Historia książki i druku dr inż. Mariusz Kąkolewicz ZTK WSE UAM.

Prezentacja na temat: "Historia książki i druku dr inż. Mariusz Kąkolewicz ZTK WSE UAM."— Zapis prezentacji:

1 Historia książki i druku dr inż. Mariusz Kąkolewicz ZTK WSE UAM

2 KSIĄŻKA Czym jest dla każdego z nas? ŚWIAT DZIECKA Moja pierwsza encyklopedia

3 3500 p.n.e. - początki pisma w Sumerze Sumeryjska tabliczka gliniana, wykaz dóbr świątynnych - piktogramy

4 Gliniana tabliczka z pismem klinowym

5 3000 p.n.e. - pismo hieroglificzne Egipt Hieroglify - święte pismo, dar bogów

6 Skryba egipski

7 Hieroglify

8 Kamień z Resetty

9 Kamień z Rosetty - fragment Hieroglify (część górna kamienia) zostały odczytane w 1822 roku przez J. Champolliona dzięki porównaniu z tekstem greckim (u dołu)

10 Książka w formie zwoju Starożytny zwój hebrajski

11 Rzymscy skrybowie

12 Rzymianie z przyborami pisarskimi, woskowymi tabliczkami i zwojem

13 Obelgi - tekst na płytce ołowianej

14 Rzymskie przybory pisarskie: stylus, pióra i kałamarz na sepię

15 Rzymski list ok. 100 n.e.

16 Średniowieczny skryba Skryba Edwin, Psałterz Utrechcki ok. 1170

17 Zwój (wolumen) pierwotna forma książki rękopiśmiennej, pas pergaminu, papieru, płótna, nawinięty na drążek (umbilicus), z tekstem w kolumnach i tytułem oraz nazwiskiem autora umieszczonymi na końcu zwoju. Zwoje stanowiące tomy jednego dzieła przechowywano często w metalowych, drewnianych, glinianych lub kamiennych pojemnikach (capsa, scrinium, bibliotheca). Zwoje jako forma książki pojawiły się ok. IV tysiąclecia p.n.e., a w II - IV w. n.e. Zaczęły być wypierane przez formę kodeksu.

18 Pustynia Judzka - Qumran W latach 1947 - 1953 odkryto groty, w których znaleziono ponad 35 tys. fragmentów zwojów z I w. n.e. z tekstami Biblii

19 Zwoje z Qumran fragment oryginalny - 1 w. n.e.

20 Jerozolima Muzeum - Świątynia Księgi ze zwojami z Qumran

21 Muzeum Księgi - wnętrze

22 Zwoje z Qumran

23 Muzeum księgi - ekspozycja

24 868 - pierwsza książka drukowana - Chiny Wczesna chińska drewniana matryca drukarska

25 XI w. - wynalezienie ruchomej czcionki - Chiny Wczesne koreańskie matryce z brązu, pierwsze chińskie czcionki robiono z gliny

26 Od ok. 400 n.e. - książka w formie kodeksu Średniowieczny foliał

27 Foliał książka drukowana lub rękopiśmienna w formacie folio Folio - format książki składającej się z arkuszy złożonych na pół

28 Manuskrypt - książka pisana i iluminowana ręcznie Iluminowana strona ze średniowiecznej Biblii

29 Manuskrypt z łac. manusscriptum - rękopis w drukarstwie - tekst (ręczny lub maszynowy) przygotowany do druku

30 Czytelnik średniowieczny

31 Inicjał

32 (tutaj) pierwsza litera tekstu lub jego partii (np.. rozdziału), wyróżniająca się wielkością, barwą, często ozdobiona, ujęta w pole (owal lub kwadrat) lub ujmująca ilustrację, ornament. Stosowany od V w., w rękopisach i inkunabułach wykonywany był ręcznie, od ok.. 1470 odbijany razem z kolumną druku.

33 1455 - Biblia Gutenberga 1445 - pierwszy druk ruchomą czcionką, fragment księgi Sybilli

34 Inkunabuł stary druk sprzed 1501 roku. Pierwsze inkunabuły wzorowano na średniowiecznych rękopisach m.in.. kroje czcionek naśladujące pismo ręczne (kolofon), ręczne zdobienie (iluminacja, inicjał). Od ok. 1470 r wprowadzono inicjały odbijane wraz z kolumną druku i ilustracje z klocków drzeworytniczych, w końcu wieku zaczęto unifikować formy typograficzne (czcionki produkowano w specjalnych odlewniach). Pierwszym inkunabułem był druk J. Gutenberga ok. 1445 (fragment z księgi Sybilli). Pierwszy w Polsce inkunabuł wydrukował (prawdopodobnie) K. Straube - kalendarz na 1474 rok. Liczbę inkunabułów ocenia się na ok. 40 tys. tytułów.

