wykład II Zobowiązania podobne do umownych (quasi ex contractu)

Prezentacja na temat: "wykład II Zobowiązania podobne do umownych (quasi ex contractu)"— Zapis prezentacji:

1 wykład II Zobowiązania podobne do umownych (quasi ex contractu)

2 I. 3.27: zobowiązania podobne do umownych (quasi ex contractu)
zobowiązanie z tytułu omyłkowej zapłaty długu prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (negotiorum gestio) zobowiązanie z tytułu sprawowania opieki zobowiązania z powstałej bez umowy wspólności majątkowej zobowiązanie spadkobiercy względem zapisobiercy I. 3.27: zobowiązania podobne do umownych (quasi ex contractu)

3 Bezpodstawne wzbogacenie

4 w późnej republice CONDICTIO
nikt nie powinien stawać się bogatszy na skutek pokrzywdzenia innej osoby należy zwrócić korzyść majątkową, uzyskaną z niesłusznej przyczyny Jako źródło tych zasad juryści wskazywali: „naturę” (D. 12, 6,14); ius gentium (D. 25, 2,25), ius naturale (D. 50,17,206) w późnej republice CONDICTIO

5 Prawnicy okresu klasycznego uznawali obowiązek zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia w odniesieniu do konkretnych stanów faktycznych Gaius tłumaczy istotę zobowiązania z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia na przykładzie zapłaty nieistniejącego długu w błędnym przekonaniu, że istniał (G. 3,91) Ulpian: świadczenie od chwili spełnienia było bezpodstawne (ab initio sine causa) świadczenie początkowo było uzasadnione, ale później odpadła jego przyczyna (causa finita)

6 tzw. figury condictiones - oznaczenia tytułów justyniańskich Digestów
Condictio causa data causa non secuta - dochodzenie tego, co przekazano w celu osiągnięcia określonego rezultatu, gdy ten jednak nie został osiągnięty. Condictio ob turpem vel iniustam causam – sytuacje, w których cel dającego lub otrzymującego przysporzenie majątkowe budził sprzeciw obyczajowy. Condictio indebiti - różne postaci nienależnego świadczenia, czyli działania pod wpływem błędu (per errorem) dla wykonania nieistniejącego lub nieważnego zobowiązania. tzw. figury condictiones - oznaczenia tytułów justyniańskich Digestów

7 tzw. figury condictiones - oznaczenia tytułów justyniańskich Digestów
Condictio sine causa - oparto na braku akceptowanej przez prawo podstawy (causa) dla zatrzymania uzyskanego przysporzenia. Condictio furtiva - przysługiwała poszkodowanemu przeciwko złodziejowi - o zwrot skradzionej rzeczy. tzw. figury condictiones - oznaczenia tytułów justyniańskich Digestów

8 kształtowanie się instytucji bezpodstawnego wzbogacenia
Bartolus de Saxoferato: condictio generalis i condictiones speciales utrata znaczenia w ramach ius commune przez figury condictio causa data causa non secuta oraz condictio ob turpem vel iniustam causam. uogólnienie figur condictio indebiti lub condictio sine causa: 1) istota zobowiązania polega na obowiązku zwrotu tego, co uzyskało się w następstwie błędnego świadczenia innej osoby. 2) ze słuszności wynika prawne zobowiązanie do zwrotu każdej, uzyskanej w sposób nieuzasadniony korzyści majątkowej. K. F. Savigny: dla wszystkich przypadków condictiones wspólne jest to, że powiększenie jednego majątku kosztem drugiego następuje bez podstawy prawnej lub to, że taka podstawa odpadła kształtowanie się instytucji bezpodstawnego wzbogacenia

9 art. 1376 CC: zobowiązanie zwrotu tego, co było świadczone w wyniku błędu (=condictio indebiti)
§ 812 ust. 1 BGB: klauzula generalna dająca roszczenie o zwrot tego, co w wyniku świadczenia lub w inny sposób trafiło do majątku wzbogaconego bez podstawy prawnej lub gdy podstawa ta odpadła później (= condictio sine causa) art. 405 i 410 KC: podobna klauzula generalna § 817 BGB i art. 412 KC: przypadek tzw. świadczenia niegodziwego, odpowiadający funkcjonalnie rzymskiej (=condictio ob turpem vel iniustam causam). francuskie orzecznictwo dopuszcza uzupełnienie code civil o skargę, służącą zwrotowi bezpodstawnego wzbogacenia - nazwano ją w nawiązaniu do tradycji romanistycznej actio de in rem verso.

10 Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia
negotiorum gestio – negotia gesta dominus negotii - actio negotiorum gestorum directa gestor - actio negotiorum gestorum contraria

11 III. Kontrakty służące korzystaniu z cudzych usług
mandatum konsensulany, dwustronny nierównoczesny, nieodpłatny, bonae fidei: actio mandati directa i contraria depositum realny, dwustronny nierównoczesny, nieodpłatny bonae fidei: actio depositi directa i contraria locatio conductio operis oraz locatio conductio operarum konsensulany, dwustronny równoczesny, odpłatny bonae fidei: actio locati i actio conducti III. Kontrakty służące korzystaniu z cudzych usług

12 nieodpłatność mandatu
officium et amicitia, ale i zapłata ex gratia proces kognicyjny – można domagać się ustalonego w umowie zlecenia honorarium: lekarze, adwokaci, nauczyciele, geodeci, ale nie filozofowie , profesorowie prawa (professores iuris civilis) i rzemieślnicy (artifices,opifices) - art CC - nieodpłatne, o ile nie umówiono się inaczej - § 662 BGB - nieodpłatne - art. 735 § 1 KC - zleceniobiorcy należy się wynagrodzenie, jeśli z umowy lub okoliczności nie wynika nic innego nieodpłatność mandatu

13 mandatum qualificatum (mandatum pecuniae credendae)

14 do powstania obligatio prowadziło użytecznie podjęte działanie
Kontrowersja: do powstania obligatio prowadziło użytecznie podjęte działanie - wyłączano tylko podjęte jedynie dla zadowolenia działającego podjęcie czynności koniecznych dla ochrony interesów innej osoby art CC: zobowiązanie powstaje po prostu w wyniku dobrowolnego podjęcia się prowadzenia cudzych spraw § 677 BGB: zobowiązanie powstaje wskutek podjęcia czynności zgodnej z interesem innej osoby przy uwzględnieniu jej rzeczywistej lub domniemanej woli podobnie art. 752 KC zakres altruistycznych zachowań prowadzących do powstania zobowiązania z tytułu negotiorum gestio

15 funkcjonalne podobieństwo do mandatum
w obu oczekiwano, że podjęte działanie zostanie starannie doprowadzone do końca w kazuistyce prawników rzymskich rozbieżności: gdy działanie zostało podjęte, aby ratować majątek nieobecnego, dopuszczano ograniczenie odpowiedzialności gestora tylko do szkód wyrządzonych w sposób zamierzony (D. 3,5,3,9) jeśli gestor zaczął dokonywać czynności takiego rodzaju, jakich nieobecny dominus negotii nie podejmował uznano, że odpowiedzialność działającego może wynikać także ze szkody powstałej w następstwie przypadku (D. 3,5,10) Ulpian: obaj za dolus i culpa lata art CC pozwala na stosowne do okoliczności modyfikacje odpowiedzialności za niedołożenie staranności dobrego ojca rodziny § 680 BGB ogranicza odpowiedzialność gestora do winy umyślnej i rażącego niedbalstwa, jeśli podjęcie przez niego działań służyło usunięciu groźby dla interesów zastępowanego podobnie art. 757 KC staranność gestora