Ja w koncepcjach dynamicznych, humanistycznych i w teorii cech (repetytorium) Ego/Self – zbiór funkcji i obiekt miłości (psychoanaliza, psychologia Ego)

Prezentacja na temat: "Ja w koncepcjach dynamicznych, humanistycznych i w teorii cech (repetytorium) Ego/Self – zbiór funkcji i obiekt miłości (psychoanaliza, psychologia Ego)"— Zapis prezentacji:

1 Ja w koncepcjach dynamicznych, humanistycznych i w teorii cech (repetytorium)
Ego/Self – zbiór funkcji i obiekt miłości (psychoanaliza, psychologia Ego) Ego – Świadomy aspekt Jaźni (Jung) H.S.Sullivan– Ja kształtuje percepcja odzwierciedlonych ocen innych (Ja dobre i złe). Teorie relacji z obiektem: mentalne reprezentacje self (złożone, nasycone afektem, świadome lub nie, dotyczą self i obiektu, Westen, 1992) Self dwubiegunowe (Kohut). Ego- Ja- Self- Erikson Pojęcie Ja i koncepcja Ja (Rogers) Proprium (Allport) Reprezentacje self wiązą się z pragnieniami lub lękiem

2 Klasyczna koncepcja Ja wg W. Jamesa
William JAMES (1890) Rozróżnienie na Ja podmiotowe (poznające,doświadczające, czyste ego) i przedmiotowe (poznawane) obejmuje zjawiska: samoświadomości, poczucia tożsamości, tożsamości osobistej i społecznej samowiedzy (tworzenie i przekształcanie koncepcji siebie); samooceny (poczucie własnej wartości, samoakceptacja). samoregulacji (planowanie, monitorowanie i modyfikowanie zachowania. Ja – centralny mechanizm sterujący funkcjonowaniem człowieka, składa się z odrębnych komponentów reprezentujących różne doświadczenia człowieka - różnych Ja. („rodzina Ja” – Cantor, Kihlstrom,1987) Ja podmiotowe – myśl osadzająca, ,rozpoznajaca i przechowująca przeszłe uświadomione fakty, odpowiedzialna n=za jednosć i spójność swiadomości.

3 c.d Ja przedmiotowe (za: Greenwald, 1984)
Przedmiotowe (empiryczne Ja) POZNAWCZE Obraz ja, przekonania Afektywne samoocena, ustosunkowanie MOTYWACYJNE Poszukiwanie Ja, działanie MATERIAL-NE Ciało, ubranie, rodzina, dom, własność. próżność, skromność, duma z bogactwa, namiętności, instynkty, miłość do domu, gromadzenie, uroda SPOŁECZNE Ja w oczach innych;uznanie szacunek Duma społeczna, rodowa, snobizm,upokorzenie szukanie podziwu, ambicja, sprawianie przyjemności, rywalizacja,towarzyskość DUCHOWE Subiektywny byt, psychiczne właściwości, wola Poczucie moralnej wyższości, niższości, winy Aspiracje moralne, intelektualne, religijne (metafora „pasterza wielu stad”)

4 Struktura i motywacje Ja (R. Baumeister 1990)
Ja intrapersonalne Samowiedza Samoocena Samoświadomość (treść) Ocena, spójność, podnoszenie samooceny Ja interpersonalne Autoprezentacja, Ja odzwierciedlone Strategiczne: promowanie siebie, ingracjacja Ja działające Samoskuteczność, samodeterminacja, sprawstwo, p. kompetencji

5 Poznawcze ujęcie Ja Ja – centralna struktura, poznawcza kategoria (prototyp) o wewnętrznej hierarchicznej strukturze zawiera elementy opisowe t.j.cechy, wartości, wspomnienia, o różnym stopniu konkretności, specyficzności i i dystynktywności (Greenwald, Kihlstrom. Cantor, 1984) Ja – jako sieć informacji powiązana ze specyficznymi dla jednostki reprezentacjami zdarzeń (wiedza epizodyczna) i lub osobistymi charakterystykami ( wiedza semantyczna) Ja – struktura pamięci – sieć autoschematów, będących poznawczymi generalizacjami na temat własnej osoby (Markus) Ja – teoria na własny temat, zbiór powiązanych przekonań i ocen odnoszących się do Ja (Epstein)

