Ustawowy ustrój majątkowy cz. 2

Ustawowy ustrój majątkowy cz. 2
dr Krzysztof Gołębiowski

Ustrój wspólności a majątek wspólny
należy odróżnić przynajmniej dwa pojęcia: ustrój wspólności (zespół reguł z art. 31 – 46 k.r.o.) od majątku wspólnego majątek to zbiór „przedmiotów majątkowych” (tak określa składniki majątku ustawodawca np. w art. 31 k.r.o.) majątek jest to zatem zbiór praw podmiotowych (aktywów) zdaniem większości doktryny, także posiadanie rzeczy (art. 336 i nast. k.c.) jest „przedmiotem majątkowym”

Trzy masy majątkowe trzy masy majątkowe:
majątek osobisty żony majątek osobisty męża majątek wspólny (należący jednocześnie do męża i żony) każde prawo majątkowe, które przysługuje jednemu z małżonków, wchodzi do którejś z tych mas majątkowych

Skład majątków małżonków - ustalanie
reguły (mechanizm prawny) tworzenia majątku wspólnego (art ) mają zastosowanie już w chwili nabycia prawa nie jest więc tak, że dopiero po ustaniu ustroju wspólności powstają poszczególne masy majątkowe istnieją i dynamicznie zmieniają się przez cały okres trwania ustroju wspólności ale zazwyczaj w trakcie trwania ustroju wspólności nie ma potrzeby rozważania tej kwestii

Skład majątków małżonków – ustalanie; znaczenie regulacji art. 31-34
jednak są typowe sytuacje, w których dokonuje się ustalenia: zachodzi potrzeba/małżonkowie mają zamiar dokonania czynności zarządu majątkiem wspólnym w przyszłości zachodzi potrzeba dokonania oceny ważności już dokonanej czynności prawnej powstaje zagadnienie odpowiedzialności za zobowiązania jednego z małżonków dokonuje się podziału majątku, np. po rozwodzie lub po śmierci małżonka zachodzi spór między samymi małżonkami albo małżonkami i osobami trzecimi dotyczący prawa podmiotowego

Potrzeba dokonania czynności zarządu majątkiem wspólnym w przyszłości
reguły zarządu składnikiem majątku wspólnego są częściowo inne niż reguły dokonywania pozostałych działań małżonka, prawo w majątku osobistym: małżonek sam może skutecznie dokonać czynności dotyczących tego prawa Prawo w majątku wspólnym: stosuje się art i np.: jeden z małżonków mógł wyrazić sprzeciw wobec dokonania czynności (art. 361) Jeżeli czynność należy do katalogu z art. 37, potrzebna jest zgoda drugiego małżonka

Ocena ważności już dokonanej czynności
ocena ważności dokonanej już czynności zależeć może od tego, czy przedmiot tej czynności był w majątku wspólnym czy osobistym np.: żona sprzedaje lub daruje nieruchomość osobie x oświadcza, że własność nieruchomości wchodzi w skład jej majątku osobistego mąż twierdzi, że była w majątku wspólnym i sprzeciwia się sprzedaży z art. 37 k.r.o. - ważność czynności zależy od tego, czy prawo własności wchodziło do majątku wspólnego czy osobistego

Odpowiedzialność za zobowiązania
długi (zobowiązania) nie są wspólne małżonkom jeśli dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków, to powstaje problem, czy można prowadzić egzekucję z majątku wspólnego co do zasady wierzyciel nie może prowadzić egzekucji ze składnika majątku wspólnego, co szczegółowo reguluje art. 41 k.r.o. Na etapie egzekucji istotne jest ustalenie, czy dane prawo jest w majątku wspólnym czy osobistym

Podział majątku wspólnego
przede wszystkim po rozwodzie lub śmierci jednego z małżonków i dziale spadku po nim, generalnie - podział jest możliwy dopiero po ustaniu ustroju wspólności majątkowej (art. 46 k.r.o.) podziałowi podlega tylko to, co wchodziło do majątku wspólnego istotne jest ustalenie, co było składnikiem majątku wspólnego (art )

ponadto w ramach podziału majątku wspólnego rozstrzygana jest kwestia nakładów rozliczeniu podlegają nakłady z majątku osobistego na wspólny i odwrotnie zatem trzeba ustalić, z którego majątku czynione były nakłady i na co (na składniki majątku osobistego czy wspólnego) – art. 45 k.r.o.

postępowanie w sprawie podziału majątku wspólnego to jedyny z wymienionych na wykładzie 5 przypadków, w których ustala się cały skład majątku wspólnego w innych sytuacjach spór dotyczy przynależności do jednej z mas majątkowych konkretnego prawa lub kilku konkretnych praw

