalistę

14 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Jeżeli istnieją wskazania do przeprowadzenia specjalistycznego badania, także prenatalnego i lekarz nie kieruje na nie pacjentki, dopuszcza się błędu diagnostycznego z zaniechania. Lekarz ginekolog-położnik nie ma podstaw ani prawnych ani moralnych by odmówić kobietom w ciąży wykonania badań prenatalnych, także genetycznych. Bariery stawiane matkom, przy badaniach prenatalnych są łamaniem prawa.

15 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Odpowiedzialność lekarza: taka sama jak przy popełnieniu każdego innego błędu lekarskiego : karna , cywilna, zawodowa. Ustawa o zawodzie lekarza z dnia 5 grudnia 1996 r. (Dz.U. Nr. 28, poz. 152) Art.4. Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.

16 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Ustawa o zawodzie lekarza j.w. Art. 39. Lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych, niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem art. 30 z tym, że ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym zakładzie opieki zdrowotnej oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego

17 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Klauzula sumienia jest kategoria ściśle prawną. Dotyczyć może przekonań konkretnego lekarza, który może, powołując się na nie, odmówić wykonania badania; nie może natomiast odmówić skierowania pacjentki na nie.

18 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Pozwy przeciwko lekarzom o to, że stawiając złą diagnozę lub odmawiając przeprowadzenia badań, koniecznych dla postawienia prawidłowej diagnozy, uniemożliwiają rodzicom – wbrew prawu – podjęcie świadomej decyzji o urodzeniu lub nie ciężko chorego dziecka, są na Zachodzie nazywane sprawami o „złe urodzenie”.

19 PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH
Badania USG – występujące w praktyce błędy diagnostyczne nierozpoznanie bliźniaków – „zroślaków”, rozpoznanie ciąży bliźniaczej przy obecności jednego płodu, nieprawidłowa ocena masy ciała płodu, nierozpoznanie przemieszczenia trzewi jamy brzusznej do klatki piersiowej.

20 Termin eutanazja pochodzi z języka greckiego i oznacza dobrą śmierć.

21 EUTANAZJA KODEKS KARNY Art. 150. § 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego,podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

22 EUTANAZJA Kodeks Etyko Lekarskiej –1994 r. Rozdział – Pomoc chorym w stanach terminalnych Art. 30. Lekarz powinien dołożyć wszelkich starań , aby zapewnić choremu humanitarną opiekę terminalną i godne warunki umierania. Lekarz winien do końca łagodzić cierpienia chorych w stanach terminalnych i utrzymywać, w miarę możliwości , jakość kończącego się życia. Art. 31. Lekarzowi nie wolno stosować eutanazji

23 EUTANAZJA Kodeks Etyko Lekarskiej –1994 r. Rozdział – Pomoc chorym w stanach terminalnych Art. 32. W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku podejmowania i prowadzenia reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych. 2. Decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy do lekarza i jest związana z oceną szans leczniczych

24 EUTANAZJA Wykładnia art par.1 k.k. – eutanazja to wszelkie działania i zaniechania zmierzające do pozbawienia życia człowieka pod wpływem współczucia i na jego żądanie. W polskim prawie karnym eutanazja to zabójstwo człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego

25 EUTANAZJA W literaturze prawniczej brak jednolitego nazewnictwa tego przestępstwa. Używane są , przez różnych autorów, określenia: -      zabójstwo na żądanie, -         zabójstwo ze współczucia, -         zabójstwo eutanastyczne, -         zabójstwo na żądanie zabitego, -         zabójstwo z litości, -         eutanazja.

26 EUTANAZJA Eutanazja to uprzywilejowany typ zabójstwa.
- Eutanazja jest czynem przestępnym , który musi obligatoryjnie spełniać dwa warunki : żądanie przez przyszłą ofiarę pozbawienia jej życia oraz współczucie u sprawcy.Nie wystarczy tu zgoda ofiary na pozbawienie jej życia, musi być żądanie, nawet z elementami presji, ale wyrażone z pełnym rozeznaniem co do znaczenia tego żądania (Zoll – Komentarz do kk.).

27 EUTANAZJA Brak jest w przepisach jakichkolwiek wskazówek jaki stan fizyczny i psychiczny człowieka może uzasadniać tak silne współczucie dla niego, iż uzasadnia ono zabójstwo. Wszyscy automatycznie przyjmują , że eutanazja może mieć miejsce tylko w przypadku nieuleczalnej , śmiertelnej choroby, powodującej znaczne cierpienia fizyczne i psychiczne.

28 EUTANAZJA Sąd Najwyższy w wyroku z 1936 roku orzekł :” o współczuciu, które uzasadniałoby art. 227 k.k. (obecnie art.150 k.k.) może być mowa tylko w przypadku, gdy sprawca przekonany jest o tym, że osoba żądająca śmierci , cierpi tak silnie, iż ze względu na jej cierpienia śmierć stanowi dla niej raczej dobrodziejstwo i że śmierć może ją od tych cierpień wybawić”. (za D. Kowalską , Prokuratura i Prawo 1, 2002 r).