6 Koncepcja siebie Na koncepcję siebie składa się: samowiedza (komponent poznawczy) i samoocena (komponent emocjonalny) (Jennifer Campbell). Koncepcja siebie jest złożoną, dynamicznie zmieniającą się całością o wielu twarzach. Jej istnienie jest wyrazem aktywności Ja intencjonalnego (podmiotowego) Samowiedza ma strukturę werbalną (podlegająca prawom przetwarzania informacji i pamięci)(Greenwald,1982; Kihlstrom) Wiedza ta zmagazynowana jest w pamięci epizodycznej (wiedza o zdarzeniach) i semantycznej (wiedza o cechach) (Tulving). Samoocena- ewaluatywny aspekt koncepcji siebie.

7 Złożoność koncepcji siebie
W ramach złożoności koncepcji siebie wyróżnia się jej: ZAWARTOŚĆ (treści różne pod względem ważności i wartościowania + / - ) STRUKTURĘ (sposób organizacji).

8 Strukturalne cechy koncepcji Ja
Zajonc (1960) wyróżnił dwie kategorie: Zróżnicowanie (liczba cech w samoopisie) i złożoność (liczba kategorii tworzonych z tych cech) Integracja (jedność i organizacja) Współczesne badania nad strukturą koncepcji Ja Wymiary złożoności: Złożoność (self complexity) – Linville (1985) - wielość (operacyjnie liczba) reprezentacji siebie, wyrażonych za pomocą odrębnych atrybutów (rozłącznych kategorii) (Różne „małe osobowości” - polipsychizm) Wg Showers i Zeigler-Hill (2007- Ewaluatywnie szufladkowane (compartimentalized) struktury self składają się z wielu self, z których każdy jest bądź bar dziej pozytywny bądź negatywny.Ewaluatywnie zintegrowana struktura self zawiera selfy lączące pozytywne i negatywne cechy. Jednostronny, nawet pozytywny jest niestabilny. Zintegrowane self jest bardziej stabilne, resilient, i lepiej radzące sobie ze stresem Brak istotnego statyst.związku między złożonoscią (Linville) a szufladkowaniem(Showers,) )(Szufladkowanie nie jest czystym wskaźnikiem złozonosci a dodatkową informacją strukturalną)

9 Strukturalne właściwości Ja c.d.
2. Zróżnicowanie (SCD- self-concept diferentiation) – różne zestawy cech (reprezentacje siebie) w różnych rolach (Donahue i inni 1993). 3. Jasność (self-concept clarity) (klarowność i pewność, a także spójność i stabilność przekonań na swój temat)(J. Campbell, 2000/2004) Wood i Roberts (2006) – Strukturalny model osobowości i tożsamości roli (Personality and Role Identity nazywane czasem myląco Zróżnicowaniem (self concept diferentiation SCD) Wskaźniki „aspekty Ja” i „jasność” oraz pozostałe miary integracji są dodatnio istotnie skorelowane. Miary złożoności i integracji nie są skorelowane.Zatem złożoność i integracja to niezależne miary struktury Ja.

10 Cechy strukturalne a przystosowanie
Cechy strukturalne a przystosowanie. Adaptacyjna wartość spójności/niespójności Spójność ról lub kategorii i jasność – jest powiązana z takimi miarami przystosowania jak: samoocena(+), neurotyzm(-), emocjonalność, depresja(-)(J. Campbell i in.,2004 Spójność pojęcia Ja koreluje (+) z pozytywnymi atrybutami Ja (-) z negatywnymi atrybutami Ja(Wood, 2007) Związki miar złożoności z przystosowaniem – wyniki badań niespójne (Campbell J.,i inni 2004, w: A.Tesser, R. Felson, J. Suls „Ja i tożsamość). Kwestia zmian i stałości osobowości człowieka dorosłego powinna być analizowana oddzielnie dla cech, poziomu przystosowań, koncepcji Jai narracyjnie ujmowanej tosamosci