Rozstrzyganie sporów między małżonkami
spór między małżonkami już w trakcie trwania ustroju wspólności co do przynależności poszczególnych składników dwa środki prawne służące usunięciu tego sporu: oba dotyczą ustalenia przynależności konkretnego prawa, a nie ustalenia składu całego majątku art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (dot. nieruchomości, które mają urządzoną księgę wieczystą) art. 189 k.p.c. (dotyczy pozostałych praw)

USTAWA z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece art W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.

art. 189 k.p.c. Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Skład majątków małżonków - konkretnie
§ 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności: 1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków; 2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków; 3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków; 4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963, z późn. zm.).

Skład majątków małżonków - konkretnie
art. 31 § 2 zawiera wyliczenie przykładowe zgodnie z § 1 art. 31 – co do zasady wszelkie prawa nabyte w czasie trwania ustroju wspólności wchodzą do majątku wspólnego nie da się wyczerpująco wskazać składników majątku wspólnego

Pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej jednego małżonka
wymienione głównie ze względu na znaczenie często najważniejszy składnik majątku wspólnego efekty pracy i działalności gospodarczej małżonków stają się wspólne o przynależności pobranego wynagrodzenia do majątku wspólnego decyduje pobranie go w czasie trwania wspólności ustawowej choćby było to wynagrodzenie za pracę lub inne usługi świadczone przed powstaniem wspólności (poprzednie wykłady – mechanizm nabycia prawa do majątku wspólnego)

Porównanie z art. 33 pkt 7 – do majątku osobistego należą z kolei wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę - różnica: wierzytelność to możliwość domagania się zapłaty, a pobrane wynagrodzenie to już „wypłacone” kwoty tylko małżonek, który jest pracownikiem może domagać się wypłaty wynagrodzenia, np. wytoczyć powództwo o zapłatę wynagrodzenia lub odebrać należność „w kasie” zakładu pracy dla pracodawcy obojętne jest, czy jego pracownik pozostaje w ustroju wspólności czy rozdzielności

żona nie może z powołaniem na ustrój wspólności domagać się wypłaty wynagrodzenia męża oczywiście wyjątkiem jest art. 29 k.r.o. ale art. 29 to kwestia niezależna od ustroju pobrane (wypłacone) wynagrodzenie jest już wspólne

Dochody z majątku wspólnego i osobistego
a więc dochody z każdej z mas majątkowych, przysługujących małżonkom nie tylko ze wspólnego, ale też osobistego np. czynsz najmu nieruchomości, która była własnością męża przed zawarciem małżeństwa i teraz jest wynajmowana chodzi o tzw. „czysty dochód”, a nie przychód dochodami takimi są pożytki naturalne i cywilne rzeczy oraz pożytki prawa w rozumieniu art k.c.

Skład majątków osobistych, art. 33 pkt 1
przypomnienie: art. 33 k.r.o., zgodnie z dominującym poglądem, wyczerpująco wymienia składniki majątku osobistego pkt 1 – przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności wynika już z art. 31, tu tylko powtórzenie zasady nie ma wspólności ogólnej, jest wspólność „dorobku”

pkt 2 przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił osobisty charakter tego typu czynności prawnych o ich dokonaniu decydują często pobudki takie jak wdzięczność, więzy pokrewieństwa ale przepis dotyczy też dziedziczenia ustawowego

darczyńca, spadkodawca może inaczej zdecydować, tzn. przesądzić, że darowane czy zapisane prawo wejdzie do majątku wspólnego jeśli nic nie postanowi – wchodzi do osobistego gdyby była to sprzedaż (a nie darowizna) i strony nic nie oświadczyły – weszłoby do majątku wspólnego

reguła ta została wyłączona przez ustawodawcę w odniesieniu do nabytych w ten sposób przedmiotów zwykłego urządzenia domowego służących do użytku obojga małżonków (art. 34 k.r.o.), co do tych przedmiotów zasada odwrócona np. dziadkowie darując telewizor wnuczce pozostającej w ustroju wspólności muszą wyraźnie oświadczyć, że własność ma wejść do majątku osobistego obdarowanej, jeśli nie chcą, aby weszła do majątku wspólnego

zwracam uwagę, że w podręczniku przedmioty nabyte przez dziedziczenie i darowiznę są wymienione jako składniki majątku wspólnego to oczywiście nie jest błąd autora, ale trzeba się wczytać bo dr Strzebinczyk pisze wprost, że chodzi o te, co do których darczyńca/spadkodawca tak zaznaczył

Problem: czy można po dokonaniu darowizny „przenieść” jej przedmiot do majątku wspólnego, tzn. rozszerzyć wspólność na ten przedmiot Art § 1. Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć (…) Art. 49. § 1. Nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na: 1) przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny; 2) prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom; 3) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie; 4) wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; 5) niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.

