1. Teoria podatków i prawa podatkowego

Prezentacja na temat: "1. Teoria podatków i prawa podatkowego"— Zapis prezentacji:

1 1. Teoria podatków i prawa podatkowego
Prawo podatkowe [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

2 Multicentryczny system podatkowy
EUROPEJSKIE PRAWO PODATKOWE MIĘDZYNARODOWE PRAWO PODATKOWE Dyrektywy (harmonizacja) Umowy bilateralne (U.P.O.) UE Państwo członkowskie Inne państwo KRAJOWE PRAWO PODATKOWE Część ogólna: ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa Część szczegółowa: poszczególne ustawy podatkowe Podatnicy [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

3 Podatek – elementy stałe
Podatek jest świadczeniem: Publicznoprawnym = nakładany drogą ustawową = przez organ władzy publicznej ( Sejm) = wpływa do budżetu państwa lub budżetu samorządowego = przeznaczany na cele publiczne zgodnie z przepisami prawa oraz założeniami polityki finansowej 2) Powszechnym = dotyczy każdego podatnika znajdującego się w takiej samej sytuacji 3) Przymusowym = nadaje się do egzekucji administracyjnej 4) Bezzwrotnym = podatnik nie ma roszczenia o zwrot podatku ( wyjątki: nadpłata w podatku dochodowym, zwrot opłaty skarbowej, zwrot podatku od towarów i usług) 5) Nieodpłatnym = brak kontrświadczenia (świadczenia wzajemnego) ze strony państwa / samorządu 6) Zasadniczym = funkcja fiskalna jest głównym motywem istnienia podatków [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

4 Podatek – elementy zmienne ( techniczne)
Kto jest podatnikiem danego podatku? Podmiot Od czego płaci się dany podatek? Przedmiot Jak skonkretyzować przedmiot opodatkowania do czegoś, co można zmierzyć / obliczyć ? Podstawa opodatkowania Progresja czy stawka liniowa? Skala i stawki podatkowe Kiedy / do kiedy / w jaki sposób należy płacić podatek? Tryb i warunki płatności Kto / co podlega wyłączeniu? Kto / co / kiedy jest zwolnione od podatku? Kto i pod jakim warunkiem ma prawo do ulgi podatkowej? Preferencje podatkowe [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

5 Pozostali dłużnicy podatkowi
Podmiot podatku nUS / nUC – W/B/Pr M b) organ podatkowy: a) wierzyciel: Podmiot czynny: SP – JST Podatnik (Podmiot na którym zgodnie z przepisami ustaw podatkowych ciąży obowiązek podatkowy) Pozostali dłużnicy podatkowi Płatnik Inkasent Następca podatkowy Osoba trzecia [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

6 Podatnik formalny a rzeczywisty
Kazus: PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG (PTU) 2. Doliczenie PTU do wartości transakcji = przerzucenie ciężaru podatkowego PODATNIK FORMALNY PODATNIK RZECZYWISTY ( przedsiębiorca, ( konsument, producent klient, usługobiorca) sprzedawca) 1. zapłata PTU ( gdyż podatnik formalny jest adresatem przepisów ustawy o PTU) URZĄD SKARBOWY BUDŻET PAŃSTWA [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

7 Podatnik – płatnik - inkasent
1. Oblicza podatek podatnika Płatnik: 2. Pobiera podatek od podatnika 3. Wpłaca podatek do organu podatkowego PODATNIK ORGAN PODATKOWY Inkasent: 1. Pobiera podatek od podatnika 2. Wpłaca podatek do organu podatkowego BUDŻET PUBLICZNY [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

8 Inne elementy techniczne
Przedmiot opodatkowania = czynność prawna lub stan faktyczny, rzecz lub zjawisko, które zgodnie z prawem wywołują obowiązek podatkowy Podstawa opodatkowania = konkretyzacja przedmiotu opodatkowania do wartości wymiernych, policzalnych. Stawka podatkowa = iloraz podatku dzielonego przez podstawę opodatkowania Skala podatkowa = układ stawek występujących w danym podatku: Kwotowa lub procentowa Liniowa - proporcjonalna ( stawka const.) Progresywna ( Wzrost podstawy, wzrost stawki) Regresywna ( Wzrost podstawy, spadek stawki) Wzór na obliczanie podatku: Podatek = Podstawa X Stawka CIT Dochód 19 % VAT Obrót 23 % Akcyza (od produkcji piwa) Objętość w hl 7,79 zł Od nieruchomości Powierzchnia lokalu w m^2 18,56 zł Wartość budowli w PLN 2% Opłata od posiadania psów Ilość psów 121 zł Opłata skarbowa Ilość dokumentów pełnomocnictwa 17 zł [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

