PRZYCZYNY, OBJAWY METODY LECZENIA

Prezentacja na temat: "PRZYCZYNY, OBJAWY METODY LECZENIA"— Zapis prezentacji:

1 PRZYCZYNY, OBJAWY METODY LECZENIA
PRZEWLEKŁE ZAPARCIA PRZYCZYNY, OBJAWY METODY LECZENIA

2 SPIS TREŚCI Co to są zaparcia ? Rodzaje zaparć.
Kto cierpi na zaparcia ? Najczęstsze przyczyny zaparć. Objawy zaparć. Niebezpieczne objawy zaparć. Powikłania związane z przewlekłymi lub ciężkim zaparciami. Przyczyny i sposoby na zaparcia u niemowląt. Leczenie zaparć. Pamiętaj, że … Kilka dobrych rad na każdy dzień. Koniec.

3 Co to są zaparcia? Zaparcia (potocznie zatwardzenie, obstrukcja). Jest to utrudniona lub nieczęsta defekacja. W skrajnych przypadkach może być śmiertelne. Zaparcia ciężkie to wypróżniane się raz na miesiąc. O zaparciu mówimy wtedy gdy do wypróżnienia dochodzi rzadziej niż trzy razy w tygodniu. Często towarzyszy zaburzeniom czynnościowym jelita grubego, zwłaszcza u kobiet, jako tzw. zaparcie nawykowe W czasie zaparcia stolce są zazwyczaj twarde, suche, małej wielkości i trudne do wydalenia. Niektóre osoby cierpiące na zaparcia, podczas wypróżniania odczuwają ból, a także często napięcie, wzdęcia i uczucie pełnego brzucha. Niektóre osoby uważają, że cierpią na zaparcie ponieważ nie wypróżniają się codziennie, mimo że w wielu przypadkach oddawanie stolca trzy razy dziennie lub trzy razy na tydzień jest zjawiskiem prawidłowym. spis =>

4 Zaparcie jest objawem a nie chorobą
Zaparcie jest objawem a nie chorobą. Prawie każdy w jakimś momencie swojego życia doświadcza zaparcia. Zazwyczaj typową przyczyną zaparć jest dieta uboga w błonnik i płyny oraz osób prowadzących siedzący tryb życia, u osób w podeszłym wieku i noworodków oraz u kobiet w zaawansowanej ciąży Większość trudności w oddawaniu stolca jest tymczasowa i nie jest to sprawa poważna. Zrozumienie przyczyn zaparć, zapobieganie im i leczenie może w większości przypadków pomóc w złagodzeniu dolegliwości. Zaparcia występują u 2% populacji, częściej u kobiet, dzieci i osób starszych <= spis =>

5 RODZAJE ZAPARĆ Wyróżnia się dwie podstawowe postacie zaparć:
a) Ostre zaparcie: Jest to zaparcie, które pojawia się nagle i zwykle jest reakcją na zmianę diety, porządku dnia, stres, niepokój lub zmiany hormonalne, takie jak początek comiesięcznego krwawienia menstruacyjnego. Organizm może w naturalny sposób wrócić do swojego rytmu w ciągu kilku dni, ale może być potrzebny lek przeczyszczający, taki jak produkt Dulcobis™ W niektórych przypadkach zaparcie może być objawem fizycznej przeszkody w jakimś miejscu w jelitach, więc jeśli zaparciu towarzyszą bóle brzucha lub pojawiają się ślady krwi lub śluzu na stolcu i nie możesz oddać gazów, niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem.  b) Przewlekłe zaparcie: Występuje, gdy zaparcie staje się uporczywym problemem; wtedy zwykle wymaga interwencji lekarza. Jelita nie są w stanie sprawnie pracować, co może wynikać z różnych czynników, takich jak życie w stresie, siedzący lub nieaktywny tryb życia, zła dieta lub działanie uboczne leków przepisanych z powodu wysokiego ciśnienia tętniczego, depresji lub przewlekłego bólu. Jeśli zaparcie utrzymuje się dłużej niż tydzień albo nawraca po leczeniu, ważne jest, żebyś skontaktować się z lekarzem. <= spis =>