Problem odwołania darowizny dokonanej na rzecz małżonków
zagadnienie o doniosłości praktycznej i bardzo sporne, art. 898 k.c.: § 1. Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. § 2. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.(...) Art. 900. Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie. w orzecznictwie dominuje pogląd o tzw. obligacyjnym skutku odwołania darowizny tzn. na skutek złożenia oświadczenia o odwołaniu darowizny przedmiot darowizny (np. własność nieruchomości) nie wraca „automatycznie” do majątku darczyńcy lecz obdarowany ma obowiązek zwrotu tego przedmiotu, np. jest zobowiązany do przeniesienia własności rzeczy na darczyńcę

wątpliwość w sytuacji, gdy rażącej niewdzięczności dopuścił się jeden z obdarowanych wcześniej małżonków jakie są skutki odwołania darowizny w stosunku do jednego z małżonków? np. ojciec dokonał darowizny zaznaczając, że jej przedmiot ma wejść do majątku wspólnego jego córki i jej męża, a mąż okazał się rażąco niewdzięczny wobec darczyńcy czy obowiązek zwrotu przedmiotu darowizny obciąża oboje małżonków, tylko jedno z nich czy w ogóle nie powstaje?

wspólność trwa, nie można domagać się jej zniesienia (art. 35 k.r.o.). gdyby między małżonkami była „zwykła” współwłasność ułamkowa, to mąż byłby zobowiązany do przeniesienia swego udziału w darowanym prawie jednak przy wspólności małżeńskiej (łącznej) brak jest udziału (lub, pogląd mniejszościowy, jest udział, ale o nieokreślonej wielkości) nie powinno się krzywdzić drugiego małżonka, zwłaszcza, że często to jest dziecko/wnuk darczyńcy Dwa poglądy w orzecznictwie

Pogląd wcześniejszy na skutek odwołania darowizny w takiej sytuacji darowana nieruchomość „wychodzi” ze wspólności łącznej i obdarowani stają się współwłaścicielami w częściach ułamkowych, więc każdy może przenieść swój udział Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1979 r., III CZP 15/79: „W sytuacji, gdy przedmiot darowizny wszedł do majątku objętego wspólnością ustawową, odwołanie jej z powodu niewdzięczności (art. 898 § 1 k.c.) może być dokonane w stosunku do jednego z małżonków, także w stosunku do tego, który nie brał udziału w zawarciu umowy darowizny. […] W razie odwołania darowizny w stosunku do jednego z małżonków rzecz darowana staje się przedmiotem współwłasności obojga małżonków w częściach równych, a darczyńca może żądać przeniesienia na niego udziału należącego do małżonka, w stosunku do którego darowiznę odwołał."

Pogląd nowszy Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r., I CSK 284/11, LEX nr : „Odwołanie darowizny nieruchomości nie stwarza skutków rzeczowych, (…) nie można zrealizować obowiązku przeniesienia własności nieruchomości przez jednego z obdarowanych małżonków, który okazał się rażąco niewdzięczny i tylko wobec niego została odwołana darowizna, ponieważ nieruchomość jest także własnością drugiego małżonka do niepodzielnej ręki. […] w razie odwołania darowizny w stosunku do jednego małżonka jako rażąco niewdzięcznego, albo w stosunku do obojga małżonków, którym zarzuca się niewdzięczność, ale egzekwowania obowiązków wynikających z oświadczenia o odwołaniu tylko w stosunku do jednego z małżonków, iż darczyńca ma wyłącznie roszczenie o świadczenie pieniężne, a nie roszczenie o powrotne przeniesienie własności w postaci udziału w dotychczasowej wspólności majątkowej małżeńskiej (art. 405 in fine). Połowa wartości darowanej nieruchomości stanowi - co do zasady - wysokość wzbogacenia należnego do zwrotu darczyńcy przez niewdzięcznego małżonka."