29 EUTANAZJA Żądanie może wynikać nie tylko z cierpień fizycznych, bezpośrednią jego przyczyną może być także – jak wskazał Sąd Najwyższy (jak wyżej) – tzw. zawód miłosny, który może wywołać cierpienia duchowe. Prezentowane były w literaturze prawniczej poglądy, że przyczyna eutanazji może być „groza hańby”. Takie stanowiska przyjmowane były tylko w okresie międzywojennym.W okresie późniejszym doktryna prawna przyjęła iż okolicznościami usprawiedliwiającymi popełnienie eutanazji mogą być tylko ważne powody , związane z cierpieniami fizycznymi a zatem : stan psychiczny chorych śmiertelne, cierpiących w związku z silnymi bólami , beznadziejny stan zdrowia itp. Obecnie zatem usprawiedliwieniem eutanazji są cierpienia ofiary, spowodowane nieuleczalną chorobą i agonią (za D. Kowalską j.w.)

30 EUTANAZJA W doktrynie prawnej wyróżnia się eutanazję czynną i bierną.
Eutanazja czynna - jest to postępowanie świadome, zmierzające do skrócenia życia chorego (M. Nesterowicz). W art. 150 k.k. ofiara eutanazji nie jest określona jako „chory”. Eutanazja bierna – przyśpieszenie śmierci poprzez zaprzestanie stosowania wobec osoby cierpiącej odpowiednich, podtrzymujących życie środków , odstąpienie od przedłużania życia np. przez odłączenie chorego od aparatury.

31 EUTANAZJA Nowy kodeks karny stworzył możliwość odstąpienia przez sąd od wymierzenia kary sprawcy eutanazji w „wyjątkowych wypadkach”. Przez „wyjątkowy wypadek” Zoll (Komentarz do k.k.) rozumie: „wyjątkowo silny nacisk motywacyjny na sprawcę, a więc wyjątkowo uzasadnione powody do współczucia dla ofiary”. Wg innych autorów ( W. Szkotnicki) ustawodawca miał na myśli zapewne „ takie sytuacje, w których terapia, często pozorna, przedłuża agonię, kiedy cierpienia chorego przekraczają zdolności ich znoszenia”.

32 EUTANAZJA Eutanazji nie wolno dokonać lekarzowi, gdyż jego powołaniem jest ratowanie życia człowieka. Moim zdaniem do tak głębokiego współczucia, które uzasadniałoby zadanie śmierci, jest zdolna tylko osoba bliska przyszłej ofierze. W niektórych krajach zalegalizowano eutanazję i w akcie tym – niestety – uczestniczą lekarze. Jest to możliwe ze względu na inne znaczenie tego określenia. Stosowne artykuły kodeksów karnych w tych krajach stawiają tylko jeden warunek uzasadniający eutanazję – żądanie śmierci przez przyszłą ofiarę tego uprzywilejowanego zabójstwa.

33 EUTANAZJA Art. 151 k.k. Kto namową lub przez udzielenie pomocy doprowadza człowieka do targnięcia się na własne życie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

34 TRANSPLANTACJA KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r.) Art. 30 Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

35 TRANSPLANTACJA Art. 19. 1. Pacjent ma prawo do:
USTAWA O ZAKAŁADCH OPIEKI ZDROWOTNEJ (Dz.U. nr 91 z 1991, poz 91) Art. 19. 1. Pacjent ma prawo do: 1)świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej, a w sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia odpowiednich świadczeń - do korzystania z rzetelnej, opartej na kryteriach medycznych procedury ustalającej kolejność dostępu do tych świadczeń,...

36 TRANSPLANTACJA USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682) Art. 1. 1. Ustawa reguluje pobieranie i przeszczepianie komórek, tkanek i narządów, pochodzących ze zwłok lub od żywego człowieka. 2. Ustawa nie dotyczy pobierania i przeszczepiania komórek rozrodczych i gonad, tkanek embrionalnych i płodowych oraz narządów rozrodczych i ich części, a także pobierania, przechowywania, przetaczania i dystrybucji krwi. Art. 2. Komórki, tkanki i narządy mogą być pobierane ze zwłok ludzkich w celach diagnostycznych, leczniczych, naukowych i dydaktycznych. Art. 3. Komórki, tkanki i narządy ze zwłok mogą być również pobierane w czasie sekcji zwłok przeprowadzanej na podstawie odrębnych przepisów.

37 TRANSPLANTACJA USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682) Art. 4. 1. Pobrania komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich można dokonać, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu. 2. W przypadku małoletniego lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może wyrazić, za jej życia, przedstawiciel ustawowy tej osoby. 3. W przypadku małoletniego powyżej lat szesnastu lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może wyrazić również ta osoba. 4. Przepisów ust. 1-3 nie stosuje się w przypadku pobierania komórek, tkanek i narządów w celu rozpoznania przyczyny zgonu i oceny w czasie sekcji zwłok postępowania leczniczego.