11 c.d. Złożoność Ja: Zróżnicowanie pojęcia Ja (SCD)
pozwala ograniczać rozlewanie się negatywnego afektu na cały obszar Ja (Linville). pozytywnie koreluje z samooceną (Campbell inni, 2000/2004). negatywnie koreluje z samooceną (Woofolk i inn) Zróżnicowanie pojęcia Ja (SCD) Pozytywnie koreluje z negatywnym nastrojem i innymi wskaźnikami jakości życia Wzrasta wraz z obecnością negatywnych doświadczeń – negatywnym afektem (M. Diehl, E. Hay, 2007). Dla przystosowania najważniejsza (najlepiej udokumentowana) wydaje się integracja. Dokonywana na metapoziomie (poziom analityczny) z właściwą selekcją informacji (Linville, 1994) Materiał nie jest zbyt trudny (ograniczona, niezbyt zróżnicowania liczba pozycji Ja (subosobowości) o niebyt silnym negatywnym ładunku afektywnym (por. też Trzebińska, 2005) Czy subosobowości to złożoność czy zróznicowanie.

12 Miary spójności a i n t e g r a c j a (?)
Korelacje między cechami Ja w różnych rolach, sytuacjach (Donahue, Robins i inn.)- spójności. b. Wzajemne powiązanie (korelacje) między atrybutami Ja w różnych kontekstach (Linville, 1987) - spójność c. Rozbieżności między „Ja - Ja w oczach rodzica” „Ja-przyjaciel” (Higgins) spójność. Czy spójność to tosamo co integracja? Miary tożsamości – integracja wielu subosobowości (pozycji Ja) – integracja informacji sprzecznych z dotychczasową wiedzą – informacyjny styl przetwarzania informacji o Ja. Poziom doświadczeniowy – subosobowosci (osobowości doswiadczane). Dwa sposoby godzenia sprzeczności Normatywny - lokowanie w różnych rolach (zrożnicowanie) Styl informacyjny – metapozycja – posiom analityczno racjonalny (informacyjny styl wg Berzonskiego.

13 Rozbieżności w systemie Ja a stany emocjonalne wg Tory Higginsa oraz procesy dążenia i unikania wg Carvera i Scheiera Struktura Ja Ja realne, idealne, powinnościowe z perspektywy osobistej (w oczach własnych) i zewnętrznej (w oczach innych ludzi) Ja idealne i powinnościowe to tzw. ukierunkowania JA Główny motyw – zmniejszenie rozbieżności Mniejsze rozbieżności wiążą się z większą odpornością na stres (Strauman, Lemieux) Relacja Ja realne - idealne decyduje o samoocenie. Dążenie do celów pozytywnych (Ja realne a Ja idealne) - autopromocja Unikanie negatywnych skutków działań (ja realne ja powinnościowe) W codziennych wyborach dażenie i unikanie często współwystępują. Ja powinnościowe - ochrona

14 Ukierunkowania Ja wg Higginsa, Carvera i Scheiera
JA POWINNOŚCIOWE JA REALNE dążenie unikanie depresja lęk JA IDEALNE Self- promotion Self- prevention

15 STRUKTURA JA wg Hazel Markus
Elementy strukturalne i złożoność Ja Organizacja systemu Ja ma charakter schematowy Cechy centralne – schematowe (specyficzne - prototyp Ja). JA ma strukturę hierarchiczną, co pozwala zachować względną spójność mimo różnorodności. Schematy Ja to „poznawcze uogólnienia na temat Ja, wywiedzione z przeszłych doświadczeń, które organizują i ukierunkowują przetwarzanie informacji dotyczących Ja, objętych społecznymi doświadczeniami jednostki” (Markus, 1977,s.64). Ludzie skłonni są preferować informacje potwierdzające schematy, a zdarzenia oceniane są ze względu na ich znaczenie dla Ja (egotyzm atrybucyjny, „totalitaryzm Ja” - Greenwald) O poczuciu spójności róznych schematów Ja wg Cantor i Kihlstroma decydować mogą: 1.:podobieństwa między nimi, (wynikające z prototypowego Ja o kluczowych elementach jednoczacych).;2. Zyciorys, ciągłosć w czasie,;obecność podstawowego obrazu Ja

16 Może być pożądane lub niepożądane.
Ja robocze (working self) to aktualnie aktywizowana koncepcja siebie -w danej sytuacji, elastycznie uruchamiane, niezbędne dla właściwej adaptacji. Ja robocze nie muszą być spójne (np. ja jako uczeń i ja jako przyjaciel). Ja możliwe - wyobrażona koncepcja siebie, odnosząca się do sytuacji lub do roli. Może być pożądane lub niepożądane. Jest rzutowane w przyszłość lub w przeszłość – elastyczne. Jest względnie niezależne od życiowych zdarzeń. Jest bowiem funkcją indywidualnej organizacji osobowości. Stymulator (lub hamulec) działań dzięki kreowaniu przyszłej wizji siebie. Poszerza (lub ogranicza) zakres możliwych zachowań. Może rodzić konflikt typu dążenie - unikanie Skuteczność resocjalizacji była najwyższa, gdy aktualizowano zarówno Ja pożądane (wzmacniając je kształceniem odpowiednich kompetencji) jak i niepożądane. Mniejsza zaś gdy brakowało jednego z aspektów.

17 Konstrukt Ja. Ja niezależne i współzależne. (Markus, Triandis), Singeli
Tradycja – badania Markus i Kitayamy nad indywidualizmem i kolektywizmem kulturowym. Konstrukt Ja jest zmienną osobowościową – wywiedzioną z psychologicznej tradycji dwóch motywów: indywiduacji i więzi Konstrukt Ja– oznacza sposób spostrzegania siebie w relacji do innych osób i otoczenia społecznego. Wiąże się z indywidualnym zróżnicowaniem dwóch podstawowych motywów: indywiduacyjnych i afiliacyjnych.

18 Ja wspołzależne Ja niezależne
Rozmyte elastyczne granice,podobieństwo Ja-Inni. standardy zewnętrzne, relacyjne dopasowanie do otoczenia,bycie częścią grupy. Wartosci kolektywistyczne Realizacja celów grupowych, relacyjnych, uspołecznienie. Sklonność do zaniżania samoceny. Emocje zwiazane z relacjami z ludźmi (szacunek, bliskośc)- Unikanie negatywnych emocji Autoprewencja Skłonność do poznawczej integracji w syt, stresu Wyjątkowość, mocne granice, podkreslanie własnej odrębności, zróżnicowanie Ja-inni Wewnętrzne standardy,autonomia, potrzeba osiągnięć, samorealizacji, ochrona samooceny, samodzielność Przewaga emocji pozytywnych Autopromocja Poznawcza skłonność do dyferencjacji w sytuacji stresu

19 Integrujące ujęcie Ja JA JEDNOSTKOWE JA SPOŁECZNE
Ja przedmiotowe: (ujęcie strukturalne) Treść i Struktura Ja Podmiotowe: (ujęcie procesualne) Stany, Funkcje i Procesy Ja relacyjne- „Ja” Ja w oczach ważnych osób (grup) Ja kolektywne – „My” kulturowe Np.:Koncepcja Ja,Schemat Ja Reprezentacja poznawczo- afektywna, samoocena, przekonania, centralność vs peryferyjność Samoświadomość autorefleksyjność Wola, Intencja, Sprawczość(agency), Samokontrola, Samoregulacja. Motywy tożsamości Tożsamość kulturowa, narodowa Niektóre kategorie to treść i proces (motyw) samoocena, samoświadomość (wg Duval iWicklunda a wg Carver Scheier) za: Oleś 2008, w: Strelau (red)

20 Znaczenie i regulacyjne funkcje koncepcji Ja
1.Koncepcja siebie reguluje sposób porządkowania i oceniania informacji (poznania i motywacji) 2. Człowiek nadaje szczególne znaczenie wydarzeniom związanym z JA 3. Zaangażowanie Ja zmienia motywację do realizacji zadań 4. Standard, wartość związana z JA pełni funkcje regulacyjne zachowania. Z nich wynikają cele, a potem formy realizacji tych celów. Istotna rola przypada tu samoświadomości (Carver, Scheier, Baumeister).

21 Jedno czy wiele Ja? - aktualne pytania i refleksje
Idea jednego, spójnego Ja (np.: Allport, 1961; Maslow,1990; Rogers,2002) Idea wielości Ja (np. Linville,(subosobowości); Kihlstrom i Cantor (contextspecific selves); Marcus (possible selves...Hermans (polifoniczne Ja)