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2016 r., III CZP 72/15 (w składzie pełnej Izby): Sąd Najwyższy nie odstępuje od zasady prawnej wyrażonej w punkcie trzecim uchwały pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1979 r., III CZP 15/79, o następującej treści: "W razie odwołania darowizny w stosunku do jednego z małżonków rzecz darowana staje się przedmiotem współwłasności obojga małżonków w częściach równych, a darczyńca może żądać przeniesienia na niego udziału należącego do małżonka, w stosunku do którego darowiznę odwołał, gdyby zaś nie było to możliwe - zwrotu wartości tego udziału (art. 405 k.c.)."

prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom, wyłączenie dotyczy udziału w spółce cywilnej (art. 860 i nast. k.c.) z majątku wspólnego małżonków ułatwia to obrót gospodarczy, jaśniejsza sytuacja pozostałych wspólników ma to dotyczyć też spółki zawiązanej przez samych małżonków, wtedy powstaje pomiędzy nimi dodatkowa wspólność łączna

pkt 4 przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków takimi przedmiotami są w szczególności odzież, obuwie, przedmioty niezbędne ze względu na stan zdrowia (jak wózek inwalidzki) lub związane z osobistymi zamiłowaniami małżonka (sprzęt sportowy, sprzęt muzyczny). istotny element „wyłączności”, jeśli zgodnie z wolą małżonków te osobiste potrzeby to nie jedyny cel nabycia danego przedmiotu, to jednak majątek wspólny o kwalifikacji co do zasady decyduje moment nabycia tego przedmiotu

przyjmuje się, że nie można uznać za przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania potrzeb jednego z małżonków przedmiotów, które mają znaczną wartość, wprawdzie ze względu na swój charakter użytkowy mogłyby służyć jednemu małżonkowi, ale okoliczności wskazują jednak, że są też lokatą kapitału, np. w sytuacji gdy rzeczy te są gromadzone w większej ilości, niż odpowiada to rzeczywistym potrzebom biżuteria itp. ale to pogląd tradycyjny, może wymaga przemyślenia

historycznie: w dawnym stanie prawnym w art. 33 występowało pojęcie „przedmiotów służących do wykonywania zawodu” SN uznawał, że samochód nie służy taksówkarzowi do wykonywania zawodu było to sprzeczne z przepisem, ale uzasadniano to znaczną wartością (wtedy) samochodu później ten pogląd odrzucono być może podobnie należałoby traktować obecnie cenną biżuterię itp.

pkt 5 prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie prawa, które nie mogą być przeniesione na inną osobę w drodze czynności prawnej. na pewno prawo do alimentacji, służebność osobista, dożywocie dawniej tylko „prawa niezbywalne”, a więc teraz węższe pojęcie, a więc zawężenie majątku osobistego

pkt 6 przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę te świadczenia, zwłaszcza zadośćuczynienie, mają ściśle osobisty charakter, związane są z cierpieniami fizycznymi i psychicznymi człowieka

nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość; „wyjątek od wyjątku” – wracamy do reguły ogólnej wchodzą w skład majątku wspólnego renta taka spełnia funkcję wynagrodzenia za pracę jednak chodzi tylko o kwoty już wypłacone tytułem renty, a nie odpowiednie wierzytelności, podobnie jak w wypadku roszczenia o wynagrodzenie

pkt 7 wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków kwestia już omawiana

pkt 8 przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków chodzi tu o nadzwyczajne, wyjątkowe korzyści (nagrody), które stanowią wyróżnienia i uznanie dla osobistych osiągnięć małżonka, są związane z osobą małżonka i z tego właśnie względu nie powinny należeć do majątku wspólnego wygrana w teleturnieju, nagroda literacka itp.

nie są natomiast nagrodami w tym sensie: świadczenia pieniężne w postaci specjalnego dodatkowego wynagrodzenia, takie jak tzw. trzynasta pensja wynagrodzenie za dodatkową pracę innego rodzaju premie, jakie może otrzymać pracownik wygrana uzyskana przez małżonka w loterii, nie wiąże się to z osobistymi osiągnięciami małżonka

Problem: do którego z majątków wchodzi: Nagroda za zdobycie złotego medalu olimpijskiego przyznana przez Polski Komitet Olimpijski Nagroda za zdobycie złotego medalu olimpijskiego wypłacona małżonkowi przez przedsiębiorcę na podstawie umowy sponsorskiej („premia” za zdobycie medalu jako dodatkowe wynagrodzenie od sponsora)