9 Dwa rodzaje progresji podatkowej
Kazus: Na podstawie tabeli podatkowej oblicz podatek dla danej podstawy x = 150 Podstawa Stawka Progresja globalna Modus operandi: Progresja szczeblowana 0 – 10 10% 1. Dopasowanie danej podstawy do właściwego szczebla 2. Pomnożenie podstawy przez odpowiednią stawkę 10 x 10% = 1 1. Rozbicie danej podstawy na części pasujące do granic szczebli tabeli 2. Pomnożenie części podstawy przez odpowiednie stawki 3. Zsumowanie wyników 10 – 50 20% 40 x 20% = 8 50 – 120 30% 70 x 30% = 21 > 120 40% 150 X 40% = 60 30 x 40% = 12 RAZEM: 42 „trzeci model” - Progresja odcinkowa- w ustawie o PIT: Podstawa opodatkowania Podatek wynosi: Do zł 18% podstawy minus 556, 02 zł Ponad zł 14 839, 02 zł + 32% ( podstawa minus zł) [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

10 Tryb / warunki płatności podatku
Jednorazowo, zaliczkowo czy ratalnie? Na zasadach ogólnych czy w formie uprosz-czonej? Gotówką czy bezgotówkowo? Okresowo czy sporadycz-nie? Z przepisów Ordynacji podatkowej: Art. 60. § 1. Za termin dokonania zapłaty podatku uważa się: 1) przy zapłacie gotówką - dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku, w placówce pocztowej, w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, biurze usług płatniczych lub w instytucji płatniczej albo dzień pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta; 2) w obrocie bezgotówkowym - dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub rachunku płatniczego podatnika w instytucji płatniczej na podstawie polecenia przelewu. Art. 61. § 1. Zapłata podatków przez podatników prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów następuje w formie polecenia przelewu. Art. 61a. § 1. Rada gminy, rada powiatu oraz sejmik województwa mogą, w drodze uchwały, dopuścić zapłatę podatków, stanowiących dochody odpowiednio budżetu gminy, powiatu lub województwa, instrumentem płatniczym, w tym instrumentem płatniczym, na którym przechowywany jest pieniądz elektroniczny. [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

11 Preferencje podatkowe
1. Wyłączenie podatkowe – pozostawienie danego podmiotu lub przedmiotu opodatkowania poza zakresem danej ustawy ( np. „Przepisów ustawy o PIT nie stosuje się do działalności rolniczej, z wyjątkiem działów specjalnych produkcji rolnej”) 2. Zwolnienie podatkowe - wykluczenie niektórych podmiotów lub przedmiotów spod opodatkowania, mimo, że mieszczą się w zakresie danej ustawy ( np. „Wolne od PIT są wygrane w loteriach i grach liczbowych, jeżeli wartość wygranej nie przekracza 2280 zł”) 3. Ulga podatkowa Obniżenie podstawy opodatkowania, stawki lub samego podatku ( np. „Podatek dochodowy w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika (…)”) (np. „W przypadku nabycia własności budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego (…) w drodze dziedziczenia (…) przez osoby zaliczane do I grupy podatkowej, nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich czystej wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m2 powierzchni użytkowej budynku lub lokalu”) [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

12 [1] Teoria podatków i prawa podatkowego
Funkcje podatków dostarczyć jak najwięcej pieniędzy do budżetu przy zachowaniu bezpiecznego poziomu fiskalizmu i z poszanowaniem zasad podatkowych Fiskalna (Alimentacyjna) = podzielić zgromadzone wpływy na zadania publiczne, zgodnie z przepisami prawa i strategiami politycznymi Redystrybucyjna (Alokacyjna) = sprawdzić skuteczność mechanizmów nakładania, wymiaru i poboru podatków by odkryć dobre i złe strony systemu podatkowego Analityczna = zachęcać podatników preferencjami podatkowymi do dokonywania ważnych społecznie / gospodarczo czynności Stymulacyjna = uwzględnić w wymiarze i poborze podatków gorszą sytuację niektórych podatników Społeczna = [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