35 Iluminacja ręcznie wykonana malowana lub rysunkowa ilustracja w rękopisach. Luminacje malowano farbami kryjącymi (woskowymi lub temperą) albo wodnymi, rysowano piórem, srebrnym sztyftem lub cienkim pędzelkiem. Iluminacje zdobiły zwoje egipskie, greckie i rzymskie. Rozkwit iluminacji w średniowiecznych skryptoriach klasztornych. Typy iluminacji: inicjały ornamentalne i obrazkowe ilustracje tekstowe (często całostronicowe) obramienia dekoracyjne (floratury, bordiury, często wzbogacane motywem drolerie - mała scenka figuralna lub zwierzęca) niekiedy iluminacje dedykacyjne, wskazujące fundatora księgi

36 Ilustracja - iluminacja tekstowa Ilustracja Jeana Fouqueta Cezar nad Rubikonem ok. 1475

37 Drolerie Psałterz Alfonsa ok. 1284 24x14cm Historia sztuki 1000 - 2000 red. A. Merota Arkady

38 Ilustracja książkowa - dzieło obrazowe związane z książką, którego zadaniem jest interpretacja, objaśnienie lub uzupełnienie treści tekstu pisanego. Ilustracja książkowa może być zarówno dziełem oryginalnym jak i reprodukcją malarstwa, rysunku, ryciny lub fotografii. Początki ilustracji - iluminacje w starożytnym Egipcie (Księgi umarłych), rozwój od IV w. n.e. wraz z upowszechnieniem się pergaminu. Wynalazek druku spowodował rozkwit ilustracji wykonywanej początkowo w technice drzeworytu (XV w.), później miedziorytu (poł. XVI w. - XVIII w.), stalorytu i litografii w XIX w., aż po techniki fotomechaniczne XX w.

39 Ilustracja - iluminacja tekstowa Iluminacje - manuskrypt ok. 1050r

40 Dekoracyjne iluminacje

41 Upowszechnienie czytelnictwa książek

42 Biblioteczka podręczna XVII w.

43 1810 - prasa drukarska o napędzie parowym Prasa rotacyjna z roku 1877 1719 - druk kolorowy, 1845 - prasa rotacyjna, 1886 - wynalezienie linotypu 1887 - wynalezienie monotypu

44 Ilustracja - staloryt M. Weryho Gry i zabawy towarzyskie w pokoju i na dworze Warszawa 1900

45 Ręczny skład drukarski Ręczne układanie czcionek 1939 - maszyna do fotoskładu

46 Pisma drukarskie pismo dziełowe, 6 - 12 punktów typograficznych; wykonuje się składy książek, czasopism i gazet pismo tytułowe, czcionki większych stopni do składu tytułów rozdziałów, części tomów lub okładki i karty tytułowej - najczęściej wersaliki; pismo akcydensowe, wszelkie czcionki od 6 - 48 punktów typograf., do składania druków akcydensowych: pism ozdobnych, reklamowych, kaligraficznych, kartograficznych i innych; pismo maszynowe - czcionki imitujące tradycyjne pismo maszyny do pisania pisma tekstowe, czcionki małych liter do składu: dzieł, broszur, czasopism i gazet;

47 Pisma drukarskie 1 - pismo klasyczne; Modena jasne i półgrube, 2 - Pismo linearne szeryfowe (egipcjanka): Nil 3 - Pismo bezszeryfowe (grotesk): Paneuropa 4 - Pismo ozdobne, 5 - Pisanki, 6 - Pismo szzerokie, 7 - Pismo ściągłe

48 Rodzaje pisma (czcionek) MAJUSKUŁA (WERSALIKI) - tzw. duże litery, pierwotna forma pisma łacińskiego, litery posiadają jednakową wysokość i dają się wpisać pomiędzy dwie linie; minuskuła - tzw. małe litery, późniejsza forma pisma, pojawiła się wraz z rozwojem druku, litery wpisuje się pomiędzy cztery linie; K APITALIKI - czcionki liter o wyglądzie wersalików, ale o wysokości i grubości małych liter; stosowane głównie w dziełach naukowych do wyróżnienia np. nazwiska autora - A. M ICKIEWICZ pismo proste - antykwa pismo pochyłe - kursywa (italika )

49 Wydawnictwo (tutaj) dokument, publikacja samoistna wydawniczo wydawnictwo zwarte - publikowane od razu jako całość wydawnictwo ciągłe, periodyczne (gazeta, czasopismo) - ukazujące się w określonych lub nieokreślonych odstępach czasu, częściami o wspólnym tytule, oznaczonymi numerycznie i/lub chronologicznie (zeszyt, tom, rocznik) wydawnictwo seryjne (seria) - wyd. ciągłe składające się z wyd. zwartych lub ciągłych o indywidualnym tytule, często numerowane, ukazujące się zwykle nieregularnie, połączone w całość wydawniczą tytułem i/lub znakiem serii oraz zwykle jednolitą szatą graficzną

50 Pismo Braile’a

51 Skład komputerowy 1964 - pierwszy edytor tekstu 1965 - skład komputerowy po 1980 - upowszechnienie się DTP

52 Współczesna prasa drukarska

53 Książka elektroniczna (koniec XX w.)

54 Książka elektroniczna XX w. - opis

55 Amazon Kindle

56 Żródła: Większość ilustracji pochodzi z książki: Anita Ganeri, (1998) „Od pióra trzcinowego do edytora tekstu” wyd. Nasza Księgarnia W-wa, zasobów Internetu (wolnych) oraz ze zbiorów autora