Wyrok SN z 23 maja 2013 r., I CSK 515/12 Podstawą umowy sponsorskiej zawartej z powodem były jego dotychczasowe osiągnięcia sportowe, które stwarzały tej firmie perspektywy na korzystne reklamowanie przez powoda wyrobów jej marki. Zarówno w przypadku nagród przewidzianych przez Polski Komitet Olimpijski, jak i przez "R.I.", zdobycie medalu olimpijskiego przez powoda było z przyczyn oczywistych zdarzeniem niepewnym. Różnicowanie przez Sąd Apelacyjny istoty wypłaconych z tego tytułu nagród przez Polski Komitet Olimpijski i "R.I." jest nieuzasadnione, gdyż w obu przypadkach chodziło o działalność sportową zawodową, nieamatorską. Z tego względu nagrody przewidzianej w umowie sponsorskiej nie można potraktować w kategoriach zwykłej premii, czy "specjalnego dodatkowego wynagrodzenia", gdyż dotyczyła wyczynu wyjątkowego, zdobycia najwyższego lauru sportowca, stanowiącego bez wątpienia przede wszystkim jego osobiste osiągnięcie. Wypłacone z tego tytułu powodowi nagrody stanowiły więc jego majątek odrębny (osobisty),

Wyrok SN z 23 maja 2013 r., I CSK 515/12 Glosa A. Lutkiewicz – Rucińskiej: Zawód sportowca jest zawodem specyficznym, a normalne źródło dochodów osoby go wykonującej stanowią m.in. nagrody za sukcesy sportowe otrzymywane od sponsorów (…). Nawet jeżeli osiągnięcie danego sukcesu sportowego stanowi wyczyn wyjątkowy, wpisuje się on w specyfikę zawodu sportowca, a więc zawodu nastawionego na rywalizację w danej dyscyplinie sportu (…). W związku z tym trudno przyjmować, aby zgodnie z wolą ustawodawcy do majątku wspólnego małżonków nie wchodziły kwoty wypłacone zawodowemu sportowcowi jako nagrody za osiągnięte przez niego wyniki sportowe, tj. aby małżonek ten miał przyczyniać się do budowania majątku wspólnego tylko częścią uzyskiwanych przez siebie dochodów (np. stałym wynagrodzeniem pobieranym z tytułu umowy zawartej z klubem sportowym czy kwotą wypłaconą za reklamowanie produktów sponsora, ustaloną w oderwaniu od osiąganych przez niego wyników sportowych).

Wyrok SN z 23 maja 2013 r., I CSK 515/12 Glosa M. Nazara: Świadczenia otrzymane przez powoda z tytułu określonych w załączniku do umowy sponsorskiej osiągnięć sportowych (zdobycia medali olimpijskich) nie były dochodami ze sponsorowanej działalności zarobkowej. Nie stanowiły one bowiem wzajemnych przysporzeń za określone w treści umowy sponsorskiej świadczenie w postaci reklamowania wyrobów sponsora. Były natomiast gratyfikacjami znaczących osobistych osiągnięć sponsorowanego w znaczeniu, jakie należy przypisać temu określeniu użytemu w przepisie art. 33 pkt 8 k.r.o. (zob. pkt 3 i 4). Zasadny jest więc wniosek interpretacyjny, iż nagroda wypłacona przez sponsora sportowcowi za zdobycie medalu olimpijskiego stanowi jego majątek osobisty.

prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy; znowu decyduje charakter tych praw, związek z osobą twórcy ale już korzyści z nich uzyskane wchodzą w skład majątku wspólnego Uzasadnienie: 41 § 2 i zasada, że do majątku wspólnego wchodzi wszystko, co zostało nabyte w trakcie trwania wspólności, w tym dochody z majątku osobistego

Skład majątków osobistych, art. 33 pkt 10 (surogacja)
zasada surogacji rozstrzyga problem: co w sytuacji, gdy dochodzi do zbycia składnika majątku osobistego np. żona miała samochód zakupiony przed zawarciem małżeństwa, zawiera umowę zamiany na inny samochód w czasie trwania wspólności albo zawiera umowę zamiany komputera, który otrzymała jako nagrodę w konkursie na najlepszy projekt itp. prawo nabyte jest w trakcie trwania wspólności, a więc zgodnie z art. 31 powinno wejść do majątku wspólnego nie znajduje zastosowania żaden z omówionych wyjątków z art. 33 pkt 1-9

surogacja oznacza zastąpienie jednego składnika innym, który wchodzi w miejsce zastępowanego „w miejsce”, tzn. do tego samego majątku, w którym był składnik zastępowany zbycie składnika majątku osobistego w zamian za inne prawo: jeśli to „nowe” prawo wchodzi do majątku osobistego – mówimy, że działa surogacja jeśli nowe prawo wchodzi do majątku wspólnego – nie działa zasada surogacji ustawodawca musi zdecydować, czy stosować zasadę surogacji, a jeśli tak – to w jakim zakresie

nastąpiła tu jedna z istotniejszych zmian spośród wprowadzonych w 2004 r. do 2005 r. obowiązywały nast. zasady: 1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej; 2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił; 3) przedmioty majątkowe nabyte ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wymienione w dwóch punktach poprzedzających 5) przedmioty majątkowe służące do wykonywania zawodu, jeżeli zostały nabyte ze środków należących do odrębnego majątku małżonka wykonywającego ten zawód