38 TRANSPLANTACJA Art. 5. 1. Sprzeciw może być wyrażony w formie:
USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682) Art. 5. 1. Sprzeciw może być wyrażony w formie: wpisu w centralnym rejestrze zgłoszonych sprzeciwów, oświadczenia pisemnego zaopatrzonego we własnoręczny podpis, oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków w chwili przyjęcia do szpitala lub w czasie pobytu w szpitalu. 2. Sprzeciw przedstawiciela ustawowego osoby małoletniej lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, może być wyrażony także w formie oświadczenia pisemnego złożonego w chwili przyjęcia tych osób do szpitala lub w czasie ich pobytu w szpitalu. 3. Sprzeciw jednego przedstawiciela ustawowego lub osoby, o której mowa w art. 4 ust. 3, jest skuteczny w stosunku do pozostałych. 4. Sprzeciw może być cofnięty w każdym czasie w formie pisemnego lub ustnego oświadczenia złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków.

39 TRANSPLANTACJA USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682) Art. 6. 1. Jeżeli zachodzi podejrzenie, że zgon nastąpił w wyniku czynu zabronionego pod groźbą kary, pobrania komórek, tkanek i narządów można dokonać po uzyskaniu od właściwego prokuratora informacji, że nie wyraża sprzeciwu wobec zamiaru pobrania komórek, tkanek i narządów, a gdy postępowanie jest prowadzone przeciwko nieletniemu - stanowiska sądu rodzinnego

40 TRANSPLANTACJA USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682) Art. 7. 1. Pobranie komórek, tkanek i narządów do przeszczepienia jest dopuszczalne po stwierdzeniu trwałego i nieodwracalnego ustania funkcji pnia mózgu (śmierci mózgowej). 2. Kryteria stwierdzenia trwałego i nieodwracalnego ustania funkcji pnia mózgu (śmierci mózgowej), ustalanie przez powołanych przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej specjalistów z odpowiednich dziedzin medycyny, Minister Zdrowia i Opieki Społecznej ogłasza w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. 3. Śmierć mózgową stwierdza jednomyślnie na podstawie kryteriów, o których mowa w ust. 2, komisja złożona z trzech lekarzy, w tym co najmniej jednego specjalisty w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii oraz jednego specjalisty w dziedzinie neurologii lub neurochirurgii.

41 TRANSPLANTACJA USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682) Art. 7. 4. Komisję, o której mowa w ust. 3, powołuje i wyznacza jej przewodniczącego kierownik zakładu opieki zdrowotnej. 5. Lekarze wchodzący w skład komisji nie mogą brać udziału w postępowaniu obejmującym przeszczepienie komórek, tkanek i narządów od osoby zmarłej, u której dana komisja stwierdziła śmierć mózgową. 6. Przed pobraniem komórek, tkanek i narządów od osoby zmarłej lekarz zasięga informacji, czy nie został zgłoszony sprzeciw w formie określonej w art. 5 lub w trybie przewidzianym w art. 6.

42 TRANSPLANTACJA USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682) Art. 9. 1. Komórki, tkanki i narządy mogą być pobierane od żywego człowieka w celu przeszczepienia innej osobie, przy zachowaniu następujących warunków: pobranie następuje na rzecz krewnego w linii prostej, osoby przysposobionej, rodzeństwa lub małżonka oraz, z zastrzeżeniem art. 10, na rzecz innej osoby bliskiej, kandydat na dawcę ma pełną zdolność do czynności prawnych i wyraził dobrowolnie przed lekarzem pisemną zgodę na pobranie komórek, tkanek lub narządu w celu ich przeszczepienia określonemu biorcy; wymóg określenia biorcy przeszczepu nie dotyczy pobrania szpiku lub innej regenerującej się komórki i tkanki,

43 TRANSPLANTACJA USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682) Art. 9. c.d. 8) kandydat na dawcę został uprzedzony o skutkach dla biorcy wynikających z wycofania zgody na pobranie komórek, tkanek lub narządu, związanych z ostatnią fazą przygotowania biorcy do dokonania ich przeszczepienia, 9) kandydat na biorcę został poinformowany o ryzyku związanym z zabiegiem pobrania komórek, tkanek i narządu oraz o możliwych następstwach pobrania dla stanu zdrowia dawcy, a także wyraził zgodę na przyjęcie komórek, tkanek lub narządu od tego dawcy; wymóg wyrażenia zgody na przyjęcie przeszczepu od określonego dawcy nie dotyczy szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek.

44 TRANSPLANTACJA USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682) Art. 10. 1. Pobranie komórek, tkanek i narządu na rzecz osoby bliskiej dawcy, nie będącej krewnym w linii prostej, osobą przysposobioną, rodzeństwem lub małżonkiem, wymaga orzeczenia sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu dawcy, wydanego w postępowaniu nieprocesowym.

