Fleksja nominalna.

Prezentacja na temat: "Fleksja nominalna."— Zapis prezentacji:

1 Fleksja nominalna

2 Deklinację pierwszą, tzw
Deklinację pierwszą, tzw. o- tematową, tworzyły rzeczowniki, których przedsłowiański temat zakończony był na samogłoskę –o-. Należały do niej rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego. Końcówką mianownika twardotematowych rzeczowników męskich i nijakich były odpowiednio –ъ oraz –o, np. bogъ, pomoštnikъ, duxъ, igo. Końcówką mianownika miękkotematowych rzeczowników męskich i nijakich były odpowiednio -ь oraz –e, np. otьcь, vračь, koń, plačь, lože, pol’e, srdьce

3 sg. bog - ъ vrač – ъ igo – o lož – e bog – a vrač – a igo – a lož - a bog – u vrač – u igo – u lož - u bog – ъ vrač – ь igo – o lož - e bog – omь vrač – emь igo – om lož - emь bodz - ě vrač – i idz – ě lož - i bož – e vrač – u igo – o lož – e

4 plur. bodz - i vrač - i ig – a lož - a bog – ъ vrač – ь ig – ъ lož - ь bog – omъ vrač – emъ ig - omъ lož - emъ bog – y vrač – ę ig - a lož - a bog – y vrač – i ig - y lož - i bodz - ěxъ vrač – ixъ idz - ěxъ lož - ixъ bodz – i vrač – i ig – a lož – a

5 dualis Nom., Acc., Voc.: bog – a vrač – a idz – ě lož - i Gen., Loc.: bog – u vrač – u ig – u lož - u Dat., Instr.: bog – oma vrač – ema ig – oma lož – ema

6 Do pierwszej deklinacji miękkotematowej weszły rzeczowniki rodz
Do pierwszej deklinacji miękkotematowej weszły rzeczowniki rodz. męskiego utworzone sufiksem – ьcь  ьkъ, takie jak: otьcь  otьkъ ojciec, starьcь  starьkъ, starzec. Również liczne rzeczowniki typu: měsęcь  měsękъ księżyc, pěnędzь  pěnęgъ pieniądz, kъnędzь  kъnęgъ ksiądz, srd-ьc-e  srd-ьk-o serce. Ps. pierwsza deklinacja twardotematowa nazywana bywa deklinacją o – tematową, ponieważ w okresie przedsłowiańskim temat tych rzeczowników zakończony był samogłoską –o- (tylko w wołaczu sg. – e),

7 Nieliczną deklinację druga (u- tematową) tworzyło 6 rzeczowników, ale bardzo często używanych: synъ, volъ, vrxъ, domъ, medъ, polъ. Ulegała ona wpływowi deklinacji pierwszej. sg. pl. du syn - ъ syn – ove N., A. V syn – y syn – u syn – ovъ G., L. syn – ovu syn – ovi syn – ъmъ D., I. syn – ъma syn – ъ syn - y syn - ъmь syn - ъmi syn - u syn - ъxъ syn - u syn – ove

8 Do deklinacji trzeciej (a – tematowej) należały liczne rzeczowniki żeńskie uzupełniane nielicznymi rzeczownikami rodzaju męskiego. Tworzyły ją dwa paradygmaty: twardotematowe, np. žena, noga, rąka, sluga oraz miękkotematowe, np. duša, zeml’a, kropl’a. sg. pl. žen – a duš – a žen – y duš – ę žen – y duš – ę žen – ъ duš – ь žen – ě duš – i žen – amъ duš – amъ žen – ǫ duš – ǫ žen – y duš – ę žen – ojǫ duš – ejǫ žen – ami duš – ami žen – ě duš – i žen – axъ duš – axъ žen – o duš – e žen –y duš – ę