dawniej surogacja była ograniczona, ustawodawca kierował się zasadą prymatu majątku wspólnego w 2004 r. rozszerzono surogację na wszelkie składniki majątku osobistego ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej, poprawa sytuacji wierzycieli, względy słuszności de facto wąska surogacja prowadziła czasem do ustroju wspólności ogólnej,

problem, czy surogacja obejmuje też środki pieniężne uzyskane np. ze sprzedaży „osobistego” samochodu oczywiście tak, bo nie można przyjąć, że pieniądze nie, ale kupione za nie rzeczy tak nie jest też tak, że surogacja obejmuje tylko „bezpośrednie” zdarzenie, tzn. to samo powodujące i utratę prawa i nabycie,

Skład majątków osobistych, art. 33 pkt 10 (surogacja) - orzecznictwo
co w sytuacji, gdy przedmiot majątkowy został nabyty częściowo za środki z majątku wspólnego, częściowo z osobistego? przy założeniu, że w konkretnej sprawie małżonek zdoła udowodnić, że na nabycie przeznaczył środki z majątku osobistego np. zakup nieruchomości częściowo za środki ze sprzedaży wspólnej nieruchomości, częściowo za odziedziczone przez małżonka środki pieniężne

3 koncepcje: przedmiot wchodzi do majątku wspólnego, powstaje konieczność rozliczenia nakładów (art. 45 § 1 zd. 2 k.r.o.) przedmiot wchodzi do tej masy majątkowej, z której pochodziła przeważająca część środków, powstaje konieczność rozliczenia nakładów (art. 45 § 1 zd. 1 albo zd. 2 k.r.o.) prawo wchodzi jednocześnie do poszczególnych majątków w udziałach odpowiadających stosunkowi środków przeznaczonych z tych majątków na jej nabycie – chyba, że doszło do dokonania nakładu

„nie można przypisać decydującego znaczenia oświadczeniu małżonków, iż nabywany udział w nieruchomości nie należy do majątku dorobkowego, ponieważ samo takie oświadczenie nie może stanowczo wyłączać skutków wynikających z przepisów art k.r.o., w sytuacji pozostawania małżonków w ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej. (…)prawo własności nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej z reguły wchodzi do majątku wspólnego, i to niezależnie od tego, czy zostało nabyte przez jedno z małżonków, czy przez oboje. Bez znaczenia z reguły pozostaje także to, czy środki przeznaczone na nabycie własności pochodziły z majątku wspólnego, czy też z majątku odrębnego (obecnie osobistego), chyba, że nabycie nastąpiło w drodze tzw. surogacji, której wystąpienia nie wykazano jednak w stanie faktycznym niniejszej sprawy.” (post. SN z 18 stycznia 2008 r.V CSK 355/07 )

„Pod rządem art. 32 § 1 i 33 pkt 3 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1691) o zaliczeniu nabywanego przedmiotu do majątku wspólnego lub odrębnego małżonków decydowało porównanie wielkości środków użytych z każdego z tych majątków. Nabyty przedmiot podlegał zaliczeniu do tego z majątków, z którego pochodzi przeważająca część środków” (post. SN z 10 kwietnia 2013 r. IV CSK 521/12)

Uchwała SN z 19 października 2018, III CZP 45/18 Rzecz nabyta w trakcie trwania małżeństwa, w którym obowiązuje ustawowa wspólność majątkowa, w części ze środków pochodzących z majątku osobistego jednego z małżonków, a w części z ich majątku wspólnego, wchodzi do majątku osobistego małżonka i do majątku wspólnego małżonków w udziałach odpowiadających stosunkowi środków przeznaczonych z tych majątków na jej nabycie, chyba że świadczenie z majątku osobistego lub majątku wspólnego przekazane na nabycie rzeczy miało charakter nakładu, odpowiednio, na majątek wspólny lub osobisty. (z uzasadnienia): Treść czynności prawnej może jednak przesądzić, że nabywany przedmiot wejdzie w skład jednego z majątków i w takim wypadku ex lege powstanie na rzecz drugiego majątku należność z tytułu wydatków i nakładów (art. 45 k.r.o.)