6 Kto cierpi na zaparcia? Zaparcie jest jednym z najbardziej powszechnych problemów żołądkowo - jelitowych. Osobami najczęściej zgłaszającymi się do lekarza z tym problemem są kobiety oraz osoby starsze (w wieku i powyżej). Także kobiety ciężarne mogą cierpieć na zaparcia (około 40%). Dzieje się tak dlatego, że w czasie ciąży organizm wytwarza więcej hormonu zwanego progesteronem, który działa rozluźniająco Kobiety w ciąży powinny skonsultować się ze swoim lekarzem lub farmaceutą zanim zaczną stosować jakikolwiek lek.  Jest to również powszechny problem po urodzeniu dziecka lub po operacji. Najczęściej stosowaną metodą w leczeniu zaparć jest przyjmowanie leków przeczyszczających dostępnych bez recepty ( tzw. leków OTC). Na zaparcia mogą również cierpieć niemowlęta i dzieci. <= spis =>

7 Najczęstsze przyczyny zaparć
Jedną z częstszych przyczyn zaparcia jest lekceważenie uczucia parcia na stolec, co prowadzi do zaburzenia odruchu defekacyjnego. Aby dokładnie zrozumieć czym jest zaparcie należy poznać mechanizm działania okrężnicy i jelita grubego. Podczas przesuwania się pokarmu przez jelito grube, okrężnica absorbuje wodę z jedzenia. a z nie strawionych resztek pokarmu tworzy się stolec. Skurcze okrężnicy popychają następnie stolec w kierunku odbytnicy. Zanim stolec dotrze do odbytu jest już w formie stałej, ponieważ większość wody została wcześniej zaadsorbowana. Zatwardzenie pojawia się wtedy, kiedy jelito grube adsorbuje zbyt wiele wody albo jeśli skurcze mięśni okrężnicy są wolniejsze czy też niezbyt częste. Wówczas stolec przesuwa się przez okrężnicę zbyt wolno a to powoduje, że staje się on twardy i suchy. Najczęstszymi powodami zaparć są: <= spis =>

8 a) Niewystarczająca ilość błonnika w diecie:
Osoby, które stosują dietę bogatą w błonnik są mniej narażone na ryzyko powstania zaparcia. Najbardziej powszechną przyczyną zaparć jest dieta uboga w błonnik lub spożywanie pokarmu bogatego w tłuszcze np. serów, jajek i mięsa. Błonnik, zarówno rozpuszczalny jak i nierozpuszczalny, jest zawarty w owocach, warzywach , ziarnach, pieczywie razowym, fasolce i innych roślinach strączkowych, owsie, płatkach śniadaniowych, orzechach, soczewicy i jest produktem, którego organizm nie może strawić. Rozpuszczalny błonnik rozpuszcza się łatwo w wodzie i przyjmuje w jelitach postać miękkiej, podobnej do żelu struktury. Nierozpuszczalny błonnik przechodzi przez jelita prawie niezmieniony. Żelowa i miękka struktura błonnika pomaga zapobiegać powstawaniu twardych i suchych stolców, które z trudem przemieszczają się przez jelito. b) Niewystarczająca ilość płynów: Zwiększenie podaży płynów niekoniecznie pomaga złagodzić zaparcie, chociaż wielu osobom cierpiącym na zaparcie pomaga przyjmowanie płynów tj. woda lub soki oraz unikanie odwodnienia. W ten sposób do okrężnicy dostaje się więcej płynu, co powoduje zwiększenie masy stolca i sprawia, że przechodzi on łagodniej i łatwiej przez jelita Osoby, które cierpią na zatwardzenie powinny pić płyny codziennie. Jednakże nie wszystkie płyny. Picie napoi zawierających kofeinę tj. kawa czy napoje typu cola pogarszają tylko istniejące problemy z zatwardzeniem, ponieważ mają działanie odwadniające. Alkohol jest kolejnym napojem, który powoduje odwodnienie. Ważne jest więc picie płynów, które nawadniają organizm, szczególnie. wtedy gdy w ciągu dnia wypijamy także napoje zawierające kofein lub alkohol. <= spis =>

9 c) Brak aktywności fizycznej
Brak aktywności fizycznej może także doprowadzić do zaparć, chociaż dokładnie nie wiadomo dlaczego. Jest jednak faktem to, że zaparcie często pojawia się np. po wypadku lub w czasie choroby, gdy musimy pozostawać w łóżku i nie możemy ćwiczyć. Brak aktywności fizycznej jest jedną z pospolitych przyczyn powstawania zaparć u osób starszych. d) Leki: leki przeciwbólowe, leki zobojętniające kwas solny, zawierające w swoim składzie glin i wapno, leki na nadciśnienie (blokery kanału wapniowego), leki stosowane w chorobie Parkinsona, leki przeciwskurczowe, leki przeciwdepresyjne, suplementy żelaza, leki moczopędne, leki przeciwdrgawkowe. <= spis =>

10 e) Zmiany w życiu lub jego trybie:
Podczas ciąży kobiety mogą cierpieć na zaparcia z powodu zmian hormonalnych lub z powodu nacisku macicy na jelita. Starzenie się może także mieć wpływ na regularność wypróżnień, ponieważ w wyniku wolniejszego metabolizmu zmniejsza się aktywność jelit i napięcie mięśni. Poza tym często wiele osób cierpi na zaparcia podczas podróży, wówczas gdy normalna dieta i codzienny rozkład zajęć zostają zaburzone. f) Ignorowanie potrzeby wypróżnienia: Osoby, które ignorują potrzebę wypróżnienia mogą, w końcu doprowadzić do zatrzymania odruchu oddawania stolca, co w konsekwencji prowadzi do zatwardzenia. g) Niektóre choroby: Choroby, które powodują zaparcia to choroby związane z zaburzeniami neurologicznymi, metabolicznymi, hormonalnymi oraz choroby układowe dotykające różne narządy. Zaburzenia te mogą zwalniać przesuwanie się stolca przez okrężnicę lub odbyt. <= spis =>

11 Schorzenia, które wywołują zaparcia: zaburzenia neurologiczne:
stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, przeszkoda rzekoma w jelitach, udar, uraz rdzenia kręgowego. Choroby metaboliczne i endokrynne: cukrzyca, mocznica, hiperkalcemia, słaba kontrola glikemii, niedoczynność tarczycy. Choroby układowe: amyloidoza, toczeń, sklerodermia. <= spis =>

12 h) Problemy związane z jelitem grubym lub odbytnicą:
Niedrożność jelit, tkanka bliznowata, uchyłkowatość, nowotwór, zwężenie około odbytnicze, choroba Hirschsprunga, mogą prowadzić do ucisku lub zwężenia jelit oraz odbytu i powodować zaparcie. i) Problemy związane z funkcjonowaniem jelit: Wyróżniamy dwa typy zaparć: zaparcie idiopatyczne i zaparcie czynnościowe. Zespół jelita nadwrażliwego (IBS) z przeważającymi objawami zaparcia jest klasyfikowany oddzielnie. Zaparcie idiopatyczne jest to zaparcie o nieznanej przyczynie, nie odpowiadające na standardowe leczenie. W zaparciu czynnościowym jelito jest zdrowe ale nie funkcjonuje prawidłowo. Zaparcie czynnościowe jest często wynikiem nieprawidłowych nawyków żywieniowych i niewłaściwego trybu życia. <= spis =>

13 OBJAWY ZAPARĆ a) Zmiana częstotliwości wypróżnień:
Zaczyna się człowiek rzadziej wypróżniać lub ma się wrażenie, że jelito nie zostało opróżnione całkowicie. Nie istnieją ustalone reguły określające, jak często trzeba się wypróżniać – prawidłowy zakres to od trzech razy dziennie do trzech razy tygodniowo. Ważne jest, żeby zauważyć zmiany w swoim dotychczasowym rytmie wypróżnień. b)Zmiany konsystencji stolca: Twardy, suchy stolec. Stolec może być nietypowo mały lub duży, a czasem przypomina „kozie bobki”. Może to powodować konieczność silniejszego parcia w trakcie wypróżniania. c) Odczucie niepełnego wypróżnienia. Objawom tym mogą też towarzyszyć wzdęcia, nudności, kurcze jelit, ból głowy i ogólne uczucie ociężałości. <= spis =>

14 NIEBEZPIECZNE OBJAWY ZAPARĆ
Czasem zaparcia mogą być objawem innych chorób. Mogą na przykład towarzyszyć problem neurologicznym, endokrynologicznym czy chorobom jelit. Warto więc zgłosić się do lekarza, aby poszukać przyczyny. Niezwłocznie trzeba sięgnąć po poradę specjalisty kiedy szybko tracimy na wadze (więcej niż dziesięć procent w ciągu pół roku) jak również kiedy pojawia się osłabienie, gorączka, krew w stolcu, smoliste stolce, krwawienie jelitowe. Jeżeli masz więcej niż czterdzieści pięć lat powinieneś regularnie wykonywać badania kontrolne. Zagrożone są również osoby rodzinne obciążone chorobami jelit Nie można lekceważyć problemów z wypróżnianiem bo mogą być niebezpieczne dla naszego zdrowia. <= spis =>

15 Czasem zaparcie może być objawem takich schorzeń, jak:
Uchyłkowatość jelit: Jest to schorzenie polegające na powstawaniu małych kieszonek lub uwypukleń w wyściółce jelita cienkiego, związane z osłabieniem mięśni postępującym z wiekiem. Choroba zapalna jelit. Niedoczynność tarczycy:   Zaparcie może też być objawem niewystarczająco aktywnej tarczycy. Gruczoł tarczycy kontroluje tempo metabolizmu. Jeśli nie wytwarza wystarczającej ilości pewnych hormonów potrzebnych organizmowi, metabolizm może zostać spowolniony, a to powoduje całą gamę objawów, takich jak zaparcia, letarg, uczucie zimna, wypadanie włosów i ochrypły głos. <= spis =>

16 Rak jelita grubego: Jeśli zaparcia pojawiły się jako zmiana w dotychczasowym rytmie wypróżnień, która trwa dłużej niż sześć tygodni i jeśli pojawiają się inne objawy, takie jak krew w stolcu, niewyjaśniona utrata wagi lub skrajne zmęczenie, należy iść do lekarza. Tak jak w przypadku innych nowotworów, im wcześniej rak jelita grubego zostanie wykryty, tym większe są szanse na wyleczenie. Dlatego nie wolno zwlekać z pójściem do lekarza. Choroba Parkinsona: Jest to choroba neurologiczna, która wpływa na koordynację ruchów ciała.  Stwardnienie rozsiane (SM): Jest to choroba degeneracyjna, obejmująca układ nerwowy.  Jeśli podejrzewasz u siebie którąkolwiek z tych chorób, zwróć się do farmaceuty lub lekarza !!! <= spis =>

17 Zaparcie może też być objawem związanym z takimi schorzeniami, jak:
Zaparcie może też być objawem związanym z takimi schorzeniami, jak: Zespół jelita drażliwego (IBS): Jest to termin medyczny określający grupę objawów, takich jak nieprawidłowy rytm wypróżnień, w tym biegunka i zaparcie (czasami występujące naprzemiennie), ból brzucha, wzdęcie, powiększenie brzucha i odczucie niepełnego wypróżnienia.  Menstruacja: Niektóre kobiety cierpią na zaparcia w czasie comiesięcznego krwawienia menstruacyjnego z powodu zmian hormonalnych, które wpływają na jelita. Okres około menopauzalny/menopauza: Starsze kobiety, które przechodzą menopauzę lub się do niej zbliżają, również mogą cierpieć na zaparcia z powodu zmian hormonalnych. <= spis =>

18 Powikłania związane z przewlekłymi lub ciężkim zaparciami
Hemoroidy (guzki krwawnicze): Są to obrzęknięte żyły w odbytnicy, które mogą się wydostać na zewnątrz, jeśli są odpowiednio duże. Przyczyną ich powstawania może być nadmierne parcie na stolec w trakcie wypróżniania. Czasami mogą powodować krwawienie. Jeśli podejrzewasz u siebie hemoroidy, zwróć się do farmaceuty lub lekarza. Zaklinowanie stolca: Dochodzi do niego, gdy w jelicie pojawia się blokada. W tej sytuacji lekarz może wdrożyć leczenie. Jeśli podejrzewasz u siebie zaklinowanie stolca, powinieneś/powinnaś zwrócić się do farmaceuty lub lekarza. Wypadanie części odbytnicy lub macicy:   Część odbytnicy lub macicy może się wydostać na zewnątrz w wyniku nadmiernego parcia i osłabienia lub nadwerężenia mięśni, co może wymagać leczenia chirurgicznego. Jeśli podejrzewasz u siebie wypadanie części odbytnicy lub macicy, skontaktuj się z farmaceutą lub lekarzem. <= spis =>

19 Przyczyny i sposoby na zaparcia u niemowląt
Zaparcia u niemowląt najczęściej są wywoływane przez czynniki dietetyczne. Najczęściej zaparcia u niemowląt wywołują: zbyt krótkie karmienie piersią, zmiana mleka mamy na mleko modyfikowane, zbyt mała ilość wypijanego pożywienia lub płynów, zbyt wczesne wprowadzanie pokarmów uzupełniających. Skuteczne domowe sposoby na zaparcia u niemowląt to uzupełnienie diety malucha w: owocowe przeciery, kompot z suszonych śliwek, probiotyki zawarte w mleku modyfikowanym i jogurtach, czy herbatkę z kopru włoskiego. <= spis =>

20 Karmiąc piersią należy zwrócić uwagę na spożywane pokarmy
Karmiąc piersią należy zwrócić uwagę na spożywane pokarmy. Przyczyną zaparć może być dieta uboga w błonnik pokarmowy. Dlatego należy zadbać o odpowiednie ilości pieczywa pełnoziarnistego, grubych kasz oraz świeże warzywa i owoce, które pomogą dostarczyć odpowiednie jego ilości. Ważne jest, aby dostarczyć również odpowiednią ilość płynów, w tym wody mineralnej. Należy zrezygnować z takich produktów jak ryż, czy czekolada. Jeżeli dziecko skończyło już 4 miesiące i podaje się posiłki inne niż mleko, należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu malucha, a także o przetworach z jarzyn. Należy zrezygnować z podawania słodkich napojów i słodyczy oraz czekolady. W 11. miesiącu życia można rozszerzyć dietę malucha o jogurt naturalny z żywymi kulturami bakterii. Dodatkowo po 6. miesiącu życia dziecka, jeśli nie karmi się go już piersią, zamiast standardowego mleka modyfikowanego można podawać mieszanki, której skład wspomoże wypróżnianie Twojego dziecka. Jeżeli zaparcia u dziecka są przewlekłe, połączone z innymi niepokojącymi objawami – np. krew w stolcu, drażliwość, osłabienie apetytu czy słabe przyrosty – należy koniecznie skonsultować się z lekarzem. Porady specjalistycznej wymagają również zaparcia, które nie ustąpiły pomimo zastosowania „domowych sposobów”. <= spis =>

21 LECZENIE ZAPARĆ a) Dieta:
Dieta z wystarczającą ilości błonnika (20 do 35 gramów dziennie) pomaga organizmowi w formowaniu miękkich stolców o dużej masie. Lekarz lub dietetyk może pomóc w zaplanowaniu odpowiedniej diety. Wysoko błonnikowe jedzenie powinno składać się z takich produktów jak: fasola, pełne ziarna i otręby zbożowe, świeże owoce i warzywa tj. szparagi, brukselka, kapusta, marchew. Ważne jest także ograniczenie spożywania, u osób podatnych na zaparcia, produktów zawierających małą ilość błonnika lub nie zawierających go wcale tj. lody, sery, mięso, przetworzona żywność. b) Zmiana stylu życia: Do innych zmian, które mogą pomóc w leczeniu i w zapobieganiu zaparciom zalicza się picie wystarczającej ilości wody oraz innych płynów tj. soki owocowe i warzywne oraz lekkie zupy. Należy pamiętać o tym aby nie doprowadzić organizmu do odwodnienia, wykonywać codziennie ćwiczenia fizyczne, zarezerwować odpowiednią ilość czasu na wypróżnienie oraz nie ignorować potrzeby wypróżnienia. <= spis =>

22 c) Leki przeczyszczające:
Większość osób cierpiących na łagodne zaparcia nie potrzebuje środków przeczyszczających, chociaż niektórym osobom cierpiącym na zaparcie, u których zmiana stylu życia i diety nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, lekarz może zalecić przyjmowanie przez określony czas leków przeczyszczających lub też zastosowanie lewatywy. Leczenie takie może pomóc w funkcjonowaniu przewlekle spowolnionego jelita. U dzieci, krótkoterminowe leczenie środkami przeczyszczającymi, może być także pomocne w zmianie funkcjonowania czynności jelita oraz zapobieganiu zaparciom. Poniżej przedstawiamy podział leków przeczyszczających według klasyfikacji ATC (anatomiczno-terapeutyczno-chemicznej) Leki te dzieli się na: Leki poślizgowe (A 06 AA) pokrywające powierzchnię kału i błony śluzowej cienką i śliską warstwą, co ułatwia defekację, np.: dokusat sodu (np. Laxol, Laxopol), parafina ciekła. <= spis =>

23 otręby pszenne, metyloceluloza.
Leki drażniące (A 06 AB) wykazujące działanie bezpośrednio na mięśnie jelit oraz nasilające perystaltykę wskutek pobudzenia zwojów układu przywspółczulnego, np.: bisacodyl (np. Bisacodyl), sennozydy A i B (np. Xenna Extra, X-Prep, Regulax) olej rycynowy Leki pęczniejące (A 06 AC), które wskutek powiększania własnej objętości (pęcznienie) powodują rozciągnięcie ścian jelita pobudzając ruchy perystaltyczne. Stosując preparaty z tej grupy leków należy zwrócić szczególną uwagę na wypicie odpowiedniej ilości wody, w celu zapobieżenia sklejaniu się treści jelitowej i związanym z tym niebezpieczeństwem wystąpienia niedrożności jelit. Do tej grupy należą naturalne lub półsyntetyczne pęczniejące i nie ulegające strawieniu polisacharydy np. uzyskane z nasienia lnu, nasienia indyjskiej babki jajowatej, nasion babki zwyczajnej i lancetowatej, otręby pszenne, metyloceluloza. <= spis =>

24 e) Inne leki przeczyszczające (A 06 AX), np.: glicerol.
Leki osmotyczne (A 06 AD), które wskutek przyciągania znacznej ilości wody (działanie osmotyczne) powodują rozciągnięcie ścian jelita pobudzając ruchy perystaltyczne. Są to sole i inne związki trudno wchłaniane z przewodu pokarmowego, np.: laktytol (np. Lactitol) laktuloza (np. Lactulose-MIP, Duphalac), makrogol (np. Forlax, Prolaxatant), magnez (np. Magnesium Sulfuricum, Magnezu Siarczan Siedmiowodny), fosforany (Phosphor , Phospho-Laxative). d) Wlewki (A 06 AG), np.: glicerol, fosforany(np. Enema), sorbitol (np. Rektiolax). e) Inne leki przeczyszczające (A 06 AX), np.: glicerol. <= spis =>

25 PAMIĘTAJ, ŻE … zaparcie dotyka prawie każdą osobę przynajmniej raz lub więcej razy w życiu, wiele osób myśli, że ma zaparcie kiedy w rzeczywistości wypróżniają się regularnie, najczęstszymi przyczynami zaparć jest dieta uboga w błonnik i brak ćwiczeń fizycznych, do innych przyczyn zaparć zaliczamy: przyjmowanie leków, zespół jelita nadwrażliwego, nadużywanie środków przeczyszczających i występowanie niektórych chorób, w większości przypadków, postępując zgodnie z poniższymi wskazówkami, możesz złagodzić objawy zaparć i zapobiec ich nawrotowi: jedz dobrze zbilansowaną i bogatą w błonnik dietę np. fasolę, otręby, pełne ziarna, świeże owoce i warzywa, <= spis =>

26 zarezerwuj sobie czas po śniadaniu lub po obiedzie na wizytę
pij dużo płynów, ćwicz regularnie, zarezerwuj sobie czas po śniadaniu lub po obiedzie na wizytę w toalecie, nie ignoruj potrzeby wypróżnienia, zrozum, że normalne funkcjonowanie jelit podlega zmianom, jeżeli wystąpi u ciebie znacząca lub długo trwająca zmiana w funkcjonowaniu jelit skonsultuj to z lekarzem. Większość osób z objawami łagodnego zaparcia nie potrzebuje środków przeczyszczających, chociaż lekarz może zalecić osobom cierpiącym na przewlekłe zaparcia przyjmowanie przez pewien czas leków na przeczyszczenie. <= spis =>

27 Kilka dobrych rad na każdy dzień:
spożycie minimum 2 litrów niegazowanej wody dziennie, przed każdym posiłkiem wypijanie 1 szklanki przegotowanej ciepłej wody, wprowadzenie posiłków częstych, ale małych objętościowo (drugie śniadanie, podwieczorek), - na drugie śniadanie i podwieczorek spożywanie owoców, spożywanie około 30 dag jarzyn dziennie (brokuły, buraki, surowa marchew, inne), duża ilość kasz gruboziarnistych (kasza gryczana), 2 łyżki otrąb dziennie (najlepiej namoczonych w wodzie lub jogurcie), ograniczenie spożycia ziemniaków, ryżu, pieczywa, suszone owoce (śliwki, morele), zakaz kładzenia się spać bezpośrednio po posiłku (ostatni posiłek między 18-19, potem ewentualnie płyny i owoce). <= spis =>

28 KONIEC ! Dziękuję za uwagę.
Do stworzenia prezentacji, zostały wykorzystane materiały z następujących źródeł: Prezentację wykonała Dominika Kozub, uczennica klasy II TŻ. <= spis