13 Zasady podatkowe (canons of taxation)
Zasada pewności podatkowej Nullum tributum sine lege = tylko ustawy mogą kształtować obowiązki podatkowe Lex vectigal retro non agit = prawo podatkowe nie działa wstecz Semper pro tributario = wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść podatnika Problem vacatio legis – zmiany przepisów podatkowych nie powinny wchodzić w życie w trakcie roku podatkowego, tylko od 1 stycznia roku następnego Zasada dogodności podatkowej Podatki należy pobierać w momencie największej zdolności płatniczej podatnika Zasada taniości podatkowej Pobór podatków nie powinien pochłaniać nadmiernych kosztów Zasada sprawiedliwości podatkowej (pkt 1 – 3 za: J. Gliniecka, J. Harasimowicz) Wszystkie podmioty muszą być w jednakowych warunkach traktowane według jednej miary (sprawiedliwość pozioma) Wysokość obciążenia podatkowego powinna być w racjonalnym stosunku do zdolności płatniczej podatnika ( sprawiedliwość pionowa) Cele publiczne, na jakie władze przeznaczają wpływy podatkowe powinny być społecznie aprobowane Równość podatkowa = każdy proporcjonalnie do swoich możliwości płatniczych powinien partycypować w utrzymaniu państwa = brak nadmiernych przywilejów podatkowych Ochrona źródła podatkowego ( leave them as you find them) = pobieranie podatków nie może prowadzić do rezygnacji z opodatkowanej działalności [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

14 Klasycy zasad podatkowych
ADAM SMITH (1725 – 1790) Liberalna koncepcja opodatkowania 1. Równomierność opodatkowania ( equality) i jej dwa kryteria: Benefit = korzyści, jakie każdy z nas odnosi z działalności państwa ( pro: podatek liniowy) Ability – to – pay = zdolność płatnicza danego podatnika ( pro: podatek progresywny) 2. Dogodność – „płać, kiedy wpływają pieniądze” 3. Pewność – „ nieokreśloność podatku wzbudza zuchwalstwo władz i sprzyja korupcji” 4. Ochrona źródeł podatkowych – 1. „ konfiskaty i kary pieniężne nie powinny rujnować podatników”, 2. „poddawanie obywateli nienawistnym badaniom poborców podatkowych hamująco wpływa na pracowitość ludu i zniechęca go do działalności gospodarczej” 5. Taniość – „jak największy dochód z opodatkowania powinien przypadać na rzecz dobra ogólnego, a nie na utrzymanie administracji podatkowej” ADOLF WAGNER (1835 – 1917) Socjalna koncepcja opodatkowania: 1. państwo musi sprzyjać sprawiedliwości społecznej i korygować różnice społeczne 2.podatki mogą i powinny zmieniać sytuację dochodową obywateli 3. podatki powinny być zatem elastycznym narzędziem polityki państwa, za pomocą którego można kształtować procesy społeczne i gospodarcze Modelowe podatki – progresywny podatek dochodowy, niższe stawki dla dochodów z pracy (ochrona głównego źródła podatkowego) wyższe dla dochodów „spekulacyjnych” ( np. od kapitałów) [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

15 Polska klasyfikacja zasad podatkowych (prof. Stanisław Owsiak)
1. FISKALNE: wydajności podatku elastyczności podatku stałości podatku 2. EKONOMICZNE ochrony źródeł podatkowych minimalnej ingerencji fiskusa w sferę własności prywatnej i wolności działalności gospodarczej 3. SPRAWIEDLIWOŚCI powszechności równości respektowania zdolności płatniczej podatnika 4. TECHNICZNE pewności podatku ( jasności i jawności podatków) dogodności podatku taniości poboru podatku [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

16 Sprawiedliwość a fiskalizm
Krzywa Laffera Dzień wolności podatkowej (za: en.wikipedia.org) AUS 10 IV USA 29 IV UK 28 V POL 22 VI NOR 29 VII [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

17 Konstytucyjne podstawy prawa podatkowego
Aspekty legislacyjne Aspekty merytoryczne (217) Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy. (123) Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. (168) Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie. (84) Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie (32) 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (64) 1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. 2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. 3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

18 Podatki w Konstytucjach innych państw UE (wybór)
(Włochy, art. 53) Wszyscy są zobowiązani do uczestniczenia w wydatkach publicznych stosownie do swoich możliwości podatkowych. System podatkowy jest ukształtowany na zasadzie progresji. (Grecja, art. 78) 1. Żaden podatek nie może zostać wprowadzony ani pobierany bez uchwalenia formalnej ustawy określającej kategorie osób objętych podatkiem, wysokość dochodów, rodzaj własności, wydatki i transakcje lub ich kategorie, których dotyczy opodatkowanie. 2. Żaden podatek ani żadne inne obciążenie finansowe nie mogą zostać wprowadzone przez ustawę z mocą wsteczną, sięgającą poza rok finansowy poprzedzający rok wprowadzenia podatku. 3. Przedmiot podatku, stawka podatkowa, zwolnienie od podatku lub obniżenie jego wysokości, a także przyznawanie ulg w opłatach nie mogą być przedmiotem delegacji. 4. Wyjątkowo, na podstawie delegacji udzielonej przez ustawę ramową, dozwolone jest nałożenie obciążeń i opłat antydumpingowych lub wyrównawczych, jak również zastosowanie środków ekonomicznych w ramach stosunków z międzynarodowymi organizacjami gospodarczymi lub środków mających na celu ochronę pozycji kraju z punktu widzenia obrotu dewizowego. ( Portugalia, art. 103) 1. System podatkowy ma na celu zaspokojenie finansowych potrzeb państwa i innych podmiotów publicznych oraz sprawiedliwy podział dochodów i bogactw. 2. Podatki są nakładane ustawą, która określa podstawę opodatkowania, stawki, przywileje podatkowe i gwarancje dla podatników. 3. Nikogo nie można zmusić do płacenia podatków, które nie zostały nałożone zgodnie z Konstytucją, które mają charakter retro-aktywny lub których ustalenie i pobór nie odbywają się na zasadach określonych w ustawie. (Portugalia, art. 104) 1. Podatek od dochodów osobistych zapewnia zmniejszenie nierówności, jest jednolity i progresywny i bierze pod uwagę potrzeby i dochody rodzin. 2. Opodatkowanie przedsiębiorstw ma za podstawę przede wszystkim ich rzeczywiste dochody. 3. Opodatkowanie majątku powinno przyczyniać się do zapewnienia równości między obywatelami. 4. Opodatkowanie konsumpcji zmierza do przystosowania struktury konsumpcji do ewolucji wymagań rozwoju gospodarczego i sprawiedliwości społecznej i powinno w szczególny sposób obciążać wyroby luksusowe. [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

19 Znaczenie fiskalne polskich podatków
[1] Teoria podatków i prawa podatkowego

20 [1] Teoria podatków i prawa podatkowego
System podatków państwowych (dane za: Analiza wykonania budżetu państwa w roku 2013, NIK) [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

21 [1] Teoria podatków i prawa podatkowego
System podatków samorządowych (dane za: Sprawozdanie z wykonania budżetów JST za 2012 rok, RIO) [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

22 Polski system podatkowy: Klasyfikacja pod kątem źródła poboru podatku
Źródło: Dochód Podatki przychodowe Podatki dochodowe (PIT, CIT) Źródło: Majątek Podatki od posiadania majątku ( rolny, leśny) Podatki od wartości majątku (katastralny) Podatki od wzrostu wartości majątku ( opłata adiacencka) Podatki od wzrostu masy majątkowej ( od spadków i darowizn) Podatki od transferu majątku (PCC, PIT) Źródło: Obrót Podatki od obrotu profesjonalnego (VAT, akcyza) Podatki od obrotu niezawodowego (PCC) [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

23 System podatków pośrednich i bezpośrednich
Podatki pośrednie: PTU ( VAT) Akcyza Podatek od gier We wszystkich tych podatkach zachodzi zjawisko rozszczepienia podatników: formalnych i rzeczywistych Podatki bezpośrednie: Wszystkie inne niż pośrednie W tych podatkach podatnik formalny i podatnik rzeczywisty to jeden i ten sam podmiot. Powyższe nie wyklucza możliwości przerzucenia ciężaru podatkowego na inną osobę niż podatnik, jednak jest to decyzja ekonomiczna, a nie skutek prawny. [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

24 Podział podatków ze względu na podatników
PARAPODATKI Podatki płacone przez osoby fizyczne, jak i osoby prawne, a także jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej Podatki płacone tylko przez osoby prawne Podatki płacone tylko przez osoby fizyczne PIT Podatek od spadków i darowizn CIT Daniny o cechach podatku, nienazwane wprost „podatkami” (wszystkie pozostałe polskie podatki) [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

25 Cechy polskiego prawa podatkowego
1 Dziedzina prawa publicznego 2 Ingerencyjny i konfliktogenny charakter 3 Obszerność regulacji prawnej 4 Ogromna dynamika zmian 5 Hermetyczność przepisów 6 Znaczna rola judykatury - sądów administracyjnych, Trybunału Konstytucyjnego, interpretacji Ministra Finansów – przy określaniu zakresu praw i obowiązków podatkowych [1] Teoria podatków i prawa podatkowego

26 [1] Teoria podatków i prawa podatkowego
Idealny podatnik to: (za: C. Kosikowski „Podatki – problem władzy publicznej i podatników” Zdrowy 1 Heteroseksualista 2 Żonaty, bez intercyzy 3 Z wyższym wykształceniem 4 Z dużym majątkiem, który po śmierci przekaże osobom obcym 5 Zarabiający wyłącznie w Polsce, ale nie jako przedsiębiorca, lecz raczej - pracownik budżetówki 6 Rozrzutny, chętnie korzystający z wyrobów akcyzowych i rozrywek hazardowych 7 Posiadający co najmniej jednego psa 8 [1] Teoria podatków i prawa podatkowego