Współwłasność ułamkowa między małżonkami
ustrój ustawowej wspólności majątkowej nie wyłącza możliwości istnienia między małżonkami współwłasności w częściach ułamkowych, obejmującej określone przedmioty majątkowe. Np. nabyte wspólnie jeszcze przed zawarciem małżeństwa albo w czasie jego trwania, z podlegających surogacji środków pochodzących z majątków osobistych małżonków. udziały w takiej współwłasności wchodzą w skład majątków osobistych małżonków. W sytuacji gdy podczas trwania wspólności ustawowej jedno z małżonków nabędzie przedmioty majątkowe wspólnie z konkubentem, przedmioty takie mogą stanowić współwłasność konkubenta i małżonków; tych ostatnich na zasadzie wspólności ustawowej (uchwała SN z dnia 27 czerwca 1996 r., III CZP 70/96, OSNC 1996, nr 11, poz. 145)

Skład majątków małżonków – problemy sporne, orzecznictwo
Czy do majątku wspólnego wchodzą: środki uzyskane przez wnioskodawcę z działalności przestępczej - handlu narkotykami, udziału w związku przestępczym i wymuszeniach rozbójniczych w celu uzyskania korzyści majątkowych.

Sąd Rejonowy: Środki finansowe, które pochodzą z takich źródeł Sąd Rejonowy uznał za niemieszczące się w katalogu składników objętych wspólnością majątkową małżeńską na podstawie art. 31 § 2 k.r.o., nie są to bowiem "dochody z innej działalności zarobkowej". Ponadto Sąd pierwszej instancji stwierdził, że prawo cywilne i rodzinne nie może chronić mienia uzyskanego w sposób nielegalny i przestępczy. Majątek taki powinien ulec przepadkowi na mocy przepisów prawa karnego. Wniosek o rozliczenie w postępowaniu o podział majątku wspólnego nakładów pochodzących z takich źródeł Sąd ocenił jako nadużycie prawa i żądanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego z uwagi na naruszenie zasad sprawiedliwości społecznej i demokratycznego państwa prawnego, poprzez zrównanie ochrony dochodów z przestępstwa z dochodami uzyskiwanymi legalnie.

poprzedni stan prawny: Art. 32. § 1. Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. § 2. W szczególności stanowią dorobek małżonków: 1) pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków; 2) dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków.

Sąd Okręgowy odwołał się do dawnego art. 32 k.r.o.: Zwrócił uwagę, że przepis ten nie zawiera ograniczenia, z którego wynikałoby, iż ustawodawca wyłączył spod pojęcia "usługi świadczone osobiście" usługi wykonywane w ramach czynów zagrożonych sankcją karną, co mogłoby uzasadniać pogląd o możliwości zaliczenia korzyści uzyskanych z przestępstwa do majątku wspólnego. Za taką interpretacją przepisu art. 32 § 2 pkt 1 k.r.o. przemawiałoby, zdaniem Sądu pytającego, aktualne brzmienie art. 412 k.c., który nie przewiduje już - jak poprzednio - przepadku przedmiotu świadczenia, świadomie spełnionego w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym, lecz pozostawia ocenie Skarbu Państwa i Sądu potrzebę orzeczenia przepadku.

Uchw. SN z 29 czerwca 2010 r., III CZP 42/10 (fragm.uzasadn.) Wyliczenie zawarte w art. 32 § 2 k.r.o. nie jest wyczerpujące; wskazuje jedynie przykładowe ("w szczególności") składniki majątku wspólnego. Z uwagi zaś na ogólny charakter formuły z art. 32 § 1 k.r.o. potrzeba umieszczenia w § 2 przykładowej listy od początku była podawana w wątpliwość. Sąd Najwyższy stwierdził, że na podstawie art. 58 § 1 k.c. nieważna jest czynność prawna podjęta w celu przestępczym. W rezultacie przysporzenia, z których pochodziły środki użyte, według ustaleń Sądu Rejonowego, na zakup mieszkania przez uczestniczkę, stanowiłyby nienależne świadczenia, spełnione na podstawie nieważnych umów. Taka ich kwalifikacja nie pozwala na objęcie omawianych korzyści hipotezą art. 32 § 2 pkt 1 k.r.o. Nie oznacza to jednak, że korzyści takich nie można zaliczyć do majątku wspólnego. W nauce zagadnienie przynależności do majątku wspólnego albo odrębnego składników majątkowych nabytych sprzecznie z prawem rozstrzygane było raczej w kierunku włączenia ich do majątku wspólnego, jednakże ze wskazaniem jako podstawy art. 32 § 1 k.r.o.