9 Deklinację czwartą (-i- tematową) stanowią liczne rzeczowniki żeńskie, np. kostь, milostь, pamętь, myšь oraz nieliczne męskie, np.: črvь, gwozd, gospodь, gostь, grtańь, nogъtь paznokieć, ogńь, pǫtь, tьstь teść, (cieść). Sg. Pl kost-ь gost-ь kost- i gost- ije kost-i gost-i kost- ii gost- ii kost-i gost-i kost- ьmъ gost- ьmъ kost-ь gost-ь kost- i gost- i kost-ьjǫ gost-ьmь kost- ьmi gost- ьmi kost-i gost-i kost- ьxъ gost- ьxъ kost-i gost-i kost- i gost- ije

10 Deklinację piątą tworzyły przedsłowiańskie rzeczowniki z tematem spółgłoskowym oraz tematem z wygłosowa samogłoską –ū-.należały do niej nieliczne rzeczowniki męskie: kamy plamy jelenь korenь dьnь Rzeczowniki nijakie zakończone w mianowniku sg. na –ę - z suf. –en- w dalszych przypadkach: imę, im-en-e plemę plem-en-e sěmę sěm-en-e - z suf. –ęt- w dalszych przypadkach: agnę agn-ęt-e osьlę osl-ęt-e 3. Rzeczowniki nijakie zakończone w mianowniku sg. na – o i z suf. –es- w pozostałych przypadkach: dělo, děl-es-e kolo, kol-es-e oko, oč-es-e tělo, těl-es-e nebo, ne-be-se. 4. Rzeczowniki żeńskie zakończone na –i w mianowniku i suf. - er- w przypadkach zależnych: mati, mat-er-e. 5. Rzeczowniki zakończone w mianowniku sg. na –y i z rozszerzeniem sufiksalnym -ъv- w przypadkach zależnych: buky, buk-ъv-e litera crky, crk-ъv-e kościół xorǫgy, xorǫg-ъv-e *kry  krъvь, kr-ъv-e svekry, svekr-ъv-e.

11 sg. im – ę agn – ę neb –o im – en – e agn – ęt – e neb – es – e im – en – i agn – ęt – i neb – es - i im – ę agn – ę neb –o im – en – ьmь agn – ęt – ьmь neb – es – ьmь im – en – e agn – ęt – e neb – es – e im – ę agn – ę neb –o

12 Zaimki rodzajowe występują w trzech rodzajach gramatycznych.
Zaimki wskazujące: tъ, ta, to ovъ onъ tamten, on sь. Zaimki pytajne: kyjь jaki čijь kakъ jaki Zaimki nieokreślone: vьsь wszystek Zaimki dzierżawcze: mojь tvojь svojь našь wašь. Zaimek twardotematowy, np. tъ, ta, to; zaimek miękkotematowy, np. mojь, moja, moje

13 sg. t – ъ moj – ь t – ogo moj – ego t – omu moj – emu t – ъ moj – ь t – ěmь mój – imь t – omь moj – emь pl. t – i moj – i t – ěxъ moj – ixъ t – ěmъ moj – im t – y moj – ę t – ěmi moj – imi t – ěxъ moj – ix

14 Zaimki osobowe sg pl. azъ ty my vy mene, mьne tebe nasъ vasъ mьně mi tebě, ti namъ vamъ mene, mę tebe tę nasъ, ny vasъ, vy mnojo tobojǫ nami vami mьně tebě nasъ vasъ

15 Przymiotnik w odmianie rzeczownikowej (prostej, niezłożonej) charakteryzował rzeczowniki nieznane mówiącemu oraz pełnił funkcję orzecznika, np. ubogъ jesmь jestem ubogi. dobrъ, -a, -o; suxъ, -a, -o; slěpъ, -a, -o. W funkcji atrybutu obiektu znanego mówiącemu występował przymiotnik złożony z formy rzeczownika i zaimka wskazującego jь, tworząc odmianę rzeczownikowo-zaimkową, np. dobrъ+jь  dobrъjь, dobra+ja  dobraja, dobro+je  dobroje.

16 sg masc. fem. dobrъ-jь dobra-ja dobra-jego dobry-ję dobru-jemu dobrě-ji dobrъ-jь dobrǫ-jǫ dobry-jimь dobrǫ-jǫ dobrě-jemь dobrě-ji.