45 TRANSPLANTACJA USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682) Art. 12. 1. Dane osobowe dotyczące dawcy i biorcy przeszczepu są objęte tajemnicą i podlegają ochronie przewidzianej w przepisach o tajemnicy zawodowej i służbowej oraz w przepisach dotyczących dokumentacji medycznej prowadzonej przez zakłady opieki zdrowotnej. 2. Jeżeli przeszczep ma być pobrany od żywego człowieka, przepis ust. 1 nie dotyczy ujawnienia danych osobowych o dawcy i o biorcy odpowiednio tym osobom.

46 TRANSPLANTACJA USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682) Art. 15. 1. Dopuszcza się, w celach leczniczych, przeszczepianie ludziom komórek, tkanek i narządów pochodzących od zwierząt. 2. Do przeszczepiania żywych komórek, tkanek i narządów, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy dotyczące eksperymentów medycznych.

47 TRANSPLANTACJA USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682) Art. 18. 1. Za pobrane od żywego dawcy lub ze zwłok ludzkich komórki, tkanki i narządy nie można żądać ani przyjmować zapłaty lub innej korzyści majątkowej.

48 TRANSPLANTACJA USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682) Art. 19. Kto rozpowszechnia ogłoszenia o odpłatnym zbyciu, nabyciu lub o pośredniczeniu w odpłatnym zbyciu lub nabyciu komórek, tkanek i narządów w celu ich przeszczepiania, podlega karze grzywny do zł.

49 TRANSPLANTACJA USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682) Art. 20. 1. Kto w celu uzyskania korzyści majątkowej nabywa lub zbywa cudze komórki, tkanki i narządy, pośredniczy w ich nabyciu lub zbyciu bądź bierze udział w przeszczepianiu pozyskanych wbrew przepisom ustawy komórek, tkanek lub narządu, pochodzących od żywego człowieka lub ze zwłok ludzkich, polega karze pozbawienia wolności do lat 3. 2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10

50 TRANSPLANTACJA- rozporządzenia wykonawcze
Warunki pobierania i przeszczepiania komórek, tkanek i narządów oraz sposób stwierdzania spełniania tych warunków. (Dz.U rozp ) Sposób dystrybucji komórek, tkanek i narządów. (Dz.U rozp ) Zasady i tryb ustalania kosztów pobrania, przechowywania i transportu komórek, tkanek i narządów oraz zwrotu tych kosztów. ( Dz.U rozp ) Centralny rejestr zgłoszonych sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów, sposób rejestracji sprzeciwów oraz sposób ustalania istnienia sprzeciwu w formie oświadczeń. (Dz.U rozp )

51 TRANSPLANTACJA - rozporządzenia wykonawcze
Sposób i tryb uzyskiwania informacji od prokuratora lub stanowiska sądu rodzinnego o nie wyrażeniu sprzeciwu na pobranie ze zwłok komórek, tkanek i narządów. (Dz.U rozp ) Wymogi, jakim powinna odpowiadać dokumentacja medyczna dotycząca pobierania komórek, tkanek i narządów, ich przechowywanie i przeszczepianie. (Dz.U rozp ) Sposób i warunki tworzenia krajowych i regionalnych banków komórek i tkanek przeznaczonych do przeszczepiania oraz ich zadania. (Dz.U rozp ) Wyznaczenie zakładów opieki zdrowotnej i innych jednostek organizacyjnych prowadzących krajowe listy osób oczekujących na przeszczepienie komórek, tkanek i narządów. (M.P zarz )

52 TRANSPLANTACJA - rozporządzenia wykonawcze
Wytyczne w sprawie kryteriów stwierdzenia trwałego i nieodwracalnego ustania funkcji pnia mózgu (śmierci mózgowej). Dz.Urz.MZ komunikat Kodeks Etyki Lekarskiej – rozdział: Transplantacja

53 TRANSPLANTACJA - rozporządzenia wykonawcze
Kodeks Etyki Lekarskiej – rozdział: Transplantacja Art. 33. Lekarz może pobierać komórki, tkanki i narządy ze zwłok w celu ich przeszczepiania, o ile zmarły nie wyraził za życia sprzeciwu. Art. 34. Lekarz, po stwierdzeniu śmierci mózgowej winien podtrzymywać funkcjonowanie komórek, tkanek i narządów, jeżeli mają one zostać przeszczepione. Art. 35. Lekarz nie może otrzymywać zapłaty za przeszczepiane komórki, tkanki i narządy..

54 TRANSPLANTACJA - rozporządzenia wykonawcze
Kodeks Etyki Lekarskiej – rozdział: Transplantacja Art. 36. Pobranie komórek, tkanek i narządów od żyjącego dawcy dla celów transplantacji może być dokonane tylko od dorosłego za jego pisemną zgodą, w warunkach pełnej dobrowolności, po uprzednim poinformowaniu go o wszelkich możliwych następstwach związanych z tym zabiegiem. Pobranie od żyjącego dawcy narządu niezbędnego do życia jest niedopuszczalne. Art. 37. Pobranie szpiku od dziecka jest dozwolone za zgodą jego przedstawiciela ustawowego. W przypadkach osób małoletnich, o ile są do tego zdolne, winno się uzyskać ich zgodę

55 TRANSPLANTACJA Transplantacja komórek , tkanek i narządów od wielu lat nie jest eksperymentem medycznym , lecz metodą leczniczą powszechnie stosowaną, mieszcząca się w standardach „aktualnej wiedzy medycznej”.

56 TRANSPLANTACJA Legalność czynności lekarskiej pobrania tkanki lub narządu ex vivo (wg M.Filara) – obowiązujące prawnie przesłanki: przynależność dawcy do grupy osób wymienionych w ustawie jako legitymowanych do bycia dawcą, zgoda dawcy (lub innego uprawnionego podmiotu czy organu) na pobranie tkanki lub narządu, celowość i zasadność dokonania przeszczepu z punktu widzenia aktualnego stanu wiedzy, przeprowadzenia zabiegu pobrania tkanki lub organu lege artis

57 TRANSPLANTACJA Ogólne przesłanki prawne uniemożliwiające pobranie tkanek i narządów pobranie nie może dotyczyć komórek rozrodczych i gonad, tkanek embrionalnych i płodowych oraz narządów rozrodczych i ich części, pobranie nie może nastąpić od osób nie mających pełnej zdolności do czynności prawnych (upośledzonych umysłowo lub chorych psychicznie)

58 TRANSPLANTACJA Pobranie tkanek lub narządów od żywego człowieka stanowi uszkodzenie ciała a nawet np. przy pobraniu nerki spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci innego ciężkiego kalectwa w rozumieniu art. 156 par.1 p.2 k.k. Lekarz, dokonujący pobrania tkanek lub narządu ex vivo, z zachowaniem wymogów podanych powyżej (pozytywnych i negatywnych) nie będzie odpowiadał (karnie, cywilnie, zawodowo) za uszkodzenie ciała dawcy ( choć je przecież umyślnie powoduje), nawet gdyby u dawcy nastąpiły niekorzystne następstwa zdrowotne, wykraczające poza granice przeciętnego ryzyka

59 TRANSPLANTACJA Zgoda domniemana:
Brak zgody – czyli sprzeciw to szczególna forma wyrażenia woli. Ażeby takie oświadczenie było skutecznym prawnie, musi spełniać następujące wymogi: osoba wyrażająca swa wole musi być uprawniona do jej udzielenia tj. być prawnym dysponentem określonych, chronionym prawem „dóbr”, oświadczenie woli musi być wynikiem integralnej i swobodnej decyzji, oświadczenie musi być wyrażone w stosownej formie (wymóg formalny).

60 TRANSPLANTACJA Formy oświadczenia o sprzeciwie określa art ustawy „transplantacyjnej”: -wpis w centralnym rejestrze zgłoszonych sprzeciwów to jedyna z dopuszczalnych form, którą można uznać za nie budzącą wątpliwości i obiektywnie poświadczająca wolę konkretnej osoby, -oświadczenie na piśmie, własnoręcznie podpisane może znajdować się w dokumentach osobistych potencjalnego dawcy, ale może być także dostarczane przez jego rodzinę. Brak możliwości sprawdzenia prawdziwości takiego oświadczenia (czy własnoręczny podpis). Pozostaje wierzyć w jego prawdziwość. -oświadczenie ustne, złożone w obecności co najmniej dwóch świadków w chwili przyjęcia do szpitala lub w czasie pobytu w szpitalu to forma budząca największe wątpliwości. Za świadków takiego oświadczenia podają się bowiem zazwyczaj członkowie rodziny i brak jest możliwości potwierdzenia takich twierdzeń

61 TRANSPLANTACJA Uwaga: 2 i 3 forma wyrażania sprzeciwu zmusza lekarza do kontaktu z rodziną potencjalnego dawcy. Rodzina nie ma żadnego prawa do decydowania o postępowaniu z ciałem ich bliskiej osoby ( ciało zmarłego członka rodziny nie stanowi masy spadkowej), ale formuła powyższych przepisów umożliwia rodzinie pełnić rolę decydującą. Rodzina bowiem dostarczyć może pisemne oświadczenie oraz potwierdzić złożenie ustnego oświadczenia

62 TRANSPLANTACJA Dyskusja z rodziną winna zakończyć się w momencie uzyskania informacji iż ich bliski, potencjalny dawca nie był nigdy przyjmowany do szpitala ani nie przebywał w szpitalu. Często jednak dyskusja kończy się wyrażeniem sprzeciwu przez rodzinę (a nie potencjalnego dawcę) i lekarze rezygnują z pobrania A.Dziatkowiak wyraził pogląd: „Uważam , że niezależnie od litery prawa należy uszanować wole rodziny, zwłaszcza tej, która w sposób nieracjonalny, awanturniczy wyszukuje wszelkie przeszkody, by nie dopuścić do pobrania narządów.Pobranie w tej sytuacji przyniesie więcej szkody dla transplantologii niż pożytku”

63 TRANSPLANTACJA Powyższe stanowisko działa na niekorzyść chorego. Lekarz stoi przed poważnym dylematem: -z jednej strony istnieje zagrożone życie ludzkie, czyli stan wyższej konieczności, który powinien niwelować wszelkie wątpliwości nie tylko prawne ale i moralne, -z drugiej strony niepokój sumienia, obawa przed kłopotami i nagłośnieniem przez zainteresowanych przypadku w sposób niekorzystny dla transplantacji.

64 TRANSPLANTACJA Aktualne pytanie : czy w świetle obowiązujących przepisów zaniechanie przez lekarza z w/w powodów (sprzeciw rodziny potencjalnego dawcy) procedury pobrania narządów do przeszczepu jest działaniem nieprawidłowym, noszącym znamiona błędu lekarskiego? Moim zdaniem tak! Takie zdanie jest również coraz częściej wypowiadane przez prawników i transplantologów, gdyż opisane powyżej zdziałanie lekarza, polegające na zaniechaniu winna być uznawana za nieudzielanie pomocy człowiekowi,pozostającemu w bezpośrednim zagrożeniu życia. Wypowiedź M.Sycha: „Z etycznego i deontologicznego punktu widzenia jest moralną powinnością korzystać ze wszystkich możliwości terapeutycznych, zatem także z wczesnej eksplantacji narządów”. Należy dodać, że ta powinność jest nie tylko moralna ale i prawna.

65 TRANSPLANTACJA Prawnik M. Boratyńska proponuje by lekarz przed rozmową z rodziną uprzedzał ją o o odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Postępowanie w sprawie ustalenia treści woli pacjenta jest jej zdaniem „innym (niesądowym) postępowaniem, prowadzonym na podstawie ustawy”, a lekarz wprowadzający odpowiednie załączniki do dokumentacji – organem władzy, przyjmującej zeznania od świadków. Jest to propozycja kontrowersyjna i nie do zaakceptowania przez lekarzy, którzy przejmowali by kompetencje funkcjonariuszy wymiary sprawiedliwości

66 TRANSPLANTACJA Wypowiedź prawnika L. Kubickiego: „faktyczna potrzeba wypytywania rodziny zmarłego na okoliczność zgłoszenia przezeń sprzeciwu czyni iluzoryczną cała kwestię braku sprzeciwu

67 TRANSPLANTACJA Moim zdaniem:
-        należy zmienić ustawę w zakresie określenia formy 2 i 3 sprzeciwu, -         należałoby przyjąć oświadczenie jedynie w formie pisemnej i obligatoryjnie podpisane przez lekarza jako jednego ze świadków, -         jeżeli musiałoby pozostać oświadczenie ustne, powinno być także wyrażane w obecności lekarza jako jednego ze świadków. Przy wprowadzeniu powyższych zmian, lekarz miałby możliwość zgłoszenia takiego sprzeciwu, w określonej formie do banku sprzeciwów. Wyjście radykalne (wypowiedź transplantologa W. Rowińskiego) ; :skoro akceptujemy przymusowe szczepienia ochronne dzieci i przymusową kwarantannę w przypadku chorych zakaźnie, to czy dla dobra oczekujących na przeszczepy nie należy uznać organów zmarłych za wspólne dobro ludzkości?”.

68 TRANSPLANTACJA Komisja ustalająca śmierć pnia mózgu u potencjalnego dawcy: -art. 7.3 ustawy „transplantacyjnej stanowi, że w skład tej komisji wchodzą trzej lekarze: specjaliści anestezjologii i intensywnej terapii, neurolog lub neurochirurg oraz trzeci o innej specjalizacji lub nawet bez specjalizacji. Przed nowelizacją ustawy trzecim lekarzem był medyk sądowy. -moim zdaniem nie było możliwym zapewnienie obecności medyka sądowego w każdej Komisji (brak takich specjalistów w terenie), jednakże należało wprowadzić zapis, że „w razie możliwości członkiem Komisji winien być medyk sądowy lub przeszkolony i upoważniony przez Zakład Medycyny Sądowej lekarz”.

69 TRANSPLANTACJA Powyższe stanowisko uzasadnia fakt, że najczęściej potencjalnymi dawcami narządów są ofiary wypadków (działania gwałtownego), a takowi pozostają w kręgu zainteresowania wymiaru sprawiedliwości. Medyk sądowy jest zatem w pewnym sensie reprezentantem interesów prokuratora, który w takim przypadku bez żadnych wątpliwości nie wyrazi sprzeciwu co do pobrania narządów. -wypowiedź J.Szmidta: „...zespół pobierający narząd to jednak nie są medycy sądowi. Zatem stwierdzenie obrażeń u ofiary przez „zwykłego” chirurga (dodajmy, którego głównym celem działania nie jest dokonanie oględzin zwłok) może być następnie w procesie karnym kwestionowane przez obrońcę oskarżonego ; nie jest więc tak, by prokuratura nie miała uzasadnionych powodów do obaw”.

70 TRANSPLANTACJA Pobranie narządów a sekcja zwłok dawcy: brak w ustawie, mimo nowelizacji zapisu o wymogu obligatoryjnego przeprowadzenia sekcji zwłok osób, od których pobrano narządy do przeszczepów. Tylko badanie sekcyjne ustalić może prawidłowość rozpoznania śmierci pnia mózgu. W praktyce spotyka się już zarzuty rodzin zmarłych , sugerujących nieprawidłowe postępowanie lekarzy, mające na celu uzyskanie narządów do przeszczepów

71 TRANSPLANTACJA Pobieranie tkanek i narządów podczas sekcji:
nowelizacja ustawy z 1997 roku wprowadziła konieczność dochodzenia zgody domniemanej także w przypadkach pobierania tkanek i narządów ze zwłok, w czasie sekcji. Dotyczy to pobierania wszelkich tkanek i narządów dla celów nie tylko leczniczych ale także dydaktycznych i naukowych. Bez ustalania „zgody domniemanej” można obecnie pobierać ze zwłok „ komórki, tkanki i narządy w celu rozpoznania przyczyny zgonu i oceny w czasie sekcji zwłok postępowania leczniczego”. Taka nowelizacja spowodowała zaniechanie pobierania ze zwłok tkanek i narządów do przeszczepów ( rogówek, kości, skóry ). Kto ma bowiem rozmawiać z rodziną zmarłego – medyk sądowy, czy klinicysta?

72 TRANSPLANTACJA Pobieranie materiału biologicznego podczas sądowo-lekarskiej sekcji zwłok: -   krew lub inny materiał do ustalenia stany trzeźwości denata, -   krew lub gonady do badań identyfikacyjnych (DNA), -   uszkodzone tkanki do badań mechanoskopijnych, -   wycinki tkanek do badań balistycznych itp. Pobieranie tych materiałów odbywa się na polecenie prokuratora w oparciu o zapisy kpk. Jest to działanie sprzeczne z zapisami ustawy „transplantacyjnej”; art.4 punkt 4 ustawy winien zawierać zapis „o ile inne ustawy nie stanowią inaczej” co likwiduje sprzeczności między równorzędnymi aktami prawnymi, jakimi są ustawy.

73 TRANSPLANTACJA Sytuacja zgodna z aktualna wiedzą medyczną : uchwalenie prawa ,które spowoduje, że wszczynanie procedur transplantacyjnych w każdym potencjalnym przypadku stanie się działaniem rutynowym.

74 PRZERYWANIE CIĄŻY KODEKS KARNY Art. 152. § 1. Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z naruszeniem przepisów ustawy,podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Tej samej karze podlega, kto udziela kobiecie ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego nakłania. § 3. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej,podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

75 PRZERYWANIE CIĄŻY KODEKS KARNY Art. 153. § 1. Kto stosując przemoc wobec kobiety ciężarnej lub w inny sposób bez jej zgody przerywa ciążę albo przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza kobietę ciężarną do przerwania ciąży,podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 2. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej,podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

76 PRZERYWANIE CIĄŻY KODEKS KARNY Art. 154. § 1. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 152 § 1 lub 2 jest śmierć kobiety ciężarnej, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 152 § 3 lub w art. 153 jest śmierć kobiety ciężarnej, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

77 PRZERYWANIE CIĄŻY KODEKS KARNY Art. 157a. § 1. Kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego są następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego. § 3. Nie podlega karze matka dziecka poczętego, która dopuszcza się czynu określonego w § 1.

78 PRZERYWANIE CIĄŻY Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. (Dz.U. z 1993 r nr 17, poz. 78 z póź. zm.) Uznając, że życie jest fundamentalnym dobrem człowieka, a troska o życie i zdrowie należy do podstawowych obowiązków państwa, społeczeństwa i obywatela; uznając prawo każdego do odpowiedzialnego decydowania o posiadaniu dzieci oraz prawo dostępu do informacji, edukacji, poradnictwa i środków umożliwiających korzystanie z tego prawa, stanowi się, co następuje: Art. 1. Prawo do życia podlega ochronie, w tym również w fazie prenatalnej w granicach określonych w ustawie.

79 PRZERYWANIE CIĄŻY Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. (Dz.U. z 1993 r nr 17, poz. 78 z póź. zm.) Art. 4a. 1. Przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy: 1)ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, 2)badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, 3)zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego

80 PRZERYWANIE CIĄŻY Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Art. 4a. 2. W przypadkach określonych w ust. 1 pkt 2 przerwanie ciąży jest dopuszczalne do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej; w przypadku określonym w ust. 1 pkt 3 lub 4, jeżeli od początku ciąży nie upłynęło więcej niż 12 tygodni. 3. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, przerwania ciąży dokonuje lekarz w szpitalu.

81 PRZERYWANIE CIĄŻY Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Art. 4a. 4. przerwania ciąży wymagana jest pisemna zgoda kobiety. W przypadku małoletniej lub kobiety ubezwłasnowolnionej całkowicie wymagana jest pisemna zgoda jej przedstawiciela ustawowego. W przypadku małoletniej powyżej 13 roku życia wymagana jest również pisemna zgoda tej osoby. W przypadku małoletniej poniżej 13 roku życia wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego, a małoletnia ma prawo do wyrażenia własnej opinii. W przypadku kobiety ubezwłasnowolnionej całkowicie wymagana jest także pisemna zgoda tej osoby, chyba że na wyrażenie zgody nie pozwala stan jej zdrowia psychicznego. W razie braku zgody przedstawiciela ustawowego, do przerwania ciąży wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego.

82 PRZERYWANIE CIĄŻY Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Art. 4a. 5. Wystąpienie okoliczności, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, stwierdza inny lekarz niż dokonujący przerwania ciąży, chyba że ciąża zagraża bezpośrednio życiu kobiety. Okoliczność, o której mowa w ust. 1 pkt 3, stwierdza prokurator. 6. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, kobieta składa pisemne oświadczenie, a ponadto zaświadczenie o odbytej konsultacji u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, innego niż dokonujący przerwania ciąży, lub u innej wybranej przez siebie uprawnionej osoby. Przerwanie ciąży może być dokonane, jeżeli kobieta podtrzymuje zamiar przerwania ciąży po upływie 3 dni od konsultacji.

83 PRZERYWANIE CIĄŻY Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Art. 4c. 1. Osoby wykonujące czynności wynikające z ustawy są obowiązane do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym powzięły wiadomość w związku z wykonywaniem tych czynności, stosownie do odrębnych przepisów. 2. W razie zawinionego ujawnienia wiadomości, o których mowa w ust. 1, sąd może przyznać osobie poszkodowanej odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

84 PRZERYWANIE CIĄŻY Ustawa o zawodzie lekarza (Ustawa o zawodzie lekarza z dnia 5 grudnia 1996 r. Dz.U. Nr. 28, poz. 152). Art. 39. Lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem art. 30, z tym że ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym zakładzie opieki zdrowotnej oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.

85 PRZERYWANIE CIĄŻY Kodeks Cywilny (Dz.U. Nr. 16, poz. 93, 1964 r z poz. zm). Art. 8. § 1. Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Art. 446. § 1. Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.

86 PRZERYWANIE CIĄŻY Kodeks Etyki Lekarskiej Art. 4. Dla wypełnienia swoich zadań lekarz powinien zachować swobodę działań zawodowych, zgodnie ze swoim sumieniem i współczesną wiedzą medyczną. Art. 18. Lekarz leczący nie może sprzeciwiać się, by chory zasięgał opinii o stanie swego zdrowia i postępowaniu lekarskim u innego lekarza. Na życzenie pacjenta powinien ułatwić mu taką konsultację. .

87 PRZERYWANIE CIĄŻY ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ z dnia 22 stycznia 1997 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych lekarzy, uprawniających do dokonania przerwania ciąży oraz stwierdzania, że ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety lub wskazuje na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu. (Dz. U. z dnia 5 lutego 1997 r.) § 1. 1. Przerwania ciąży może dokonać, z zastrzeżeniem ust. 2, lekarz posiadający: 1) pierwszego stopnia specjalizację w zakresie położnictwa i ginekologii, 2) tytuł specjalisty w zakresie położnictwa i ginekologii. 2. Lekarz odbywający szkolenie specjalizacyjne, w celu uzyskania pierwszego stopnia specjalizacji w zakresie położnictwa i ginekologii, dokonuje przerwania ciąży w obecności i pod kierunkiem lekarza uprawnionego do dokonywania przerwania ciąży, o którym mowa w ust. 1.

88 PRZERYWANIE CIĄŻY ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ z dnia 22 stycznia 1997 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych lekarzy, ... § 2. 1. Wystąpienie okoliczności wskazujących, że ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, stwierdza lekarz posiadający tytuł specjalisty w zakresie medycyny właściwej ze względu na rodzaj choroby kobiety ciężarnej. 2. Wystąpienie okoliczności wskazujących na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu stwierdza lekarz posiadający tytuł specjalisty, orzekający o wadzie genetycznej płodu na podstawie badań genetycznych, lub lekarz posiadający tytuł specjalisty w zakresie położnictwa i ginekologii, orzekający o wadzie rozwojowej płodu, na podstawie obrazowych badań ultrasonograficznych wykonywanych u kobiety ciężarnej.

89 PRZERYWANIE CIĄŻY Realizacja złamania ustawy antyaborcyjnej przez lekarza zawiadomienie prokuratury (m.in.przez zainteresowaną kobietę) udowodnienie w oparciu o badania, że kobieta była w ciąży i doszło do poronienia badania materiału biologicznego (wyskrobiny z macicy) Przyczyny niemożności oskarżenia. -brak zawiadomienia -zgodne twierdzenie kobiety i lekarza, że zabieg był konieczny z związku z krwotokiem z dróg rodnych i poronieniem w toku