SN zwrócił uwag na różne instytucje prawne, które mogą pozbawić przestępcę uzyskanej korzyści (art. 44, art. 45 i 46 k.k., art. 412 k.c.) i zauważył: Niewątpliwie więc istnieje szereg możliwości pozbawienia sprawcy bezprawnie uzyskanej korzyści. Trudno natomiast upatrywać drogi do tego celu w odmowie przeprowadzenia podziału majątku wspólnego, w którym tego rodzaju korzyści się znajdują, gdyż nie zmieni to faktu, że korzyść uzyskana z przestępstwa nadal pozostanie w rękach jednej ze stron. Może też budzić wątpliwości, czy włączenie korzyści z przestępstwa z mocy prawa do majątku wspólnego nie narazi małżonka sprawcy na odpowiedzialność karną jako pasera(…) Taka możliwość jednak nie zachodzi, ponieważ w świetle obydwu przepisów nabycie rzeczy uzyskanej za pomocą czynu zabronionego rozumiane jest jako dokonanie stosownej transakcji, a nie uzyskanie praw do tej rzeczy ex lege. Poza tym do popełnienia przestępstwa paserstwa konieczne jest zawinienie. Przepisy prawa karnego nie sprzeciwiają się zatem przyjęciu, że dochód uzyskany przez jednego z małżonków pozostającego w ustroju wspólności majątkowej w wyniku przestępstwa trafia do majątku wspólnego małżeńskiego.

Uchw. SN z 29 czerwca 2010 r., III CZP 42/10 (fragm.uzasadn.) Zgodnie z art. 32 § 1 k.r.o. dorobkiem małżonków są przedmioty nabyte choćby przez jednego z małżonków w czasie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej. Przepis ten całkowicie abstrahuje od źródła nabycia. Wynika z niego zatem, że niezależnie od tego, czy do takiego nabycia dochodzi zgodnie z prawem, czy nielegalnie, a także czy źródłem nabycia jest czynność prawna, delikt, czy bezpodstawne wzbogacenie, przysporzenie wchodzi do majątku wspólnego. Nowelizacja przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie dezaktualizuje powyższego wniosku

ustawa z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców Art. 1. 1. Nabycie nieruchomości przez cudzoziemca wymaga zezwolenia. Zezwolenie jest wydawane, w drodze decyzji administracyjnej, przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, jeżeli sprzeciwu nie wniesie Minister Obrony Narodowej, a w przypadku nieruchomości rolnych, jeżeli sprzeciwu również nie wniesie minister właściwy do spraw rozwoju wsi. 4. Nabyciem nieruchomości w rozumieniu ustawy jest nabycie prawa własności nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego, na podstawie każdego zdarzenia prawnego. Art. 6. 1. Nabycie nieruchomości przez cudzoziemca wbrew przepisom ustawy jest nieważne.

Post. SN z 16 listopada 2006 r. II CSK 174/06
o skuteczności nabycia nieruchomości przesądza tylko status osoby będącej jej nabywcą, natomiast następcze włączenie tego przedmiotu majątkowego do dorobku małżonków następuje z mocy prawa i skutek ten jest już związany ściśle z charakterem i istotą tej instytucji prawnej. O takim skutku nie przesądza wola małżonka będącego jej nabywcą. Skutku włączenia przedmiotu majątkowego do dorobku małżonków nie może również niweczyć okoliczność, że będący cudzoziemcem małżonek nie legitymował się zezwoleniem na nabycie nieruchomości w sytuacji, gdy nabywcą nieruchomości był małżonek będący obywatelem polskim, ponieważ dla przeciwnego wniosku brak jest wyraźnego odmiennego unormowania.

Post. SN z 16 listopada 2006 r. II CSK 174/06
Innymi słowy, okoliczność, że małżonek nabywcy nieruchomości jest cudzoziemcem nielegitymującym się zezwoleniem na nabycie własności nieruchomości, nie eliminuje skutku w postaci włączenia nieruchomości skutecznie nabytej przez posiadającego polskie obywatelstwo małżonka do dorobku obojga małżonków. Sąd Najwyższy w obecnym składzie aprobuje powyższy pogląd utrwalony już w orzecznictwie (orzeczenie SN z dnia 24 września 1970 r., III CZP 55/70, RFES 1971, z. 2, s. 296: uchwała SN z dnia 4 marca 1983 r., III CZP 6/83, OSNCP 1983, nr 8, poz. 114; uchwała SN z dnia 31 stycznia 1986 r., III CZP 70/85, OSNC 1986, nr 12, poz. 207), a także zaaprobowany w piśmiennictwie.

Ustawowy ustrój majątkowy cz. 2

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Ustawowy ustrój majątkowy cz. 2"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres

Wejść

Zaloguj się poprzez sieć społeczną:

Ustawowy ustrój majątkowy cz. 2

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Ustawowy ustrój majątkowy cz. 2"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres